BANTU bajingako kala myaka nobe 200 kechi baketekelanga byonse byanembwanga mu mapepala a byambo ne. Lelo jino, kechi twakonsha kuketekela byonse byo tutanga ne kutamba pa Intaneti ne. Paji bintu byavula bingi pa intaneti kabiji kyapela kwibitaana. Byambo byavula bitanwapo bya kine, bikwashañana kabiji kechi byatama ne, pano bino, bikwabo byavula bya bubela, kechi bikwashañana ne kabiji byatama. O ene mambo o twafwainwa kujimukila na byo tutanga. Bamo inge batendeka kwingijisha intaneti, balanguluka’mba masawakya ajipo a kine na mambotu a kuba’mba aji pa intaneti nangwa amba mambo mulunda nabo ye wibatumina pa intaneti. Bakonsha kwitabizha mashimikila nangwa kya kuba abena kumvwanyika nobe a bubela. Bino Baibolo witujimunako’mba: “Muntu wabula kuyuka bintu ye kitabilambijinga, bino muntu wajimuka ulangulukishapo pa bintu byo oba.”—Byambo bya Maana 14:15.

Muntu wajimuka wapusana bingi na kitabilambijinga witabilatu byonse byo aumvwa. Kwikala bajimuka kulumbulula’mba twafwainwa kwitabilatu bintu byo twashiinwa amba bya kine. Kechi tukajimbaikwa ne kuswa mashimikila a bubela aji pa intaneti ne, nangwatu inge bantu bavula babena kwiashimikizha. Ki ka kyakonsha kwimukwasha kwikala bajimuka? Patanshi, ishikishai’mba: ‘Nanchi kipamo kibena kusampanya ano mashimikila kyanembeshiwa ku kafulumende ne kuketekelwa nyi? Nanchi ao mashimikila aji pa keyala wa pa intaneti uswisha bantu bonse kuya na kunembapo byambo byo bakeba kwa kubula kuyuka ne ko byafuma nyi? Abya kujipo keyala waketekelwa ubena kumwesha’mba ano mashimikila a bubela nyi?’ * (Monai tubyambo twa munshi.) Umvwe kyaikala bino, ingijishai “maana.” (Byambo bya Maana 7:7) Umvwe sawakya umo waumvwanyika nobe wa bubela, apo kampe kya kine wa bubela. Kabiji inge mwatanga sawakya ubena kwamba byatama pa bantu bamo, esekai kulangulukapo inge paji bantu bakonsha kumvwa bulongo kusampanya yewo sawakya ne ene mambo o bakebela kumusampanya.

Bantu bamo inge batambwila mashimikila pa intaneti, bafikenatu kebatumineko bakwabo kwa kubula  kushiinwa inge a kine nangwa kulanguluka pa byakonsha kufumamo ne. Apo kampe bakeba bakwabo kwibata muchima ne kukeba kwikala batanshi kusampanya masawakya. (2 Samwela 13:28-33) Pano muntu wajimuka ulanguluka pa bintu byatama byakonsha kufumamo. Kya kumwenako, apo kampe byakonsha kutamisha jizhina ja muntu nangwa ja kipamo.

Muntu ubena kusampanya ano mashimikila wakosha kukankalwa ne kumona inge a kine nangwa ne, na mambo a kubula kimye. Aye ulanguluka’mba bantu bo abena kutumina mashimikila bakekebela bishinka abo bene. Pano bino, wafwainwa kuyuka’mba kimye kyabo kyanema. (Efisesa 5:15, 16) Onkao mambo, mu kifulo kya kutuma mashimikila o twabula kushiinwa’mba a kine, kyakonsha kuwama kulanguluka amba, “Inge kechi nashiinwa ne, kyawamatu ne kubula kwiasampanya.”

Ishikishai’mba: ‘Nanchi nkulaizha mashimikila o nataana pa intaneti ku bakwetu nyi? Nakisampanyapo kala mashimikila ku bakwetu apa bino kulutwe na lwendo nataana kuba’mba a bubela nyi? Abya mukwetu wakiñambilapo kala amba ndeke kumutumina mashimikila nyi?’ Vulukai kuba’mba umvwe bakwenu bayuka kwingijisha intaneti, abo bene bunke bakayanga pa intaneti na kumonapo bintu byo bakeba. Kechi bakeba muntu saka ebatuminatu mulumba wa mashimikila a bisela, mavidyo, nangwa bipikichala ne. Kikwabo, kechi kyawama kusampanya pa foni nangwa pa intaneti majashi a mvula bantu o bakopa ne. * (Monai tubyambo twa munshi.) Kabiji vulukai’mba inge muntu wikebela bishinka, kwitangila Binembelo, nangwa kwinengezhezha aye mwine mikumbu ya pa kupwila, ukamwenamo bingi kukila kumubuulatu bya kumubuula.

Mwafwainwa kuba byepi inge mwataana masawakya abena kwamba byatama pa jibumba ja Yehoba pa intaneti? Mwafwainwa kufikenatu kwibishinka ponkapotu. Kange mwibiketekele ne. Kechi mwafwainwa kutumina bakwenu bintu byo mwatangile ne kwibepuzha byo balangulukapo ne, mambo kino kyakonsha kulengelatu masawakya atama kusampana. Inge bintu byo mwatanga pa intaneti bimulengela kwakamwa bingi, lombai Yehoba emupe maana kabiji isambai na bena Kilishitu bakoma ku mupashi. (Yakoba 1:5, 6; Yuda 22, 23) Kechi twafwainwa kukumya amba bantu bamba bya bubela pe atweba ne. Bantu baambile bya bubela pe Yesu, kabiji wajimwineko baana banji ba bwanga amba balwanyi babo bakebamanyika ne ‘kwibabepela mu misango yonse ya bubi’  na mambo a aye. (Mateo 5:11; 11:19; Yoano 10:19-21) Onkao mambo, inge mwaingijisha maana ne kulangulukapo bulongo, mukayuka inge muntu ubena kwamba bya bubela ne kukeba kujimbaika bakwabo.—Byambo bya Maana 2:10-16.

Kabiji twafwainwa ne kujimuka pa kusampanya mashimikila amba pa balongo nangwa pa bintu byo twaumvwine’mba byamwekele. Nangwa kya kuba mashimikila a kine, kwikala bimye bimo po kiwama kubula kwiashimikizha. (Mateo 7:12) Kya kumwenako, kechi kimwesha butemwe inge ketusampanye mashimikila atama pa bakwetu ne. (2 Tesalonika 3:11; 1 Timoti 5:13) Kabiji mashimikila amo kechi akebewa kuyukanyikwa ku bonse ne. Apo kampe benao bakeba kwiasolola kulutwe na lwendo nangwa mu jishinda jo basalapo abo bene. Onkao mambo, twafwainwa kunemeka luusa lwabo lwa kwifuukwilapo kimye kyo bakasolola oo mashimikila. Kunungapo, inge twanyemena kusolola mashimikila, twakonsha kulengela lukatazho lukatampe.

Ano moba, masawakya akonsha kusampana bukiji, umvwe a kine nangwa a bubela. Nangwatu inge mwatuma sawakya ku muntu umotu, ao muntu wakonsha kutuminako bantu bakwabo bavula bingi mu kimye kichechetu. Onkao mambo, chinuzhukai muteeto wa kufikenatu kemusampanye mashimikila o mwaumvwa ku bakwenu. Nangwa kya kuba butemwe “bwitabila bintu byonse” kabiji kechi buzhinauka bantu ne, bino kechi twafwainwa kwikala bakitabilambijinga ne kuswatu mashimikila onse o twaumvwa ne. (1 Kolinda 13:7) Kabiji kechi twafwainwa kuswa mashimikila amba bya bubela nangwa byatama pa jibumba ja Yehoba ne pa balongo betu bo twatemwa ne. Vulukai kuba’mba aba basampanya buno bubela babena kusangajika Satana Diabola, aye “shanja bubela.” (Yoano 8:44) Onkao mambo, twayai twikale bajimuka ne kulangulukapo bulongo pa byo twafwainwa kuba na mashimikila o tumvwa pa juba pa juba. Baibolo waamba’mba, “Bantu babula kuyuka bintu bakekala bakosama, pakuba bajimuka bebavwika munchinya wa maana.”—Byambo bya Maana 14:18.