Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

ICALO CA SIERRA LEONE NE CA GUINEA

Imyaka ya ku Numa 1915-1947 (Ulubali 3)

Imyaka ya ku Numa 1915-1947 (Ulubali 3)

Ukushimikila mu Fitungu fya Mupepi na ku Fyalo Fimbi

Apo aba mu cilonganino ca mu Freetown bali abacincila sana “babikile amano yonse ku kushimikila icebo ca kwa Lesa.” (Imil. 18:5) Ba Alfred Joseph batile: “Ilingi line nalekakila icibokoshi ca fitabo pali honda yandi iikulu. Limo nalepaapila Munyinane Thomas nelyo Silvester Grant pali honda iyo baleita ati Norton, twaya na ku kushimikila mu ncende sha mu mishi na ku tumatauni utunono utwaba mupepi na Freetown.”

Ukushinta fye na mu 1927, bakasabankanya baleshimikila mu Freetown na mu ncende sha mupepi, mu citungu ico baleita ukuti The Colony. Lelo ukutampila mu 1928, cila mwaka ilyo imfula tailaloboka, aba mu cilonganino balesonkela basi no kuya mu kushimikila ku fitungu fimbi. Abalefilwa ukuya, balesangwilako fye indalama sha kwendela, kabili ba Melbourne Garber, e baleangalila. Amabumba ya bakasabankanya baleshimikila mu matauni ne mishi yabelele ku kabanga ka Kailahun na ku kapinda ka ku kuso mupepi no mupaka wa ku Liberia. Umulungu wa kubalilapo mu mweshi, lyonse pa Mulungu, balebwelelako ku kusambilisha abo bashimikile.

Nalimo pali iyi yine nshita, e lyo ba Brown baile ku West Indies uko bashitile motoka, iyi motoka yali pa myotoka sha kubalilapo mu Sierra Leone. Iyi motoka yalikwete ifisoselo ifya maka ifyapangiilwe ku kushimikila ku cintubwingi. Ba Brown baleimika motoka pa cifulo ca cintubwingi, balelisha inyimbo ishisuma isha kucebusha abantu. Lyena balelanda ilyashi ilipi nangu ukulisha ilyashi ilya kopwa e lyo batampa ukupeela abantu ifitabo ifilanda pali Baibolo. Abengi baleya sana mu kukutika ku cilimba icali kuli iyi motoka iyo baleita ukuti motoka iilanda.

Baali abashipa pa kushimikila

Lyena, ba Brown basalilepo ukutampa ukushimikila ku ncende sha ku West Africa uko balelanda iciNgeleshi ukushali aba kushimikila. Ku kupwa kwa ba 1920, ba Brown batendeke ukushimikila mu fyalo pamo nga Gambia, Ghana, Liberia e lyo na mu Nigeria. Muli ifi fyalo fyonse ba Brown balisangilemo abalekutika, lelo mu Nigeria e mwali abalefwaisha ukusambilila. Mu 1930 bena no lupwa lwabo bafumine ku Freetown no kukuukila ku Lagos. No ku kwine balitwalilile ukwangalila umulimo wa kushimikila mu West Africa.

Abantu ukucila pali 500,000 balebombela Yehova mu West Africa

Mu 1950, Munyinefwe Brown atampile ukulwalilila e calengele abwelelemo ku Jamaica, lelo abantu bashele baleibukisha imilimo isuma iyo abombele. Ukucila pa myaka 27, bena na bena mwabo balimweneko uko impendwa ya ba Nte mu West Africa yalekulilako ukufuma pali 2 ukushinta kuli 11, 000. Baliimwenene abene uko ifyo amashiwi ya kwa kasesema Esaya yafikilishiwe ayatila: “Umunono akaba ikana limo (1,000), kabili uwacepa akaba uluko lwa maka.” (Esa. 60:22) Pali lelo, ukucilako fye panono pa myaka 60, “uluko lwa maka” ulwa Nte sha kwa Yehova ukucila pali 500,000 balebombela Yehova mu West Africa.

Balitwalilile Ukushimikila na mu Cibindo

Ilyo Inkondo ya Calo Conse iya Bubili yafikile ku Africa, abantu ba kwa Yehova mu Sierra Leone tabaitumpile mu mapolitiki. (Mika 4:3; Yoh. 18:36) Abalashi ba buteko bwa ku Britain balebepesha ba Nte ukuti balenenuna abantu, eco balefwaisha ukwishiba fyonse ifyo balecita kabili balibindile ne mpapulo shabo. Bushiku bumo ababomfi ba ku borda balipokele ifitabo no kufyoca bafyoca. Bamunyinefwe bamo balibekete pa kusangwa ne mpapulo isho babindile lelo tapakokwele balibalekeleko. *

Nangu ca kuti ba Nte balibabindile, balitwalilile ukushimikila. Ba Pauline Cole batile: “Kwali munyinefwe umo uwalebombela mu ngalaba, lyonse nga aisa aletuletela Ulupungu lwa kwa Kalinda. Twalebomfya aya makope ukulembelapo na yambi aya kusambililamo. Twalepulinta no tupepala utwa malyashi ya mu Baibolo uto twalepeela abantu. Bamunyinefwe nabo balitwalilile ukulalanda amalyashi ya ku cintubwingi no kulisha amalyashi pa filimba ayo Munyinefwe Rutherford alandile pa mulabasa, maka maka mu mishi ya mutali sana.”

Inshila balebomfya pa kushimikila yamoneke kwati te isuma, lelo Yehova alibapaalile. Munyinefwe James Jarrett, uwabomba bueluda na bupainiya bwaibela pa myaka iingi atile: “Ilyo kwali inkondo nalepanga ifya kupangapanga ku mabwe, e lintu nkashi umo umukoloci ampeele akatabo akaleti Refugees (Imbutushi). Apo imbutushi ishingi shaleisa mu Freetown, umutwe wa aka katabo walincebwishe sana. E co nalikabelengele ubushiku, ilyo line fye nalishibe ukuti ici e cine. Ilyo bwaceele, naile ndafwaya uyu nkashi kabili nalipokeleko ututabo na tumbi utwa kupeela bandume nandi batatu. Ifwe bonse bane twalisambilile icine.”

Ilyo inkondo yapwile mu 1945, mu Cilonganino ca mu Freetown mwali bakasabankanya 32. Bonse balitwalilile aba cishinka kabili abacincila mu fya kwa Lesa. Baliipeleshe kabili balefwaisha ukulunduluka.

Kampeni ya Kulongana kwa Cintubwingi

Pa 29 August, 1945, aba mu Cilonganino ca Freetown balanshenye ifyebo pali kampeni iipya ifyali muli Informant iya mu December 1944 (pali ino nshita tulanda ukuti Ubutumikishi Bwesu Ubwa Bufumu). Ifilonganino fyonse fyali no kusabankanya no kulongana imiku ine mu “misumba yonse iinono ne ikalamba e lyo na mu tumishi” mu fifulo umo baleshimikila. Pa kulongana kumo na kumo munyinefwe (uwa myaka 18 no kucilapo) uwalelanda bwino amalyashi mu Isukulu lya Butumikishi Ilya Bulesa alelanda ilyashi pe awala limo. Ukulongana kune nga kwapwa, bamunyinefwe baletantika amabumba ya kusambilila Baibolo aya kwafwa abantu abalefwaya ukusambilila mu ncende sha kushimikilamo.

Bushe bakasabankanya bacitile shani ilyo babebele ukulacita ifi? Ifyebo balembele pa Kulongana kwa Mulimo fitila:

Ceyamani: “Bushe twakulabomba shani iyi kampeni iipya?”

Munyinefwe 1: “Tatulingile ukwenekela ukuti ifyo babombele ku America e fyo cikaba na kuno. Kuno abantu balipusanako.”

Munyinefwe 2: “Ca cine.”

Munyinefwe 3: “Bushe te kuti twesheko?”

Munyinefwe 4: “Ndemona kwati kukaba amafya.”

Munyinefwe 5: “Na lyo line tulingile ukukonka ifyo ukuteyanya kwa kwa Yehova kulefwaya.”

Munyinefwe 6: “Nomba mu calo cesu te kuti fibombe.”

Nkashi 1: “Nangu cibe ifyo, ifyebo fili muli Informant nafyumfwika fyonse. Lekeni fye twesheko!”

Ifyo fine e fyo bacitile. Ukutendekela fye ku lulamba lwa musumba wa Freetown ukushinta ku Bo lwa ku kapinda ka ku kulyo, ukufika na ku musumba wa Kabala uwabela pa ncende yabatama ku kapinda ka ku kuso, bamunyinefwe balitungulwile ukulongana mu masukulu, pa maliketi na mu mayanda ya bantu. Ukucita ifi kwalengele bamunyinefwe ukukosa na kabili ne “cebo ca kwa Yehova calelunduluka no kusalangana.”—Imil. 12:24.

Na lyo line bakasabankanya balingile ukukanshiwa ifya kubomba umulimo. Kabili ifi fine e fyo Yehova acitile.

^ par. 10 Icibindo capwile mu 1948.