'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 24

ˈˈTAN 24 ˗Ka nu ˈkwa ˗da Zoova ˗bha ˗tɔn ˗ta

˗Kwa kë Zoova ˗bha ˗dhɛŋ ˗nu ˈka ˗toëpö ˈka

˗Kwa kë Zoova ˗bha ˗dhɛŋ ˗nu ˈka ˗toëpö ˈka

«Zoova, de ˈö dho kë ˗dhɛŋ ˈka ü ˗bha sɔ ˈkɔ ˈgü?»PS. 15:1.

˗A ˗GƆ

˗Yö ˗dho kwa ˗takun kö ˈpë Zoova ˈˈtɔŋdë ˗nu dua ˈdhö ˗mü kö ˗wa kë ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka, ˈkwa˗ dɔ. ˗Ya ˈgo mü pë ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ kë ö ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗dhɛ, kwa ˗dho ˗a dɔ ˈpö.

1. Psaume 15:​1-5 ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

 ˈWƆN ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˗dhɛ ˈö yö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgü, kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö ˗wa wo ˗bha ˗tosɛta nu Zoova ˗dhɛ ˈö waa˗ ˗nu ˈö ˈˈtɔŋdhɛ ˗së ˈdhö ˗an ꞊zinŋgü bhë, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kë ˗dhɛŋ ˗nu ˈka ˗a ˗bha «sɔ ˈkɔ» ˈgü. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˈmën ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa kë ˗a ˗bha ˗dhɛŋ ˗nu ˈka? Psaume 15 ˗yö ˈpë ˈkwa dho ˗a kë, ˗a ˗zɔn. (Psaume 15:1-5 ˗wo pö.) ˈPë ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa kë Zoova ˈˈtɔŋdë ˗tiaandhö ˗nu ˈka Biblö ˈˈɲan ˈö bhë, ˗ya ˗zɔn.

2. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö Davi ˗yö Zoova ˗bha sɔ ˈkɔ ˗wɔn ꞊blɛɛ ˗a ˈka bhë ˈmën kun ö ˗zota ˗ni ˈgü, ˗a ˈgü?

2 Psaume 15 ˗yö dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo yö ˗an ˗kpɔ ˈö˗ pö: «ˈAa Zoova de ˈö dho kë ˗dhɛŋ ˈka ü ˗bha sɔ ˈkɔ ˈgü? De ˈö dho ˗ya ü ˗bha ˗tɔn ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗ta?» (Ps. 15:1) ˈDhɛ Davi ˗yö Zoova ˗bha «sɔ ˈkɔ» ˗wɔn ꞊blɛɛ, ˗a ˈbha ˗ya kë kö ˗yö ö ˗zota ˗Zlan ˗dhɔkë ˗a ˈgü sɔ ˈkɔ ˈö kun Gabaɔn ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˈˈpiʋ̈ bhë ˗a ˈgü. Davi ˗yö ˗Zlan ˗bha «˗tɔn ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈» ˗wɔn ˗blɛɛ ˈpö. ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˗yö ö ˗zota Siɔn ˗tɔn ˈö kun Zedhizadhɛmö bhë ˗a ˈgü. ˗Yö ˗kun Gabaɔn ˗gɔ ˈˈshia ꞊ʒiaan ˈˈkɩdhʋŋ ꞊va ˗naan ꞊taa. ˗Dhɛ ˈö bhë ˈnën Davi ˗yö sɔ ˈkɔ dɔ ˈö ˗mlɛɛn ꞊gbëë ˗da ˈgü ˈö dho ˈö yö ˗a ˈka ˗Zlan ˗dhɔkëgükɔ ꞊dede dɔ ˗sü ˗bha.—2 Sam. 6:17.

3. ˈMën ˗kë ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa Psaume 15 ˈgüman ˗së ˈka? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

3 Gagade ˈka ˗Zlan ˗dhɔkë ˗a ˈgü sɔ ˈkɔ ˈö ˗mlɛɛn ꞊gbëë ˗kë ˗a ˈgü bhë, Izraɛdhömɛn ꞊vadhɛ ˈti Zoova ˗dhɔkë mü do, ˈö mɛn ˗nu ˈwo ˗da mü ˈwaa ꞊va. ˈˈKɛɛ Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo ˗klu ˗a ˗bha bhë ˗wa kë ˗a ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈka ˗kplawo, ˗an ꞊gban ˗dho ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kë ˗dhɛŋ ˗nu ˈka ˗a ˗bha sɔ ˈkɔ ˈgü. ˈPë mɛn ˈˈpɛpɛ ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈyö bhë. Psaume 15 ˈgü, ˈpë ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa kë Zoova ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈka ˗kplawo Davi ˗ya ˗blɛɛ.

Izraɛdhömɛn ˗nu ˈwo kun Davi ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü bhë, ˗wo pë ˈwo˗ ˗dhɛ ˗kë ˗dhɛŋ ˈka ˗sü ˈö Zoova ˗bha sɔ ˈkɔ ˈgü, ˗a ˗dɔ. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 3 ˈgü.)


KWA ˈˈTAKƆ ˗YÖ KË ˗SË, ˗KWA ˈWƆN SË KË

4. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗bɔyibhaasü dosɛnŋ ˈyaa ˈnën Zoova ˗ya ˗dhɛ kwa ˗gɔ? (Isaïe 48:1)

4 Psaume 15:2 ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗Zlan ˈˈtɔŋdë ˈnën ˗tɔ «mɛn ˈö˗ ˈˈtakɔ ˈdhö ˗së, ˈö ˈwɔn ˗së ˗kë.» ˈPë kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ kë ˗kplawo, ˈyö bhë. ˈˈKɛɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ꞊dedewo kö kwa ‹ˈˈtakɔ ˗yö kë ˗së› ˗ee? ꞊Ii. Mɛnbhɩɩdhe gbɛ˗ ˈyaa ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈. ˈˈKɛɛ ˈkwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa ˈwɔnman Zoova ˗ta, ˗yö ˗dho kwa ˈsü ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö ˗an ˈˈtakɔ ˈdhö ˗së ˗an ˈdhö. ˈKwa kwa ˗de nu ˗Zlan ˗dhɛ ˈkwa bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, kö ˈkwa ˗ʒiö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗sü züdɔ. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ Biblö ˗ya ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü ꞊kwɛŋzü, mɛn ˗bha ˗kë Izraɛdhönën ˈka ˗sü ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˗yö Zoova ˗bha ˗dhɛŋ ˈka. ˗A mɛn ˈbha ˗nu ˗kun Zoova ˗dhɛ ˗ni ˈgü, ˈˈkɛɛ ˈwii kë ˈˈdhʋ̈ «gagade waa kpɛnŋdhödhɛ ˈgü.» (Isaïe 48:1 ˗wo pö.) ꞊Waa˗ pö ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ ꞊dedewo kö ˈwo kë Zoova ˗bha ˗dhɛŋ ˗nu ˈka, ˗an dua ˗mü kö ˗wa ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu dɔ, ˗wo ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka ꞊dɛɛ ˈkwa˗ pö kwa ˈˈdhiaa ˗yö kë Zoova ˈgü, ˗ya ˈˈkan ˗bɔyibhaasü waa ˗nu ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗sü ˗bha ˈwɔn ˈbha ˗nu ˗wo ˗dhö ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa ˗an kë. Kwa dua ˗mü kö ˈkwa «ˈwɔn së kë» ˗kplawo. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

5. ˈMën ˗tɔ ˈwɔnman Zoova ˗ta ˗sü ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈgü?

5 Zoova ˗bha ˈgü ‹kwa ˈˈtakɔ ˗bha ˗kë ˗së ˗sü› waa «ˈwɔn ˗së kë» ˗sü ˈyaa ˈnën ˗tɔ dosɛnŋ ˗dho ˗bhɔkwëë ˗ta ˗sü ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. (1 Sam. 15:22) Kwa dua ˗mü kö pë ˈˈpɛpɛ ˈkwa˗ ˗kë kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü bhë, ˈkwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈkwa ˈwɔnman Zoova ˗ta, ˈkö ˗kë ꞊ʒianwo ꞊dhɛ kwa kwa do ˈka. (Prov. 3:6; Eccl. 12:​13, 14) ˗Yö ˗dho kë ˗së kö ˈkwa ˈwɔnman Zoova ˗ta ˈwɔn ˈsɛɛn˗ ˗nu ˈgü ˈpö. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈ kö kwa˗ ˗zɔn ˗ni ˈgü ꞊dhɛ ˗a ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë ꞊dedewo, ˈö yö ˗de ˈpö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˈgbɛ.—Zan 14:23; 1 Zn. 5:3.

6. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Eblö 6:​10-12 ˈgü, ˗mën ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ˈwɔn ˗së ˗nu ˈkwa ˗an ˗kë ˈˈdhiʋ̈ ˗be ˗an ˗ta?

6 ˈWɔn ˗nu ˈkwa ˗an ˗kë Zoova ˗dhɛ ˈˈdhiʋ̈ ˗be bhë ˗wa ˗dhɛ ˗së ꞊dedewo. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗a ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ kwa ˗dho ˈto ˗a ˗bha ˗dhɛŋ ˗nu ˈka ˗a ˗bha sɔ ˈkɔ ˈgü ˗kplawo. Kwa˗ ˗yö ˈˈdhʋ̈ ˗së ˈka Eblö 6:​10-12 ˈgü. (˗A ˗wo pö.) Zoova ˗zo ˈyaa bhɔ ˈwɔn ˗së ˗nu ˈkwa ˗an ˗kë ˈˈdhiʋ̈ ˗be ˗an ˈka. ˈˈKɛɛ ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ö ˗dhɔkë kwa zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka, ˈkwa ˈdho ˈkwa yö ˗a ˈka ‹˗a ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈgü.› ‹Kwa ˈgü ˈyii ga ˈwɔn ˗së kë ˗sü ˈka› kwa ˗dho kë ˗a ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈka ˗toëpö ˈka.—Ga. 6:9.

˗KWA GAGADE PÖ KWA ZUƲ̈ˈˈ ˈGÜ

7. ˈMën ˗tɔ gagade ˗pö ö zuʋ̈ˈˈ ˈgü ˗sü?

7 Mɛn ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈö kë ˗dhɛŋ ˈka Zoova ˗bha sɔ ˈkɔ ˈgü, ˗a dua ˗mü kö ˗yö «gagade pö ö zuʋ̈ˈˈ ˈgü.» (Ps. 15:2) ˗A ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ˈkwaa ꞊suakë dosɛnŋ. Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa kë kpɛnŋdhö kwa ˈˈdhiwo waa kwa këwɔn ˗nu ˈgü. (Ebl. 13:18) ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗wɔn ˗yö ˈˈgbɩɩ˗, ˈyö sü ꞊dhɛ «mɛn ˈˈzuuzu ˗san ˗yö Zoova ˗kë, ˈˈkɛɛ ˗yö mɛn ˗nu ˈwo kpɛnŋdhö ˗an ˗kë ö ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈka.»—Prov. 3:32.

8. ˈˈTakɔ ˗mɛɛn ˈkwa dho ˈˈkan ˗an ˗bha?

8 Mɛn ˗nu ˈwo gagade pö wo zuʋ̈ˈˈ ˈgü bhë ˈwaa ˈwɔnman ˗Zlan ˗ta dosɛnŋ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈ kö ˗wa kë ˗wo do ˈka ˗wo ˗Zlan ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗lo ˈgü. (Is. 29:13) ˗Kwa ˈˈkan mɛn ˗nu ˈˈɲan ˗ta ˗pë kë ˗sü ˗bha. Mɛn ˈˈɲan ˗ta ˗pë këmɛn ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö dɔ ˈdudhö Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈbha ˗nu ˈgü. (Zak. 1:​5-8) ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈö Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈsɛɛn˗ ˗nu ˗lo ˈgü. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗yö ˈti ˈwɔn yaa gbɛ˗ ꞊slɔɔ ˗a ˈgü, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈö˗ ˈbha ˗nu ˗lo ˈgü. ꞊Yaa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗a ˗bha ˈgü ö Zoova ˗dhɔkë ˗ni ˈgü, Zoova ˈti ˗dho ˈˈwɩ ˗a ˗bha ö ˗dhɔkësü ˗bha. (Eccl. 8:11) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ˗kë kpɛnŋdhö ˈwɔn ꞊gban ˈgü.

9. Yi ˗blɛɛsü ˈö Yesu ˗yö ˗kpan ˗a ˈka Natanaɛdhö ˗bha bhë, ˈmën ˗kë? ˈYö ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

9 ˗Yö ˗dho kë ˗së ꞊dedewo kö kwa kë mɛn ˗nu ˈwo gagade pö ˈwo zuʋ̈ˈˈ ˈgü ˗an ˈka. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˈwɔnzuan sü ˈˈtʋ̈ŋ ˈö Fidhipö ˗yö ö ˈˈtɔŋdë Natanaɛdhö ˗dhɛ ˗a ˈka kö ˗yö nu ˗yö ˗kpan Yesu ˗bha bhë, ˗a ˈgü. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Yesu ˗bha ˗kpan Natanaɛdhö ˗bha ˗sü ˗blɛɛsü ˗mü, Yesu ˗ya ˗pö: «Izraɛdhö mi ꞊dede ꞊nɛ, pö ˈaa˗ ˗bha!» (Zan 1:47) Yesu ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ˈö ˗bha gwëëˈˈ ˗dhɛ ˗nu ˈwo to ˗wo kpɛnŋdhö. ˈˈKɛɛ Natanaɛdhö ˗zë ˗a ˗bha ˗kë kpɛnŋdhö ˗sü ˗kun ö ˗de ˗ta. ˈWɔn yaa kë ˗dhii ˗kun Natanaɛdhö ˗bha ˈpö ꞊dhɛ kwa ˈdhö. ˈˈKɛɛ ˈyaa kun mɛn ˗nu ˈˈɲan ˗ta ˗pë kë ˗ni ˈgü. ˗Yö ˗kun kpɛnŋdhö ˈwɔn ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈgü. ˗Yö ˗kë Yesu ˗dhɛ ˗së, ˈö Natanaɛdhö ˈˈnuɛ bho ˗a ˗wɔn ˈgü. Gagade ˈka, Yesu ˗ya kwa yö ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö bhë ˗a ˈdhö, ˗yö ˗dho kë ꞊bhlëëwɔn ˈka kwa ˗bha ˈka ˈpö.

ˈˈTʋ̈ŋ ˗blɛɛsü ˈö Yesu ˗yö ˗kpan ˗a ˈka Natanaɛdhö ˗bha bhë ˗a ˈgü, Yesu ˗ya ˗pö ˗a ˗bha ꞊dhɛ mɛn kpɛnŋdhö ˗mü. Pë do ˈö bhë ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ pö kwa ˗bha ˗ee? (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 9 ˈgü.)


10. ˈMën ˗kë ˈkwa dho kë kwa ˈsuan˗ ˈka kwa ˈˈdhiwo ˗nu ˈgü? (Zakö 1:26)

10 ˈTɔŋ˗ ˗nu ˈwo Psaume 15 ˈgü bhë, ˗wo ˗gban ˗kɔ ˈö ˈkwa dho mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈsü ˗a ˈka ˗a ˗bha. Psaume 15:3 ˗ya ˗pö ꞊dhɛ mɛn ˈö ˗dhɛŋ ˈka Zoova ˗bha sɔ ˈkɔ ˈgü bhë «ˈyaa ꞊suawɔn blɛɛˈˈ mɛn ˗nu ˗bha, ˈyaa ˈwɔn yaa kë ö këyoo ˈka, ˈyaa ˈlëë˗ dɔ ö ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗bha.» ˈKwa ꞊suawɔn ˗nu blɛɛˈˈ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö pë ˈˈdhiʋ̈˗ ꞊dede ˗kë ˗an ˈka. ˗Ya ˈgo mü kwa ˈti ˗dho kë ˗dhɛŋ ˗nu ˈka Zoova ˗bha sɔ ˈkɔ ˈgü ˈzü.—Zakö 1:26 ˗wo pö.

11. ˈMën ˗tɔ ꞊suakë mɛn ˗bha ˗sü? ˈYö mɛn ˈö ꞊suawɔn ꞊blɛɛ mɛn ˗bha ˗yö ˈti ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˈmën dho kë ˗a ˈka?

11 Psaume ˗bɛnzëmɛn ˗yö ˗wɩ ꞊suawɔn ˗blɛɛ mɛn ˗nu ˗bha ˗sü ˈka. ˈMën ˗tɔ ꞊suawɔn ˗blɛɛ mɛn ˗nu ˗bha ˗sü? ˗Yö ˈnën ˗tɔ ˈwɔn ˈö ˈyaa gagade ˈka ˗a ˗blɛɛ mɛn ˗bha ˗sü. ˈWɔn suu ˈö bhë ˗a kë ˗mɛn ˈti ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ bho kwa kpö ˈgü.—Jér. 17:10.

12-13. ˈWɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈö kwa ˈti˗ kë kwa ˈsuan˗ ˈka ˗an ˈgü, ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kwa ˈlëë˗ dɔ kwa ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗bha? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

12 Psaume 15:3 ˗yö kwa ˗zokpɔɔ ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo Zoova ˗bha ˗dhɛŋ ˗nu ˈka bhë, ˈwaa˗ ˈwɔn yaa kë ˗wo këyoo ˗nu ˈka. ˗Ya ˈgo ˗mü ˈwaa˗ ˈlëë˗ dɔ wo ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗bha. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

13 ˈWɔn ˈö ˈyaa ˗së ˈkwa˗ blɛɛˈˈ mɛn ˈbha ˗bha ˗dhɛ ꞊gban ˈgü, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈlëë˗ dɔ ˗a ˗bha. ˗Kwa kwa ˗zota ˈwɔn ˗nu ˈwo yö ˗an ˈgü: (1) Kwa ꞊dhegblüdhe do ˗ya ö ˗bha ˗yödhiʋ̈dhɛ ˈduaannu, (2) dhe waa ö ꞊gɔɔn ˈwo kun yö kë ˗ni ˈgü Betɛdhö ˈwaa mü ˈzü, (3) kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ do ˈyaa mɛn zii ɛɛnˈˈ mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ˈzü. ˗Yö ˈti ˗dho kë ˗së kö ˈkwa˗ pö mɛn ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo bhë ˈwɔn yaa ˈnën ˈwo˗ ˗kë, ˈö˗ ˗wɔn ˈgü ˗an ˗bha yö ˗yö go ˗an ˗gɔ. ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˈwɔn ꞊va ˗yö mü ˈö ˈkwaa ˗an dɔ. Mɛn ˗nu ˈkwa ˗kë ˗dhɛŋ ˗nu ˈka Zoova ˗bha sɔ ˈkɔ ˈgü bhë, ‹ˈkwaa ˈwɔn yaa kë kwa këyoo ˗nu ˈka,› ɛɛnˈˈ ‹ˈkwaa ˈlëë˗ dɔ kwa ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗bha.›

Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa mɛn ˗nu ˈwɔn yaa blɛɛˈˈ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˈö ˈkwa ˗an ˈtɔ ꞊shiʋ̈. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 12-13 ˗bha, ˗an ˈgü.)


˗KWA ꞊BHLËË ˗YA MƐN ˗NU ˈWO ˗SUƲ̈ ZOOVA ˗GƆ ˗AN ˗BHA

14. Zoova ˗bha ˗dhɛŋ ˗nu ˗wo ˗kan «mɛn ˈö˗ ˗san ˗yö Zlan ˗kë» ˗a ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

14 Psaume 15:4 ˗ya ˗pö ꞊dhɛ Zoova ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗wo «˗kan mɛn ˈö˗ ˗san ˗yö ˗Zlan ˗kë» ˗a ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈö ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˈdhö kwa ˗bha yö, ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö mɛn ˈö˗ ˗san ˗yö ˗Zlan ˗kë ˈkwa˗ dɔ. ˈMën ˗kë? ˈYö sü ꞊dhɛ ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈkwa ˗gban kwa ˗de ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ˗ta ˈkwa mɛn ˈbha ˈsü ꞊dhɛ mɛn ˗tiaandhö ˈdhö kö kwaa˗ ˗nu ˈkwa ˈˈtasü ɛɛnˈˈ kö ˈkwa ˈˈkan mɛn ˈö˗ këwɔn ˈyaa kwa ˗dhɛ ˗së ˗an ˗bha. Mɛn ˗nu ˈkwa dho ˈˈkan ˗an ˗bha ꞊ʒian ˈnën ˈwo ˗tɔ mɛn ˗nu ˈö ˗an «˗san» ˗yö Zoova ˗kë. (1 Ko. 5:11) ˗A mɛn ˈbha ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ mɛn ˗nu ˈwo ˈwɔn yaa kë ˈö ˈwaa ˈˈkan ˗a ˗bha ɛɛnˈˈ ˈwaa kwa ˗bha ˗zoyödhe ꞊bhlëë ˗ya ɛɛnˈˈ ˈzü ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo kwaa Zoova kwa ˗bha ˗mlɛɛn shiʋ̈ˈˈ.—Prov. 13:20.

15. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈbha ˈö ˈkwa ꞊bhlëë ˗ya ˗a ˈka mɛn ˗nu ˈwo ˗suʋ̈ Zoova ˗gɔ ˗an ˗bha?

15 Psaume 15:4 ˗ya ˗pö ˈzü ꞊dhɛ kwa dua ˗mü kö ˈkwa ꞊bhlëë ˗ya «mɛn ˗nu ˈwo ˗suʋ̈ Zoova ˗gɔ» ˗an ˗bha. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˗kwaa ˈˈslö mɛɛnˈˈ kö ˈkwa ˈˈgblüsë kë mɛn ˗nu ˈwo ˗suʋ̈ Zoova ˗gɔ ˗an ˈka, ˈkwa ꞊bhlëë ˗ya ˗an ˗bha. (Wlɔ. 12:10) ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗A kë ˗kɔ do ˈbha ˈö ˗ya ˗sü ˈka Psaume 15:4 ˈgü ˈnën ˗tɔ mɛn ˈö ˗dhɛŋ ˈka Zoova ˗bha sɔ ˈkɔ ˈgü bhë ˗ya ö ˗wo ˗bhö, ˈyaa ˈgo ˗a ˗ta ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗yö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗slɔɔ ˗a ˈgü. ˈKwa ˈti ˈto kwa ˗wo ˗ta, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ꞊dedewo ˈö pë ˈˈdhiʋ̈˗ ˗kë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈka. (Mat. 5:37) ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈkosümɛn ˗nu ˗wa wo ˗wo ˗bhö wo ˈko ˗dhɛ, ˗wo ˈto ˗a ˗ta. ˈNënmɛn ˗nu ˗de ˈpö ˗wa pë ˈbha ˈˈplüün bho wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗dhɛ ˗wa wo ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ꞊waa˗ kë, Zoova zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi. ˗Zlan ˗dhɔ waa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü ˗yö kwa ˗blü kö ˈkwa kwa ˗wo ˗bhö, ˈkwa ˈto ˗a ˗ta.

16. ˗Kɔ ˈˈwɛɛ ˈbha ˗mɛɛn ˈö ˈkwa ꞊bhlëë ˗ya ˗a ˈka Zoova ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗bha?

16 ˗Kɔ ˈbha ˈkwa ꞊bhlëë ˗ya ˗a ˈka ˗Zlan ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗bha ˈnën ˗tɔ ö ˗kɔ ˗ya ˗an ˗dhɛŋ ˗nu ˗gɔ ˗sü, ˈkwa ˈˈgblüsë ˗kë ˗an ˈka. (Wlɔ. 12:13) Kwaa kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈkwa ꞊niidadhe kë kwa ˈkwëë˗ kwa ˗bha ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗kë ˈˈgbɩɩ˗, ˈö kwaa Zoova kwa ˗bha ˗mlɛɛn ˗yö yɔ ˈpö. ˗A ˈdhɛ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈzü ˈyö ˗tɔ ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa ˈto ˗ni ˈgü Zoova ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈.

˗KWA ˈˈKAN ˈWËËGA ˗DHƆ ˗BHA

17. ˈMën ˗kë Psaume 15 ˗yö ˈwëëga ˗wɔn ꞊blɛɛ?

17 Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ Zoova ˗bha ˗dhɛŋ ˈö bhë «˗ya ö ˗bha ˈwëëga ˈˈpo dɔ mɛn ˗nu ˗bha ˈyaa ö ꞊trɔɔn mɛɛnˈˈ ˗a ˗ta, ɛɛnˈˈ ˗wa ˈmën ˗a ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˈö ˈti ˈwɔn yaa kë ˗ya ˗bha za ˗shiö ˈyaa ˈˈwɩ ˗a ˗bha.» (Ps. 15:5) ˈMën ˗kë ˈö Psaume bhë ˈö ˈwëëga ˈwɔn ꞊blɛɛ? ˈYö sü ꞊dhɛ ˈwëëga ˗dhɔ ˗ya kwa kë, ˗a ˗wɔn ˗dho kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗ta, ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ꞊ʒianwo ˗Zlan ˗ta. (1 Tim. 6:10) Biblö ˗ya ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü ꞊kwɛŋzü mɛn ˈbha ˗nu ˗wa ˈˈpo dɔ wo ꞊dhegblü ˈˈflɛɛsü ˗nu ˗bha ˗wo ꞊trɔɔn ˗ya ˗a ˗ta, ˈö kun ꞊kwɛɛ˗ ˈgbinŋ ˈka ˗an ꞊dhegblü ˗nu ˗bha ˈka. Zakanmɛn ˈbha ˗nu ˗de ˈpö ˗wo ˗wɩ ˗mën ˈˈpiʋ̈ ˗bha, ˈwo za ˗shiö mɛn ˈö ˈti pë ˈbha kë ˗a ˗bha. ˈWɔn suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗san Zoova ˗kë.—Ézéch. 22:12.

18. Dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an ˈkpɔ kwa ˗de ˗gɔ ˈwo ˗gban ꞊nɔɔn ˗dhɔ ˗bha? (Eblö 13:5)

18 ˗Yö ˗dho kë ˗së kö ˗kɔ ˈö ˈkwa ˈwëëga ˗yö ˗a ˗bha, ˈkwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë ˗a ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗kwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˈkwa˗ pö: «A n ˗zota ˗kplawo ˈwëëga waa ˈpë ˈa ˗mɔn ˗a ˗dhɔ ˗a ˈka ˗sü ˗bha ˗an ˈgü ˗ee? ˈMan ˈˈpo ˈkun mɛn ˗nu ˗gɔ, ˈmaan˗ bho ˈˈvaandhö ˗ee? A˗ ˗pö ꞊dhɛ ˗a ˗mɛn ˗bhawɔn ˈyaa ˗bha ˗ee? ˈWëëga ˗bha ˗kë n ˗gɔ ˗sü ˗wɔn ˈgü a n ˗de ˗sü ˗tiaandhö mɛn ˗nu ˈwo to ˗an ˗bha ˗ee? ˗A ˗nu mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˗yö n ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗ ˗ee? N ꞊dhegblü ˗nu ˈö ˈwëëga ˈdhö ˗an ˗gɔ bhë, a ˗an ˗sü ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö ˈwëëga ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë ˗an ˈdhö ˗ee? ꞊Nɔɔnmɛn ˗nu ˈnën ˈa ˈˈtɔŋdhɛ kun ˗an ˗bha ˈö ˈmaan n ˈˈtʋ̈ŋ kë ˈˈflɛɛmɛn ˗nu ˈgü ˗ee?» Dhɛɛˈˈ suu ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗kpɔ ö ˗de ˗gɔ ˗sü ˗yö ˗së ˈyö sü ꞊dhɛ Zoova ˗ya ꞊bhlëë ˗ya kwa ˗bha, ˗ya kwa kë ö ˗bha ˗dhɛŋ ˗nu ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˈˈkan ꞊nɔɔn ˗dhɔ ˗bha. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, Zoova ˈti ˗dho ˈˈkan kwa ˗bha toŋtoŋdhö!—Eblö 13:5 ˗wo pö.

ZOOVA ˈˈTƆŊDË ˗NU ˗DHƆ ˗YA ˗KË

19. ˈMën ˗kë ˈö Zoova ˗ya pö ˈwɔn ˗nu ˈwo Psaumes 15 ˈgü bhë, ˈkwa ˗an kë?

19 Psaume 15 ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˗ta ˈˈplüün bho ˗wo ˈö yö ˗a ˗ta ˈö˗ pö: «Mɛn ˈö ˈwɔn ˗nu wo bhë ˗an ˗kë ˗yö ˈti ˗dho ˈgo ö ˗wo ˗ta toŋtoŋdhö.» (Ps. 15:5) ˈPë ˗kë ˈö Zoova ˗ya pö ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, Biblö ˈˈɲan ˈö bhë ˗ya ˗blɛɛ. Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi. ˗Ya kë ꞊dhɛ ˈkwa ˗Zlan ˗wo ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, kwa ˗bha ˗tosɛta ˗dho kë ˗së ꞊dedewo, ˈö Zoova ˗yö kwa ˗takpa.—Is. 48:17.

20. ˈMën Zoova ˗bha ˗dhɛŋ ˗nu ˈdhö wo ˈˈɲan ˈto ˗ni ˈgü ˗a ˗gɔ?

20 Zoova ˗bha ˗dhɛŋ ˗nu ˈˈɲan ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ꞊dede ˗gɔ. ˈˈƝɔn ˗a ꞊troo ˗nu ˈwo to wo ˗wo ˗ta ˗wo ˗dho «˗yɛa [ . . . ] ˈgbɛ» ˈö Yesu ˗ya ꞊baa ˗an ˗bha ˈka dhaŋ˗ ˈgü bhë, ˗a ꞊slɔɔ. (Zan 14:2) Mɛn ˗nu ˈwo dho ˗tosɛta kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö ˗an ˈˈɲan ˗yö ˈwɔn ˗së ˈö ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 21:3 ˗ya ˈˈplüün bho ˗an ˗dhɛ bhë, ˗a ˗gɔ. Zoova ˗bha kwa ˗dhɛ ˗sü kö ˈkwa kë ö ˗bha ˗dhɛŋ ˗nu ˈka ˗toëpö ˈka bhë, ꞊bhlëëwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dede ˗mü kwa ˗bha ˈka.

ˈˈTAN 39 ˗Kwa kwa ˗tɔ kë ˗së ˗Zlan ˈˈpiʋ̈