Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

Xtamasiy Jehová kalakgchan putum kachikinin

Xtamasiy Jehová kalakgchan putum kachikinin

«Ntlanka puxku [...], tikanajlalh, sampi lanaj xlilakawanit ntamasiyun xla kimPuchinakan.» (HECH. 13:12)

1-3. ¿Tuku xlakata tuwa xʼama kitaxtu nalichuwinankan Dios xlikalanka Katiyatni?

JESUCRISTO kalimapakgsilh kstalaninanin nakalitachuwinankgo xtamakatsin «xlipaks akgmakgat chixkuwin». Xlakata xmakgantaxtikgolh uma, xtalakaskin xlichuwinankgolh xlikalanka Katiyatni (Mat. 24:14; 28:19). ¡Lu lhuwa taskujut xwanit!

2 Umakgolh kstalaninanin xpaxkikgo Jesús chu tamakatsin nema xlichuwinankgo. Pero max xlakpuwankgo pi lu tuwa xʼama kitaxtu nalichuwinankgo xlikalanka Katiyatni. ¿Tuku xlakata? Pulaklhuwa tuku xlakata. Pulana, xlakan ni lhuwa xwankgonit. Xlipulaktiy, xmasiyakgo pi Jesús xkgawasa Dios xwanit, pero latamanin xkatsikgo pi Jesús xninit. Xlipulaktutu, lhuwa latamanin xwankgo pi kstalaninanin Jesús ni lhuwa xkgalhtawakgakgonit (Hech. 4:13). Xpulalinanin takanajla xkgalhtawakgakgonit kʼescuela nema lu xlakaskinka, pero kstalaninanin Jesús ni. Nachuna, tamakatsin nema xmasiyakgo ni xtachuna xwanit xtalismaninkan judíos. Chu umakgolh talismanin xalakgmakgan xwankgonit. Xlakata uma, kstalaninanin Jesús max xkakgalhskinkan: «Komo latamanin ni kinkamaxkikgoyan kakni, ¿la nakinkakgaxmatnikgoyan?».

3 Xlipulaktati, kstalaninanin Jesús xkatsikgo pi latamanin ni xʼamakgo kaʼakxilhputunkgo, xkaputsastalanikgolh chu asta xkamakgnikgolh, xlakata Jesús chuna xlichuwinanit (Luc. 21:16, 17). Xlipulakkitsis, na xkatsikgo pi makgapitsi tiku xalak xfamilia chu xʼamigos xʼamakgo kastawakgo. Xlipulakchaxan, xkatsikgo pi makgapitsi xʼamakgo masiyakgo tuku ni xaxlikana. Chu xlipulaktujun, xkatsikgo pi xʼamakgo lichuwinankgo Dios niku lu kalipekua (Mat. 24:10-12). Akxni xlilakpuwankgo putum uma tuku tuwa, max kstalaninanin Jesús xkakgalhskinkan la xʼamakgo lichuwinankgo «asta awatiya kxtankgana tiyat» (Hech. 1:8).

4. ¿La kakitaxtunilh kstalaninanin Jesús akxni lichuwinankgolh Dios?

4 Kstalaninanin Jesús xkatsikgo pi tuwa xʼama kitaxtu nalichuwinankgo Dios xlikalanka Katiyatni. Pero kgalhakgaxmatninankgolh chu lichuwinankgolh kJerusalén chu kSamaria, chu alistalh kʼatanu países. ¿La kakitaxtunilh? Titaxtulh 30 kata, xlichuwinankgonita Dios klakalhuwa países chu wa xlakata Pablo wa pi xkalitachuwinankanit Dios «xlipaks nchixkuwin nti wilakgo nkatuxawat». Chu latamanin xalak lakalhuwa países kstalaninanin Cristo litaxtukgolh (Col. 1:6, 23). Akgtum liʼakxilhtit, akxni Pablo kilalh isla xalak Chipre, chatum mapakgsina tiku romano xwanit, kstalanina Jesús litaxtulh xlakata kaks lilakawa «ntamasiyun xla kimPuchinakan» (kalikgalhtawakga Hechos 13:6-12).

Jesús kawanilh pi xʼama katatawila chu Dios xʼama kalimakgtaya xʼespíritu santo xlakata xlichuwinankgolh

5. 1) ¿Tuku kawanilh Jesús kstalaninanin? 2) ¿Tuku wan maktum libro xlakata tuku lalh kxapulana siglo?

5 Kstalaninanin Jesús xkatsikgo pi nila xakstukan xlichuwinankgolh Dios xlikalanka Katiyatni. Pero na xkatsikgo pi Jesús xkawaninit pi xʼama katatawila chu Dios xʼama kalimakgtaya xʼespíritu santo (Mat. 28:20). ¿Wi atanu tuku na kamakgtayalh? Max chuna. Maktum libro nema lichuwinan tuku lanit makgasa, wan pi kxapulana siglo wa tlakg tlan kilhtamaku xwanit xlakata kstalaninanin Cristo xtsukukgolh lichuwinankgo Dios. Na wan pi alistalh kstalaninanin Cristo lakpuwankgolh pi Dios lakkaxwililh putum uma kxapulana siglo xlakata xkamakgtayalh.

6. ¿Tuku naʼakxilhaw kʼuma artículo? 2) ¿Tuku naʼakxilhaw kʼartículo nema stala?

6 ¿Xlikana Dios lakkaxwililh tuku lalh kxapulana siglo xlakata kstalaninanin Cristo tlan xlichuwinankgolh? Ni katsiyaw, xlakata Biblia ni lichuwinan. Tuku katsiyaw wa pi Jehová xlakaskin pi kskujnin xlichuwinankgolh xpalakata. Chu na katsiyaw pi Satanás nila kamalakgachokgolh. Kʼuma artículo naʼakxilhaw pulaklhuwa tuku max kamakgtayalh kstalaninanin Jesús nalichuwinankgo Dios kxapulana siglo. Chu kʼartículo nema aku mima naʼakxilhaw tuku kinkamakgtayayan la uku nalichuwinanaw Dios xlikalanka katiyatni.

TAKAKSNI NEMA XʼANAN KROMA

7. 1) ¿Tuku xkilhchanima takaksni nema xʼanan kRoma? 2) ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka litaxtulh uma kilhtamaku?

7 Tuku pulana kamakgtayalh kstalaninanin Cristo nalichuwinankgo Dios, wa takaksni nema xʼanan kRoma. Kxapulana siglo, romanos lhuwa kachikinin xʼakgchipakgonit. Akxni xmapakgsinamakgo xʼanan takaksni, uma takaksni xlitalakgapasa, takaksni nema xʼanan kRoma. Ama kilhtamaku, mapakgsinanin ni xmastakgo talakaskin nakalakatakikan. Xlikana pi analh makgapitsi laktsu guerras chuna la xlichuwinanit Jesús (Mat. 24:6). Akgtum liʼakxilhtit, romanos masputukgolh Jerusalén kata 70. Chu na analh makgapitsi guerras niku xkitapakgta xtamapakgsin Roma. Pero atsinu ni putum latamanin xkgalhikgo takaksni. Uma 200 kata makgapalalh. Maktum libro lichuwinan pi nikxni akglhuwa kata xʼananit takaksni la uma. Chu xlakata xʼanan uma takaksni, kstalaninanin Cristo tlan xʼankgo alakatanu chu ni tuwa xlichuwinankgo Dios.

8. ¿La kamakgtayalh takaksni nema xʼanan kRoma kstalaninanin Jesús?

8 Xtitaxtunit 250 kata lata xninita Cristo, chatum tiku xtsokgnan xlakata takanajla xwanikan Orígenes, lichuwinalh pi takaksni nema xʼanan kRoma kamakgtayalh kstalaninanin Jesús. Xlakata romanos xwilikgonit takaksni klakalhuwa países, kstalaninanin Jesús tlan ni tuwa xʼankgo lichuwinankgo Dios alakatanu kachikinin. Latamanin ni xtlawamakgo guerra, wata katakaksni xwilakgo kxchikkan. Watiya uma tsokgna lichuwinan pi uma xtlawa pi latamanin xkgaxmatkgolh tamakatsinin xla takaksni chu tapaxkit nema xlinkgo kstalaninanin Cristo. Chu maski milh kilhtamaku kaputsastalanika, kaniwa niku lichuwinankgolh Dios akxni xʼanan takaksni (kalikgalhtawakga Romanos 12:18-21).

NI TUWA XʼANKAN ALAKATANU

9, 10. ¿Tuku xlakata kstalaninanin Jesús ni tuwa xʼankgo alakatanu?

9 Atanu tuku na kamakgtayalh nalichuwinankgo Dios, wa pi ama kilhtamaku tlakg ni tuwa xwanit naʼankan alakatanu. Romanos xtlawakgonit liwaka 80,000 kilómetros xlilhman carreteras. Soldados xalak Roma xlimaklakaskinkgo xlakata lakapala xʼankgolh litalatlawanankgo tuku xtapakgsini chu xkamakaksakgolh latamanin. Kstalaninanin Cristo xlimaklakaskinkgo xlakata xtitaxtukgolh klaklanka kakiwin, kdesierto chu kkasipijni akxni xlichuwinankgolh Dios.

Carreteras nema tlawakgolh romanos kamakgtayalh kstalaninanin Cristo nalichuwinankgo Dios

10 Pero romanos ni kajwatiya xlimaklakaskinkgo carreteras xlakata naʼankgo alakatanu, na xlimaklakaskinkgo pupunu chu laklanka kgalhtuchokgo. Xkgalhikgo lhuwa ciento niku xchankgo xbarcojkan chu liwaka 900 niku xʼankgo barcos xlakata nachankgo alakatanu. Nachuna, xlakata xtanukgolh kʼatanu países ni xmaklakaskinkgo pasaportes o atanu kapsnat. Ni xʼanan tapekua naʼankan alakatanu, maski kcarretera o kpupunu. Kcarreteras ni lu xʼanankgo kgalhananin, xlakata xkatsikgo pi soldados romanos palha xkamalakgaxokgekgo. Chu pupunu xʼanan lhuwa barcos xla soldados romanos, wa xlakata tiku xʼankgo alakatanu ni xpekuanikgo piratas. Biblia lichuwinan pi Pablo kalipekua tawi xlatamat kpupunu chu kbarcos nema tsankgakgolh kpupunu, pero ni talichuwinan pi wa piratas chuna tlawakgolh (2 Cor. 11:25, 26).

TACHUWIN XAGRIEGO

Kcódices tlakg lakapala xtekgskan textos nixawa krollos (Kaʼakxilhti párrafo 12)

11. ¿Tuku xlakata kstalaninanin Cristo xlimaklakaskinkgo tachuwin xagriego?

11 Lhuwa países nema xmapakgsikgo romanos, xapulana wa xkatapakgsinikgo griegos. Wa xlakata, tiku anta xlamakgo xchuwinankgo griego. Kstalaninanin Cristo tlan xlichuwinankgo Dios ktachuwin griego nema xmaklakaskinkgo putum latamanin. Na tlan xkikilhtikgo Tatsokgni xaHebreo, xlakata xmatitaxtikanit ktachuwin xagriego nema lu xlakgapaskan. Uma traducción wa xtlawakgonit judíos tiku xlamakgo kʼEgipto chu xlitapakuwi Septuaginta. Nachuna, xaʼawatiya libros xalak Biblia katsokgka ktachuwin griego. Lu tlan xlichuwinankan tamasiy xalak Biblia kʼuma tachuwin xlakata lu xatakgatsin xwanit. Chu na kamakgtayalh kstalaninanin Cristo xalak atanu países nalatachuwinan chu makxtum xtawilakgolh.

12. 1) ¿Tuku códice? 2) ¿Tuku xlakata tlakg ni tuwa xlimaklakaskinkan códices nixawa rollos? 3) ¿Tukuya kilhtamaku tsukukgolh limaklakaskinkgo códice kstalaninanin Cristo?

12 ¿Tuku xlimaklakaskinkgo kstalaninanin Cristo kxapulana siglo xlakata xlichuwinankgolh Dios? Xapulana xmaklakaskinkgo rollos. Pero umakgolh lu tuwa xkukalinkan chu xlimaklakaskinkan. Akxni wi tiku xlikgalhtawakgaputun, xtalakaskin napuxkutkgo chu nasmiliparakgo amakgtum. Nachuna atsinu ni putum kaj lakgaputu xtatsokgnit. ¡Kajwatiya libro xla Mateo akgtuminika rollo xlitamaklakaskin! Titaxtulh kilhtamaku, latamanin tsukukgolh limaklakaskinkgo códice, nema xtachuna maktum libro xwanit. Códices tlakg ni tuwa xlikgalhtawakgakan, kajwatiya xtalakaskin xmatitaxtika makgapitsi páginas xlakata tiku xlikgalhtawakgaputun xtekgsli tuku xlikgalhtawakgaputun. Tiku lu katsikgo xlakata uma wankgo, pi max xtitaxtunit 100 kata akxni xninit Cristo, atsinu ni putum kstalaninanin Cristo, xlimaklakaskinkgo códices.

LIMAPAKGSIN XALAK ROMA

13, 14. 1) ¿La litamakgtayakgolh kstalaninanin Cristo limapakgsin xalak Roma? 2) ¿Tuku xlakata tlan kitaxtunilh Pablo pi romano xwanit?

13 Atanu tuku na kamakgtayalh nalichuwinankgo Dios, wa limapakgsin xalak Roma. Akgtum liʼakxilhtit, Pablo romano xwanit. Uma makglhuwa litamakgtayalh akxni xʼan alakatanu. Akgtum kilhtamaku, soldados romanos chipakgolh kJerusalén chu xʼamakgo snokgkgo. Pero xla kawanilh pi romano xwanit chu limapakgsin xwan pi pulana xlakputsananika chu alistalh ksnokgka. Wa xlakata tiku xʼamakgo makgalhapalikgo nialh makglhuwikgolh. Biblia na kinkawaniyan pi xcomandante soldados lu pekualh akxni katsilh pi xchipanit chatum tiku romano xlitaxtu (Hech. 22:25-29).

Kstalaninanin Cristo limaklakaskinkgolh limapakgsin xalak Roma xlakata nalitamakgtayakgo chu xkamaxkika talakaskin nalichuwinankgo Dios

14 Kkachikin Filipos, tlakg tlan likatsinika Pablo xlakata romano xwanit (Hech. 16:35-40). Anta kʼÉfeso, makgapitsi latamanin tiku lu xsitsikgonit xkatlawaniputunkgo tuku nitlan kstalaninanin Cristo. Pero mapakgsina kamakaksalh chu kawanilh pi xlakatsalamakgolh limapakgsin xalak Roma (Hech. 19:35-41). Chu kCesarea, Pablo skinilh chatum mapakgsina pi xlinka kRoma xlakata natachuwinan emperador chu xpalakachuwinalh tamakatsin nema xlichuwinan (Hech. 25:8-12). Chuna la akxilhaw, kstalaninanin Cristo limaklakaskinkgolh limapakgsin xalak Roma xlakata nalitamakgtayakgo chu xkamaxkika talakaskin nalichuwinankgo Dios (Filip. 1:7).

JUDÍOS XLAMAKGO KLAKALHUWA PAÍSES

15. ¿Niku xlamakgo judíos kxapulana siglo?

15 Kaʼakxilhwi atanu tuku max kamakgtayalh nalichuwinankgo Dios xlikalanka Katiyatni. Kxapulana siglo, judíos lakalhuwa niku xlamakgo, ni kajwatiya kʼIsrael. ¿Tuku xlakata? Lhuwa ciento kata xtitaxtunit, judíos xkachipakanit chu xkachilinkanit kʼAsiria. Titaxtulh kata, amakgapitsi judíos kachilinka kBabilonia. Wa xlakata akxni persas xmapakgsinankgo kBabilonia, lhuwa judíos xwilakgo kpaíses niku xmapakgsinankgo persas (Est. 9:30). Akxni Jesús xlama kKatiyatni, kxtamapakgsin Roma xʼanan max 60 millones latamanin. Xliputuminika umakgolh, wankan pi max liwaka akgtati millón judíos xwankgonit. Xwilakgo kxtamapakgsin Roma anta kʼEgipto chu kxnorte África, nachuna kʼAsia Menor (Turquía), kʼGrecia chu kMesopotamia (Irak). Chuna la akxilhaw judíos xwilakgo klakalhuwa países. Maski chuna, chuntiya xlilatamakgo xtakanajlakan (Mat. 23:15).

16, 17. 1) ¿Tuku xlakata lu tlan kitaxtulh pi judíos xlamakgo klakalhuwa países? 2) ¿Tuku xtlawakgo kstalaninanin Cristo nema xtachuna xwanit tuku xtlawakgo judíos?

16 ¿Tuku xlakata lu tlan kitaxtulh pi judíos xlamakgo klakalhuwa países? Xlakata chuna, lhuwa tiku ni judíos xwankgonit xlakgapaskgo Tatsokgni xaHebreo chu makgapitsi tuku xkanajlakgo judíos. Akgtum liʼakxilhtit, xkgaxmatkgonit pi kaj chatum xaxlikana Dios chu kskujnin xlikgalhakgaxmatatkan. Na xkatsikgo pi Tatsokgni xaHebreo wa matsokgninanit Dios chu lhuwa tuku lichuwinan xlakata Mesías (Luc. 24:44). Akxni kstalaninanin Cristo tsukukgolh lichuwinankgo Dios, judíos chu tiku ni judíos xwankgonit xlakgapaskgoya makgapitsi xtamasiykan kstalaninanin Cristo. Pablo xkatekgsputun latamanin tiku xkgaxmatputunkgo xalakwan tamakatsin. Xla xʼan ksinagoga niku judíos xkakninanikgo Dios chu xlimaklakaskin xTachuwin Dios xlakata nakamaʼakgatekgsni (kalikgalhtawakga Hechos 17:1, 2).

17 Kstalaninanin Cristo, lhuwa tuku xtlawakgo xtachuna tuku xtlawakgo judíos. Akgtum liʼakxilhtit, xtamakxtumikgo ksinagogas o niku kalakgwan xlakata xkakninanikgolh Dios. Anta xkilhtlikgo, xtlawakgo oración, chu xlikgalhtawakgakgo xTachuwin Dios. La uku kskujnin Dios nachuna tlawayaw.

JEHOVÁ KAMAKGTAYALH NALICHUWINANKGO TAMAKATSIN

18, 19. 1) Xlakata la xwilaka kxapulana siglo ¿tuku tlan tlawakgolh kstalaninanin Cristo? 2) Xlakata tuku likgalhtawakgaw kʼuma artículo, ¿tuku lakpuwana xlakata Jehová?

18 Kʼuma artículo, akxilhnitaw pi kxapulana siglo lu xlakaskinka kilhtamaku litaxtulh. Pulana, kxtamapakgsin Roma xʼanan takaksni. Xlipulaktiy, lhuwa latamanin watiya tachuwin xchuwinankgo. Xlipulaktutu, xwilakgo limapakgsin nema xkamakgtaya latamanin. Xlipulaktati, ni tuwa xwanit xʼankan alakatanu. Chu xlipulakkitsis, latamanin tiku xalak alakatanu países xkalakgapaskgo judíos chu xlakgapaskgo Tatsokgni xaHebreo. Uma kamakgtayalh kstalaninanin Cristo xlakata chuntiyaku xlichuwinankgolh Dios.

19 Xtsankga max 400 kata akxni nina xmin Cristo, chatum filósofo griego lichuwinalh pi lu tuwa nalakgapaskan Malakatsukina chu nila kalitachuwinankan putum latamanin. Pero Jesús wa: «Wa ntu ni lay nkatitatlawalh xpalakatakan nchixkuwin, wa xpalakata Dios, paks matlaniy» (Luc. 18:27). Liwana tasiya pi Jehová kamakgtayanit kstalaninanin Cristo nalichuwinankgo xalakwan tamakatsinin. Xla lakaskin pi latamanin xlikalanka Katiyatni kalakgapaskgolh chu kakgaxmatkgolh xtamakatsinin (Mat. 28:19). Chu la uku, ¿la talichuwinama xlikalanka Katiyatni? Kakxilhwi artículo nema aku mima.