A LUANCIA kum 200 leng hmanhah thanhca i aa ṭialmi vialte kha zumh khawh a si lo ahcun tuchan i Internet ah kan hmuhmi vialte cu zumh khawh an si chinchin lo. Chanthar fimthiamnak hna nih Online ah a kong tampi kha fawi tein a kan hmuhter khawh. A hmaanmi, man a ngeimi le ṭih a nung lomi a kong tampi a um bantukin a hmaan lomi, san a tlai lomi le ṭih a nungmi a kong tampi zong a um. Cucaah ralring tein kan i thim a hau. Mi cheukhat nih Internet an hun hman tikah thawngpang pakhat cu online ah aa taar ca men ah asiloah an hawile sinin an hmuh ca men ah a hmaan tiah an zumh men lai. A um bal lomi, khuaruahhar a simi hmanh kha an zumh men ko lai. Asinain Baibal nih hitin ralrin a kan pek: “Mi lungthin tlawm nih cun zeipaoh kha a zumh, sihmanhsehlaw mifim nih cun a lamh ding kha ṭha tein a zoh.”—Ptb. 14:15.

A theihmi paoh a zummi mi lungthin tlawm asiloah a hrutmi he aa lo lomi cu a fimmi an si. A fimmi nih cun ralring tein le ṭha tein a thim i a hmaan ti a hngalhmi lawng kha a zumh. Hlen khawh a si lo. Internet ah zeitluk in a laarmi a si hmanhah a hmaan lomi thawngpang hna kha a zum lo. A fimmi si awkah zeinihdah aan bawmh khawh? Hitin i hal: ‘Mah thawngpang hi phungning a simi, zumhawktlakmi website in a rami a si maw? Asiloah mikip kha an ruahnak ṭialnak nawl a awnhmi asiloah aho nih dah a ṭial ti hngalh lomi website in a rami a si maw? Mah thawngpang cu zumhawktlakmi website pakhatkhat nih a hmaan lo tiah a langhtermi a si maw?’ * Mah hnuah “chia le ṭha thleidan khawhnak” na lungthin kha hmang. (Heb. 5:14) Thawngpang pakhat cu zumhawktlak lomi si dawh a lawh ahcun a hmaan lomi a si kho men. Mah lengah midang ṭhatlonak kong aa ṭialmi na rel tikah mah kong hi a than ahcun ahodah ṭhatnak a hmu lai, pakhatkhat nih zeicah mah kong hi thanter a duh ti kha ruat.

Mi cheukhat nih thawngpang hna kha a hmaan maw, hmaanlo ti hlathlai hmasa loin asiloah mah  hi ka kuat hna ahcun zeidah a cang kho ti kha ruat loin an theihhngalhmi vialte sinah an kuat men lai. Mi nih lungthin pekmi si an duh ca le thawngpang a thanh hmasatu si an duh caah cutin an tuahmi a si men lai. (2 Sam. 13:28-33) Asinain a fimmi nih cun mah ruangah a chuak khomi thilṭhalo kha a ruat. Tahchunhnak ah, mah nih mi pakhat asiloah bu pakhat i minṭhatnak kha a hrawh khawh.

Mah thawngpang hi a hmaan maw, hmaan lo ti hlathlai cu caan a ei tuk. Cucaah a kuatu nih hlathlai hmasa loin a kuatmi a si kho men. A cakuat a hmumi hna nih an check te ko lai tiah a sawhsawh tein a ruah. Asinain kanmah kan caan lawng hi a sunglawimi a si lo, midang an caan zong a sunglawi. (Efe. 5:15, 16) Cucaah kan i fian lomi kong kuat nakin cun “Keimah hmanh kaa fiang lo, hloh ah a ṭha deuh lai” tiah kan ruah awk a si.

Hitin i hal: ‘Cakuat hna kha ka kua chin hna maw? A hmaan lomi kong asiloah hlenmi kong hna ka kuat hna ruangah mi ngaihthiam ka hal bal hna maw? Pakhatkhat nih cakuat hna kuat chin lo awkah ralrin an ka pe bal maw?’ Na hawile nih cakuatnak (e-mail) an ngeih ahcun annih zong Internet an hmang kho ve i hngalh an duhmi kong hna kha kawlpiak an hau lo ti kha i cinken. Nihchuak a simi tuanbia, video le hmanthlak hna aa telmi cakuat tampi kha an duh lo. Cun Baibal kong phungchimmi asiloah chingchiahnak ca ṭialmi hna kuat zong hi hruh a si. * Mi pakhat nih na kuatmi a konglam hna fawi tein a hmuhmi nakin amah tein hlathlainak a tuahmi, Baibal cacaang hna a kaumi le pumhnak ca amah tein aa timhmi cu a ṭha deuh tuk ti kha i cinken.

Jehovah bupi thangchiatnak bia an chimmi kha Internet ah na hmuh ahcun zeidah na tuah awk a si? Mah kha phit colh. Zum hna hlah. Na relmi kong midang chimh le an ruahnak kong hal cu hruh a si. Zeicahtiah cutin na tuahmi nih ṭihnungmi kong hna kha a karhter chin lai. Na lungre an theihtermi kong kha Internet ah na hmuh ahcun Jehovah sinah fimhnak hal law Khrihfa nutling, patling a simi hna kha chim hna. (Jeim 1:5, 6; Judas 22, 23) Mi nih kan kong he aa tlaiin a hmaan lomi an chim tikah kan khuaruah a har awk a si lo. Jesuh hmanh kha mi nih a hmaan loin sual an puh. Jesuh nih a zultu hna kha nan ral pawl nih an  i hrem hna lai i “lih a phunphun an in puh hna” lai tiah ralrin a pek hna. (Matt. 5:11; 11:19; Johan 10:19-21) Cucaah a hmaanlomi maw a si, hlennak bia maw a si ti hngalhthiam awkah na khuaruah khawhnak kha hmang.—Ptb. 2:10-16.

Kannih zong unau pawl kong kan chim tik asiloah kan theihmi hmuhtonnak kong hna kan chim tikah kan i ralrin awk a si. Thawngpang pakhat cu a hmaanmi a si hmanhah kan chim ding a si lomi kong a um. Chim awkah aa tlak lo caan le kan chim ruangah dawtnak a ngei lomi kan si caan a um kho. (Matt. 7:12) Tahchunhnak ah, midang ṭhatlonak kong chim cu dawtnak ngeih lo a si asiloah thazaang petu a si lo. (2 Thes. 3:11; 1 Tim. 5:13) Thawngpang cheukhat cu mi theihter lo ding a si men lai. Mi nih mah kong kha a hnuah asiloah lamkhatkhat in langhter an duh men lai. Cucaah zeitik ah le zeitindah langhter ding timi biakhiahnak nawl an ngeihmi kha kan upat awk a si. Mah kong kha midang sinah a caan a phanh hlanah kan chim ahcun harnak tampi kan chuahter khawh.

Tuchan ah thawngpang hna cu a hmaan zong hmaanlo zongah, man a ngeih zong ngeih lo zongah, ṭih a nungmi a si zong si lo zongah a than a fawi tuk. Mi pakhat sinah ca na kuatmi kha vawleicung pumpi ah a ummi hna sinah mah pa nih second tlawmpal chungah a kuat chin khawh. Cucaah a kong pakhat kha kuat colh awk le na hngalhmi hna sin paoh i kuat awkah tukforh na simi kha al. Dawtnak cu ‘zumhnak a ngei’ i lunghrinnak a ngei lo nain mi lungthin tlawm cu kan si awk a si lo, cun tuanbia thar le lungthawh awk ngai a simi tuanbia kip a zummi zong kan si awk a si lo. (1 Kor. 13:7) Jehovah bupi le kan dawtmi unau pawl he aa tlaiin lih an puhmi hna le huatnak bia an chimmi hna kha zeitikhmanh ah kan zum lai lo. Mah lihbia pawl a thawktu le a karhtertu cu “lih vialte pa” a simi Satan khuachia a si ti kha i cinken. (Johan 8:44) Cucaah a fimmi si hna u sih law nifate kan hmuhmi le kan theihmi thawngpang tampi hna kha i ralring hna u sih. Baibal nih hitin a ti: “Mihrut nih cun an hruhnak nih a hmuh awk hnga a simi kha an co. Mifim cu hngalhnak kha bawi luchin ah chinhter an si.”—Ptb. 14:18.