Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Baingijishanga bijiilo bya masongola kwikelamo na kubuñana

INDONESIA

Kechi Balekele Kupwila Pamo Ne

Kechi Balekele Kupwila Pamo Ne

Mu kimye kyo bakainye mwingilo, bipwilo byavula byatwajijile na kupwila mu mazubo. Na mambo a kuchina kwibalabijila ku bantu, bipwilo byavula kechi byaimbanga nyimbo ya Bufumu ne. Pa mapunzha amo po bapwilanga patanwanga bakapokola, pano bino kechi bakatazhanga balongo ne.

Javula balongo banengezhanga kijiilo kya kisemi nangwa kijiilo kya masongola kuba’mba bantu bavula beye ku kubuñana. Tagor Hutasoit walumbulwile’mba: “Ba mulume ne mukazhi banembeshanga masongola abo ne kutambula kipepala ku bakapokola kya kwibaswisha kwikala na kijiilo kikatampe kya masongola. Kimye kya kijiilo, ba mulume ne mukazhi baikalanga pa mutuntamo aku balongo saka babena kwamba majashi a Baibolo.”

Pa kubuñana kumo, kapokola waichile Tagor ku mbaji.

Kapokola wamwipwizhe’mba: “Masongola avula ekalatu na maola abiji nangwa asatu. Pano mambo ka masongola enu kyo abanjila kufuma lukelo kufika mabanga?”

Tagor wakumbwile’mba: “Ba mulume ne mukazhi bamo bekala na makatazho avula, kabiji bakebewa kwibabuula mafunde avula a mu Mambo a Lesa.”

Kapokola waambile’mba: “Waamba kine.”

Kwingijisha bijiilo bya masongola byapusana pusana, balongo baambile majashi pa Kushonkena kwa Kijiiji kwajingako mu 1983, kwajinga na mutwe wa kuba’mba, “Kingdom Unity,” kwaikejile mu kibanza kikatampe kya mu Jakarta. Balongo ne bantu bakwabo 4,000 bo batainwe ku kuno kushonkena, kabiji bantu 125 babatizhiwe mu bufyamfya kushonkena saka kukyangye kutendeka. Kwibakanya byo kwakepeleko, balongo baikelenga na kushonkena kukatampe kuvwangakotu ne kokwa kwatainwe bantu kukila pa 15,000.

Bashimikile Ofweshi wa Musampi Saka Bebalekesha Mwingilo

Pakachi ka 1980 ne 1990, ofweshi wa musampi watwajijile na kwambila kafulumende amba aswishe Bakamonyi ba kwa Yehoba kwingilanga mwingilo wabo. Balongo ba mu byalo bingi banembele makalata ku kafulumende wa Indonesia ne ku bantomesha babo kuba’mba bayuke ene mambo Bakamonyi ba kwa Yehoba kyo babena kwibakainya mu Indonesia. Ba biloolo bavula baswile uno mulanguluko, pakuba Mukulumpe Mwine Watalanga pa Kipamo kya Bena Kilishitu wakaine uno mulanguluko.

Mu 1990, balongo bafuukwilepo kushimika ofweshi wa musampi wa katataka ku mpunzha kwafyamika. Mu yenkawa mwaka, Jibumba Jitangijila jaswishishe kupota mpunzha kwipi na Bogor, muzhi mucheche palepele makilomita 40 ku kabeta ka ku bulenge bwa Jakarta. Nangwa byonkabyo, balongo bachechetu bo bayukile kushimika. Pano bakashimika byepi kino kishimikwa kya katataka?

Mukumbu wafumine ku balongo ne banyenga mwaya ntanda. Ofweshi wa mu Brooklyn Utala pa Buntungi ne Ofweshi uji mu Australia Utala pa bya Kulengalenga watumine mapepala amwesheshenga bikekala uno ofweshi. Balongo ne banyenga 100 bepaine kukwasha kushimika pa myaka ibiji.

Hosea Mansur, mulongo mwina Indonesia wisambilenga na biloolo byapusana pusana, waambile’mba: “Bakulumpe ba Bamozilemu byo bamwene bisopelo bya kuba’mba H.M, pa kampompo ko navwajile, balangulukilenga’mba kisopelo kya H kyaimenejilengako ‘Hājjī,’ jizhina ja ntangi ye banemekele ku bantu baiyanga na kupana bya bupe mu muzhi wa Mecca. Onkao mambo, bannemekele bingi. Kubula kumvwisha mwatajile bisopelo, kwalengejile mwingilo kwenda bulongo.”

Uno ofweshi wa musampi bamushimikile kimye kyo bakainye mwingilo

Ofweshi wa musampi wa katataka bamupaine pa 19 July 1996. John Barr wa mu Jibumba Jitangijila ye waambile jashi. Bantu 285 kuvwangakotu ne bantu 118 baimenejilengako misampi ne bamishonale bafumine mu byalo byavula ne balongo ne banyenga 59 bengijila pa Betele wa mu Indonesia nabo batainweko. Byo papichiletu moba abiji kufuma po bapaine uno musampi, bantu 8,793 batainwe ku Kushonkena kwa Kijiiji mu Jakarta, kwajinga na mutwe wa kuba’mba “Messengers of Godly Peace.”

Yehoba Upokolola Bantu Banji

Mu 1998, Soeharto (Suharto) ndamakyalo walamine pa myaka yavula mu Indonesia, wafumine pa bundamakyalo, kabiji kino kyalengejile amba kwikale kafulumende wa katataka. Onkao mambo, balongo bebikileko kuba’mba bebaswishe kutendeka kwingila mwingilo wabo.

Ba Djohan Effendi banembeshi ba mu kafulumende wa mu Indonesia byo bayile ku New York mu 2001 na kufwakasha, bakafikile ne ku Betele wa ku Brooklyn ko bakamonañene na balongo basatu ba mu Jibumba Jitangijila. Batemenwe bingi bintu byo bamwene kokwa, kabiji bamwene’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba monse mwaya ntanda baji na byubilo byawama. Ba Effendi baswile mulanguluko wa kuleka kukanya mwingilo, bino baambile’mba Marzuki Darusman kiloolo mukatampe mu Indonesia ye wakonshatu kuswisha.

Kiloolo mukatampe naye waswishishe uno mulanguluko, pakuba biloolo byakanamine mo baingijilanga byamwambijile’mba inge aswishe, basakumufumyapo pa kifulo kyanji. Pa 1 June 2001, mulongo Tagor Hutasoit bamutwajile ku ofweshi wa kiloolo mukatampe. Tagor waambile’mba, “Pa myaka 25 yapichilepo, mu yenka uno ofweshi mo mo bampele pepala wa kukanya Bakamonyi ba kwa Yehoba. Bino pa juba japeleleko uno kiloolo kwikala mu ofweshi, wampele pepala wa kuswisha Bakamonyi.”

Pa 22 March 2002, Kipamo Kitala pa bya Bupopweshi kyaswishishe Bakamonyi ba kwa Yehoba mu Indonesia kunembesha ku kafulumende. Kiloolo mu kino kipamo wabuujile baimenejilengako musampi amba: “Akino kipepala kechi kimuswisha kukasuluka mu mpopwelo yenu ne. Lesa ye mwine wimuswisha. Uno pepala ubena kumweshatu’mba bupopweshi bwenu bebuyuka ku kafulumende. Ne anweba mwakasuluka byonkatu biji bupopweshi bonse, kabiji kafulumende ukemwambilangako.”