1. ?Wafa sɛ yɛ Jue Mun 15:​1-5 su’n kwla uka e-ɔ?

 LIKE suanlɛ ng’ɔ sinnin lɛ’n nun’n, e wunnin i wlɛ kɛ be nga be fali be wun be mannin Zoova mɔ be nin i be afiɛn mantan kpa’n, be yɛ be kwla trɛn i tannin sua’n nun-ɔn. ?Sanngɛ ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan e nin Zoova e afiɛn w’a mantan kpa-ɔ? Jue Mun 15 su’n kan like ng’ɔ fata kɛ e yo’n i ndɛ.—An kanngan Jue Mun 15: 1-5 nun.

2. ?Kɛ Davidi kán Zoova i tannin sua’n i ndɛ’n, atrɛkpa’n ngue yɛ ɔ buli i akunndan-ɔn?

² Jue Mun 15 su’n bo i bo kɛ: “?Ee Zoova, wan yɛ ɔ́ kwlá trán ɔ tannin sua’n nun lɔ-ɔ? ?Wan yɛ ɔ́ kwlá trán oka m’ɔ ti ɔ liɛ klonglo’n su lɔ-ɔ?” (Jue. 15:1) Kɛ Davidi kán Zoova i “tannin sua’n” i ndɛ’n, atrɛkpa’n tannin sua mɔ Zoova yi i wun nglo nun’n, m’ɔ dili le nɲɔn kun Gabaɔn lɔ’n, i akunndan yɛ ɔ bu-ɔ. Asa’n kɛ ɔ́ kán ‘oka m’ɔ ti Ɲanmiɛn liɛ klonglo’n’ i ndɛ’n, atrɛkpa’n Siɔn oka m’ɔ o Zerizalɛmun lɔ’n i akunndan yɛ ɔ bu-ɔ. Zerizalɛmun wo Gabaɔn i ngua lɔ, yɛ be afiɛn ti nun kpa. Davidi kplannin tannin sua kun lika sɔ’n nun lɔ. Yɛ ɔ fali Zoova i alaka’n sieli nun lele naan b’a kplan Ɲanmiɛn i sua’n.—2 Sam. 6:17.

3. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e fa e ɲin e sie i Jue Mun 15 i nun ndɛ’n su-ɔ? (An nian desɛn’n wie.)

³ Izraɛlifuɛ’m be nun sunman b’a diman junman lika nga Ɲanmiɛn i tannin sua’n wo lɔ’n. Yɛ be nga be wluli tannin sua nga i nun yɛ be sieli Zoova i alaka’n b’a sɔnman. Sanngɛ andɛ’n, Zoova i sufuɛ nanwlɛfuɛ’m be kwlaa be kwla trɛn i tannin sua’n nun. Kɛ ɔ ko yo naan i sɔ liɛ’n w’a kwla yo ye’n, ɔ fata kɛ be janvuɛ’n tra kpa titi. I sɔ’n kusu yɛ e kwlaa e kunndɛ-ɔ. Jue Mun 15 su’n, fa e ɲin sie i nzuɛn wie mɔ be kwla uka e naan y’a yo Zoova i janvuɛ titi’n be su.

 MAAN E NANTI SEIIN YƐ E YO SA NG’Ɔ TI KPA’N

4. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ batɛmun mɔ be yoli e’n, i ngunmin kwlá yoman naan Zoova i klun w’a jɔ e wun-ɔn? (Ezai 48:1)

⁴ Jue Mun 15 i mma 2 se kɛ Ɲanmiɛn i janvuɛ’n yɛle “sran ng’ɔ nanti seiin m’ɔ yo sa ng’ɔ ti kpa’n.” Ɔ ti like kun m’ɔ fata kɛ e yo i titi-ɔ. ?Sanngɛ e kwla nanti seiin sakpa? Ɛɛn-ɛn. Fɔ o klɔ sran’m be kwlaa be nun. Sanngɛ sɛ e mian e ɲin e nian Zoova i mmla’m be su e nanti’n, i ɲrun’n ɔ ti kɛ e nanti seiin sa. Kɛ e ko fa e wun e ko man Zoova mɔ be ko yo e batɛmun’n, nn e nin Zoova y’a bo nantilɛ bo. Laa’n, nán Izraɛlifuɛ mɔ sran kun ti’n, i ti yɛ maan ɔ ti Zoova i janvuɛ-ɔ. ‘Izraɛlifuɛ wie’m be kpan flɛli i, sanngɛ b’a yoman sɔ nanwlɛ su, yɛ b’a yomɛn i kɛ ng’ɔ nin i fata’n sa.’ (An kanngan Ezai 48:1 nun.) Izraɛlifuɛ nga be ti nanwlɛfuɛ mɔ be kunndɛ kɛ bé yó Zoova i janvuɛ’n, ɔ fata kɛ be si like nga Zoova kunndɛ kɛ be yo’n, yɛ be nian su be nanti. Andɛ kusu’n, kannzɛ b’a yo e batɛmun yɛ e nin Zoova i Lalofuɛ mun e yo ninnge wie mun likawlɛ’n, nɛ́n i sɔ’n ngunmin ti yɛ Zoova i klun jɔ́ e wun-ɔn. Sanngɛ ɔ fata kɛ e yo “sa ng’ɔ ti kpa’n” titi. ?Ɔ́ yó sɛ naan y’a kwla yo sɔ-ɔ?

5. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e ɲin yi Zoova sa’n kwlaa nun-ɔn?

⁵ Zoova ɲrun’n, kɛ be se kɛ “sran kun nanti seiin yɛ ɔ yo sa ng’ɔ ti kpa’n,” nɛ́n i ngunmin yɛle aɲia’m be kwlaa be bo tranlɛ’n. (1 Sam. 15:22) Sɛ e ngunmin yɛ e o bɔbɔ’n, ɔ fata kɛ e mian e ɲin e nanti Ɲanmiɛn i mmla’m be su ninnge kwlaa nga é yó be’n be nun. (Ɲan. 3:6; Aku. 12:​13, 14) Ninnge nga e bu i kɛ be timan cinnjin bɔbɔ be nun’n, ɔ fata kɛ e mian e ɲin e nanti Zoova i mmla’m be su. Sɛ e yo sɔ’n é klé kɛ e klo i. Yɛ i kusu kló e kpa trá laa’n.—Zan 14:23; 1 Zan 5:3.

6. ?Kɛ nga Ebre Mun 6:​10-12 fa kan’n sa’n, ngue yɛ Zoova kunndɛ kɛ e yo-ɔ?

 ⁶ Zoova i klun jɔ ninnge nga e yo mɛnnin i laa’n be su. Sanngɛ nán ninnge nga e yoli be laa’n i ti yɛ maan é ká Zoova i tannin sua’n nun-ɔn. Ebre Mun 6:​10-12 kle sɔ weiin. (An kanngan nun.) Zoova i wla fiman ninnge kpakpa nga e yoli be laa’n be su. Sanngɛ ɔ kunndɛ kɛ e tu e klun e su i “lele fa ju i awieliɛ.” Ɔ maan “sɛ y’a fɛman’n” é ɲán nguan m’ɔ leman awieliɛ’n yɛ é yó Ɲanmiɛn i janvuɛ tititi.—Gal. 6:9.

MAAN E DI NANWLƐ E AWLƐN’N NUN LƆ

7. ?Kɛ be se kɛ sran kun di nanwlɛ i awlɛn’n nun’n, i bo yɛle benin?

⁷ Sran ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ trán Zoova i tannin sua’n nun’n, ɔ fata kɛ ɔ ‘di nanwlɛ i awlɛn’n nun lɔ.’ (Jue. 15:2) Ndɛ sɔ’n i bo’n nɛ́n i ngunmin yɛle kɛ ɔ fataman kɛ e bua ato. Zoova kunndɛ kɛ e di nanwlɛ ndɛ kwlaa nga e kan’n ɔ nin ninnge kwlaa nga e yo’n nun. (Ebr. 13:18) I sɔ’n ti cinnjin afin “Zoova i ɲin ci sran ng’ɔ fa gblɛ nanti’n, sanngɛ ɔ tra sran ng’ɔ nanti ndɛnman su’n i janvuɛ.”—Ɲan. 3:32.

8. ?Ngue yɛ ɔ fataman kɛ e yo-ɔ?

⁸ Be nga be ‘di nanwlɛ be awlɛn’n’ nun’n, be yoman be wun kɛ be nanti Zoova i mmla’m be su sran’m be ɲrun, kpɛkun kɛ be ngunmin be o’n, be fɔn Ɲanmiɛn i mmla’n. (Eza. 29:13) Ɔ maan sran sɔ’m be yoman ninnge mun gblɛ nun. Sran ng’ɔ yo ninnge mun gblɛ nun’n, wie liɛ’n kɛ ɔ́ bó i bo’n, ɔ se i wun kɛ nán blɛ kwlaa nun yɛ Zoova i mmla’m be ti kpa-ɔ. (Zak. 1:​5-8) Ɔ kwla se i wun kɛ sa nga be timan cinnjin sɔ liɛ’n be nun’n, ɔ kwla fɔn Zoova i mmla’n. Kpɛkun kɛ ɔ fɔn Ɲanmiɛn i mmla m’ɔ yo i kɛ ɔ wunmɛn i su afɛ sa’n, kpɛkun ɔ su yo sa tɛtɛ kpa trá laa’n. Kannzɛ bɔbɔ ɔ bu i kɛ Ɲanmiɛn yɛ ɔ su i’n, sanngɛ Zoova i klun jɔman sulɛ m’ɔ su i’n su. (Aku. 8:11) E liɛ’n e kunndɛ kɛ é yó nanwlɛfuɛ sa’n kwlaa nun.

9. (1) ?Kpɛ klikli nga Zezi nin Natanaɛli be yiali’n, ngue ndɛ yɛ Zezi kannin-ɔn? (2) ?Ngue yɛ i sɔ’n kle e-ɔ? (An nian desɛn’n wie.)

⁹ Kpɛ klikli nga Zezi wunnin Natanaɛli’n,  ndɛ ng’ɔ kannin’n, ɔ kle kɛ ɔ ti cinnjin kɛ e yo sran m’ɔ ‘di nanwlɛ i awlɛn’n’ nun-ɔn. Kannzɛ bɔbɔ Natanaɛli nin Zezi be nin-a yiaman le’n, sanngɛ kɛ Zezi wunnin i’n ɔ seli kɛ: “An nian, Izraɛlifuɛ kpa kun yɛ, ɔ timan gblɛfuɛ kaan sa.” (Zan 1:47) Zezi si kɛ i akoto onga’m be ti nanwlɛfuɛ, sanngɛ ɔ wunnin kɛ Natanaɛli liɛ’n ɔ di nanwlɛ dan. Fɔ o Natanaɛli nun kɛ e sa sanngɛ ɔ timan gblɛfuɛ. Sa kwlaa nun’n ɔ di nanwlɛ. I sɔ liɛ’n yoli Zezi i fɛ, ɔ maan ɔ yoli Natanaɛli i mo. Nanwlɛ e kwlaa e kunndɛ kɛ Zezi kan e ndɛ kɛ ngalɛ’n sa wie.

10. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e nian ndɛ nga e kan’n su-ɔ? (Zaki 1:26)

¹⁰ Ndɛ nga be o Jue Mun 15 nun’n, i dan lika fa e ɲin sie i wafa ng’ɔ fata kɛ e nin e wiengu mun e tran’n i su. Jue Mun 15:3 kan sran nga Zoova yiɛ i i tannin sua’n nun’n, i ndɛ. Ɔ se kɛ: “Ɔ fɛmɛn i taaman’n tɔnman sran suɛn, ɔ yomɛn i wiengu tɛ, ɔ sacimɛn i janvuɛ’m be wun.” Sɛ e tɔn e wiengu’m be suɛn’n, i sɔ’n kwla yo be abɔlɛ tɛ kpa. Asa’n i sɔ’n kwla yo naan Zoova w’a sɔman e nun i tannin sua’n nun kun.—An kanngan Zaki 1:26 nun.

11. (1) ?Kɛ be se kɛ be tɔn sran suɛn’n i bo’n yɛle benin? (2) ?Ngue yɛ be yo be nga be tɔn be wiengu’m be suɛn mɔ be kaciman’n niɔn?

¹¹ Jue tofuɛ’n kannin sran suɛn tɔnlɛ’n i ndɛ. ?Kɛ be se kɛ be tɔn sran suɛn’n i bo’n yɛle benin? I bo’n yɛle kɛ be bua sran kun su ato naan bé fá sáci i dunman. Be nga be tɔn be wiengu’m be suɛn mɔ be kaciman’n, be tu be asɔnun’n nun.—Zer. 17:10.

12-13. ?Sa benin wie’m be nun yɛ sɛ y’a nianman e wun su’n e kwla saci e janvuɛ’m be wun-ɔn? (An nian foto’n wie.)

¹² Jue Mun 15 i mma 3 kpɛn e wla kɛ be nga Zoova yia be i tannin sua’n i bo’n, be yoman be wiengu’m be tɛ. Yɛ be saciman be janvuɛ’m be wun. ?Ngue yɛ sɛ sran kun yo’n, é sé kɛ ɔ su saci i janvuɛ’m be wun-ɔn?

¹³ Sɛ y’a nianman e wun su’n, e kwla saci  aniaan’m be wun. Wienun-ɔn aniaan bla kun yacili blɛ kwlaa nun Ɲanmiɛn junman’n i dilɛ, annzɛ aniaan kun nin i yi be diman junman Betɛli lɔ kun, annzɛ aniaan kun timan asɔnunfuɛ’m be ukafuɛ annzɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun. ?Sɛ e se aniaan’m be kɛ atrɛkpa’n be yoli sa tɛ wie ti yɛ be diman junman sɔ’n kun’n, i sɔ’n ti kpa? Atrɛkpa’n sa wie mɔ e siman be’n, be ti yɛ be jrannin be junman’n niɔn. Asa’n nán e wla fi su kɛ sran nga Zoova yiɛ i i tannin sua’n nun’n, “ɔ yomɛn i wiengu’m be tɛ yɛ ɔ sacimɛn i janvuɛ’m be wun.”

MAAN E BU BE NGA BE ƝIN YI ZOOVA’N BE SRAN

14. ?Wafa sɛ yɛ sran nga Zoova yiɛ i i tannin sua’n nun’n ɔ kle kɛ ɔ nin sran ng’ɔ ti “finfinfuɛ’n” be sanman nun-ɔn?

¹⁴ Jue Mun 15 i mma 4 se kɛ sran ng’ɔ ti Zoova i janvuɛ’n ɔ nin “sran ng’ɔ ti finfinfuɛ’n be sanman nun.” ?Sanngɛ é yó sɛ naan y’a wun i wlɛ kɛ sran kun ti finfinfuɛ? Kɛ mɔ fɔ’n o e nun’n ti’n, nán e yɛ ɔ fata kɛ e kle sran ng’ɔ ti finfinfuɛ’n niɔn. Sran wie’m be o lɛ’n e kloman be ayeliɛ’n. Yɛ wie’m be o lɛ’n e klo be ayeliɛ’n. Ɔ maan e kwla fa e wun e mantan be ndɛndɛ. Sanngɛ be nga Zoova ɲrun’n be ti “finfinfuɛ’n,” be ngunmin yɛ ɔ fataman kɛ e nin be e san nun-ɔn. (1 Kor. 5:11) Finfinfuɛ sɔ’m be nun wie mun yɛle be nga be yo sa tɛ mɔ be kunndɛman kɛ bé káci be nzuɛn’n. Be wie ekun yɛle be nga be buman Ɲanmiɛn mɔ e su i’n i like fi’n, annzɛ be kunndɛ kɛ bé yó naan e nin Ɲanmiɛn e afiɛn saci’n.—Ɲan. 13:20.

15. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e bu “be nga be ɲin yi Ɲanmiɛn’n” be sran-ɔn?

¹⁵ Asa ekun’n Jue Mun 15:4 se kɛ: “Ɔ fata kɛ e bu be nga be ɲin yi Zoova’n be sran.” I sɔ’n ti’n e kunndɛ wafa nga e kwla yo Zoova i janvuɛ’m be ye’n, ɔ nin wafa nga e kwla kle kɛ e bu be sran’n. (Rɔm. 12:10) Like kun ekun mɔ Jue Mun 15:4 kɛn i ndɛ’n yɛle kɛ sran nga Zoova yiɛ i i tannin sua’n nun’n, “kɛ ɔ ta nda’n ɔ kacimɛn i, kannzɛ bɔbɔ ɔ wa miɛn i sa’n ɔ kacimɛn i.” Sɛ e diman nda nga e ta’n su’n, e wiengu’m be kwla wun be ɲrun. (Mat. 5:37) I wie yɛle kɛ, kɛ yasua kun nin i yi bé já’n, nda nga be tali be wiengu’n, Zoova kunndɛ kɛ be yiɛ i nuan. Asa’n kɛ siɛ nin niɛn’m be mian be ɲin be yia nda nga be tali be mma’m be nuan’n, i sɔ yo i fɛ. Kɛ mɔ e klo Ɲanmiɛn nin e wiengu mun’n ti’n, é yó like kwlaa nga e kwla yo naan y’a yia nda nga e ta be’n be nuan’n.

16. ?Ngue ekun yɛ e kwla yo fa kle kɛ e bu Zoova i janvuɛ’m be sran-ɔn?

¹⁶ Like kun ekun mɔ e kwla yo e kle kɛ e bu Ɲanmiɛn i janvuɛ’m be sran’n, yɛle kɛ maan e sɔ be nun yɛ e yo be ye. (Rɔm. 12:13) Kɛ e nin e niaan Klisifuɛ mun e yo ninnge wie mun likawlɛ’n, e nin be e afiɛn mantan yɛ e nin Zoova e afiɛn mantan wie. Asa’n kɛ e sɔ e niaan’m be nun’n, e kle kɛ Zoova i ajalɛ’n su yɛ e nian-ɔn.

NÁN MAAN E YO SIKA KLOFUƐ

17. ?Ngue ti yɛ be kannin sika ndɛ Jue Mun 15 su’n nun-ɔn?

¹⁷ Jue Mun 15 i mma 5 kan sran nga Zoova yiɛ i i tannin sua’n nun’n i ndɛ se kɛ: “Kɛ ɔ man sran sika’n ɔ seman kɛ ɔ su i bo. Yɛ sɛ be wlɛ i sa bo kɛ ɔ bu ndɛ yi sran mɔ w’a yoman sa’n i su’n, ɔ sɔman nun.” ?Ngue ti yɛ Jue Mun 15 su’n nun’n, be kan sika ndɛ-ɔ? Afin sɛ e klo sika dan’n, sika’n yó e cinnjin trá sran. I kpa bɔbɔ’n ɔ́ yó e cinnjin trá Ɲanmiɛn. (1 Tim. 6:10) Izraɛlifuɛ’m be blɛ su’n, sran wie’m be dili be niaan’m be lufle kɛ ngalɛ’n sa. Yɛle kɛ, kɛ be man be niaan nga be ti yalɛfuɛ’n be sika’n,  be se be kɛ be su i bo. Asa’n, be wla jɔlɛ difuɛ wie’m be sa bo kpɛkun be bu ndɛ’n be yi i sran ng’ɔ w’a yoman sa’n i su. Zoova i ɲin ci ayeliɛ sɔ mun.—Eze. 22:12.

18. ?Kosan benin wie mun yɛ ɔ fata kɛ e fa usa e wun naan y’a wun wafa nga e bu sika’n i wlɛ-ɔ? (Ebre Mun 13:5)

¹⁸ Ɔ ti cinnjin kɛ e tinuntinun e bu wafa nga e bu sika’n i akunndan. I lɛ nun’n e kwla usa e wun kɛ: ?Blɛ sunman’n sika annzɛ ninnge nga n kwla to be’n be akunndan yɛ n bu-ɔ? ?Kɛ n usa sran bosia’n, n se min wun kɛ i sa mianman sika wun ti’n, n sisi min bo naan m’an yi? ?Kɛ n ɲan sika’n n bu i kɛ min kpa tra min wiengu mun? ?Kɛ n ɲan sika’n, kɛ ɔ yo naan n uka min wiengu mun’n ɔ ti kekle man min? ?Kɛ n wun aniaan nga be le sika’n, n ka lɛ n se kɛ be klo aɲanbeun ninnge mun? ?Be nga be le sika’n be ngunmin yɛ n klo kɛ ń trá be janvuɛ-ɔ? ?N kunndɛman kɛ ń trá be nga be leman wie’n be janvuɛ? Ɔ ti cinnjin kɛ e fa kosan sɔ mun e usa e wun. Afin Zoova yiali e kɛ e kaci i janvuɛ. Sanngɛ kɛ ɔ ko yo naan y’a ka Zoova i janvuɛ titi’n, ɔ fataman kɛ e yo sika klofuɛ. Sɛ e timan sika klofuɛ’n, Zoova su kpɔciman e le.—An kanngan Ebre Mun 13:5 nun.

ZOOVA KLO I JANVUƐ MUN

19. ?Ngue ti yɛ Zoova kunndɛ kɛ e yo ninnge kwlaa nga be o Jue Mun 15 nun’n niɔn?

¹⁹ Jue Mun 15 i agualiɛ su’n, Davidi seli kɛ: “Sran ng’ɔ yo sa sɔ mun’n, ɔ kwlá tɔman le.” (Jue. 15:5) Ndɛ mma sɔ’n nun’n, Famiɛn Davidi kan like nga ti yɛ Zoova kunndɛ kɛ e yo like kwlaa ng’ɔ boli su Jue Mun 15 nun’n i ndɛ. Afin ɔ kunndɛ kɛ e di aklunjɔɛ. Asa’n, Ɲanmiɛn kle e atin nga sɛ e fa su-ɔ, ɔ́ yrá e su kpɛkun ɔ́ sásá e’n.—Eza. 48:17.

20. ?Ngue yɛ Zoova i janvuɛ’m be ɲin wo i sin-ɔn?

²⁰ Be nga be o Zoova i tannin sua’n nun’n, be kwla lafi su kɛ cɛn wie lele’n be liɛ yó ye. Be nga be kpali be sieli be ngunmin’n, bé kɔ́ ɲanmiɛn su bé kó trán be “tranwlɛ” mɔ Zezi siesie mannin be’n i nun. (Zan 14:2) Be nga be lafi su kɛ bé trán asiɛ’n su wa’n, be ɲin o sa ng’ɔ́ wá jú mɔ Sa Nglo Yilɛ 21:3 kɛn i ndɛ’n, i sin kpa. Nanwlɛ, yialɛ nga Zoova yiali e kɛ e kaci i janvuɛ naan e trɛn i tannin sua’n nun titi’n, ɔ ti e cenjele like dan.