Inda koshikalimo

Inda koshikalimo

Taya kwathele iigwana yi taambe ko ‘elongo ndyoka tali popi Jehova’

Taya kwathele iigwana yi taambe ko ‘elongo ndyoka tali popi Jehova’

‘Omupangeli okwi itaale. Oye okwa kuminwa noonkondo elongo ndyoka tali popi Jehova.’ —  IIL. 13:12.

1-3. Omolwashike sha li oshidhigu kaalongwa yaJesus ya thikithe onkundana ombwanawa kaantu ‘yomiigwana ayihe’?

JESUS KRISTUS okwa li a pe aalanduli ye iilonga oyindji. Okwa li e ya lombwele ya ‘ka ninge aantu ayehe aalongwa ye.’ Oya li ye na okuuvithila aantu ayehe ‘onkundana ombwanawa yUukwaniilwa (NW),’ opo yi “ningile iigwana ayihe onzapo.” —  Mat. 24:14; 28:19.

2 Aalongwa yaJesus oya li ye mu hole noya li ya halelela okuuvitha onkundana ombwanawa. Ihe oya li owala omwaalu omushona. Onkee ano, otashi vulika ya li tayi ipula kutya ‘otatu ke shi enda ngiini, opo tu uvithile aantu ngaashi Jesus e tu lombwela?’ Shimwe ishewe, oya li ye na okulonga aantu kutya Jesus, Omwana gwaKalunga. Ihe aantu oya li ye shi kutya Jesus okwa dhipagwa. Omukundu gumwe natango, aantu oya li ya tala ko aalongwa kutya yo “inaa longwa sha.” (Iil. 4:13) Aawiliki yomalongelokalunga gOshijuda oya li ya longwa koosikola dhOorabbi ndhoka dha li ko pethimbo lyonale. Ihe aalongwa yaJesus kaya li ya mona elongo ndyoka. Etumwalaka ndyoka tayu uvitha olya li ompinge nomithigululwakalo dhOshijuda, ndhoka dha kala dha thindilwa maantu kaawiliki yomalongelokalunga uule woomvula omathele ogendji. Aantu muIsraeli oya li ya dhina aalongwa yaJesus. Oshinima shono otashi vulika sha li sha ningitha aalongwa ya kale tayi ipula ngele aantu muRoma otaye ke ya pulakena ngaa.

3 Jesus okwa adhika e ya londodha nale kutya otaya ka kala ye tondike nokuhepekwa nosho wo kutya yamwe yomuyo otaya ka dhipagwa. (Luk. 21:16, 17) Okwe ya lombwele wo kutya otaya ka kengelelwa kookuume kawo nokaakwanezimo yawo. Oya li wo ye na okukala ya kotokela aantu mboka tayi iti aalongwa yaKristus aniwa, ihe otaya longo omalongo giifundja. Aalongwa yaJesus oya li taye ku uvitha miitopolwa moka mu na omiyonena nuukolokoshi wa lunda. (Mat. 24:10-12) Oya li ye na oku shi enda ngiini ya vule okuuvitha sigo “omiilongo ayihe yokombanda yevi”? (Iil. 1:8) Otashi vulika aalongwa ya li ya nyengwa kutya otaya ka taaguluka ngiini omandangalati agehe ngoka, opo ya vule okuuvitha.

4. Aalongwa yaJesus oya li ya mono iizemo yini omolwokuuvitha kwawo?

4 Aalongwa yaJesus oya li ye shi kutya oye na okutsa nondhikwa, opo yu uvithile aantu oyendji. Ihe nonando ongaaka, oya li ya vulika kelombwelo lyaJesus e tayu uvitha okuza muJerusalem, nomuSamaria sigo omiilongo yilwe. Konima owala yomimvo 30 lwaampono oya li yu uvithile aantu momahala ogendji, shoka sha ningitha nokuli omuyapostoli Paulus a nyole kutya onkundana ombwanawa oyu “uvithilwa aantu ayehe yomuuyuni.” Omolwiilonga yawo yuudhiginini aantu yomiigwana oyindji oya li ya ningi aalongwa. (Kol. 1:6, 23) Sho Paulus a li tu uvitha kokantuntu kaKipro, omupangeli gwokantuntu naye okwa ningi omulongwa, molwaashoka okwa li a ‘kuminwa noonkondo elongo ndyoka tali popi Jehova.’ —  Lesha Iilonga 13:6-12.

Jesus okwa li e yu uvanekele kutya ota ka kala pamwe nayo, note ke ya tumina ombepo ondjapuki yi ya kwathele

5. (a) Jesus okwa li u uvanekele aalongwa ye shike? (b) Embo limwe lyondjokonona olya popi shike kombinga yethelemumvo lyotango?

5 Aalongwa oya li ye shi kutya itaya ka uvithila aantu ayehe kombanda yevi koonkondo dhawo yene. Oya li ye shi kutya Jesus okwe yu uvanekela kutya ota ka kala pamwe nayo, note ke ya tumina ombepo ondjapuki yi ya kwathele. (Mat. 28:20) Opwa li wo iinima yilwe mbyoka ya kwathele aalongwa yu uvithe nuupu. Embo limwe lyondjokonona otali ti kutya ethelemumvo lyotango otashi vulika olyo lya li ethimbo ewanawa kAakriste ya tameke niilonga yawo yokuuvitha. Olya ti wo kutya Aakriste oya li yu uvite kutya Kalunga okwe ya palela ondjila.

6. (a) Oshike tatu ka kundathana moshitopolwa shika? (b) Oshike tatu ka kundathana moshitopolwa tashi landula?

6 Mbela Jehova okwa li a lundulula oonkalo muuyuni, opo aalongwa yomethelemumvo lyotango ya vule okuuvitha nuupu? Ombiimbeli inayi shi popya. Ihe otu na uushili kutya Jehova okwa li a hala oshigwana she shu uvithe onkundana ombwanawa. Satana ka li ta vulu okuya iilonga yokuuvitha moshipala. Moshitopolwa shika otatu ka kundathana iinima yimwe mbyoka ya li ya kwathele aalongwa yomethelemumvo lyotango yu uvithe nuupu. Moshitopolwa tashi landula ko otatu ka kundathana iinima yimwe mbyoka ye tu kwathela pethimbo lyetu tu uvithe onkundana ombwanawa kongonga yevi alihe.

OMBILI MUROMA

7. Ethimbo lyOmbili muRoma oshike, nolya li lya yooloka ko ngiini komathimbo omakwawo?

7 Methelemumvo lyotango, ombili ndjoka ya li moshilongo shaRoma oya li ye shi ningi oshipu kaalongwa yu uvithe nemanguluko. Ethimbo ndyoka olya li hali ithanwa taku tiwa Ombili muRoma nenge Pax Romana mOshilatina. Pethimbo mpoka kehe ngoka ta tsu ondumbo nepangelo lyaRoma okwa li he shi tulithwa po meendelelo. Eeno, ngaashi Jesus a hunganeka, pomahala gamwe opwa li iita. (Mat. 24:6) Etangakwiita lyaRoma olya li lya hanagula po Jerusalem momumvo 70, nolya li wo lya kondjitha omatangakwiita poongamba dhoshilongo shalyo. Ihe omalugodhi ngoka kaga li omalugodhi ngoka itaaga nuwa meya. Onkee ano, konyala moshilongo ashihe shaRoma omwa li ombili, naashoka osha li sha kwathele aalongwa ye ende ya manguluka noyu uvithe nuupu. Ethimbo ndyoka lyombili olya kala konyala omimvo 200. Embo limwe lyondjokonona olya ti kutya mondjokonona ayihe, kamwa li nando ethimbo ele lyombili ngaashi ndyoka. Ethimbo ndyoka olya li lye etele aantu oyendji uuwanawa.

8. Ethimbo lyombili muRoma olya li lya kwathele ngiini aalongwa mokuuvitha kwawo?

8 Omimvo konyala 250 konima yeso lyaKristus, omulongwantu gumwe gwedhina Origen okwa li a nyola kombinga yethimbo ndyoka lyombili. Okwa ti kutya molwaashoka iilongo oyindji oya li kohi yepangelo lyaRoma, osha li oshipu kaalongwa yaJesus yu uvithile aantu oyendji. Kapwa li omalugodhi pokati kiigwana. Pehala lyaashono, aantu oya li momikunda dhawo taya tyapula ombili. Origen okwa li u uvite kutya omolwonkalo ndjono, aantu oyendji oya li ya pulakene ketumwalaka lyombili nolyohole ndyoka lya li tali uvithwa kaalongwa. Nonando aalongwa oya li taya hepekwa, oya longitha nawa ethimbo lyombili, opo yu uvithe onkundana ombwanawa kehe pamwe. —  Lesha Aaroma 12:18-21.

OSHA LI OSHIPU OKUYA MOMALWEENDO

9, 10. Oshike sha li sha ningitha omalweendo ga kale omapu kaalongwa yaJesus?

9 Iilongo ayihe mepangelo lyaRoma oya li ya mangelwa kumwe koopate odhindji ndhoka dhi na oshinano shi vulithe pookilometa 80 000. Opo aakwiita yaRoma ya gamene oshilongo shawo nokutonatela aantu yamo, oya li haya ende moondjila ndhoka, opo ya ka thike nziya hoka yu uka. Aakriste oya li haya longitha oondjila ndhika dha taakana momakuti, moombuga nomoondundu, opo ye ku uvithe komahala gi ili nogi ili.

Oopate ndhoka dha longwa kepangelo lyaRoma odha li dhe shi ningi oshipu kaalongwa ye ku uvithile komahala gi ili nogi ili

10 Kakele koopate, Aaroma oya li wo haye ende moombautu. Oya li haya thaila momilonga nomomafuta yu uka komatulilosikepa ogendji miilongo ayihe mbyoka yi li kohi yepangelo lyaRoma. MuRoma omwa li mwa za oondjila dha konda 900 ndhoka dha taakana momilonga nomomafuta. Onkee ano, osha li wo oshipu kAakriste okuya noombautu komahala nokiilongo yilwe oyindji. Shimwe ishewe, kaya li haya pulwa oopasporta uuna taya taagulukile moshilongo shilwe. Pethimbo ndyoka lyombili, muRoma kamwa li naanaa hamu kala aayugi ya langela aantu moopate, molwaashoka epangelo ndyoka kalya li hali dhana noombudhi. Oosikepa dhaakwiita yaRoma odha li hadhi kala tadhi ende ethimbo nethimbo mefuta. Kungeyi, aantu mboka haye ende momafuta kaya li haya kala ya tila oosikepa dhawo dhi kwatwe po ombambyona. Paulus okwa popi kutya okwa li molweendo moka osikepa ya li ya tekele mefuta. Okwa popi wo a li miiponga yilwe yomomafuta, ihe ina popya nando kutya okwa li a kwatwa po ombambyona. Osha yela kutya aantu moondjila nomoosikepa oya li haye ende mo ya manguluka. —  2 Kor. 11:25, 26.

ELAKA LYOSHIGREKA

Osha li oshipu okukonga omanyolo membo (Tala okatendo 12)

11. Omolwashike aalongwa ya li haya longitha Oshigreka?

11 Iilongo oyindji mbyoka ya li tayi pangelwa kuRoma oya ka yugwa ko kuAleksander Omunene, omupangeli gwaGreka. Shoka osha ningitha aantu miilongo moka yi ilonge okupopya Oshigreka, hashi ithanwa Oshikoine. Oshizemo, aalongwa oya li taya vulu okuuvithila aantu melaka ndyoka. Oya li wo haye ya leshele Omanyolo gOshihebeli, molwaashoka oga adhika ga tolokwa nale mOshigreka pethimbo ndyoka. Aantu oyendji oya li ye shi Ombiimbeli yo-Septuagint, ndjoka ya tolokelwe kAajuda mboka ya li haya kala muEgipiti. Aanyoli yOmbiimbeli oya li wo ya longitha Oshigreka ya nyole omambo gahugunina gOmbiimbeli. Oshigreka elaka li na uuyamba wiitya, nolya li lela tali opalele okuyelitha muule oshili yOmbiimbeli. Aantu oyendji momagongalo oya li haya popi Oshigreka, naashika oshe ya kwathele ya kale ya hangana.

12. (a) Omolwashike sha li oshipu okulongitha omambo ngoka ga nyolwa noonyala, shi vulithe okulongitha ondhingambo? (b) Aakriste oyendji oya li ya tameke uunake okulongitha omambo?

12 Aakriste yomethelemumvo lyotango oya li haya longitha shike ngele taya longo aantu Ombiimbeli? Oya li haya longitha oondhingambo. Ihe kasha li oshipu oku dhi humbata. Uuna omuntu to kongo enyolo muyo, owu na oku yi gonyununa, konima ngele wa mana to yi gonyo ishewe. Oondhingambo odhindji ohadhi kala owala dha nyolwa kombinga yimwe. Embombiimbeli lyaMateus olya li lya mana ko ondhinga ayihe. Okuuka komeho, aantu oya tameke okulongitha omambo ngoka ga li ko nale ga nyolwa noonyala. Omambo goludhi ndoka ogo ga li omambo gotangotango. Omuleshi okwa li ha vulu okuyanuna embo, nosha li oshipu okuza pepandja limwe wu ka konge enyolo ndi wa hala. Aanandjokonona oya popya kutya Aakriste oya tameke nziya okulongitha omambo. Oya gwedha ko taya ti kutya konima yomumvo 100, Aakriste oyendji oya li haya longitha omambo.

OMPANGO YAROMA

13, 14. (a) Paulus okwa li a mono egameno lini, omolwuukwashigwana waRoma mboka a li e na? (b) Aakriste oya li ya mono uuwanawa wuni mompango yaRoma?

13 Aakriste mboka ya li ko methelemumvo lyotango oya li ya mono uuwanawa mompango yaRoma. Paulus okwa li e na uukwashigwana waRoma. Onkee ano, ompango ndjoka oya li ye mu gamene uuna e li momalweendo. Pashiholelwa, aakwiita Aaroma oya li ye mu kwata po sho a li muJerusalem, noya li ya hala oku mu dhenga noongola. Ihe Paulus okwa li e ya lombwele kutya ye Omuroma. Okwa li a lombwele omuwiliki gwaakwiita kutya ita vulu okudhengitha Omuroma noongola omanga inaa pangulwa. Onkee ano, “aalumentu mboka ya li ye na okupula Paulus, oye mu etha. Nokuli omuwiliki gwaakwiita okwa li a tila, sho a dhimbulula kutya nani Paulus ngoka e mu mangitha nomalyenge, oye Omuroma.” —  Iil. 22:25-29.

Aakriste oya li ya longitha ompango yaRoma “okupopila nokukoleka” paveta uuthemba wawo mboka ye na wokuuvitha

14 Sho Paulus a li muFilippi okwa li a mangululwa mondjedhililo, molwaashoka oku na uukwashigwana waRoma. (Iil. 16:35-40) Esiku limwe ongundu yaahangakeni oya li ya hala okuponokela Aakriste muEfeso. Ihe aanambelewa yepangelo lyAaroma oya ganda ongundu ndjoka, shaashi otayi pogola ompango. (Iil. 19:35-41) Naasho Paulus a li muKesarea, okwa pula a holoke koshipala shomupangeli omuRoma, oshoka okwa li e na uuthemba mboka. Sho e ya koshipala she okwa li a popile onkundana ombwanawa. (Iil. 25:8-12) Osha yela kutya Aakriste oya li ya longitha ompango yaRoma “okupopila nokukoleka” paveta uuthemba wawo mboka ye na wokuuvitha. —  Fil. 1:7.

AAJUDA OYA LI HAYA KALA MIILONGO OYINDJI

15. Aajuda oyendji oya li haya kala peni methelemumvo lyotango?

15 Opu na ishewe oshinima shimwe shoka sha li sha kwathele Aakriste yomethelemumvo lyotango yu uvithile aantu oyendji kombanda yevi. Oshike shono mbela? Pethimbo ndyoka Aajuda oya li yi ihanena miilongo oyindji. Kaya li owala haya kala muIsraeli. Opwa adhika pwa pita omimvo odhindji konima sho Aaisraeli yamwe ya li ya falwa muupika kAayassur, nokonima yomimvo dhontumba, yamwe oya li ya falwa muupongekwa kuBabilonia. Konima sho Aapersia ya li taya pangele Babilonia, opwa li Aajuda yamwe mboka ya li yi ihanena moshilongo shaPersia. (Est. 9:30) Methelemumvo lyotango, sho Jesus a li kombanda yevi, miilongo ayihe mbyoka ya li kohi yepangelo lyaRoma ngaashi Egipiti, iitopolwa yilwe mUumbangalantu waAfrika, Greka, Asia eshona (Turkey), nomuMesopotamia (Irak), omwa li Aajuda. Otaku tengenekwa kutya miilongo mbyoka ya li kohi yepangelo lyaRoma omwa li aantu oomiliyona 60. Maantu mboka omwa li Aajuda ye vulithe poomiliyona ne. Nonando oya li yi ihanena miitopolwa oyindji, Aajuda oya kala ya kanyatela keitaalo lyawo. —  Mat. 23:15.

16, 17. (a) Sho Aajuda ya li miilongo oyindji, osha li she etele aantu mboka kaaye shi Aajuda uuwanawa washike? (b) Aakriste oya li ya holele Aajuda momikalo dhini?

16 Molwaashoka Aajuda oya li miilongo oyindji, aantu oyendji mboka kaaye shi Aajuda oya li ye shi Omanyolo gOshihebeli noya li yi ilongo mo iinima mbyoka Aajuda yi itaala. Pashiholelwa, oya li yi ilongo kutya oku na owala Kalunga kashili gumwe. Oyi ilongo wo kutya mboka taye mu longele oye na okuvulika koompango dhe. Oya li wo ye shi kutya Kalunga oye a nyolitha Omanyolo gOshihebeli ngoka ge na omahunganeko ogendji taga popi kombinga yaMesiasa. (Luk. 24:44) Onkee ano, Aajuda naamboka kaaye shi Aajuda oya li ye shi nale yimwe yomiinima mbyoka ya li taya uvithilwa kAakriste. Opo Paulus a popye naantu mboka ya hala okupulakena konkundana ombwanawa, okwa li hu uvithile olundji moosinagoga. Shika okwa li he shi ningi, molwaashoka moosinagoga omo Aajuda ya li haya galikanene, nokwa li ta vulu okulongitha Omanyolo a tompathane nayo. —  Lesha Iilonga 17:1, 2.

17 Aajuda oya li haya gongala pandjigilile moosinagoga nenge pondje ya ninge elongelokalunga. Oya li haya imbi, haya galikana nokukundathana Omanyolo. Aakriste yonale oya holele omukalo ngoka. Sigo onena natse osho hatu ningi momagongalo getu.

JEHOVA OKWE YA KWATHELE YU UVITHE

18, 19. (a) Oonkalo dhomethelemumvo lyotango odha li dha kwathele Aakriste ya vule okuninga shike? (b) Owi ilongo shike kombinga yaJehova moshitopolwa shino?

18 Ethelemumvo lyotango olya li lya yooloka ko komathimbo omakwawo. Miilongo ayihe mbyoka ya li kohi yepangelo lyaRoma omwa li ombili, aantu oyendji oya li haya popi elaka limwe noya gamenwa kompango. Oshikwawo, osha li oshipu okuya molweendo, naantu oyendji oya li ye shi eitaalo lyAajuda nOmanyolo gOshihebeli. Iinima ayihe mbika oya li ya kwathele Aakriste ya kale nokugwanitha po oshilonga shawo shoka ya pewa kuKalunga.

19 Sho ku na oomvula 400 lwaampono Jesus e ye kombanda yevi, omufilosofi Omugreka gwedhina Plato, okwa nyola kutya oshidhigu kaantu okutseya Omushiti. Okwa ti wo kutya otashi nyengana okulombwela aantu kongonga yevi alihe kombinga yaKalunga. Ihe Jesus okwa ti: “Shoka tashi nyenge aantu, itashi nyenge Kalunga.” (Luk. 18:27) Osha yela kutya iilonga yokuuvithila aantu otayi vulu owala okulongwa kekwatho lyaJehova. Oye a hala “aantu ayehe” ye mu tseye okupitila monkundana ombwanawa. (Mat. 28:19) Moshitopolwa tashi landula otatu ka kundathana nkene onkundana ombwanawa tayi uvithwa kunena muuyuni awuhe.