1. Eaa tei tupu i te mataiti 66? (Akara i te tutu mua o teia atikara.)

AKAMANAKO ana e e Kerititiano koe te noo ra i Ierusalema i te mataiti 66. E maata te au mea e tupu ra. Kua keia tetai opita Roma ko Florus tona ingoa e 17 tareni no roto mai i te vairanga apinga nui o te iero. Kua viviki te ngati Iuda i te riri. Kua tamate ratou i te au vaeau Roma e kua akatakake mai ia ratou mei to Roma. Inara kua riri to Roma e kua tanga atu kia ratou. I roto i te toru marama, kua aupiniia a Ierusalema e tetai 30,000 vaeau tei aratakiia e Cestius Gallus. Kua pipini te au ngati Iuda i roto i te ngai akapuanga o te iero, inara kua tae atu te au vaeau Roma ki vao ake i te patu o te iero e kua tauta i te tomo atu ki roto. Kua akamata te katoatoa i roto i te oire i te mataku. Eaa taau ka manako me kite atu koe i teia au tupuanga?

2. Eaa ta te au Kerititiano ka anoanoia kia rave me kite ratou i te au vaeau Roma te aupini anga i to ratou oire, e akapeea teia e rauka ai?

² I tetai au mataiti i mua, kua akamatakite a Iesu i tana au pipi no runga i teia tupuanga e kua ikuiku ia ratou e: “Kia akara ra  kotou ia Ierusalema i te takako angaia e te au nuku, kua vaitata rava tona pou i reira, kia kite mai kotou. Te aronga e noo i Iudea ra, ka oro ratou ki te maunga i reira; e to roto i te oire ra, ka aere ïa ki vao; e auraka to te au ngai katoa ra e tomo akaou ki roto i te oire.” (Luka 21:20, 21) Akapeea e rauka ai ia ratou i te aru i ta Iesu ikuikuanga kia akaruke ia Ierusalema me aupiniia te oire e te au vaeau? Kua tupu tetai mea umere tikai. Kua akaruke viviki te nuku vaeau Roma ia Ierusalema! Mei ta Iesu rai i tuatua, kua “tapotoia” taua tamakianga ra. (Mataio 24:22) Te akaruke anga te nuku vaeau, kua rauka te tuatau no te au Kerititiano tiratiratu kia akarongo kia Iesu e kia oro viviki ki te au maunga. * (Akara i te tataanga rikiriki i raro ake.) I muri mai i te mataiti 70, kua oki mai tetai nuku vaeau ou o Roma ki Ierusalema. Teia taime, kua takore ratou i te oire. Inara ko te aronga pouroa tei akarongo ki te au ikuikuanga a Iesu, kua ora mai.

3. Eaa te turanga aiteite ta te au Kerititiano ka kite kare e roa atu ana, e eaa ta tatou ka uriuri i roto i teia atikara?

³ Te tau katoa ra te akamatakiteanga e te au ikuikuanga a Iesu no tatou i teia tuatau. Kare e roa atu ana, ka o katoa tatou ki roto i tetai turanga mei teia rai. Kua taangaanga a Iesu i te au tupuanga i te anere mataiti mua ei akamārama eaa te ka tupu me tae viviki mai te “mate maata.” (Mataio 24:3, 21, 29) Mei te au Kerititiano tiratiratu tei ora mai i te takoreanga o Ierusalema, ka ora katoa mai te “aronga maata rava” i te tumatetenga te ka tupu i te ao katoa. (E tatau ia Apokalupo 7:9, 13, 14) E puapinga tikai kia mārama tatou i ta te Pipiria e akakite maira no runga i teia au tupuanga a te tuatau ki mua. No teaa ra? No te mea te o maira to tatou oraanga ki roto. No reira ka uriuri tatou e akapeea teia au tupuanga i te akakeu anga ia tatou tataki tai.

4. Akapeea te mate maata me akamata?

⁴ Ka akapeea te mate maata me akamata? Na te takore anga i te au akonoanga pikikaa pouroa. I roto i te Pipiria, kua kapikiia te au akonoanga pikikaa e ko “Babulonia Maata ko te metua vaine o te aronga akaturi.” (Apokalupo 17:5-7) Eaa ra te akonoanga pikikaa i kapikiia ai ei vaine akaturi? No te mea kua akarongo kore tona au arataki akonoanga i te Atua. Kare ratou i turuturu tiratiratu ana ia Iesu e tona Patireia, mari ra kua turuturu ratou i te au kavamani a te tangata e kua kopae i te au apiianga Pipiria kia rauka ia ratou i te akakeu i te tangata. Kare ta ratou akamorianga e mā ana mei ta te aronga akatainuia rai. (2 Korinetia 11:2; Iakobo 1:27; Apokalupo 14:4) Inara naai e takore ia Babulonia Maata? Ka akakeu a Iehova i te ‘raungauru tara’ o te “puaka taae kutekute” “kia rave ratou i tona anoano.” Te akatutu maira te “puaka taae kutekute” i te United Nations, e te akatutu maira te ‘raungauru tara’ i te au mana poritiki ravarai te turuturu ra i te reira.​—E tatau ia Apokalupo 17:3, 16-18.

5, 6. Eaa ra tatou i karanga ai e kare te aiteanga o te takoreanga o Babulonia Maata e ka tamateia tona au mema katoatoa?

⁵ Ka tamateia ainei te au mema katoatoa o te akonoanga pikikaa me takoreia a Babulonia Maata? Kare. Kua akauru a Iehova i te  peroveta ko Zekaria kia tata i te ka tupu. I taua tuatau ra, ka karanga tetai tei piri ana ki roto i te akonoanga pikikaa e: “Kare au i te peroveta, e tangata tanu-kai au; e unga oki au mei toku ou anga mairai, E na tetai e ui kiaia e, Eaa oki terao au puta i roto i to rima na? e nana e tuatua mai e, Ko nga puta ïa i putaʼi au i te are o taku au oa ra.” (Zekaria 13:4-6) No reira ka akatutu ua te au arataki akonoanga e kare ratou i te aronga irinaki akonoanga e ka pikikaa ratou e kare rava ratou e piri ana ki taua au akonoanga pikikaa ra.

⁶ Eaa te ka tupu ki te iti tangata o te Atua a te reira tuatau? Akamārama mai a Iesu e: “Naringa oki kare taua au rā i tapotoia, kare rava tetai tangata e ora; no te aronga i ikiia ra, e riro ïa au rā i te tapotoia.” (Mataio 24:22) I te anere mataiti mua, kua “tapotoia” te mate maata i Ierusalema. Kua rauka i reira i “te aronga i ikiia” o te au Kerititiano akatainuia kia oro. Pera katoa, ka “tapotoia” te tuanga mua o te mate maata no “te aronga i ikiia.” Kare te au mana porotiki koia oki, te ‘raungauru tara’ e akatikaia kia takore i to te Atua iti tangata. Mari ra, ka tupu tetai tuatau au poto ua me oti te takoreanga mua.

7, 8. Eaa ta tatou ka rauka i te rave i muri ake i te takoreanga o te au akonoanga pikikaa, e akapeea te iti tangata o te Atua i tuke ei mei te au tangata ravarai a te reira tuatau?

⁷ Eaa te ka tupu i muri ake me takoreia te au akonoanga pikikaa? E tuatau te reira kia akaari eaa tikai to roto i to tatou ngakau. A te reira tuatau, ka tauta te maataanga o te au tangata kia kimi i te paruruanga e te tauturu anga a te au akaaerenga a te tangata, koia oki “te au mato, o te maunga.” (Apokalupo 6:15-17) Inara ka akara te iti tangata o Iehova kiaia no te paruruanga. Te “tapotoia” anga te tamaki anga i te anere mataiti mua, kare ko te tuatau ïa no te ngati Iuda ravarai kia taui viviki ki te akonoanga Kerititiano. Mari ra, ko te tuatau ïa no te aronga tei riro takere mai ei au Kerititiano kia oro ki vao ia Ierusalema mei ta Iesu i ikuiku mai. Mei te reira katoa i te tuatau ki mua me “tapotoia” te tamaki anga ia Babulonia Maata, kare tatou e tapapa atu e e maata te au tangata te ka taui viviki ki te akonoanga Kerititiano mou. Mari ra, e tuatau te reira no te aronga akamori mou pouroa kia akapapu i to ratou inangaro ia Iehova e kia turuturu i te aronga akatainuia.​—Mataio 25:34-40.

⁸ Kare tatou i kite eaa tikai te ka tupu i te reira tuatau o te timataanga. Inara, ka tapapa atu tatou e kare e māmā ua te oraanga e ka anoanoia tatou kia rave i te au akaatinga anga. I te anere mataiti mua, kua anoanoia te au Kerititiano kia akaruke i to ratou kainga e kia akakoromaki i te au turanga ngata kia ora ratou. (Mareko 13:15-18) Kia ui tatou kia tatou uaorai e: ‘Kua papa ainei au i te akaruke i te au mea pae kopapa? Te rave puareinga ra ainei au i tei  anoanoia kia vai tiratiratu kia Iehova?’ E akamanako ana! Noatu eaa te ka tupu a te reira tuatau, ko tatou anake ua te aronga e akamori ra i to tatou Atua, mei te peroveta rai ko Daniela.​—Daniela 6:10, 11

9, 10 (a) Eaa te karere ta te iti tangata o te Atua ka akakitekite i te tuatau o te mate maata? (e) Akapeea te au enemi o te Atua me ariu atu?

⁹ Kare te mate maata i te tuatau no te tutu aere i te “evangelia o te basileia nei.” Kua oti te taime no te tutu anga i teia karere. Ka tae mai “te openga”! (Mataio 24:14) Ka tutu mataku kore te iti tangata o te Atua i te karere pakari no te akavaanga te ka tupu ki te au tangata ravarai. Penei ko te karere, ka takore takiriia te ao kino o Satani. Te akaaite ra te Pipiria i teia karere ki te ua toka maata i te na ko anga e: “Kua topa maira te ua toka maata ra no runga mai i te rangi ki rungao i te tangata nei, e tau te toka okotai i te taleni i te teiaa; e kua akakino atura te tangata i te Atua i taua mate i te ua toka ra; e mate maata rava oki te reira.”​—Apokalupo 16:21.

¹⁰ Ka rongo to tatou au enemi i teia karere pakari. Kua akauru a Iehova i te peroveta ko Ezekiela kia akamārama e akapeea tetai au pa enua tei kapikiia i roto i te Pipiria e ko Goga o Magoga me ariu atu: “Te na ko maira te Atu ra ko Iehova, e i taua rā ra e riro i te tupu tetai aronga mea ki roto i to ngakau, e riro oki koe i te manako i te mea kino. E ka riro koe i te tuatua e, E aere au ki runga ki te enua vila koro koreia ra; e aere au ki te aronga noo ponuiaau ua ra, ko tei noo ma te ora, ko tei noo anakeia ma te patu kore, kare, o ratou tea, kare oki e pa. Kia āru i ārunga, e kia noni i te nonianga, e kia ariu i to rima ra ki runga i te au ngai tanea kia tangataia ra, e ki runga i te au tangata i akaputuputuia mai mei roto i te au enua ra, e puaka ta ratou ma te apinga, e kua noo ki runga i te ngai teitei i te enua ra.” (Ezekiela 38:10-12) E tuke rai te iti tangata o te Atua mei te au tangata ravarai, mei te mea rai e te noo ra ratou “ki runga i te ngai teitei i te enua ra.” Inara kare e rauka i te au pa enua i te tāpu ia ratou uaorai. Ka inangaro tikai ratou i te tamaki atu i to Iehova aronga akatainuia e te aronga e turuturu ra ia ratou.

11. (a) Eaa ta tatou ka tau kia akamaara no runga i te papaanga o te au tupuanga i te tuatau o te mate maata? (e) Akapeea te au tangata me ariu atu me kite ratou i te au akairo?

¹¹ Eaa te ka tupu a muri mai? Kare te Pipiria e akakite tika maira i te papaanga o te au tupuanga, inara penei ka tupu mai tetai au tupuanga i te taime okotai. I roto i tana totou no runga i te tuatau openga o teia akatereanga, kua akakite a Iesu e: “E e akairo to roto i te rā, e to roto i te marama, e to roto i te au etu; e te mate anga o te pa enua o te ao nei i te tumatetenga; te tai e te kare i te aruru anga; E te taravai anga o te ngakau tangata i te mataku, e te manako ua anga i taua au mea ra i te vaitata anga mai i te ao nei; ka riro oki te au mea mana o te rangi ra i te ruruia. Ei reira ratou e kite ei i te Tamaiti a te tangata, i te aere anga mai na roto i te tiao, ma te mana e te kakā maata.” (Luka 21:25-27; e tatau ia Mareko 13:24-26.) Te kapiti maira ainei te au akairo e te au tupuanga mataku i roto i te mareva ki te akatupuia anga o teia totou? Ka tiaki ua tatou  kia kite e eaa te ka tupu. Inara, kua marama tatou e me kite te au enemi o te Atua i te au akairo, ka mataku tikai ratou e ka taravai to ratou ngakau.

12, 13 (a) Eaa te ka tupu me tae mai a Iesu “ma te mana e te kakā maata”? (e) Akapeea te au tavini o te Atua i te ariu anga atu a te reira tuatau?

¹² Eaa te ka tupu me tae mai a Iesu “ma te mana e te kakā maata”? Ka akameitaki aia i te aronga tiratiratu e ka akautunga aia i te aronga tiratiratu kore. (Mataio 24:46, 47, 50, 51; 25:19, 28-30) Kua taangaanga a Iesu i tetai akatutuanga ei akamārama maata atu i teia. Karanga aia e: “E kia tae maira te Tamaiti a te tangata ma tona kakā, e te aronga angela tapu ravarai, ei reira aia e noo ei ki rungao i tona terono kakā; E akaputuputuia to te pa enua ravarai ki mua i tona aroaro: e nana e akataka ia ratou, mei te tiaki mamoe e akataka i te mamoe e te puaka-nio ra: E tuku aia i te mamoe ki tona rima katau, kareka te puaka-nio, ei te rima kaui ïa.” (Mataio 25:31-33) Eaa te ka tupu ki te au mamoe e te au puakanio? Ka akavaia ratou. Ko te au puakanio, me kore te aronga tiratiratu kore, “ka aere ke ïa i te mate mutu kore.” Inara ko te au mamoe, me kore te aronga tiratiratu, ka rauka ia ratou te ora mutu kore.​—Mataio 25:46.

¹³ Akapeea te au puakanio me ariu atu me kite ratou e ka takoreia ratou? Ka “aue” ratou. (Mataio 24:30) Inara akapeea te aronga akatainuia e te aronga tei turu ia ratou me ariu atu? Ka rave ratou i ta Iesu i tuatua mai e: “E kua tupu anake teianei au mea, e nānā to kotou mata ki runga, e akateitei to kotou mimiti; te vaitata maira oki to kotou ora.”​—Luka 21:28.

14, 15 Eaa te akaputuputu anga te ka raveia i muri ake me akamata te tamaki anga a Goga o Magoga, e ka akapeea teia me tupu?

¹⁴ Eaa te ka tupu i muri ake me akamata a Goga o Magoga i te tamaki atu i te iti tangata o te Atua? Te akakite maira te Pipiria e ka “tono atu ei [te Tamaiti a te tangata] i tana au angela, e akaputuputu mai i tona tangata i ikiia ra, no nga rua matangi e a katoa, e no te openga mai o te enua, e tae ua atu ki te openga o te rangi ra.” (Mareko 13:27; Mataio 24:31) Kare teia akaputuputu anga e taiku ra i te tuatau e ikiia ai te au Kerititiano akatainuia no te taime mua. E kare katoa teia e taiku ra i te akairo anga openga o te aronga akatainuia i runga nei rai i te enua. (Mataio 13:37, 38) Ka tupu taua akairo anga ra i mua ua ake i te akamataanga o te mate maata. (Apokalupo 7:1-4) No reira, eaa teia akaputuputu anga? E tuatau te reira e rauka ai i te aronga akatainuia i te enua nei ta ratou tutaki no te aere anga ki te rangi. (1 Tesalonia 4:15-17; Apokalupo 14:1) Ka tupu teia i tetai tuatau i muri ake me akamata a Goga o Magoga i te tamaki atu. (Ezekiela 38:11) E oti, mei ta Iesu rai i tuatua e, “ei reira oki te aronga tuatua-tika e kakā mai ei i te basileia o to ratou Metua.”​—Mataio 13:43. * (Akara i te tataanga rikiriki i raro ake.)

¹⁵ E maata te au tangata i roto ia Kerititome te irinaki ra e ka apainaia te au Kerititiano ki runga i te rangi i roto i te kopapa tangata. Manako katoa ratou e ka kite mata ratou ia Iesu me oki mai aia i te tutara i runga i te enua. Inara te akataka meitaki ra te Pipiria e kare a Iesu e kite mataia me oki mai aia i te na ko anga e: “Ei reira e kiteaʼi te akairo o te Tamaiti a te tangata ki runga i te rangi” e ka aere mai a Iesu “na roto i te tiao rangi.” (Mataio 24:30) Te akakite katoa maira te Pipiria e “kare te kopapa toto nei e te kiko e noo ki te basileia o te Atua.” No reira ko te aronga te ka apainaia ki runga i te rangi, ka na mua ratou “i te akatu keia, Kare e mamia, mei te kamo anga mata nei, kia tae ki te pu openga ra.” * (Akara i te tataanga rikiriki i raro ake.) (E tatau ia 1 Korinetia 15:50-53.) Ka akaputuputu vivikiia mai te aronga tiratiratu akatainuia i runga nei i te enua.

16, 17 Eaa te ka tupu i mua ake i te akaipoipoanga o te Punua Mamoe?

¹⁶ Me tae te katoaanga o te aronga akatainuia e 144,000 ki runga i te rangi, ka raveia te akapapaanga openga no te akaipoipoanga o te Punua Mamoe. (Apokalupo 19:9) Inara e mea ke atu tetai ka tupu mai i mua ake i teia tupuanga mataora. E akamaara e ka tamaki atu a Goga i te iti tangata o te Atua koi vai ei te toenga o te aronga akatainuia i te enua nei. (Ezekiela 38:16) Akapeea te iti tangata o te Atua me ariu atu? Ka akarongo ratou ki te au ikuikuanga e aru maira: “Kare kotou e tamaki i tenana, e akamou ua kotou, e tu ua mai kotou, e e akara i te ora a Iehova i o kotou na; . . . auraka e mataku auraka e tumatetenga.” (2 Paraleipomeno 20:17) I muri ake me akamata te tamaki anga a Goga, ka apainaia te toenga o te aronga akatainuia i te enua nei ki runga i  te rangi. Te akakite maira a Apokalupo 17:14 kia tatou e akapeea to te rangi me ariu atu ki te tamaki anga a Goga. “E tamaki mai [te au enemi o te Atua] ki te Punua-mamoe ra, e e pou ratou i te Punua-mamoe: ko te Atu oki aia o te au atu ra, e te Ariki o te au ariki ra: e te tangata katoa nona ra, e aronga kapikiia ïa, e te ikiia, e te tuatua-mou.” E oti, ka akaora mai a Iesu e tona au ariki akatainuia e 144,000 i runga i te rangi i te iti tangata o te Atua i te enua nei.

¹⁷ Ka taki atu taua akaoraanga ki te tamaki o Aramakito, te ka riro ei akakaka anga i te ingoa tapu o Iehova. (Apokalupo 16:16) Ka takoreia atu te aronga tei akavaia ei au puakanio, me kore ei aronga tiratiratu kore. Kare e aronga kino akaou i te enua nei, e ka ora atu te “aronga maata rava” ia Aramakito. I te openga, ka tupu te taopenga anga mataora ki te puka o Apokalupo, koia oki te akaipoipo o te Punua mamoe! (Apokalupo 21:1-4) * (Akara i te tataanga rikiriki i raro ake.) Ko te aronga pouroa ka ora mai i runga i te enua, ka mataora ratou i te akaperepereanga a te Atua e ka kite mai i tona aroa maata e te takinga meitaki no ratou. Te tapapa mataora atu nei tatou i taua tuatau ra. E kaikaianga akaipoipo mataora tikai teia!—E tatau ia 2 Petero 3:13.

18. I te au tupuanga mataora e vaitata maira, eaa ta tatou ka tauta i te rave?

¹⁸ I teia au tupuanga mataora e vaitata maira i te tupu, eaa ta tatou tataki tai ka rave i teianei? Kua akauru a Iehova i te apotetoro ko Petero kia tata e: “E teianei ka pou anake taua au mea katoa nei, mei te aa ra to kotou tu e tikaʼi i te tuatua tapu e te akono i te Atua; I te tatari anga, e te rapurapu anga atu, kia tae mai taua rā o te Atua ra, . . . E teianei, e aku au akaperepere e, ko te reira au mea ta kotou e tatari ana, ka akamaroiroi, kia rokoia mai kotou e ia ma te au, ma te topata kore, e te apa kore.” (2 Petero 3:11, 12, 14) No reira kia tauta tatou kia mā ua rai ta tatou akamorianga, kia kore e piri atu ki te au akonoanga pikikaa, e kia turuturu i te Ariki o te Au, ko Iesu Karaiti.