1. Dafid ngaɓ Jeofa ɓil Siŋ wora 18:46 de maŋ mayse là?

 NAA ti tamsir maaga re maaga hãy wo naa a wo le de wur maaga naa bay gorge ɓe wa—noga maapo coo naw naan go eŋ ɓuy. Naa joŋ suse’ ne Jeofa ti maaga naa de kããge maa wii kayge do ɓe mono! Ti hadge maa glogn le mono, à hay ɓo’ sug naa ga Jeofa diŋ Baa maa tenene, lan ga á go tum gorge maa kay naa. De maaga naa da’ kayge ɓen mono, se kaŋ nen naa ga “Jeofa tenene!” (Jaŋ Siŋ wora 18:​46, NWT) Day blam maaga á wãã ga Baa tenen mono, se raw ngaɓ Baa doo mopo maaga bay tenen wa nono: Dafid raw ɗe Jeofa ga “húulì ɓi no.” Day sen da wããge ga hãylà?

2. Naa had mayse see wããre maaga Dafid wãã ga Jeofa diŋ doo ‘Húulì’ ɓi no mo là?

² Ɓil hadge sen la naa ko yaŋ ga wer mayse ga à ɗe Jeofa ga húulì la, saɓlaŋ sen had mayse ne naa ti ɓe la. Naa ko yaŋ pa ga naa joŋ joŋge maaga naa kon doo húulì naa no la. Blam sen naa ko ge ɗeŋ maa maŋ saɓlaŋ joŋre maa ni Jeofa no.

WER MAYSE GA À ƊE JEOFA GA HÚULÌ LÀ?

3. De ɗeŋ maa hõn ga day maapo Bible wãã ti húulì là? (Ko foto maa nen no.)

³ Wããre Baa ngaɓ Jeofa de “húulì” maa kay naa ge maa laa wer ne joŋre ɓe maa de wooren wo no. De maaga jar maa goŋ Jeofa togoɗ wo ne seɓaa ti joŋre ɓe maa de wooren wo mono, á ngaɓ wo ne ɓil Bible doo húulì nono. À tĩĩ ɗe Jeofa taŋgu ga “húulì” diŋ ɓil Dogge jag liŋgi 32:4. Ana wãã ne Jeofa nen tosge ga “Húulì ma tigriŋ bay doo Baa naa no wa hase.” (1 Sam. 2:2) Habakug ɗe Jeofa ga “húulì ɓi no.” (Hab. 1:12) Jee yer Siŋ wora 73 ɗe Jeofa ga “húulì jag jiili ɓi no.” (Siŋ. 73:26) Jeofa ti see ɓe tu ngaɓ see ɓe doo húulì nono. (Esa. 44:8) Naa wãã ti joŋre Jeofa maa de woore po wo swa’ ga wo de maŋ húulì mono, lan ga de ɗeŋ maa hõn ga naa ko Jeofa doo “húulì naa” no la.—Dog. 32:31.

4. Ti ɓaŋ maa hõn ga Jeofa diŋ ngeel yoŋre là? (Siŋ wora 94:​22, NWT)

 ⁴ Jeofa koɗ naa nen wur maa de gayri wo. Doo maaga húulì maa kluu joŋ diŋ ngeel yoŋre jobo de maaga bii raa de leege nene noga de húulì baa nen no lay mono, Jeofa koɗ naa de maaga naa yiŋ we de re maaga gay naa mo lay. (Jaŋ Siŋ wora 94:​22, NWT.) Á kay naa maa koɗ holaŋ naa de ɓe, lan hã bawge go ne naa jag jiili ga fẽẽre maaga wo de gay naa ge matala joŋ ge gay naa maa tum ga. Se de wããge ne naa pa ga ti naw maa peeln mono, se taw ge fẽẽre maaga hã wo lawge ne naa, lan jo wo bon naa yaŋ go ɓuy.—Ese. 34:​25, 26.

5. De ɗeŋ maa hõn ga Jeofa kol diŋ doo hùulì Yoŋre naa là?

⁵ Ɗeŋ po maaga naa ko Jeofa doo hùulì maa Yãã waŋ naa diŋ de tosge ɓe. De maaga naa tos Jeofa mono, á hã “jam mani Baa” maaga ɗaw jiili naa wo de ɗiggi naa ne naa. (Flp. 4:​6, 7) Naa ko wee saɓlaŋ Artem, hẽnbe po ga à hay ɓo’n ti daŋgay wer hãge ɓil ɓe mo ɗa. De maaga á ti daŋgay mono, polis po dog wii jag ɓe ɓaale ngaɓa debaŋ, joŋ bon ɓe, lan gus ga se caa hẽẽne ɓe. Artem wãã ga: “ Tum de maaga polisn le’ wii jag ɓi mo kay, jiili ɓi hay go caage debaŋ . . . Ndi hay tum tos Jeofa. Ndi hay tosge maa da’ jam maa jag jiili, lan maa da’ koge re. Koh ba de maaga à hay mbe gay mege mo ɓuy, ndi wãã mopo ga. Wer kayge maa ni Jeofan sen doo ga ndi hay de yoŋge nen glig maa de booge de húulì nono.”

6. Wer mayse ga naa mbe de kããge maa kaŋ ɗiggi naa ti Jeofa tum là? (Esay 26:​3, 4)

⁶ Jeofa de deele, day á tob naa go ti boŋ ga. Doo húulì maa kluu maaga tum ti ngeel ka’ no mono, Jeofa tum de naa. Naa kaŋ ɗiggi ti ɓe werga á diŋ “húulì ma nen kiŋgin wo ɓuy no.” (Jaŋ Esay 26:​3, 4.) Á joŋ ge mbe tum tenen maa bag jag fẽẽre maaga á wãã ga se joŋ ra mo go, maa co’ sug tosge naa, maa kay naa de maaga naa yaŋ de sãy kayge ti no. (2 Sam. 22:26) Á yõõ ge ti fẽn maaga naa joŋn see ɓe go ti boŋ ga, day se poɗ ge naa yaŋ tum.—Heb. 6:10; 11:6.

7. Hayga naa yaŋ kaŋ ɗiggi ti Jeofa no, naw naan joŋ na joŋge là? (Ko foton lay.)

⁷ Naa kol Jeofa doo húulì naa de maaga naa kaŋ ɗiggi naa go ɓuy ti ɓe mono. Naa kaŋ ɗiggi ti ɓe de hoo sug ti ɓe, koh nen re maa de gayri wo, doo sen no kay, da’ge ɓen joŋ diŋ maa naa. (Esa. 48:​17, 18) Tum de maaga naa ko we ga Jeofa kay naa no, naa ya’ wer hã ɓil ti ɓe. Naa joŋ go de bawge jag jiili naa ga de kããge maa kay naa maa soɗ re maa hõnla ɓuy diŋ se boŋ tu, koh re ɓen mo hay ba ela. Day maa po de maaga re da’ naa we ga jee maaga naa ɗee see ɓe da’ kayge bay we wa no, naa ko go ga naa mbe de kããge maa kaŋ ɗiggi tum ti Jeofa. Vladmir wãã ga: “Ndi hay ko see ɓi see Jeofa maŋ debaŋ de maaga ndi hay ti daŋgay mono. “Ndi ya’ wer kaŋ ɗiggi ti Jeofa werga ndi hay boŋ, lan jee kay mege hay baywa.”

8. (a) Wer mayse ga naa wãã ga Jeofa bay diɗgi wa là? (b) Naa yaŋ ko Baa doo Húulì naa nono, naa da’ mayse wer ɓe ni là? (Siŋ wora 62:​6, 7)

⁸ Jeofa bay cooge wa. Jeofa bay cooge wa doo húulì maa kluu ga tum ti ngeel ka’ tu nono. Joŋre ɓe wo de fẽẽre maaga á wãã ga se joŋ ra  bay wo cooge wa (Mal. 3:6) De maaga Adam wo de Efa mbiɗ wo faale ne hẽn mono, Jeofa bay de coo mo maaga se hay ɗig ga se joŋ ne jar téebeere wo mo wa. Doo maaga apotre Pol yer ne mono, Jeofa “cor wããre ɓen ga.” (2 Tim. 2:13) Sen da wããge ga mo hay ba diŋ may ne, noga à mo joŋ ba diŋ may ne, Jeofa coo joŋre ɓe wo ti fẽẽre maaga á wãã ga se joŋ ra wo de “principes” ɓen wo ti boŋ ga hase. Werga Jeofa bay cooge wa mono, naa de koge ga á kay naa yaŋ jag re maa de gaali maa hõnla ɓuy, lan se bag jag mo maaga á wãã ga se joŋ ra yaŋ ti naw maa peel mo go.—Jaŋ Siŋ wora 62:​7, 8.

9. Ndo had mayse see saɓlaŋ Tatiyana là?

⁹ Hayga naa yaŋ ɗiggi ti joŋre ɓen wo, ti ɗiggi ɓe maa ti tamsir, lan ti jar téebeere wo no, sen kay naa yaŋ maa hã ɓil ti ɓe, lan maa koge ɓe doo húulì maaga coo ti boŋ ga nono. Sen kay naa yaŋ maaga naa mo lag de deele nen re maaga daɗ wo naa mono. (Siŋ. 16:8) Sen diŋ saɓlaŋ mãygeman naa Tatiyana maaga à hay gor ti ɓe ga á mo kal go wa wer hãge ɓil ɓe mono. Á wãã ga “ndi da’ see ɓi go boŋ.” Á hay taŋgu de gaali see ɓi. Ndi hay de ngar maa po go de woo do debaŋ.” Maaga á wo ɗiggi ti Jeofa, lan ti ɗiggi ɓe ti jar téebeere wo mono, se wo da’ ge ga wer mayse ga á de el maaga se mo hay oo ngiŋ jag gayri wo la. Sen kayn debaŋ maaga á mo kaŋ ɗiggi ti Baa, lan hã ẽgre ne hẽn maaga á mo oo de deele. Á wãã ga: “Maaga ndi ko ga wer mayse ga re sen da’ me la, kay me maa ferge ɗiggi ga ndi da’ see ɓi nen ngeel sen wo diŋ wer Jeofa. Sen raw kay mege debaŋ maaga ndi mo hay kaŋ ɗiggi diŋ ti see ɓi wa.”

10. Naa joŋ joŋge maaga Jeofa mo hay diŋ Húulì naa matala ɓaa tu là?

¹⁰ Ti naw maa peeln wo mono, naa daɗ ge re maaga joŋ wo ga naa mo hay ɗeege diŋ see Jeofa dedaŋ maa ɓaan ɓuy. Matala go diŋ wur maaga naa mo hay go de bawge jag jiili ga á joŋ wer fẽẽre maa hõnla ɓuy yaŋ ne naa maaga naa mo lag de deele jag gayrin wo. Naa joŋ sen naa joŋge ne? Naa mo hay jaŋ mbaa maa ti jar maa ɓil Bible wo, lan ti jar goŋ Jeofa maa waran wo no. Ko maaga Jeofa hay kay jar maa joŋ joŋre ne hẽn wo mono. Ɗig go ti fẽẽre maaga hay hres le ti jar sen wo go de woore. Sen kay mo yaŋ maa ko Jeofa doo húulì ɓo nono.

MAŊ SAƁLAŊ JOŊRE MAA NI JEOFA MAA DE WOOREN WO NO

11. Wer mayse ga naa de sãy maŋ tee joŋre maa de woore maa de maŋ húulì maa ni Jeofan wo ti là? (Ko ngeel maa de gaɗge “ Fẽn maaga kretiyẽ maa jõõre mo hay kaŋ wo peel ɓaara maa joŋge.”)

¹¹ Naa ko go la ga Jeofa doo húulì nono. Matala naa ɗig ti ɗeŋ maaga naa joŋ joŋge doo se no lay la mono. Hayga naa yaŋ durgi de ngar ẽgre naa maa bir jag joŋre Jeofa maa de wooren wo no, naa jor glog hẽẽre naa yaŋ wo. Doo maaga Yeso ɗe Simoŋ ga Sefas (se da wããge ga “húulì”), wer ɓe ga “wel húulì.” (Jaŋ 1:42) Yeso hay wããge ga Piyer jor glog hẽẽre ɓe maa ti taygen yaŋ wo, lan joŋ yaŋ ga hãge ɓil ɓaara mo ya’ ciŋ ni. Jar maa peel tayge wo de ngaɓge doo “nen cee húulì ma kluu nono.” Sen da  wããge ga á koɗ wo jar maa ti taygen wo no. (Esa. 32:2) Amaa, naa ɓuy naa mbe de kããge maa jor glog kããra hayga naa yaŋ joŋ joŋre de joŋre Jeofa maa de wooren wo no.—Efe. 5:1.

12. Naa kay jar lan wo de maaga á yaŋ wo nen wur maa de gayri na kayge là?

¹² Hay diŋ ngeel yãã waŋ. De maaga hẽẽre naa bas wo tiŋ ɓaara wo we go, noga yaŋ wo go men tiŋ ɓaara wo do daɗge siri, maŋge bii, leege maa de ẽgre no, naa mbe de kããge maa yãã rage liŋ ni naa. De maaga ngeeln ya’ wer de gaali ti “naw maa blam” mono, naa joŋ de sãy kay hẽẽre naan wo ti debaŋ. (2 Tim. 3:1) Naa mbe de kããge maa teŋ nen hẽẽre naa wo, lan naa nen dage maaga á wo de sãy mbe ti go ne hara. Ɗeŋ po boŋ maaga naa joŋ sen diŋ ga hẽẽrebe a wo we ti taygeti no, naa ndal de ɓaara, lan naa jor glog ɓaara. Naa de sãy maaga taygen mo hay diŋ ngeel maaga dage wo de teŋge nen mo hay wo ni debaŋ. Jar wara debaŋ joŋ kããra de baywoore. Se joŋ nen maaga hẽẽrebe ko wo see ɓaara go de caa jiili, lan bay de dage wa. Diŋ wersen ga de maaga hẽẽrebe a wo we ti taygeti no, naa de sãy maaga naa hay dur go ɓuy maa jor glog ɓaara, lan maa ɓo’ nen ne hara ga naa da ra.

13. Jar maa peel tayge joŋ wo joŋge maa teŋ nen jar lan wo nen wur maa de gayri là? (Ko foton lay.)

¹³ Jar maa peel tayge kay wo hẽẽrebe wo de maaga á yaŋ wo nen gayri no. De maaga dadge siri, bii maŋge, leege maa de hãã joŋ we no, noga de maaga hẽnbe po yaŋ de cege nen woge ti dogda deparday no, jar maa peel tayge joŋ wo deparday maa kay rage. Á baa wo yaŋ ne hara lan jor wo glog ɓaara de wããre maa ɓil Bible. Hayga jee maa peel tayge yaŋ go gofa’a, yaŋ ko decoo jare, lan yaŋ co’ sug jar de woore lay no, hẽẽrebe joŋ wo yaŋ de sãy wãã wããre maa see ɓaara ne hẽn ti. Joŋre sen joŋ wo nen maaga hẽẽrebe ko wo see ɓaara de dage; day se joŋ go gus see ɓaara maa co’ sug yaŋ maaga jee maa peel tayge baa ne hara mo lay.—1 Tes. 2:​7, 8, 11.

14. Naa joŋ joŋge maa ɓo’ nen go ga à mo kaŋ ɗiggi ti naa là?

 ¹⁴ Hay diŋ jobo maaga à mo kaŋ ɗiggi ti ɓo. Naa de sãy maaga hẽẽrebe mo hay wo de kaŋ ɗiggi ga naa kay saara yaŋ de maaga á yaŋ wo nen re no. (Jõõ. 17:17) Naa joŋ joŋge maaga jar mo kaŋ ɗiggi ti naa là? Naa mo hay maŋ saɓlaŋ Jeofa tum; ba doo maaga naa mo hay dur maa joŋ fẽn maaga naa hay wãã ga naa joŋn yaŋ mono, lan naa mo hay a ti wur ɓe. (Mat. 5:37) Noga naa yaŋ de koge ga jobo de sãy kayge ti no, naa mbe de kããge maa kayge ɓe. De daŋ sen pa mono, naa mo hay joŋ joŋre maaga à hay hã ne naa do mono, de hoo sug ti jag liŋgi maa ti ɓaŋ joŋre se no.

15. De maaga jar maa peel tayge yaŋ wo diŋ jar maaga à kaŋ ɗiggi ti ɓaara no, taygen da’ mayse wer ɓe là?

¹⁵ De maaga jar maa peel tayge yaŋ wo joŋge ga kaŋ ɗiggi ti saara no, se kay taygen debaŋ. De ɗeŋ maa hõn ne? De maaga hẽẽrebe ko wo we ga saara mbe de kããge maa wii kayge see jar maa peel tayge wo, hayba nen re maa ẽla no, se kay ra maaga á mo ko wo see ɓaara go de caa jiili wa. Hayga jar maa peel tayge yaŋ wo baa yaŋ diŋ de Bible, lan de kefder maaga weejõõ maa de ti lan de deele hã ne, bay diŋ de ɗiggi  ɓaara wa no, jar maa ti taygen kaŋ wo ɗiggi ti ɓaara debaŋ. Hẽẽrebe kaŋ wo ɗiggi ti jar maa peel tayge wo pa de maaga á bay wo we go sii re maaga hẽẽrebe wãã wo ne hara ne jar wa no. Á kaŋ wo ɗiggi ti jar maa peel tayge wo pa de maaga á yaŋ wo hoo sug ti mo maaga á wãã wo ga saara joŋn yaŋ mono.

16. Naa joŋ joŋge maaga naa mo da’ wer naa de see naa tu, lan jar lan mo da’ wo wer naa lay de maaga naa yaŋ joŋ fẽn maa ti ngeel ɓe nen Baa mo là?

¹⁶ Joŋ tum diŋ fẽn maaga de deele nen Jeofa mono. Hayga naa yaŋ hoo sug ti Jeofa ti fẽẽren ɓuy, lan kiɗ yaŋ maa ɓil Bible de maaga naa le’ far ɗiggi we no, naa joŋ yaŋ diŋ saɓlaŋ po maa de woore ne jar lan wo. Hayga naa yaŋ frug nen wããre Baa, lan yaŋ ya’ wer hãge ɓil naa ti Jeofa no, naa joŋ yaŋ de deele peel ɓe lan see jag liŋgi ɓe wo no. Sen kay naa maa da’ wer go ne hadge maaga bay wo ti ngeel ɓe wa mono, lan ne ɗiggi maaga bay wo tabge de ɗiggi maa ni Baan wa mono, day re sen hãy wo ɗiggi naa ga lay. (Efe. 4:14; Jag 1:​6-8) Hãge ɓil naa ti Jeofa, lan ti fẽẽre maaga á wãã ga se joŋ ra yaŋ kay naa maa ɗiggi de woore de maaga naa laa wããre maa de ɓlagge maaga daɗ wo naa defay we no. (Siŋ. 112:​7, 8) Sen kay naa maa teŋ nen jar maaga wo nen re mono.—1 Tes. 3:​2, 3.

17. Mayse kay jar maa peel tayge wo maaga á mo joŋ wo ga jiili jar lan mo hay wo de suuli là?

¹⁷ Jar maa peel tayge mo hay wo ɗaw see ɓaara, mo hay wo ɗiggi de woore, mo hay wo hãy hãy nen joŋre ɓaara wa, lan mo hay wo desãy. Jar sen kay wo jar lan wo maaga jiili ɓaara mo hay de suuli, lan maaga hãge ɓil ɓaara see Jeofa mo hay kwũy de maaga á yaŋ wo “sa’ see [ɓaara] de wããre maa cwãyn de ẽgre” no. (Tid 1:9; 1 Tim. 3:​1-3) Wer saɓlaŋ ɓaara se de wooren, lan koɗge jar maa ti taygen wo, jar maa peel tayge kay wo hẽẽrebe maaga á mo a wo ti taygeti, mo sii wo wããre Baa, lan mo frug wo nen Bible tum. De maaga hẽẽrebe yaŋ wo nen re maa de gayri no, jar maa peel tayge joŋ wo joŋre debaŋ maa jor glog ɓaara maaga á mo kaŋ wo ɗiggi diŋ ti Jeofa lan ti fẽẽre maaga á bag jag ɓaaran yaŋ mono.

18. Wer mayse ga naa da ga naa mo hay togoɗ Jeofa, lan naa mo hay tum ya’ see naa see ɓe là? (Ko ngeel maa de gaɗge “ Ɗeŋ maa ya’ge see Jeofa” lay)

¹⁸ Blam maaga naa er joŋre Jeofa maa de woore debaŋn wo we no, naa joŋ mbe nen wããge doo Dafid ga wãã ga “Suse’ ne [Jeofa] húulì ɓi no”(Siŋ. 144:1) Naa mbe de kããge maa kaŋ ɗiggi tum ti Jeofa. Nen naw naan ɓuy, koh naa mo taw ba tããbe go, naa mbe de kããge maa wããge ga “Jeofa diŋ húulì ɓi no” de kaŋ ɗiggi ta’ ga á kay naa yaŋ tum maa sa’ barge de ɓe.—Siŋ. 92:​15, 16.