Leswi a ri hisekela ntiyiso, Vandlha ra le Freetown ri ve leri ‘khomekeke ngopfu hi rito.’ (Mint. 18:5) Alfred Joseph u ri: “Hakanyingi a ndzi bohelela bokisi ra tibuku leti sekeriweke eBibeleni eka xithuthuthu xa mina lexikulu lexi vitaniwaka Norton. A ndzi khandziyisa Makwerhu Thomas kumbe Sylvester Grant hi ya ematiko-xikaya ni le swidorobanini leswi nga ekusuhi ni le Freetown leswaku hi ya chumayela.”

Kukondza ku fika 1927, vahuweleri va chumayele ngopfu eFreetown ni le ndhawini leyi vuriwaka The Colony. Kambe ku sukela hi 1928, lembe ni lembe loko mpfula yi nga si na, vandlha a ri hirha bazi kutani ri ya eswifundzheni. Lava a va nga yi a va pfuna lava yaka hi mali, laha maendzo wolawo a ma hleriwa hi Melbourne Garber. Mintlawa leyi a yi famba hi bazi, a yi chumayela emadorobeni ni le swimitanini leswi nga evuxeni bya Kailahun ni le dzongeni ekusuhi ni ndzilakano wa Liberia. Hi Sonto yo sungula ya n’hweti yin’wana ni yin’wana, a yi tlhelela leswaku yi ya pfuna vanhu lava yi va kumeke leswaku va ya emahlweni va tsakela ntiyiso.

Hi nkarhi wolowo, Makwerhu Brown u endzele eWest Indies kutani a vuya ni movha lowu a ku ri wona wo sungula ku nghena  eSierra Leone. Movha wolowo a wu ri ni swikurisa-marito leswi a swi endleriwe ku chumayela etindhawini ta mani na mani. Makwerhu Brown a ta paka movha wolowo endhawini ya mani na mani kutani a chaya vuyimbeleri lebyi tsakisaka leswaku a koka vanhu rinoko. Kutani a a ta nyikela nkulumo yo koma kumbe a tlanga nkulumo leyi rhekhodiweke ivi a byela vanhu lava teke leswaku va ti tekela minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni. Movha lowu vulavulaka—hilaha vanhu a va wu vitana hakona—a ku ri wo chumayela etindhawini ta mani na mani naswona vanhu a va khitikanela eka wona leswaku va ya yingisela.

Makwerhu Brown u hundzele ensin’wini leyi a yi nga si tshama yi twa hi rungula ra Mfumo, ku nga matiko ya le Vupela-dyambu bya Afrika laha ku vulavuriwaka Xinghezi. Eku heleni ka va-1920, u sungule maendzo yo ya chumayela eGambia, Ghana, Liberia ni le Nigeria. Eka rin’wana ni rin’wana ra matiko lawa, Makwerhu Brown a a kuma vanhu lava tsakelaka,  kambe vanhu va le Nigeria hi vona a va tsakela swinene. Hi 1930, yena ni ndyangu wakwe va rhurhe eFreetown va ya Lagos. Ku sukela kwalaho, u hambete a langutela ntirho wa Mfumo ematikweni ya le Vupela-dyambu bya Afrika.

Hi 1950, Makwerhu Brown u boheke ku tlhelela eJamaica hikwalaho ka mavabyi kambe nilokoswiritano ntirho wa yena wu tswale mihandzu. Ku tlula malembe ya 27, yena ni nsati wakwe va vone nhlayo ya Timbhoni ta le Vupela-dyambu bya Afrika yi andza ku suka eka Timbhoni timbirhi ku ya eka to tlula 11 000. Va vone ku hetiseka ka vuprofeta bya Esaya hi xiviri lebyi nge: “Lontsongo u ta va gidi, kasi lontsongo ngopfu u ta va tiko ra matimba.” (Esa. 60:22) Namuntlha, endzhaku ka malembe yo tlula 60 ntsena, “tiko ra matimba” ra Timbhoni to tlula 500 000 ri gandzela Yehovha ematikweni ya le Vupela-dyambu bya Afrika.

Loko Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi sungurile eAfrika, vanhu va Yehovha va le Sierra Leone va ale ku ya evusocheni. (Mik. 4:3; Yoh. 18:36) Vafumi va le Britain va va teke tanihi vaxengi, kutani va hoxe tihlo eka mintirho ya vona naswona va yirise minkandziyiso ya vona. Maphorisa ya le Freetown ma kume minkandziyiso leyi a yi rhumeriwa kun’wana hiloko ma yi hisa. Vamakwerhu van’wana va khomiwile hikwalaho ko kumiwa ni minkandziyiso leyi yirisiweke kambe va hatle va ntshunxiwa. *

Hambiloko ntirho wu yirisiwile, Timbhoni ti hambete ti chumayela. Pauline Cole u ri: “Makwerhu loyi a a ri mulanguteri exikepeni lexi a xi ta nkarhi na nkarhi a a hambeta a hi nyika tikopi ta Xihondzo xo Rindza. Loko hi ti kumile a hi thayipa tikopi leti engetelekeke leswaku hi ta ti tirhisa eminhlanganweni. A hi endla leswi fanaka ni le ka swiphephana leswi vulavulaka hi  tinhloko-mhaka ta Bibele kutani hi swi fambisela vanhu. Nakambe vamakwerhu va hambete va nyikela tinkulumo ta le rivaleni ni ku tlanga tinkulumo leti rhekhodiweke ta Makwerhu Rutherford, ngopfu-ngopfu eswimitanini leswi nga ehandle ka tiko.”

Hambileswi a hi nga tiyiseki leswaku matshalatshala wolawo ma ta humelela, swi ve erivaleni leswaku Yehovha u ma katekisile. James Jarrett, loyi a nga ni nkarhi wo leha a ri nkulu a tlhela a va phayona ro hlawuleka u ri: “Hi nkarhi wa nyimpi, a ndzi tirha ku tsema maribye loko makwerhu wa xisati loyi a dyuhaleke a ndzi nyika xiphephana lexi nge Refugees. Tanihi leswi vahlapfa vo tala a va fiketela eFreetown, xihloko xa xona xi ndzi tsakisile. Ndzi hlaye xiphephana xexo hi vusiku byebyo naswona ndzi nambe ndzi swi xiya leswaku ndzi kume ntiyiso. Hi mixo lowu landzelaka, ndzi kume makwerhu yoloye wa xisati kutani ndzi kombela tikopi tin’wana leswaku ndzi ta nyika vamakwenu va mina vanharhu va xinuna. Hinkwerhu ka hina hi amukele ntiyiso.”

Loko nyimpi yi hela hi 1945, Vandlha ra le Freetown a ri ri ni vahuweleri va 32. Vahuweleri va tshame va tshembekile ni ku hiseka hi tlhelo ra moya. A va tiyimisele ku ya emahlweni.

Hi August 29, 1945, eka Nhlangano wa Ntirho wa vhiki ni vhiki, Vandlha ra le Freetown ri bule hi tsima lerintshwa leri boxiweke eka Informant ya December 1944 (leyi sweswi yi vitaniwaka Vutirheli Bya Hina Bya Mfumo). Vandlha rin’wana ni rin’wana a ri fanele ri navetisa ni ku va ni minhlangano ya mani na mani ya mune “edorobeni rin’wana ni rin’wana ni le swimitanini” leswi nga endhawini leyi nga ekusuhi ni nsimu ya rona. Eka nhlangano wun’wana ni wun’wana a ku ta nyikeriwa nkulumo leyi tekaka awara hi makwerhu wa xinuna (loyi a nga ni malembe ya 18 kumbe ku tlula) loyi a endleke nhluvuko eka Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni. Endzhaku ka minhlangano ya mune, vamakwerhu a va hlela mintlawa leyi dyondzisaka Bibele leswaku yi pfuna vanhu lava tsakelaka etindhawini hinkwato.

 Xana vahuweleri va titwise ku yini hi lunghiselelo leri lerintshwa? Tinhla leti tekiweke eka Nhlangano wa Ntirho wa le Vandlheni ra le Freetown hi leti landzelaka:

Mutshama-xitulu u te: “Xana mi ehleketa leswaku ri ta famba njhani tsima leri?”

Makwerhu Wo Sungula u te: “A hi fanelanga hi langutela ku vona leswi humeleleke eAmerika. Hikuva vanhu va laha a va fani na vona.”

Makwerhu Wa Vumbirhi u te: “U tiyisile.”

Makwerhu Wa Vunharhu u te: “Ha yini hi nga swi ringeti?”

Makwerhu Wa Vumune u te: “Kambe hi ta langutana ni swiphiqo.”

Makwerhu Wa Vuntlhanu u te: “Kambe, hi fanele hi landzela nkongomiso lowu humaka enhlengeletanweni ya Yehovha.”

Makwerhu Wa Vutsevu u te: “Kambe a swi nge hi fambeli kahle etikweni leri.”

Makwerhu Wa Xisati Wo Sungula u te: “Nilokoswiritano, nkongomiso lowu nga eka Informant wu lo dlaa, erivaleni. A hi wu ringeteni!”

Kutani va endle tano. Ku sukela edorobeni ra Freetown leri nga eribuweni ku ya edorobeni ra Bo, leri nga edzonga-vuxa ku ya fika eKabala le timbaleni ta le n’walungwini, vamakwerhu a va khoma minhlangano etitlilasini, etindhawini ta vuxaviselo ni le makaya ya vamakwerhu. Ntirho lowu wu pfunete leswaku vandlha ri tlhela ri hiseka naswona “rito ra Yehovha ri [ye] ri engeteleka ni ku hangalaka.”—Mint. 12:24.

Nilokoswiritano vahuweleri a va ha lava ku leteriwa ntirho wo chumayela. Kutani sweswo hi swona leswi Yehovha a swi endleke.