ENA itekitekivu ni 1916, sa dua toka vakacaca na yabaki na veiraravui ena iValu Levu qai kilai e muri me iMatai ni iValu Levu. Era mate e levu ena ivalu qori.

E vakamacalataka Na Vale ni Vakatawa ni 1 Janueri, 1916: “Na veivaluvaluti qo e vakavuna mera lotu kina eso, ra vakasamataka tale ga vakabibi nodra gauna se bera mai.” E tomana na ulutaga qori: “Meda vakamareqeta noda itavi dokai, vakayagataka vinaka na keda ituvaki, meda yaloqaqa qai gumatua ni qarava na Kalou kei na kacivaki ni nona itukutuku.”

Era vakayaloqaqataki na mataveitacini ena tikinivolatabu ni yabaki 1916 me ‘kaukaua nodra vakabauta,’ e yavutaki qori ena Roma 4:20 mai na iVolatabu na King James Version. Era muria qori e levu na Gonevuli ni iVolatabu ra qai vakalougatataki kina.

E talai ira na ivakatawa dauveilakoyaki na Watch Tower Society mera sikovi ira na Gonevuli ni iVolatabu. Qori mera lai  veivakayaloqaqataki qai veidusimaki. E veimama na milioni na maile na balavu ni vanua era lakova na le 69 na tacida qori ena 1916.

A vunau ena dua na soqo ni veiwasewase e Norfolk, Virginia, o Walter Thorn, e ivakatawa dauveilakoyaki. E vakatauvatana o koya na nodra vala na lotu vaKarisito ina iValu Levu. E kaya: “E rauta ni ruasagavulu ina tolusagavulu na milioni era valu tiko ena gauna qo. . . . Ia e dua na mataivalu era se sega ni kila tu e levu. Era nona sotia na Turaga. Era vala tiko me vakataki ira ga na sotia i Kitioni, ia e sega ni vakayago na nodra iyaragi. Era vala tiko ena vuku ni ka dina kei na ka e dodonu, era vala tiko ena ivalu vinaka ni vakabauta.”

Era mavoa qai mate e sivia na dua na milioni ena veiraravui ena uciwai na Somme e Varanise ena icavacava ni yabaki 1916. Ia era veitokoni tiko ga ena ivavakoso na tacida gugumatua ena so tale na yasa i Varanise ena gauna dredre  qori. E tabaki ena Vale ni Vakatawa ni 15 Janueri, 1916, na ivola nei Joseph Lefèvre, e dua na Gonevuli ni iVolatabu a dro mai Denain e Varanise, nira curuma yani vakaukaua na mataivalu ni Jamani ena 1914. E gole sara i Parisi qai maliwai ira e kea na Gonevuli ni iVolatabu era lewena na ivavakoso duadua ga ena vanua qori. E dau tautauvimate o Joseph, ia e liutaka kece na soqoni ena ivavakoso.

Dua na gauna e muri e tomani Joseph o Théophile Lequime, a dro tale ga mai Denain. A gole e liu i Auchel e Varanise o Théophile qai vakadewataka e kea eso na iulutaga mai na Vale ni Vakatawa, e vakauta sara vei ira na mataveitacini era tu ena so na vanua vagalala e Varanise. Era qai vakatalai koya mai keri na ivakalesilesi ni mataivalu nira kasamitaka nona cakacaka. E vakabauta o Joseph ni isau sara ga ni nona masu na nona yaco yani i Parisi o Théophile.

E vuavuaivinaka sara nodrau cakacaka e Parisi. E kaya o Joseph: “Sa rauta ni le vasagavulukalima qo na lewe ni ivavakoso . . . E levu vei ira qori era sa vakila na totoka kei na bibi ni yalayala qai totolo sara nodra toso vakayalo. E voleka ni lewe ni ivavakoso kece era tiko ena soqoni e veimacawa.”

E vakatovolei na nodra tawaveitovaki na tacida ena gauna ni ivalu. Ena vuku ni dua na lawa vou ni matanitu o Peritania e vakatokai na Military Service Act, era vakaroti kece kina na tagane mai na yabaki 18 ina 40 mera lewena na mataivalu. Ia e levu na Gonevuli ni iVolatabu era dei tu ga ena nodra tawaveitovaki.

Kena ivakaraitaki, e tabaki ena Vale ni Vakatawa ni 15 Epereli, 1916, na ivola nei W. O. Warden mai Sikoteladi. E kaya ena ivola qori: “E sa yabaki 19 qo e dua noqu cauravou. E vakadinadinataka ena nona sega ni curu ena mataivalu ni dodonu ga meda talairawarawa vua na Turaga. Ke mani  tukuni me sa lauvana ni se sega ga ni via lewena na mataivalu, au vakabauta ni na vukei koya o Jiova me dei ena ka e dina qai dodonu.”

E sega ni via lewena na mataivalu o James Frederick Scott, e dua na cauravou painia mai Edinburgh, Sikoteladi. Qori e vakavuna nona veilewaitaki. Ni rogoci kece na ivakadinadina, e vakadeitaka na mataveilewai ni o James e “sega ni vauci ena lawa,” mani talaci nona kisi.

Era kerea e le 264 na tacida mera kua ni curu ina mataivalu. Ia ena Seviteba, e soli ga vei ira e le 23 na cakacaka e sega kina na veivakamatematei. “E duidui na itotogi e tau” vei ira na kena vo, ra qai “vakacakacakataki vakaukaua ena caka gaunisala, qaqi vatu kei na levu tale.” Na ripote qori e tabaki ena Vale ni Vakatawa ni 15 Okotova, 1916. E lima ga na tacida e vakadonui mera kua ni curu ena mataivalu.

A liutaka voli ena gauna ya o Charles Taze Russell nodra cakacaka na Gonevuli ni iVolatabu. Ena 16 Okotova, 1916, a gole ena dua na ilakolako vakavunau ena ra kei Merika. E sega ni qai lesu ina nona itikotiko ni mai vakacegu ena ika31 ni Okotova, ena sitimanivanua e vodo tiko kina e Pampa, Texas. Sa yabaki 64 toka ena gauna qori.

Era sega ni vakasamataka rawa na tacida e dua me sosomitaki Charles Taze Russell. E tabaki ena Vale ni Vakatawa ni 1 Tiseba, 1916, na veika e vinakata me baleta na cakacaka a liutaka tu mai vakabalavu. Ia o cei ena sosomitaki koya?

Ena qai vakadeitaki qori ena bose vakayabaki ni Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, ena 1917. Era duavata na tiko ena bose ena nodra digidigi. Ia e vakadinadinataki ena veivula e tarava ni na sega ni marautaki vakabalavu na macala ni bose qori, era vakarau sotava tale ga na mataveitacini na veivakatovolei warumisa.