1. Nkia mambu mavangama muna mvu wa 66? (Tala fwaniswa ova ntandu.)

YINDULA vo u mosi muna Akristu bazingilanga muna Yerusaleme muna mvu wa 66. Mambu mayingi mavangamanga mo. Floro wa Mfumu a makesa ma Roma wayiya talanta 17 muna lundilu dia nzimbu diakala muna tempelo. Ayuda bafunga makasi. Bavonda makesa mayingi ma esi Roma yo lomba kimpwanza kwa Roma. Kansi luyalu lwa Roma lwabak’e nzengo vana vau. Mu ngonde tatu, 30.000 ma makesa mafilwanga kwa Céstio Galo bazunga e mbanz’a Yerusaleme. Ayuda ana bakolama baswekama muna tempelo yazungwa kwa yaka yangolo. Kansi makesa ma Roma mayantika bangula e yaka ya tempelo. Awonso muna mbanza bayantika zakama yo wonga. Adieyi wadi vanga mu mona mawonso mama?

2. Adieyi diavavuanga kwa Akristu vava bamona makesa ma esi Roma mazunga e mbanza? Adieyi diabasadisa?

² Vitila mvu miayingi, Yesu walukisa alongoki andi mu  kuma kia diambu diadi yo kubakanikina vo: “Vava numona Yerusaleme izungwa kwa vu kia makesa, ozevo nuzeye wo vo uzumbu wandi ufinamene. Ozevo, awana bena muna Yuda, mbula batinina kuna miongo; ana bena mo, mbula bayaluka; ana bena mun’evinza, ke bakoti mo ko.” (Luka 21:20, 21) Adieyi diadi kubasadisa mu lemvokela nkanikinu a Yesu wa vaika muna Yerusaleme wau vo e mbanza yazungwa kwa makesa? Diambu diasivi diavangama. Kuna kinsalukisa, makesa ma Roma mavaika muna Yerusaleme! Nze una Yesu kavova, e lumbu ‘yakufikwa.’ (Matai 24:22) Vava makesa mavaika, diakala se lau kwa Akristu akwikizi mu lemvokela nkanikinu a Yesu wa tinina vana vau kuna miongo. * Kuna kwalanda, muna mvu wa 70, vu kiankaka kia makesa ma esi Roma bavutuka kuna Yerusaleme. Muna nkumbu wau, bafwasa e mbanza. Kansi, awonso ana balemvokela nkanikinu a Yesu bavuluka.

3. Nkia diambu dibwila Akristu ke kolo ko? Adieyi tubadika mu longi diadi?

³ Lulukisu ye nkanikinu mia Yesu mfunu mpe mina mu lumbu yeto. Ke kolo ko, diambu diau dimosi dikutubwila. Yesu wasadila mambu mavangama muna tandu kiantete mu yika mana mevangama muna kolo kia “mpasi zayingi” eki kiyantika ke kolo ko. (Matai 24:3, 21, 29) Nze una Akristu akwikizi bavulukila muna lufwasu lwa Yerusaleme, vekala mpe ye “ndong’ayingi” ivuluka muna lufwasu lubwila nza yawonso. (Tanga Lusengomono 7:9, 13, 14.) Diamfunu kikilu twatoma bakula dina Nkand’a Nzambi uvovanga mu kuma kia mambu mama mebwa kuna sentu. Ekuma? E kuma kadi e zingu kieto mu vonza kina. Muna kuma kiaki, yambula twabadika dina mambu mama mevanga kwa konso muntu mu yeto.

4. Aweyi e mpasi zayingi ziyantikila?

⁴ Aweyi e mpasi zayingi ziyantikila? Ziyantika muna lufwasu lwa nsambila zawonso za luvunu. Muna Nkand’a Nzambi, e nsambila za luvunu ziyikilwanga vo “Babele Anene, o ngudi a nkembi.” (Lusengomono 17:5-7) Ekuma ziyikilwanga vo nkembi? Kadi afidi au ke besonganga kwikizi ko muna Nzambi. Vana fulu kia yikama Yesu ye Kintinu kiandi, beyikamanga tuyalu twa wantu yo bembola malongi ma Nkand’a Nzambi kimana bakala ye wisa muna wantu. E nsambil’au yaswaswana ye nsambila yavelela ya Akristu akuswa. (2 Korinto 11:2; Yakobo 1:27; Lusengomono 14:4) Kansi, nani osinga fwasa Babele Anene? Yave osadila “mpaka kumi” za “bulu kiambwaki” mu lungisa “lukanu luandi.” E “bulu kiambwaki” kisunzulanga kintwadi kia Nações Unidas, vo i “mpaka kumi” zisunzulanga tuyalu twawonso tuyikamanga kintwadi kiaki.—Tanga Lusengomono 17:3, 16-18.

5, 6. Ekuma tuvovele vo ke asambidi awonso ko aluvunu befwa muna lufwasu lwa Babele Anene?

⁵ Nga wantu awonso bena muna nsambila za luvunu fwa befwa vava e  Babele Anene ifwaswa? Ve. Yave wavumunwina Zakariya wa ngunza mu soneka dina divangama. Muna kolo kiakina, muntu mosi wakala muna nsambil’aluvunu ovova vo: “Mono kingunza ko, i mvati a ntoto kwame; kadi mbundu yakala tuka kileke. Divovoka kwa yandi vo, e fu yayi ina va moko maku, ya nki? Kevutula vo, ina yaluala muna nzo azodi ame.” (Zakariya 13:4-6) Muna kuma kiaki, kana nkutu afidi a nsambila bevova vo ke asambidi ko yo vakula nkalu vo ke basidi kala mu nsambila zazi za luvunu ko.

⁶ Adieyi dibwila nkangu a Nzambi muna kolo kiakina? Yesu wavova vo: “E lumbu yayina, kala vo ilembi kufikwa, nga ke vavuluka nkutu muntu ko: kansi muna diambu di’adimbuki, e lumbu yayina ikufikwa.” (Matai 24:22) Muna tandu kiantete, e mpasi zayingi zakala muna Yerusaleme ‘zakufikwa.’ Ediadi diavana e lau kwa “adimbuki,” i sia vo, Akristu akuswa, mu tina. Diau dimosi, e kunku kiantete kia mpasi zayingi ‘kikufikwa’ mu kuma kia “adimbuki.” E “mpaka kumi,” i sia vo, ayadi a nza ke beyambulwa ko vo bafwasa nkangu a Nzambi. Kansi, vekala ye kolo kiakete kia luvuvamu vava lufwasu lwantete luvioka.

7, 8. Nkia lau tukala diau vava nsambila za luvunu zifwaswa? Aweyi nkangu a Nzambi ukadila waswaswana ye wantu ankaka muna kolo kiakina?

⁷ Adieyi dibwa vava nsambila aluvunu ifwaswa? Ikala se ntangwa tufwete songa mana mena muna ntima mieto. Muna kolo kiakina, wantu ayingi bevava lutaninu yo lusadisu muna “matadi ma miongo,” i sia vo, nkubika za wantu. (Lusengomono 6:15-17) Kansi o nkangu a Yave bevava lutaninu kwa yandi. Vava e lumbu ya lufwasu yakufikwa muna tandu kiantete, ke yakala ntangwa ko ina Ayuda awonso badi kituka Akristu vana vau. Kansi, yakala se ntangwa kw’Akristu mu vaika muna Yerusaleme nze una Yesu kabakanikina. Diau dimosi divangama kuna sentu, vava e lumbu ya lufwasu lwa Babele Anene ikufikwa,’ ke tufwete vingila ko vo wantu awonso bakota muna nsambil’aludi vana vau. Dikala se lau kw’asambidi awonso aludi mu songa zola kwau muna Yave yo yikama akuswa.—Matai 25:34-40.

⁸ Ke tuzeye ko dina divangama muna kolo kiaki kia lutonto. Kansi, tuna ye ziku vo e zingu kiampasi kikilu kikala, divava vo twabembola maka mambu. Muna tandu kiantete, diavava vo Akristu basisa e nzo zau yo zizidila e mpasi kimana bavuluzwa. (Maku 13:15-18) Diambote twakiyuvula: ‘Nga yakubama ngina mu bembola mavua mame? Nga ivanga mawonso muna sikila ye kwikizi muna Yave?’ Yindula diambu edi:  Muna kolo kiakina, yeto kaka tusambila Nzambi eto kiakala nkia diambu divangama, nze una kavanga Daniele wa ngunza.—Daniele 6:10, 11.

9, 10. (a) Nkia nsangu besamuna nkangu a Nzambi muna kolo kia mpasi zayingi? (b) Adieyi mbeni za nkangu a Nzambi bevanga?

⁹ E kolo kia mpasi zayingi ke kikala ntangwa ya samuna ‘nsangu zambote za Kintinu’ ko. E ntangwa ya samuna nsangu zazi ikuyiviokela. Yayina i “mbaninu”! (Matai 24:14) Kuna unkabu wawonso, nkangu a Nzambi usamuna nsangu za lufundisu zisoba e zingu kia wantu awonso. Nanga besamuna vo e nza yayi yambi ya Satana se ifwaswa emvimba. Nkand’a Nzambi utezanesanga e nsangu zazi ye mvul’a matadi, oku vo: “O matadi mampwena ma mvula, konso tadi tezo ki’ezitu dia talanta, masotokele kun’ezulu yamuna wantu: o wantu batiangwini Nzambi muna diambu dia vuku kia matadi ma mvula; kadi e vuku kia matadi kiampasi kikilu.”—Lusengomono 16:21.

¹⁰ Mbeni zeto bewá e nsangu zazi. Yave wavumunwina Yezekele wa ngunza mu songa dina disinga vanga kintwadi kia zula, kiyikilwanga muna Nkand’a Nzambi vo Ngonge a Mangonge. Wavova vo: “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave, e lumbu kina, o mambu mekwiza muna nyindu aku, okana lukanu luambi: ovova vo, ntomboka kuna nsi a mavata makondwa yaka; nkwenda kw’awana bavuvamene, ana bevôva, awonso bekundanga mu kondwa yaka, bekondwa mbindi yo mavitu: yasanz’esanzu yo bak’ebaku; yavilul’o koko muna fulu ya kaya ina yakundil’o wantu wau, yo muna nkangu una wakutakeswa tuka muna zula, una ubakidi twelezi ye mbongo, yo kunda muna londe.” (Yezekele 38:10-12) Nkangu a Nzambi waswaswana ukala ye wantu ankaka, nze yau ‘bezingilanga kuna londe (yovo vana kati kwa ntoto).’ E zula ke iyangalela diambu diadi ko. Inuanisa kuswa ya Yave kumosi y’awana bekubayikamanga.

11. (a) Adieyi tufwete sungamena mu kuma kia ndandani ivangamena mambu muna kolo kia mpasi zayingi? (b) Adieyi bevanga o wantu vava bemona e sinsu?

¹¹ Adieyi divangama kuna kulanda? Nkand’a Nzambi ke uyikanga ko e ndandani ivangamena e mambu. Kansi, nanga mambu mankaka lumbu kimosi mevangama. Muna ungunza wandi mu kuma kia mbaninu a tandu kiaki, Yesu wavova vo: “Mukala sinsu muna ntangwa, ye ngonde, ye ntetembwa; ova nza, kinkenda kia zula muna luyangamu lua ntima, mun’ekumbu dia mbu yo mavuku; wantu befwa wonga, ye swengenia kia mana mekwiz’ova nza: kadi ngolo z’ezulu zinikunwa. I bosi bemon’o Mwan’a muntu s’ekwizila mun’etuti ye ngolo yo nkembo ayingi.” (Luka 21:25-27; tanga Maku 13:24-26.) Nga vekala ye mambu memwesa o wonga ye  sinsu kuna zulu vava kilungana ungunza wau? Tufwete vingila kimana twamona mana mebwa. Kansi, edi tuzeye vo vava e mbeni za Nzambi bemona sinsu yayi, bezakama yo wonga.

12, 13. (a) Adieyi divangama vava Yesu kekwiza muna “ngolo zayingi yo nkembo”? (b) Adieyi selo ya Nzambi bevanga muna kolo kiakina?

¹² Adieyi divangama vava Yesu kekwiza muna “ngolo zayingi yo nkembo”? Ovana nsendo kw’awana besonganga kwikizi yo tumba minkondwa kwikizi. (Matai 24:46, 47, 50, 51; 25:19, 28-30) Yesu watá kingana mu toma sasila diambu diadi. Wavova vo: “O Mwan’a muntu, ova kekwizila muna nkembo andi, ye mbasi zawonso yandi, i kevwanda vana kunda kia nkembo andi: vana kena valungalakena zula yawonsono: kakubavambanisa nga mvungudi ovambanisa mameme ye nkombo: kasia mameme kuna koko kwandi kwalunene, kansi nkombo kuna lumonso.” (Matai 25:31-33) Adieyi dibwila mameme ye nkombo? Fundiswa befundiswa. E nkombo yovo minkondwa kwikizi ‘bekwenda muna tumbu kia mvu ya mvu.’ Vo i mameme yovo akwa kwikizi, bevua moyo a mvu ya mvu.—Matai 25:46.

¹³ Adieyi bevanga awana bekala nze nkombo vava bebakula vo fwaswa befwaswa? ‘Bebund’e tulu mu kuma kia ntantu.’ (Matai 24:30) Kansi, adieyi besinga vanga akuswa y’awana bekubayikamanga? Bevanga dina Yesu kavova, oku vo: ‘O mambu mama ova mebantik’o vangama, nutelama yo vumbula ntu  mieno, kadi luvevoko lweno lufinamene.’—Luka 21:28.

14, 15. Nkia salu kia nkutika kisalwa vava Ngonge a Mangonge kenuanisa nkangu a Nzambi? Aweyi divangamena?

¹⁴ Adieyi divangama vava Ngonge a Mangonge kenwanisa nkangu a Nzambi? Nkand’a Nzambi uvovanga vo Mwan’a muntu ‘otuma mbasi, yo lungalakesa adimbuki andi muna tembwa yau ayà, tuka kuna nsuk’a nza yakuna nsuk’ezulu.’ (Maku 13:27; Matai 24:31) E salu kiaki kia lungalakesa yovo kia nkutika ke kiyikanga ntangwa ina Akristu akuswa besolwanga ko, ngatu ntangwa ina Akristu akuswa ana bakinu ova ntoto besiwa e dimbu kiansuka. (Matai 13:37, 38) Besiwa e dimbu kiansuka vitila e mpasi zayingi zayantika. (Lusengomono 7:1-4) Ozevo, nki i salu kia nkutika? I kolo kina akuswa awonso bakinu ova ntoto betambula nsendo au yo tomboka kuna zulu. (1 Tesalonika 4:15-17; Lusengomono 14:1) Ediadi divangama una vevioka fikolo vava Ngonge a Mangonge kenuanisa nkangu a Nzambi. (Yezekele 38:11) I bosi, nze una Yesu kavova, “asongi bekezima nze ntangwa muna Kintinu ki’Es’au.”—Matai 13:43. *

¹⁵ Wantu ayingi muna Kikristu kia Kimpangila bekwikilanga vo ku zulu besinga natwa muna nitu za kinsuni. Bebanzanga mpe vo besinga mona Yesu vava kekwiza yala e nza. Kansi, Nkand’a Nzambi usonganga vo Yesu kemoneka ko vava kekwiza. Uvovanga vo: ‘E sinsu kia Mwan’a muntu kimoneka kuna zulu,’ Yesu okwizila “vana matuti m’ezulu.” (Matai 24:30) Nkand’a Nzambi uvovanga mpe vo e “nitu yo menga ke malendi vwila Kintinu kia Nzambi ko.” Muna kuma kiaki, awana benatwa kuna zulu bafwete teka ‘kitulwa vana vau, muna nday’a meso, vava kivova mpungi ansuka.’ * (Tanga 1 Korinto 15:50-53.) Akristu akuswa akwikizi ana bakinu ova ntoto bekutakeswa vana vau.

16, 17. Adieyi divangama vitila longo lwa Mwan’a meme?

¹⁶ Vava akuswa awonso 144.000 betomboka kuna zulu, e nkubika zansuka za nkinzi a longo lwa Mwan’a meme ziyantika. (Lusengomono 19:9) Kansi, diambu diankaka divangama vitila longo lwalu. Sungamena vo Ngonge onwanisa nkangu a Nzambi ekolo akuswa akaka bakinu ova ntoto. (Yezekele 38:16) Adieyi nkangu a Nzambi besinga vanga? Belemvokela luludiku olu: “Ke nuvwa mfunu a nwana ko; nukiatama, nutelama, yo mona mpuluz’a Yave muna yeno, . . . ke numoni wonga ko ngatu vumiswa.” (2 Tusansu 20:17) Ke kolo ko vava Ngonge keyantika nwanisa nkangu a Nzambi, akuswa awonso ana bekala va ntoto benatwa kuna zulu. E sono kia Lusengomono 17:14 kikutusonganga dina divangama kuna zulu vava Ngonge kenwanisa nkangu a Nzambi. E  mbeni za nkangu a Nzambi ‘zinwana vita ye Mwan’ememe, o Mwan’ememe okubasunda, kadi Mfumu a mfumu, yo Ntinu a ntinu; besunda mpe awana bena yandi, asumwa, asolwa, akwikizi.’ Muna mpila yayi, Yesu kumosi ye 144.000 ma atinu akuswa kuna zulu bevevola nkangu a Nzambi ova ntoto.

¹⁷ Luvevoko lwalu lutwasa vita ya Armangedo, eyi itwasa nkembo muna nkumbu avauka ya Yave. (Lusengomono 16:16) Awonso ana befundiswa nze nkombo yovo minkondwa kwikizi, befwaswa. Ke vekala diaka ye umpumbulu ko ova ntoto, e “ndong’ayingi” ivuluka muna Armangedo. I bosi, o longo lwa Mwan’a meme luyikwanga kuna mfoko a nkand’a Lusengomono luvangama. (Lusengomono 21:1-4) * Awonso besala moyo ova ntoto bevwa dienga dia Nzambi yo yangalela zola yo ntim’andi amvevo. Tuvingilanga e kolo kiaki ye kiese kiawonso. Kieleka, longo lwalu lumbu kiakiese kikilu kisinga kala.—Tanga 2 Petelo 3:13.

18. Mu kuma kia mambu mevangama ke kolo ko, adieyi tufwete kwamanana vanga?

¹⁸ Muna kuma kia mambu mama mevangama ke kolo ko, adieyi konso muntu mu yeto kafwete vanga owau? Yave wavumunwina Petelo wa ntumwa mu soneka vo: “Wau vo e lekwa yayi yawonso izelok’e nzeloka yayi, nkia mpil’a wantu ozevo nukal’oyeno muna nkal’avauka yo vumina Nzambi, nusiang’e vuvu yo sutilang’e ngiz’a lumbu kia Nzambi. . . . Dianu vo, azolwa, wau nusia mambu mam’e vuvu, nusia sungididi nwawanuka kuna luvuvamu, nwakondw’ekeya yo lusembo vana ndose andi.” (2 Petelo 3:11, 12, 14) Muna kuma kiaki, yambula e nsambil’eto yakwamanana kala yavelela yo lembi kuyisia muna nsambila za luvunu. Tukwamanana yikama Yesu Kristu wa Ntinu a Luvuvamu.