1-3. ¿Ñobätä ñaka namani nuäre kukwe driekäre Kä jökräbiti tibien?

JESUKRISTO niebare nitre ja tötikaka kwe yei niaratre rabadre niken kukwe driere “ni juta jökrä te” yei. Kukwe ye mikakäre täte niaratre rabadre kukwe driere Kä jökräbiti tibien (Mateo 24:14, Ngöbö Täräe [NGT], tärä okwä ükaninte; 28:19). ¡Ye sribi kri krubäte namani nuaindre ietre!

² Nitre ja tötikaka ye nämene Jesús aune kukwe drie nämene kwetre ye tarere. Akwa namanintre nütüre ñaka rabai nuäre kukwe driekäre Kä jökräbiti tibien. ¿Ñobätä? Kukwe keta kabrebätä. Kena, niaratre nämene braibe. Ketebukäre, Jesús murie ketanina ye nämene gare nitre ie, akwa niaratre nämene kukwe driere ye ngwane nämenentre niere Jesús ye Ngöbö Monsoi. Ketamäkäre, nitre kwati namani niere nitre ja tötikaka Jesube ye abokän ñaka ja tötikani kwela krite (Hechos 4:13). Nitre ji ngwanka kukwebätä ye ja tötikani kwela ütiäte krubäte yete, akwa nitre ja tötikaka Jesube ye ñaka ja tötikani ye erere. Ne madakäre, nitre judío nämene kukwe nuainne ye ñaka ai drie nämene kwetre. Aune nitre judío nämene kukwe driere ye  abokän namani kukwe kira ye erere. Kukwe jökrä ye käkwe nitre ja tötikaka ye töi mikani kukwe ne ngwentari jai raba ruin nie: “Nitre ñaka ni mike ütiäte jai, ¿se ño ni kukwe nuai kwetre?”.

³ Ketabokäkäre, nitre brukwä rabai niaratre kräke, niaratre rüe rakaikä aune niaratre murie ketai ye nämene gare ietre jabätä, ñobätä ñan aune Jesukwe kukwe ye mikani gare ietre (Lucas 21:16, 17). Ketarikekäre, niaratre mräkä aune ja ketamuko kwetre ye ja mikai niaratre rüere ye nämene gare ietre. Ketatikäre, nitre ja tötikaka ye ruäre ñaka rabai kukwe metre driere ye nämene gare ietre. Keta kükükäre, niaratre kukwe driedi kä ñaka kwin känti ye nämene gare ietre (Mateo 24:10-12). Kukwe tare keta kabre ye jökräbätä nitre ja tötikaka ye namani töbike angwane, niaratre kukwe driedi ño “kä jökräbti temen” ye namani ngwentari jai raba ruin nie (Hechos 1:8).

4. ¿Nitre ja tötikaka kukwe driebare ye köböire dre namani bare?

⁴ Ñaka rabai nuäre kukwe driekäre Kä jökräbiti tibien ye namani gare nitre ja tötikaka Jesube yei. Akwa kukwe niebare ietre ye mikani täte kwetre aune nikani kukwe driere juta Jerusalén aune Samaria yete, ye bitikäre juta mada madakänti kukwe driebare kwetre arato. ¿Niaratre kukwe driebare ye köböire dre namani bare? Kä nikani 30 ta niaratre yebiti kukwe driebätä juta kwati krubäte te, yebätä Pablo niebare “kä jökräbti temen” kukwe driebarera jökrä. Nitre juta kwati krubäte te ye ja mikani nänkä Kristo jiebiti arato (Colosenses 1:6, 23). Ñodre, Pablo janamene ngutuä mrente Chipre yete angwane, ni romano nämene gobrane ja mikani ja tötikaka Jesube, ñobätä ñan aune “kukwe driebare Jehovabätä” yekwe niara töi mikani ñan krütare. Ñodre, Pablo kukwe niebare aune kukwe nuainbare Chipre ye köböite dre namani bare yebätä ani töbike (ñäkädre Hechos 13:6-11 yebätä). Biblia tä niere: “Angwane, kukwe namani bare ye gobran tuani, ye käkwe töi mikani ja mike kukwebätä, ñobätä ñan aune kukwe driebare Jehovabätä yekwe töi mikani ñan krütare” (Hechos 13:12, TNM).

5. a) ¿Jesús dre käbämikani nitre ja tötikaka kwe yei? b) ¿Tärä kukwe kira mikaka gare tä dre niere siklo kena yebätä?

⁵ Nitre ja tötikaka yei nämene gare niaratre aibe ñaka raba kukwe driere Kä jökräbiti tibien. Akwa niaratre ie nämene törö Jesús täi niaratre ben ye käbämikani kwe ietre aune Ngöbökwe niaratre dimikai üai deme yebiti arato (Mateo 28:20). ¿Kukwe mada käkwe niaratre dimikani arato? Jän raba ruin nie. Tärä kukwe kira mikaka gare tä niere siklo kena yete kä namani kwin krubäte nitre kristiano yei kukwe drie kömikakäre. Tärä ye tä mike gare arato nitre kristiano namani nütüre Ngöbökwe kukwe ye ükaninte siklo kena yete niaratre dimikakäre.

6. a) ¿Kukwe ja tötikara nekänti nibike dre mikai gare jai? b) ¿Kukwe ja tötikara mada yekänti nikwe dre mikai gare jai?

⁶ ¿Erametre Jehovakwe kukwe ükaninte siklo kena yete ne kwe nitre kristiano kukwe driedre? Ñaka gare nie, ñobätä ñan aune Biblia ñaka mike gare. Jehová tö namani nitre niara mikaka täte tuai kukwe driere yebrä gare nie. Aune Satana ñaka niaratre ketaninbätä sribi ye nuainbätä ye gare nie arato. Kukwe keta kabre käkwe nitre ja tötikaka Jesube dimikani kukwe  driere siklo kena yete ye nibike mike gare jai kukwe ja tötikara nekänti. Aune dre dre tä ni dimike kukwe driere kä jökräbiti tibien kä nengwane ye nikwe mikai gare jai kukwe ja tötikara mada yekänti.

7. a) ¿Nitre romano nünanbare ño jäme? b) ¿Ñobätä kä ye namani kwin krubäte kukwe driekäre?

⁷ Nitre romano nünanbare jäme ye köböire nitre ja tötikaka Jesube kukwe driebare töi jämebiti. Siklo kena yete nitre romano nämene juta keta kabre gobraine. Gobran romano gobranbare juta keta kabrebiti ye ngwane juta ye jökrä te nitre romano nünanbare jäme arato. Kä ye ngwane, gobran romano ñaka nämene nitre tuenmetre rüre jabe. Akwa, Jesukwe mikani gare ye erere, ruäre angwane rü kia kia nuainbare (Mateo 24:6). Ñodre, nitre romano Jerusalén ganinte kä 70 ye ngwane. Aune gobran romano nämene juta gobraine yebätä mentokwäre rübare ruäre arato. Akwa nitre jökrä bäsi nämene nüne jäme. Kä 200 te nitre nünanbare jäme ye erere. Tärä keteiti tä niere nitre kwati krubäte käkwe nünanbare jäme kä raire te. Nitre romano nünanbare jäme ye köböire nitre ja tötikaka ye dikakabare töi jämebiti aune kukwe driebare kwin kwetre.

8. ¿Nitre romano nünanbare jäme ye käkwe nitre ja tötikaka Jesube ye dimikani ño?

⁸ Kristo ye bitikäre kä nikani 250 ta angwane, ni kukwebätä kädeka nämene Orígenes kukwe tikaka käkwe mikani gare nitre romano nünanbare jäme ye käkwe nitre ja tötikaka Jesube ye dimikani. Nitre romano nämene nüne jäme juta mada mada ben ye köböire nitre ja tötikaka ye nämene niken juta ye jökrä känti kukwe driere. Nitre ñaka nämene rüre jabe kwärikwäri, ñakare aune nämene nüne jäme ja gwirete. Ni kukwe tikaka ye arabe tä miketa gare, ye köböire kukwe driebare ja tare aune nüna jäme yebätä nitre ja tötikaka yekwe ye nitre kukwe nuabare. Ruäre nitre ja tötikaka ye rüe nakaninkä akwa nitre nämene nüne jäme ye ngwane kukwe driebare kwetre kä jökrä känti (ñäkädre Romanos 12:18-21 yebätä).

9, 10. ¿Ñobätä nitre ja tötikaka Jesube ye nämene dikekä töi jämebiti kwäräkwärä?

⁹ Nämene nuäre dikakakäre kä madakänti, yebätä namani nuäre nitre ja tötikaka ye kräke kukwe driere arato. Nitre romano carretera sribebare kilómetro 80,000 nänkäre. Carretera ye köböire nitre romano rükä ye nämene niken bäri jötrö juta kwe kriemikakäre aune nitre ketabätäkäre. Nitre kristiano nämene niken carretera yebiti kä tokwäte ta, kä ngwarbe nötare yete ta aune ngutuäbiti ta kukwe driekäre.

¹⁰ Akwa nitre romano ye ñaka nämene näin carretera ye aibebiti, ñakare aune nämene näin mrenbiti aune ñöbiti arato. Kä barco mikakäre nünenkä ye nämene kabre kwetre aune kä nämene 900 nänkäre ietre. Ye medenbätä, nitre kristiano nämene niken barco yete, Gobran romano nämene juta gobraine yekänti ta. Ne madakäre, nänkäre juta madate niaratre ñaka pasaporte bätä täräkwata mada mada ye ribebare jai. Metrere, niaratre nämene näin bäri kwin carretera yebiti aune mrenbiti. Nitre gokä ñaka nämene krubäte carretera yebiti, ñobätä ñan aune nitre romano rükä nämene nitre ye erere mike ja ngie nuin tare krubäte ye nämene gare  nitre ja tötikaka Jesube yei. Barco rükäre nitre romano yekwe nämene krubäte mrenbiti, yebätä nitre nämene näin ye ñaka nämene nitre gokä mrenbiti jürä ngwen jabätä. Biblia tä niere Pablo ja tare nikabare mrenbiti aune barco te niara nämene ye nikani nguse mrente, akwa nitre gokä mrenbiti ye niara nuainbare tare ye nie ñaka jire (2 Corintios 11:25, 26).

11. ¿Ñobätä nitre ja tötikaka Jesube ye nämene kukwe driere kukwe griego yebiti?

¹¹ Roma nämene juta kwati gobraine ye diani käne jai nitre griego yekwe. Ye medenbätä, nitre juta jene jene te yei blita nämene gare kukwe griego yebiti. Aisete, kukwe griego nämene nüke gare nitre jökrä ie yebiti nitre ja tötikaka nämene kukwe driere. Kukwe Tikani Hebreore yebiti nämene kukwe driere arato, ñobätä ñan aune kukwe tikani ye arabe nämene kwitani kukwe griego yebiti ye nämene nitre yekwe. Nitre judío nünanbare Egipto yekwe kukwe ye kwitani abokän kädeka nämene Septuaginta. Ne madakäre, tärä mada mada Bibliabätä ye tikani kukwe griego yebiti. Kukwe griego ye namani kwin krubäte kukwe drie nämene Bibliabätä ye mikakäre gare, ñobätä ñan aune kukwe keta kabre nämene mikakäre gare. Ye köböire nitre kristiano juta jene jene te nämene blite kwin jabe aune nämenentre keteitibe.

12. a) ¿Dre abokän códice? b) ¿Ñobätä códice ye namani bäri nuäre ngwandre kukwe driekäre? c) ¿Ñongwane nitre kristiano jökrä bäsi jatani kukwe driere códice yebiti?

¹² ¿Nitre kristiano siklo kena ye nämene kukwe driere drebiti? Kena kukwe driebare kwetre rollo yebiti. Akwa ñaka nämene nemen nuäre kukwe driekäre rollo yebiti aune ngwankäre kwäräkwärä. Batire batire kukwe drie tö nämene rollo yebiti angwane metate nämene ñäkäkärebätä aune biti mritaka nämenenta. Ne madakäre, kukwe nämene tikani rollo ye kwäräkäbebätä. ¡Rollo kwatibebätä tärä Mateo ye aibe nämene tikani! Siklo ketebukäre yete, nitre jökrä namanina códice yebätä kukwe mike gare jai, ye abokän bäsi tärä ye kwrere. Códice yebiti nämene nuäre diridre, ñobätä ñan aune nitre tö nämene drebätä ñäkäi ye ngwane nämene jerekäbe página ye kwitete kwäräkri aune kukwe ye nämene kwen ietre. Nitre kukwe kira mikaka gare jai tä niere, Kristo ye bitikäre känikani 100 ta yete nitre kristiano jökrä bäsi nämene kukwe driere códice yebiti.

13, 14. a) ¿Pablo namani ni romano erere ye ñobätä namani kwin kräke? b) ¿Gobran romano kukwe ükaninte keta kabre ye käkwe nitre kristiano dimikani ño?

¹³ Gobran romano kukwe ükaninte keta kabre ye köböire nitre ja tötikaka Jesube ye kukwe  driebare jäme arato. Ñodre, Pablo ye namani ni romano erere. Kukwe ükaninte ye käkwe Pablo kriemikani krubäte nämene niken kä madakänti ye ngwane. Bati, nitre rükä romano käkwe niara kani ngite Jerusalén aune jababare niara kwata mete. Akwa niara abokän ni romano erere niebare kwe aune kukwe nämene ükaninte yebätä nie nämene nitre mika jämi ja ngie nuin ye känenkri kukwe ükadrete ben gobran ngwärekri niebare kwe arato. Yebätä, nitre jababare kukwe ngwentari ie ye käkwe tuanimetre nikenta töi jämebiti. Aune ni nitre rükä jie ngwanka yei namani gare Pablo ye ni romano arato yebätä kä jürä namani krubätebätä nieta Bibliakwe (Hechos 22:25-29).

¹⁴ Pablo ye abokän nämene ni romano erere yebätä, juta Filipos yekänti kani ngäbiti kwin krubäte (Hechos 16:35-40). Juta Éfeso yekänti, nitre braibe namani rubun krubäte aune tö namani nitre kristiano ruäre nuaindi tare. Akwa ni sribikä alcalde yekwe nitre ye töi mikani jäme aune gobran romano kukwe ükaninte keta kabre ye niaratre ñaka nämene mike ütiäte ye mikani gare kwe ietre (Hechos 19:35-41). Aune juta Cesarea yekänti, Pablo ribebare ni gobranka ie rabadre niken niara ngwena Roma ni emperador yekänti blitakäre ben aune blite kukwe drie nämene kwe yebätä (Hechos 25:8-12). Nibira gare nie ye erere, gobran romano kukwe ükaninte keta kabre ye nitre kristiano mikani ja kriere aune ye köböire niaratre tuanimetre kukwe driere (Filipenses 1:7).

15. ¿Nitre judío siklo kena ye nämene nüne juta meden meden känti?

¹⁵ Ani kukwe mada mike gare jai abokän käkwe nitre ja tötikaka Jesube dimikani kukwe driere Kä jökräbiti tibien raba ruin nie. Siklo kena yete nitre judío ye ñaka nämene nüne juta Israel ye aibe känti, ñakare aune nämene nüne juta keta kabre känti. ¿Ñobätä? Kä kwati krubäte nikani ta yete, nitre judío kani ngite aune jänikani Asiria. Ye bitikäre, kä nikani ta angwane nitre mada judío jänikani ngite Babilonia. Aisete, nitre persa nämene juta Babilonia gobraine ye ngwane, juta jene jene gobrain nämene kwetre yete nitre judío nämene kwati krubäte (Ester 9:30). Jesús nämene Kä tibienbätä ye ngwane, gobran romano nämene juta gobraine yete nitre nämene nüne 60 millón. Nitre kwati krubäte ye ngätäite nitre judío nämene millón kräbokä biti bäri raba ruin nie. Gobran romano nämene juta gobraine yekänti nitre ye nämene nüne, ñodre, nämene nüne Egipto aune kä África ngwitärikri yekänti, arato nämene nüne Asia Menor (Turquía), Grecia aune Mesopotamia (Irak) yekänti. Nibira gare nie ye erere, nitre judío ye nämene nüne kwäräkwärä juta keta kabre te. Akwa yebiti ta, nämenentre jankunu kukwe mika nämene täte kwetre ye nuainne (Mateo 23:15).

16, 17. a) ¿Nitre judío nämene nüne juta keta kabre te ye ñobätä namani kwin krubäte? b) ¿Nitre kristiano nämene kukwe meden meden nuainne ja erebe nitre judío yebe?

¹⁶ ¿Nitre judío nämene nüne juta keta kabre te ye ñobätä namani kwin krubäte? Ñobätä ñan aune, kukwe ye köböire Kukwe Tikani Hebreore ye nämene gare nitre ñaka judío yei aune kukwe meden mika nämene täte nitre judío yekwe ye nämene gare ietre arato. Ñodre, Ngöbö metre aibe itibe ye niaratre kukwe nuabare aune nitre niara mikaka täte ye rabadre kukwe ükaninte kwe ye mike täte. Arato namani gare niaratre yei Kukwe Tikani Hebreore ye jatani Ngöbö yekri aune nämene kukwe mike gare krubäte Mesías yebätä (Lucas 24:44). Aisete, nitre kristiano namani kukwe driere ye ngwane, kukwe meden meden drie nämene nitre  kristiano yekwe ye nämene gare ruäre nitre judío aune nitre ñaka judío yei. Aune kukwe ye namani kwin kukwe driekäre nitre kristiano yei. Ñodre, nitre judío nämene gätäre yekänti käre Pablo nämene niken aune nämene blite Kukwe Ngöbökwe yebätä bentre (ñäkädre Hechos 17:1, 2 yebätä).

¹⁷ Nitre kristiano ye nämene kukwe keta kabre nuainne ja erebe nitre judío yebe. Ñodre, nämenentre ja ükökrö keteitibe jubäre o kä gätä nuainkäre yekänti Ngöbö mikakäre täte. Yete niaratre nämene kantare, orare aune ja tötike Kukwe Ngöbökwe yebätä. Kä nengwane nitre Ngöbö mikaka täte tä nuainne ye erere arato.

18, 19. a) Siklo kena yete kukwe namani bare, ¿ye köböre nitre kristiano dre nuainbare? b) Kukwe ja tötikara nebätä mäkwe ja tötiri ye bitikäre, ¿mätä töbike ño Jehová yebätä?

¹⁸ Kukwe ja tötikara nekänti nibi gare nie kä siklo kena näire ye namani ütiäte krubäte. Kena, Gobran romano nämene juta gobraine ye nämene nüne jäme jabe. Ketebukäre, nitre kwati nämene blite kukwe ja erebebiti. Ketamäkäre, kukwe ükaninte gobrankwe ye nämene nitre kriemike. Ketabokäkäre, nämene nuäre dikakäre kwäräkwärä. Ketarikekäre, nitre juta jene jene te yei nitre judío aune Kukwe Tikani Hebreore ye nämene gare. Kukwe ye jökrä köböire, nitre kristiano namani kukwe driere jankunu.

¹⁹ Kä nikani 400 ta Kristo känenkri, ni filósofo griego niebare ñaka nuäre Ni ni Sribekä ye mikadre gare jai aune ñaka nuäre blitadre niara yebätä nitre jökrä ben. Akwa Jesús niebare: “Jändrän tare nuene abtä ñan neme bare ni kä nebtäye, ye abko nuäre nuendre Ngöbökrä” (Lucas 18:27). Erametre, Jehová tä nitre kristiano ye dimike kukwe driere. Nitre Kä jökräbiti tibien yei niara rabadre gare aune kukwe nieta kwe ye nitre kukwe nuadre ie tö (Mateo 28:19). Kä nengwane, ¿kukwe drieta ño Kä jökräbiti tibien? Kukwe ye nikwe mikai gare jai kukwe ja tötikara mada yekänti.