Mu kutampa kwa 1963, ilyo ba Milton Henschel baile ku Sierra Leone pa muku wa bubili, balibombeele pa bwafya ubo iofeshi lya Musambo lyakwete pa nshita iikalamba. Bakoseleshe bamunyinefwe ukubombesha ukusambilisha abantu ukubelenga no kulemba.

Ifilonganino fimo fyalitendeke isukulu lya shibukeni ilya mu ciNgeleshi. Lelo ilyo ba Henschel babwelelemo, bamunyinefwe batampile ukusambilisha abantu ukubelenga no kulemba mu fitundu fyabo. Mu filonganino fimo balesambilisha ifitundu fibili nelyo fitatu. Aya masukulu yalifulile sana ica kuti bakasabankanya abengi balitendeke ukusambilila.

Mu 1966, bamunyinefwe ku Liberia balilembele akatabo aka kusambililamo ukubelenga iciKisi. Ilyo balangile aba mu buteko aka katabo, abalashi balitemenwe sana ica kuti baliitemenwe no kukapulinta ukwabula ukubalipilisha, balapeela na bantu. Aka katabo balikasabankenye mu Guinea, mu Liberia na mu Sierra Leone, kabili kalyafwile abantu abengi abalanda iciKisi ukwishiba ukubelenga no  kulemba. Pa numa aka katabo balikalembele na mu fitundu fimbi kabili abantu abengi balishibe ukubelenga no kulemba.

Aya masukulu yalyafwile abantu ukwishiba ukubelenga no kulemba e lyo no kulunduluka mu fya kwa Lesa. Natulande pali ba Sia Ngallah, bakasabankanya abashabatishiwe aba myaka 50 lelo abashaishibe ukubelenga no kulemba. Ba Sia nga baleshimikila balesenda ututambo, akafiita na ka kashika. Nga bashimikila pe awala limo, balebuula akatambo akafiita bakaka akafundo. Nga bacita icipempu ca kubwelelamo cimo, balekaka akafundo ku katambo kakashika. Ba Sia balilembeshe mwi sukulu lya shibukeni, ilyabafwile ukulabomba bwino umulimo wa kushimikila. Na kabili balilundulwike, balibatishiwe kabili baishileba bakasabankanya abaleshimikila no kusambilisha bwino.

Na muno nshiku mwine, ifilonganino ifingi mu Sierra Leone na mu Guinea fyalitwalilila ukusambilisha shibukeni. Umulashi wa mu buteko bwa Sierra Leone aebele bamunyinefwe pa musambo ati: “Ala tulatasha nga nshi pa milimo mubomba iya kusambilisha abantu ifya mu Baibolo e lyo no kubasambilisha ukubelenga no kulemba.”

Ilyo abantu balekanalekana basambilile ukubelenga, umulimo wa kupilibula na o walekulilako. Abantu abengi tabakwete amabuuku mu ndimi shabo, nga kwali abakwete, ninshi bakwete fye ayanono. Abena Sierra Leone abasambilile balebelenga iciNgeleshi e lyo abena Guinea bena balebelenga iciFrench. Bushe baali no kucita shani pa kuti bakwate impapulo mu fitundu fyabo?

Mu 1959, ba Nte babili abapwishishe amasambililo ya ku  Gileadi balipilibwile ka trakiti e lyo na katabo mu ciMende, lelo basabankenye fye amakope ayanono. Ilyo papitile imyaka 10, akatabo ka, “Imbila Nsuma Iyi Iya Bufumu” e lyo na katila, “Ukulaikala Mwi Subilo Lya Calo Cipya” twalipilibwilwe mu ciKisi. Nalimo ututabo 30,000 twalisabankanishiwe kabili e to balebomfya pa kutungulula amasambilio ya Baibolo.

Mu 1975, iofeshi lya Nte sha kwa Yehova lyatendeke ukusabankanya Ulupungu lwa Kwa Kalinda mu ciKisi. Bakasabankanya abaKisi balitemenwe nga nshi! Munyinefwe umo alembele ati: “Ala Yehova natucitila icintu icisuma sana. Ifwe bonse tatwasambilila. Twali fye nga amabwe, ayashilanda. Pali ino nshita natukwata Ulupungu lwa Kwa Kalinda mu ciKisi, kabili nomba tulalanda pa milimo ya kwa Yehova iikalamba.” (Luka 19:40) Impapulo na shimbi shalipilibwilwe mu ciKisi.

Pali lelo, abantu abengi mu Sierra Leone na mu Guinea bacili balabelenga impapulo shesu mu ciNgeleshi na mu ciFrench, pantu e ndimi balanda sana pa kulongana. Lelo muno nshiku, impapulo mu fitundu fimbi ifyo balanda nashifulilako sana. Kwaba isha mu ciGuerze, iciKisi, iciKrio, iciManinkakan, iciMende, iciPular, ne sha mu ciSusu. Broshuwa ya kuti Mulekutika Kuli Lesa pa Kuti Mukekale Umuyayaya ne ya Mulekutika Kuli Lesa yalipilibulwa mu ndimi ishi shonse. Pa mulandu wa kuti aya mabroshuwa yalyanguka ukubomfya, abantu abengi abashaishibisha ukubelenga baleumfwikisha imbila nsuma iya mu Baibolo.

Mu kubangilila kwa ba 1960, bamunyinefwe mu Freetown balefwaya incende apa kukuulila amaofeshi ya musambo ayapya. Na mu kulekelesha, mu 1965 balisangile incende iisuma sana mumbali ya Musebo wa Wilkinson iyabelele ku lulamba lwa bemba ukwali na mayanda umwaleikala abantu.

 Bapekenye ukuti Ing’anda ya Bufumu, Ing’anda ya bamishonari e lyo na maofeshi, fyonse fikabe mu cikuulwa cimo icisuma. Ilyo balekuula, imyotoka ishingi ishaleenda mu musebo wa Wilkinson shaleenda panono sana ni cikanga shiminine pa kuti bonse abali mu myotoka baletamba bwino ifyalecitika. Uyu musambo baupeele pa 19 August mu 1967. Abantu mupepi na 300 balisangilweko kabili pali aba bantu pali na bashimucindikwa na bakasabankanya abengi abakokole abo ba “Bible” Brown, babatishe mu 1923.

Uyu musambo uupya walengele abantu abengi bacindike umulimo wa ba Nte. Kabili walengele bashimapepo abalelanda ukuti Inte tashakatwalilile ukulashimikila mu Sierra Leone bashininwe. Na kabili wali bushininkisho bwa kuti umulimo wa Nte sha kwa Yehova mu Sierra Leone tawakapwe.

Ukufuma fye pa kati ka ba 1970, bamishonari abengi abapwishishe Isukulu lya Gileadi balitwalilile ukuya ku kwafwilisha ukulundulula umulimo mu Sierra Leone na mu Guinea. Bamo pali aba balibombeleko mu fyalo fimo ifya mu Africa kabili balishibe ne fyaba imikalile ya mu Africa. Lelo kuli bamo uyu wali e muku wa kubalilapo. Bushe aba bamishonari bali no kwikala mu Sierra Leone? Natumone ifyo abene bailandiile.

Ba Hannelore Altmeyer batile: “Abantu baali abaicefya kabili bali ne nsala ya ku mupashi. Ala naleumfwa bwino sana nga namona ifyo icine calebaalula.”

Ba Cheryl Ferguson batile: “Imiceele e lyo na malwele ya mu Africa, e mafya nakwete sana. Lelo ukwafwa abantu aba mitima ya bufumacumi ukwishiba Yehova no kumubombela, kwalelenga naba ne nsansa.”

Ba Christine Jones batile: “Nalisambilile ukuba uwatekanya. Ilyo naipwishe nkanshi umo ilyo abeni bakwe bali no kwisa, atile: ‘Limbi balaisa lelo, nangu mailo. E lyo nalimo bakesa bulya bushiku.’ Afwile alimwene ukuti nalipapile sana, pantu abikilepo fye ukusosa ati: ‘Ukwisa kwena bakesa!’”

Ba Robert na ba Pauline Landis batile: “Bamishonari bonse 14 aba mishobo ne nkulilo shalekanalekana twaleikala mu ng’anda ya bamishonari mu Freetown. Bonse twalebomfya ifimbusu fibili, umwa kusambila mumo, mashini ya kucapilamo ifya kufwala imo, e lyo na kicini imo. Ifya kulya fyaleba ifinono kabili tafyalewama sana. Amalaiti nayo yaleya ukwabula no kwenekela, limo pa nshiku fye ishingi. Fwe bengi twalelwala sana malaria na malwele yambi aya kuli iyi ncende. Aya amafya nga yalilengele twafilwa ukubomba, lelo twalisambilile ifya kwikala pamo,  ifya kwelelana, e lyo ne fya kuba ne nsansa nangu ifintu nafibipa. Ukushimikila kwalewama sana, kabili twaleumfwana icine cine.”

Ba Benjamin na ba Monica Martin batile: “Pa ncende ishisuma isho twatemenwe isho twaikalako, na Sierra Leone e po yaba. Tatuilishanya nangu ukumfwa bubi pa kuyabombelako. Tulafulukako icine icine.”

Ba Frederick na ba Barbara Morrisey batile: “Inshita imo ilyo twaikele na namayo uwalefwaya ukusambilila, alitupeele ifya kulya fimo ifyo tushabalile atulyapo. Atile: ‘Ni nsoka iyo beta abati ifwafwa. Ninkuulamo ameno. Lyeniko!’ Twalikeene mu mucenjelo, na o akoselepo fye. Nangu ca kuti twalepita mu fya musango uyu, nalyo line twaletasha sana pa fyo baletupokelela kabili twalibatemenwe sana.”

Ba Lynette Peters batile: “Pa myaka yonse 43 iyo nabomba bumishonari, nalikala na bamishonari ukucila pali 100. Ala lipaalo nga nshi ukwishibana na bantu abalekanalekana, bonse ababa ne fifyalilwa fyalekanalekana, lelo abakwete ubuyo bumo bwine! Na kabili lishuko nga nshi ukubombela pamo na Lesa, no kumonako uko abantu balesambilila icine!”

Lipaalo nga nshi ukubombela pamo na Lesa, no kumonako uko abantu balesambilila icine!”

Ukutula mu mwaka wa 1947, bamishonari 154 e babombelako ku Sierra Leone, kabili 88 e babombelako ku Guinea. Na kabili ba Nte abengi baliilebombela ukwali ukukabila. Pali ino nshita mu Sierra Leone mwaba bamishonari 44 e lyo mu Guinea mwena mwaba 31. Ukubombesha kwabo no kuipeelesha kwabo kwalyafwa abengi. Ba Alfred Gunn ababa mu komiti ya musambo pa myaka iingi batile: “Twalibatemwa sana aba bamishonari.”