Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 23

EDWƐNE 28 Awie Mɔɔ Gyihova Fa Ye Agɔnwolɛ

Gyihova Ɛlɛto Ɔ Sa Avɛlɛ Yɛ Kɛ Yɛrayɛ Ye Nyɛvolɛ

Gyihova Ɛlɛto Ɔ Sa Avɛlɛ Yɛ Kɛ Yɛrayɛ Ye Nyɛvolɛ

“Me ɛdanlɛsua ne badɛnla bɛ avinli, na mebayɛ bɛ Nyamenle.”YIZ. 37:27.

BODANE

Ɔbamaa yɛahile ɛsalɛ mɔɔ Gyihova ɛdo ɛvɛlɛ yɛ kɛ yɛrayɛ nyɛvolɛ wɔ ye sɛkɛlɛneɛ adenle zo ɛdanlɛsua ne anu nee kɛzi ɔnea yɛ la anwo anyezɔlɛ kpole.

1-2. Ɛsalɛ boni a Gyihova ɛlɛto avɛlɛ ye azonvolɛ nɔhavoma a?

 SAA awie biza wɔ kɛ, ‘Gyihova le wɔ nzɔne?’ a, duzu a ɛbaha a? Bie a ɛbabua ye kɛ, ‘Gyihova le me Ze, me Nyamenle nee me Gɔnwo.’ Bie a eza ɛbanyia edwɛkɛ bieko mɔɔ ɛbaha ye wɔ Gyihova anwo a. Noko asoo eza ɛnwu Gyihova kɛ ɔle awie mɔɔ ɛlie wɔ ɛyɛvolɛ ɔ?

2 Belemgbunli Devidi vale agɔnwolɛvalɛ mɔɔ wɔ Gyihova nee Ye azonvolɛ nɔhavoma avinli la totole abusuabɔlɛ mɔɔ wɔ awie mɔɔ ɛlie nyɛvolɛ nee ye nyɛvolɛ ne mɔ avinli la anwo. Ɔbizale kɛ: “O Gyihova, nwane a bayɛ ɛyɛvolɛ wɔ wɔ ɛdanlɛsua ne anu a? Nwane a badɛnla wɔ boka nwuanzanwuanza ne azo a?” (Edw. 15:1) Ngyɛnu ɛhye maa yɛnwu kɛ yɛbahola yɛayɛ Gyihova nyɛvolɛ—mɔɔ ɔkile la a le kɛ yɛbahola yɛayɛ ɔ gɔnwo mɔ. Asoo ɛhye ɛnle ɛsalɛdolɛ kpole mɔɔ vi Gyihova ɛkɛ ɔ?

GYIHOVA KULO KƐ YƐYƐ YE NYƐVOLƐ

3. Nwane a Gyihova limoale liele ye ɛyɛvolɛ a, na kɛzi bɛ nuhua ko biala nwunle ɔ gɔnwo ɛ?

3 Kolaa na Gyihova abɔ ɔ bo kɛ ɔbɔ ninyɛne la, ɛnee ɔ ngomekye a ɔde a. Noko nzinlii ɔbɔle ye belamunli Ralɛ ne. Ɛnee ɔle kɛ asɛɛ Gyihova ɛlie ye ɛyɛvolɛ mɔɔ limoa la wɔ ye ɛdanlɛsua ne anu, na ɔ nye liele kpalɛ kɛ ɔyɛle zɔ la. Baebolo ne maa yɛnwu kɛ ɛnee Gyihova kulo ɔ Ra ne “edwɛkɛ kpalɛ.” Ye ɛyɛvolɛ ne mɔɔ limoa la noko ‘anye liele wɔ [Gyihova] anyunlu mekɛ biala.’—Mrɛ. 8:30.

4. Nwane mɔ bieko a Gyihova dole ɔ sa vɛlɛle bɛ nzinlii kɛ bɛrayɛ ye nyɛvolɛ a?

4 Akee Gyihova bɔle anwumabɔvolɛma gyɛne, na ɔdole ɛsalɛ ɔvɛlɛle bɛdabɛ noko kɛ bɛrayɛ ye nyɛvolɛ. Baebolo ne fɛlɛ anwumabɔvolɛma ne “Nyamenle amra,” na ɔka kɛ bɛ nye die wɔ Gyihova anyunlu. (Dwobu 38:7; Dan. 7:10) Wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu, ɛnee bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ anwuma, ɛleka mɔɔ Nyamenle mumua ne de la, ala a kola yɛ ɔ gɔnwo mɔ a. Nzinlii, ɔbɔle alesama wɔ azɛlɛ ye azo, na ɔdɛlɛle ye ɛdanlɛsua ne anu amaa bɛdabɛ noko bɛahola bɛarayɛ ye nyɛvolɛ. Nyɛvolɛ ɛhye mɔ bie a le Yinɔko, Nowa, Ebileham yɛɛ Dwobu. Bɛvɛlɛle nɔhalɛ azonvolɛ ɛhye mɔ Nyamenle agɔnwo mɔ, anzɛɛ menli mɔɔ “nee nɔhalɛ Nyamenle ne luale.”—Gyn. 5:24; 6:9; Dwobu 29:4; Aye. 41:8.

5. Duzu a yɛbahola yɛazukoa yɛavi ngapezo mɔɔ wɔ Yizikeɛle 37:​26, 27 la anu a?

5 Ɔvi tete ne too badwu ɛnɛ, Gyihova tɛkɔ zo tɛto ɛsalɛ tɛfɛlɛ ɔ gɔnwo mɔ kɛ bɛrayɛ ye nyɛvolɛ. (Kenga Yizikeɛle 37:​26, 27.) Kɛ neazo la, wɔ Yizikeɛle ngapezo ne anu, yɛnwu kɛ amgba Nyamenle kpondɛ kɛ ye azonvolɛ nɔhavoma nee ye nyia agɔnwolɛvalɛ kyengye. Yebɔ ɛwɔkɛ kɛ ɔ nee “bɛ bayɛ anzodwolɛ ngyekyeleɛ.” Ngapezo zɔhane fale mekɛ mɔɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛ anyelazo kɛ bɛbahɔ anwuma la nee bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛ anyelazo kɛ bɛbadɛnla azɛlɛ ye azo la babɔ nu adɛnla Gyihova ɛdanlɛsua ne anu kɛ “mboane ekpunli ko” la anwo. (Dwɔn 10:16) Mekɛ zɔhane a le ɛnɛ!

NYAMENLE NEA YƐ WƆ ƐLEKA BIALA MƆƆ YƐWƆ LA

6. Kɛ ɔkɛyɛ na awie ahola arayɛ ɛyɛvolɛ wɔ Gyihova ɛdanlɛsua ne anu ɛ, na nienwu a Ye ɛdanlɛsua ne wɔ a?

6 Wɔ tete ne, ɛnee awie ɛdanlɛsua nu a ɔkɔdie ɔ menle a, yɛɛ ɔbɔ ɔ nwo bane ɔfi maanle nu tɛnlabelɛ nwo. Saa ɔto ɔ sa ɔfɛlɛ awie wɔ ɛkɛ a, ahenle anye la kɛ ɔbanlea ye kɛnlɛma. Saa yɛyila yɛ nwo zo yɛmaa Gyihova a, ɛnee yɛrayɛ nyɛvolɛ wɔ ye ɛdanlɛsua ne anu. (Edw. 61:4) Yɛnyia sunsum nu aleɛ dɔɔnwo yɛdi yɛɛ yɛfa menli mɔɔ bɛdabɛ noko bɛrayɛ Gyihova nyɛvolɛ la agɔnwolɛ. Noko ye sɛkɛlɛneɛ adenle zo ɛdanlɛsua ne ɛnle ɛleka fɔɔnwo bie ala. Bie a ɛhɔle maanle gyɛne nu, ɔbayɛ kɛ ɛhɔle nyianu titili bie, na ɛyiale menli gyɛne mɔɔ bɛnyia nwolɛ adenle bɛra Nyamenle ɛdanlɛsua ne anu la. Ɔwɔ ɛleka biala mɔɔ ye azonvolɛ mɔɔ bɛyɛ tieyɛ la wɔ la.—Yek. 21:3.

7. Duzu ati a yɛkola yɛka kɛ nɔhavoma mɔɔ bɛwu la tɛde nyɛvolɛ wɔ Gyihova ɛdanlɛsua ne anu a? (Eza nea nvoninli ne.)

7 Na nɔhavoma mɔɔ bɛwu la noko ɛ? Bɛtɛde nyɛvolɛ wɔ Gyihova ɛdanlɛsua ne anu ɔ? Ɛhɛe! Duzu ati a yɛkola yɛka ye zɔ a? Ɔluakɛ wɔ Gyihova anye zo, menli zɔhane mɔ tɛte ngoane nu. Gyisɛse hilehilele nu kɛ: “Mɔɔ fale mowuamra ɛdwazolɛ ne anwo la, Mosisi bɔbɔ maanle ɔlale ali wɔ kpɔkɛ ne anwo edwɛkɛ ne anu, wɔ mekɛ mɔɔ ɔvɛlɛle Gyihova kɛ ‘Ebileham Nyamenle nee Ayezeke Nyamenle nee Gyekɔbo Nyamenle la.’ Ɔnle mowuamra Nyamenle, emomu teasema Nyamenle, ɔluakɛ ɔ nye zo a bɛ muala bɛde aze.”—Luku 20:​37, 38.

Bɛkola bɛbu nɔhavoma mɔɔ bɛwu bɔbɔ la kɛ bɛtɛde nyɛvolɛ wɔ Nyamenle ɛdanlɛsua ne anu (Nea ɛdendɛkpunli 7)


YƐNYIA ZOLƐ NVASOƐ NOKO YƐLƐ ƐZONLELILƐ

8. Yɛyɛ nyɛvolɛ wɔ Gyihova ɛdanlɛsua ne anu a, nvasoɛ boni a yɛnyia a?

8 Kɛ mɔɔ ɛdanlɛsua kpalɛ le ɛleka mɔɔ bɛkola bɛdie bɛ menle na ɔbɔ bɛ nwo bane ɔfi maanle nu tɛnlabelɛ nwo la, zɔhane ala a Gyihova ɛdanlɛsua ne bɔ ye nyɛvolɛ nwo bane wɔ sunsum nu na ɔmaa bɛnyia anyelazo kpalɛ a. Saa yɛbeta Gyihova a, Seetan ɛnrɛhola ɛnrɛyɛ debie mɔɔ ɔbagyegye yɛ dahuu a. (Edw. 31:23; 1 Dwɔn 3:8) Wɔ ewiade fofolɛ ne anu, Gyihova bahɔ zo abɔ ɔ gɔnwo mɔ mɔɔ di nɔhalɛ la anwo bane na eza yealie bɛ yeavi ewule nu.—Yek. 21:4.

9. Duzu a Gyihova kulo kɛ ye nyɛvolɛ ne mɔ yɛ a?

9 Nɔhalɛ nu, ɔle enililɛ kpole kɛ yɛbayɛ nyɛvolɛ wɔ Gyihova ɛdanlɛsua ne anu—yɛbahola yɛ nee ye anyia agɔnwolɛvalɛ kyengye mɔɔ badɛnla ɛkɛ ne dahuu la. Saa yɛkulo kɛ yɛkɔ zo yɛyɛ ɔ gɔnwo mɔ a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a? Saa awie to ɛsalɛ fɛlɛ wɔ wɔ ye sua nu a, ɛbahulo kɛ ɛbanwu mɔɔ ɔkpondɛ kɛ ɛyɛ la. Kɛ neazo la, bie a ɔbahulo kɛ ɛyeye wɔ mgbɔlaboa ne kolaa na wɔawolo sua ne anu, na ɛbayɛ ye zɔ. Zɔhane ala a yɛkulo kɛ yɛnwu mɔɔ Gyihova kpondɛ kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛkulo kɛ bɛkɔ zo bɛyɛ nyɛvolɛ wɔ ye ɛdanlɛsua ne anu la yɛ la a. Ɛlɔlɛ mɔɔ yɛlɛ yɛmaa Gyihova la maa yɛyɛ biala mɔɔ yɛbahola la amaa yɛazɔ “ɔ nye bɔkɔɔ.” (Kɔl. 1:10) Gyihova le yɛ Gɔnwo ɛdeɛ, noko eza ɔle yɛ Nyamenle nee yɛ Ze, na ɔwɔ kɛ yɛbu ye. (Edw. 25:14) Ɛhye ati ɔwɔ kɛ yɛsulo ye dahuu, ɔnle kɛ yɛmaa yɛ rɛle fi sonla holɛ ko mɔɔ ɔde la ɛlɛ. Ɛbulɛ kpole zɛhae baboa yɛ amaa yɛanyɛ debie mɔɔ ɔbaha ye ɛya la. Yɛlɛ ɛhulolɛ kɛ ‘yɛbabɛlɛ yɛ nwo aze yɛ nee yɛ Nyamenle ne alua.’—Maeka 6:8.

GYIHOVA ANNEA SONLA NYUNLU WƆ FIENEMGBOLE NE ANU

10-11. Kɛzi Gyihova nee Yizilayɛma ne lile wɔ Saenae fienemgbole ne anu la kile kɛ ɔnnea sonla nyunlu ɛ?

10 Gyihova nee ye nyɛvolɛ ne mɔ ɛlɛdi a, ɔnnea sonla nyunlu. (Wlo. 2:11) Saa yɛsuzu kɛzi Gyihova nee Yizilayɛma ne lile wɔ Saenae fienemgbole ne anu la anwo a, ɔbamaa yɛanwu kɛ ɔnnea sonla nyunlu.

11 Mɔɔ Gyihova liele ye menli ne vile Yigyibiti akɛlɛzonlenlɛ nu la, ɔkpale ɛsɔfoma kɛ bɛyɛ gyima wɔ ye ɛdanlɛsua ne anu. Ɔmaanle Livaema noko yɛle gyima gyɛne wɔ ɛdanlɛsua nwuanzanwuanza zɔhane anu. Asoo Gyihova nleanle bɛdabɛ mɔɔ ɛnee bɛyɛ gyima wɔ ɛdanlɛsua ne anu anzɛɛ ɛnee bɛde bɛbikye ye la kpalɛ dɛlale bɛdabɛ mɔɔ bɛha la ɔ? Kyɛkyɛ! Gyihova ɛnnea sonla nyunlu.

12. Kɛzi Gyihova lale ye ali hilele ye maanle ne mɔɔ ɛnee bɔ zo mɔɔ yekyekye la kɛ ɔnnea sonla nyunlu ɛ? (Ɛzɛdɔso 40:38) (Eza nea nvoninli ne.)

12 Awie biala mɔɔ wɔ azokoɛleɛ ɛkɛ ne la nyianle nwolɛ adenle ko ne ala kɛ ɔbava Gyihova agɔnwolɛ, ɔnva nwo kɛ ɔlɛ ɛzonlelilɛ titili bie anzɛɛ ɔde ɔbikye ɛdanlɛsua ne anzɛɛ ɔmbikye ɛkɛ. Kɛ neazo la, Gyihova nleanle kɛ ɔbamaa maanle ne amuala anwu amungu pila ne nee senle pila ne mɔɔ ɔluale nwanwane adenle zo ɔmaanle ɔzinzele ɛdanlɛsua ne azo la. (Kenga Ɛzɛdɔso 40:38.) Saa amungu ne bɔ ɔ bo kɛ ɔfi ɛkɛ ne yeahɔ ɛleka fofolɛ a, bɛdabɛ mɔɔ bɛnde bɛmbikye ɛdanlɛsua ne fee bɔbɔ la kola nwu ye, ɔti bɛboɔboa bɛ ninyɛne nloa, bɛtudu bɛ ɛdanlɛ azua ne mɔ na bɛ nee bɛdabɛ mɔɔ bɛha la amuala bɔ nu kɔ. (Nɔm. 9:​15-23) Saa bɛbɔ dwɛtɛ fufule aweɛne ndendenle nwiɔ ne anu kpole kɛ awie biala ɛdu ɔ bo a, bɛ muala bɛte. (Nɔm. 10:2) Ɔti saa awie de bikye ɛdanlɛsua ne kpalɛ a, yemɔ ɛngile kɛ ɛnee ɔ nee Gyihova lɛ agɔnwolɛvalɛ kyengye. Emomu, awie biala mɔɔ ɛnee boka Gyihova maanle fofolɛ ne anwo la bahola ayɛ Ye ɛyɛvolɛ na yeanyia anwodozo kɛ ɔbahile ye adenle na yeabɔ ɔ nwo bane. Zɔhane ala a ɛnɛ noko, ɔnva nwo ɛleka mɔɔ yɛde wɔ azɛlɛ ye azo la, Gyihova kulo yɛ, ɔnea yɛ na ɔbɔ yɛ nwo bane a.

Ɛdanlɛsua ne mɔɔ ɛnee wɔ azokoɛleɛ ne avinli la di daselɛ kɛ Nyamenle ɛnnea sonla nyunlu (Nea ɛdendɛkpunli 12)


ƐNƐ MEKƐ YE NEAZO MƆƆ KILE KƐ GYIHOVA ƐNNEA SONLA NYUNLU LA

13. Duzu ati a yɛkola yɛka kɛ ɛnɛ noko Gyihova ɛnnea sonla nyunlu a?

13 Ɛnɛ, Nyamenle menli ne bie mɔ de bikye ewiade amuala gyima ne ati anzɛɛ Bɛtɛle bie. Bie mɔ bɔbɔ yɛ gyima wɔ ɛleka ɛhye mɔ. Yemɔti mediema ɛhye mɔ kola yɛ gyimalilɛ ngakyile mɔɔ bɛyɛ wɔ ɛleka ɛhye mɔ la bie yɛɛ bɛ nee bɛdabɛ mɔɔ bɛli gyima ne anyunlu la bɔ nu yɛ ninyɛne. Mediema bie mɔ noko le neavolɛ adenduvoma anzɛɛ bɛyɛ dahuu ɛzonlenlɛ gyima titili ne afoa ngakyile ne mɔ bie. Mediema dɔɔnwo ɛnlɛ nwolɛ adenle ɛhye mɔ bie kɛkala, na saa ɛboka bɛ nwo a, nyia anwodozo kɛ Gyihova kulo ye nyɛvolɛ kɔsɔɔti mɔɔ yelie bɛ yedo nu la. Yɛɛ ɔnea bɛ nuhua ko biala kpalɛ. (1 Pita 5:7) Nyamenle maa ye menli kɔsɔɔti sunsum nu aleɛ, adehilelɛ yɛɛ anwobanebɔlɛ mɔɔ bɛhyia nwo la.

14. Neazo bieko boni a kile kɛ Gyihova ɛnnea sonla nyunlu a?

14 Neazo bieko mɔɔ kile kɛ Gyihova ɛnnea sonla nyunlu la a le kɛ yemaa menli mɔɔ wɔ ewiade amuala la asa ɛha Baebolo ne bie ɛnɛ. Bɛlimoale bɛhɛlɛle Ngɛlɛlera Nwuanzanwuanza ne wɔ aneɛ nsa ɛhye mɔ anu, Hibulu, Elam yɛɛ Giliki. Asoo bɛdabɛ mɔɔ bɛkola bɛkenga aneɛ ɛhye mɔ la nee Gyihova lɛ agɔnwolɛvalɛ kpalɛ tɛla bɛdabɛ mɔɔ bɛngola bɛngenga la ɔ? Kyɛkyɛ, ɔnle zɔ.—Mat. 11:25.

15. Daselɛ boni a kile kɛ Gyihova ɛnnea sonla nyunlu a? (Eza nea nvoninli ne.)

15 Saa Gyihova bava yɛ agɔnwolɛ a ɔngyi yɛ nwomazukoalɛ anzɛɛ kɛzi yɛkola yɛka aneɛ ngakyile la azo. Kɛ anrɛɛ Gyihova bamaa menli mɔɔ bɛzukoa nwoma bɛhɔ moa la ala anyia ye nrɛlɛbɛ ne azo nvasoɛ la, ɔmaa awie biala mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la, saa yezukoa nwoma kpole o, saa ɔtɛsukoale bie o, nyia zolɛ nvasoɛ. Bɛhile ye Edwɛkɛ Baebolo ne abo bɛhɔ aneɛ apenle dɔɔnwo anu; menli mɔɔ wɔ ewiade amuala la bahola anyia Baebolo nu ngilehilelɛ ne azo nvasoɛ na bɛazukoa kɛzi bɛbahola bɛayɛ ɔ gɔnwo mɔ la.—2 Tim. 3:​16, 17.

Kɛzi Baebolo ne mɔɔ yɛ sa ɛha ye ɛnɛ la da ye ali kɛ Nyamenle ɛnnea sonla nyunlu ɛ? (Nea ɛdendɛkpunli 15)


MAA GYIHOVA ‘ƐLIE WƆ ƐDO NU’ DAHUU

16. Kɛ mɔɔ Gyima ne 10:​34, 35 kile la, kɛ ɔkɛyɛ na Gyihova alie yɛ ado nu dahuu ɛ?

16 Ɔle nwolɛ adenle kpole kɛ Gyihova balie yɛ nyɛvolɛ wɔ ye sɛkɛlɛneɛ adenle zo ɛdanlɛsua ne anu. Ɔ ti akunlu le kɛnlɛma yɛɛ ɔlɛ ɛlɔlɛ ɔtɛla awie biala. Eza ɔnnea sonla nyunlu, ɔdie awie biala ɛyɛvolɛ ɔnva nwo ɛleka mɔɔ ɔde, kɛzi bɛtetele ye, ye nwomazukoalɛ, ɔ nwo nane kɔla, ye aneɛ, ye ɛvolɛ, ɔle nrenyia anzɛɛ ɔle raalɛ. Noko bɛdabɛ mɔɔ bɛ ɛbɛlabɔlɛ nee ye ngyinlazo ne mɔ yia la ala a ɔdie bɛ nyɛvolɛ a.—Kenga Gyima ne 10:​34, 35.

17. Nienwu a yɛbanwu mɔɔ yɛyɛ a yɛbayɛ nyɛvolɛ wɔ Gyihova ɛdanlɛsua ne anu la anwo edwɛkɛ dɔɔnwo a?

17 Devidi bizale ye wɔ Edwɛne 15:1 kɛ: “O Gyihova, nwane a bayɛ ɛyɛvolɛ wɔ wɔ ɛdanlɛsua ne anu a? Nwane a badɛnla wɔ boka nwuanzanwuanza ne azo a?” Gyihova luale Devidi anwo zo buale kpuya zɔhane mɔ wɔ Edwɛne 15. Edwɛkɛ mɔɔ doa zo la bahilehile ninyɛne mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ amaa Gyihova alie yɛ ado nu dahuu la anu.

EDWƐNE 32 Kɔ Gyihova Afoa!