Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

SIERRA LEONE YE GUINEA

1945-1990 ‘Ẹnam Ediwak Owo Ẹkabade Ẹdi Ndinen Owo’— Dan.12:3. (Ikpehe 4)

1945-1990 ‘Ẹnam Ediwak Owo Ẹkabade Ẹdi Ndinen Owo’— Dan.12:3. (Ikpehe 4)

Ndikpep Mme Owo nte Ẹkotde N̄wed Ẹnyụn̄ Ẹwetde N̄kpọ

Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1963, ke ini Milton Henschel akafiakde edi Sierra Leone, enye ama eteme n̄kọk itieutom nte ẹkpekọkde mfịna emi mmọ ẹkedomode ndikọk ke anyan ini. Enye ama ọdọhọ nditọete oro ẹnen̄ede ẹsịn ukeme ẹkpep mme owo nte ẹkotde n̄wed ẹnyụn̄ ẹwetde n̄kpọ.

Ndusụk esop ẹkesikpep mme owo nte ẹkotde n̄wed ẹnyụn̄ ẹwetde n̄kpọ ke Ikọmbakara. Edi ke Brọda Henschel ama ekedi, nditọete ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep mme owo nte ẹkotde n̄wed ẹnyụn̄ ẹwetde n̄kpọ ke usem emana mmọ. Ndusụk esop ẹkesikpep ke usem iba m̀mê ita. Mme owo ẹma ẹnen̄ede ẹma ukpep emi tutu mbahade ita ke otu mme asuanetop ke idụt oro ẹtiene ẹsịn enyịn̄.

Ke 1966, nditọete ke Liberia ẹma ẹsio n̄wed oro ẹkedade ẹkpep mme owo ndikot n̄wed ke usem Kisi. Ke ini mmọ ẹkewụtde mbon ukara Liberia n̄wed emi, ukara ama okop inemesịt onyụn̄ emịn̄ n̄wed emi edeme ke mfọn. Ẹma ẹdeme n̄wed emi ke Guinea, Liberia, ye Sierra Leone, ndien enye ama anam ediwak mbon ẹfiọkde usem Kisi ẹkeme ndikot n̄wed nnyụn̄ n̄wet n̄kpọ. Nte ini akakade, ẹma ẹsio n̄wed oro ke mme usem en̄wen, ndien enye ama anam ediwak owo en̄wen ẹfiọk ndikot n̄wed nnyụn̄ n̄wet n̄kpọ.

Sista Sia ekesida obubịt ye ndatndat urụk enịm ibatutom esie

Ukpep emi ama an̄wam mme owo ẹfiọk nte ẹkotde n̄wed ẹnyụn̄ ẹwetde n̄kpọ, onyụn̄ anam mmọ ẹnen̄ede ẹfiọk Ikọ Abasi. Ke uwụtn̄kpọ, eyenete an̄wan emi ekerede Sia Ngallah ekedi isua 50. Okposụkedi emi enye ekedide asuanetop oro mînaha baptism, enye ikọfiọkke nte ẹkotde n̄wed ẹnyụn̄ ẹwetde n̄kpọ. Enye ekesida obubịt ye ndatndat urụk enịm ibatutom esie. Ekesidi enye ama ọkwọrọ ikọ ọyọhọ hour kiet, enye etebe ekpụk kiet ke obubịt urụk; ama anam mfiakn̄ka kiet, enye etebe ekpụk kiet ke ndatndat urụk. Sista Ngallah ama etiene ekpep nte ẹkotde n̄wed ẹnyụn̄ ẹwetde n̄kpọ, ndien oro ama anam enye ọfiọk ndiwewet ibatutom esie. Emi n̄ko ama anam enye odot ndina baptism onyụn̄ enen̄ede ọfiọk ndikwọrọ ikọ nnyụn̄ n̄kpep mme owo n̄kpọ.

Ediwak esop ke Sierra Leone ye Guinea ke ẹkpekpep mme owo nte ẹkotde n̄wed ẹnyụn̄ ẹwetde n̄kpọ tutu esịm emi. Akwa owo ukara kiet ke Sierra Leone ama asian nditọete ke n̄kọk itieutom ete: “Ke adianade ye Bible emi mbufo ẹkpepde mme owo, ẹmenam etieti ndin̄wam mme owo ke idụt emi ẹfiọk nte ẹkotde n̄wed ẹnyụn̄ ẹwetde n̄kpọ.”

“Mme Itiat” Ẹsio N̄kpo

Nte ediwak owo emi ẹtode nsio nsio ekpụk ẹkefiọkde ndikot n̄wed, ama enen̄ede oyom ẹkabade n̄wed. Ata ediwak ekpụk ikakam inyeneke-nyene n̄wed ke usem mmọ. Mbon Sierra Leone oro ẹfiọkde n̄wed ẹkesikot Ikọmbakara ke ini mbon Guinea ẹkesikotde French. Nso ke ẹkpenam man mmọ ẹnyene n̄wed oro ẹsidade ẹkpep Bible ke usem emana mmọ?

Ke 1959, owo iba oro ẹkekụrede ukpep ke Gilead ẹma ẹkabade tract ye ekpri n̄wed kiet ke usem Mende, edi ibat ibat kpọt ke ẹkesuan. Isua duop ke oro ebede, ẹma ẹkabade n̄kpri n̄wed oro “Eti Mbuk Obio-uböñ Emi” ye Edidu Uwem ke Idorenyin Edinen Obufa Editim Ñkpö ẹsịn ke usem Kisi. Ẹma ẹsuan n̄kpri n̄wed emi ẹsịm n̄kpọ nte idem 30,000 ẹnyụn̄ ẹda mmọ ẹnịm ukpepn̄kpọ Bible.

Ke 1975, n̄kọk itieutom ẹma ẹtọn̄ọ ndimịn̄ mme ibuotikọ ukpepn̄kpọ Enyọn̄-Ukpeme ke usem Kisi. Esịt ama enen̄ede enem mme asuanetop emi ẹsisemde usem Kisi. Eyenete kiet ekewet ete: “Jehovah anam akamba utịben̄kpọ ọnọ nnyịn. Akananam owo nnyịn ndomokiet ikaha n̄wed. Nnyịn iketie nte mme itiat—ikesikemeke nditịn̄ ikọ. Oro ekedi ke ini edem, edi idahaemi ima ikenyene Enyọn̄-Ukpeme ke usem Kisi mi, imekeme ndibụk ikpọ utom emi Jehovah anamde.” (Luke 19:40) Ẹma ẹkabade ediwak n̄wed en̄wen n̄ko ke usem Kisi.

Mfịn, ata ediwak owo ke Sierra Leone ye Guinea ẹsisụk ẹkot n̄wed nnyịn ke Ikọmbakara m̀mê French emi ẹsidade ẹnịm mbono esop. Edi ke ndondo emi, ibat n̄wed emi ẹnyenede ke usem ẹmana mme owo awak etieti. Mme n̄wed oro ẹdade ẹkpep Bible ẹdu idahaemi ke usem Guerze, Kisi, Krio, Maninkakan, Mende, Pular, ye Susu. Ndiye uduot n̄kpri n̄wed oro Kpan̄ Utọn̄ Nọ Abasi Nyụn̄ Du Uwem ke Nsinsi ye Kpan̄ Utọn̄ Nọ Abasi ẹdu ke kpukpru usem emi. Mme n̄wed emi ẹmemde ndida n̄kpep owo n̄kpọ mi ke ẹn̄wam ediwak owo emi mînen̄ekede ifiọk ndikot n̄wed ẹfiọk ẹnyụn̄ ẹma utịbe utịbe etop Bible.

Ndibọp N̄kọk Itieutom

Nditọete ke Freetown ẹma ẹyom isọn̄ ndida mbọp obufa n̄kọk itieutom ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1960. Ndien ke 1965, mmọ ẹma ẹdep ẹbọ isọn̄ ke Wilkinson Road. Isọn̄ emi ekpere inyan̄ibom ke ata ediye ikpehe emi ẹsibọpde mme ufọkidụn̄ ke obio oro.

Ke akpatre, ẹkediomi ndibọp Ufọkmbono Obio Ubọn̄, ufọkidụn̄ isụn̄utom, ye mme ọfis nte ediye ufọk kiet. Ke ini ẹkebọpde, moto ama esiwak etieti ke Wilkinson Road tutu editie nte moto ẹnyọnyọni, ndien emi ama esinam mme awat o-moto ye mbon emi mmọ ẹmende ẹnen̄ede ẹkụt ufọk emi. Ẹkeyak ufọk emi ẹnọ Abasi ke August 19, 1967. Se ikperede ndisịm owo 300 ẹkedụk edinam ediyak nnọ emi. Ikpọ owo obio ye ediwak nditọete emi ẹbịghide ke esop, emi “Bible” Brown ekenịmde baptism ke 1923, ẹma ẹtiene ẹdụk.

N̄kọk itieutom ye ufọkidụn̄ isụn̄utom ke Freetown (1965-1997)

Obufa n̄kọk itieutom emi ama anam ediwak owo ẹnen̄ede ẹma utom Mme Ntiense Jehovah. Enye n̄ko ama anam inua okụbọ mme adaiso ido ukpono emi ẹkedọhọde ke Mme Ntiense idibịghike ke Sierra Leone. Obufa n̄kọk itieutom emi ama owụt in̄wan̄-in̄wan̄ ke Mme Ntiense Jehovah idikpọn̄ke Sierra Leone.

Ifịk Mme Isụn̄utom Anam N̄kọri Odu

Otu emi ẹkade ukwọrọikọ ke ẹsan̄a ke mbat in̄wan̄ edesi

Ọtọn̄ọde ke 1975 ka iso, ediwak isụn̄utom oro ẹkenọde ukpep ke Gilead ẹma ẹdi Sierra Leone ye Guinea ke ubọk ke ubọk, ẹnyụn̄ ẹnam utom ọkọri. Ndusụk mmọ ẹma ẹnanam utom ke Africa ẹnyụn̄ ẹmehe ye nte n̄kpọ etiede ke Africa. Akpa ini emi mbon eken ẹkedide Africa ekedi oro. Mmọ ẹdinam didie ke Sierra Leone emi ẹkotde udi mfia owo? Kop se ndusụk mmọ ẹtịn̄de mi.

“Mme owo ẹma ẹbuene ẹnyụn̄ ẹnana ifiọk Ikọ Abasi. Ndikụt nte akpanikọ anamde uwem mmọ okpụhọde ama anam nnen̄ede n̄kop inemesịt.”—Hannelore Altmeyer.

“Ikememke ndiyọ ọkpọsọn̄ ufiop eyo ye udọn̄ọ. Edi ama enen̄ede enem nnyịn ndin̄wam mbon oro ẹnyenede eti esịt ẹnam n̄kpọ Jehovah.”—Cheryl Ferguson.

“Mma n̄kpep ndinyene ime. Ke ini n̄kobụpde eyenete an̄wan kiet m̀mê isenowo esie ẹdidi nso usen, enye ama ọbọrọ ete: ‘Ekeme ndidi mfịn. Ekeme ndidi n̄kpọn̄. Mîdịghe, ekeme ndidi edem n̄kpọn̄.’ Anaedi enye ama okụt ke idem akpa mi sia enye ama ọdọhọ ete, ‘Ami ndọhọ fi, mmọ ẹyedi!’”—Christine Jones.

“Isụn̄utom 14 emi ẹtode ata nsio nsio ebiet ẹkedụn̄ ke ufọkidụn̄ isụn̄utom ke Freetown. Kpukpru nnyịn ikabuana itie ukaikọt iba, esa uyeremmọn̄ kiet, masịn uyetọfọn̄ kiet, ye itie utemudia kiet. N̄kpọudia ikawakke, ikesinyụn̄ iyehe idem. Ẹkesibọ ikan̄ nte ẹmama, ndusụk ini ke ediwak usen. Ata ediwak nnyịn ima isidọn̄ọ utoenyịn ye mme udọn̄ọ eken oro ẹsidude ke idụt oro eyo ofiopde. Okposụkedi emi kpukpru emi akpakanamde inyene mfịna, ima ikpep ndidụn̄ kiet, ndifen nnọ kiet eken, nnyụn̄ nda n̄kpọ oro akpadade mfịna edi nsak imam. Utom ukwọrọikọ ama esinem etieti, ndien mme isụn̄utom ẹkedi ata nti ufan.”—Robert ye Pauline Landis.

Pauline Landis ke enịm ukpepn̄kpọ Bible

“Sierra Leone ekedi kiet ke otu ebiet oro ikokopde inem uwem ikan. Nnyịn ituaha n̄kpọfiọk iban̄a n̄kpọ ndomokiet. Sierra Leone esidọn̄ nnyịn etieti.”—Benjamin ye Monica Martin.

“Ini kiet, ikana ke ufọk mma kiet emi ekesimade ndikpep Bible, ndien enye ama ọnọ nnyịn unam emi eketiede esen esen. Enye ama ọdọhọ ete: ‘Ibọm ke edi. Mmosion̄o edet. Mbọk ẹsio ẹta.’ Ima ida mbufiọk idọhọ ke nnyịn iditaha, edi enye ama akpak nnyịn ete ita.” Okposụkedi emi mme utọ n̄kpọ emi ẹkesinamde nnyịn ndịk, ima ima nte mbon emi ẹkesikamade nnyịn esen ẹkefọnde ido ẹnyụn̄ ẹtatde ubọk.”—Frederick ye Barbara Morrisey.

“Ke ufan̄ isua 43 oro nnamde utom isụn̄utom, mmodụn̄ ye se ibede isụn̄utom 100. Enen̄ede enem mi ndifiọk ata ediwak owo ntre, emi ẹnyenede nsio nsio edu edi ẹnamde utom ye esịt kiet! Ndien enem didie ntem ndidi nsan̄autom Abasi nnyụn̄ ntiene n̄n̄wam mme owo ẹbọ akpanikọ Bible!”—Lynette Peters.

“Enem didie ntem ndidi nsan̄autom Abasi nnyụn̄ ntiene n̄n̄wam mme owo ẹbọ akpanikọ Bible!”

Toto ke 1947, isụn̄utom 154 ẹnam utom ke Sierra Leone, 88 ẹnyụn̄ ẹnam ke Guinea. Ediwak Ntiense en̄wen ẹma ẹwọrọ ẹdinam utom ke ebiet emi ẹnen̄erede ẹyom mme ọkwọrọikọ. Mfin, isụn̄utom 44 ẹdu ke Sierra Leone, 31 ẹnyụn̄ ẹdu ke Guinea. Ifịk ye n̄waidem mmọ ẹnen̄ede ẹnam ediwak owo ẹma ndinam n̄kpọ Abasi. Alfred Gunn, owo Kọmiti N̄kọk Itieutom oro anamde utom ke ediwak isua ọdọhọ ete: “Esịt esinen̄ede enem nnyịn ke ini itide mmọ.”