Eaha to roto?

Tapura tumu parau

“E tiaturi te taata ite ore i te mau parau atoa”

“E tiaturi te taata ite ore i te mau parau atoa”

“Mea maamaa no te hoê taata aita roa ˈtu i taio i te hoê vea; mea maamaa roa ˈtu â ia tiaturi te hoê taata i ta ˈna e taio ra no te mea noa te ite ra oia ia ˈna i roto i te vea.”—August von Schlözer, e taata tuatapapa e e taata papai no Heremani (1735-1809).

AITA te taata e tiaturi i te mau mea atoa i papaihia i roto i te mau vea a 200 matahiti i teie nei. I teie mahana, eita e nehenehe e tiaturi i te mau mea atoa ta tatou e taio ra aore ra ta tatou e mataitai ra i nia te Internet. E rave rahi haamaramaramaraa i nia i te reni, e no te mau ravea apî, mea ohie no tatou ia imi i te reira. Te vai ra te mau haamaramaramaraa mea mau, mea faufaa, e ere i te mea ino, e rave rahi râ mea haavare, mea faufaa ore e te mea atâta. No reira, mea titauhia ia maiti maitai eaha ta tatou e taio ra. Ia haamata vetahi i te faaohipa i te Internet, e nehenehe ratou e manaˈo e mea mau te parau apî e faataahia no te mea tei nia noa i te reni aore ra ua hapono mai te hoê hoa i te reira na roto i te poroi roro uira. E nehenehe ta ratou e tiaturi i te hoê aamu, noa ˈtu mea matau-ore-hia. Te faaara mai ra te Bibilia: “Te faaroo ra te ite ore i te mau parau atoa ra; te hiˈo maitai ra râ te taata haapao ra i to ˈna taahiraa.”—Mas. 14:15.

Mea taa ê te hoê taata ite ore, aore ra te tiaturiraa ma te maamaa i te mau mea atoa o ta tatou i faaroo, i te hoê taata î i te paari. Ia faaite tatou i te paari, e haapao maitai tatou ia tiaturi noa i te mea mau. Eita ïa tatou e haavarehia e e tiaturi i te hoê aamu haavare ia taio tatou i te reira i nia i te Internet, noa ˈtu mea matau-roa-hia e te taata. Na te aha e tauturu ia outou ia faaite i te paari? A tahi, a uiui: ‘No nia anei te aamu i te hoê reni haamanahia e o te nehenehe e tiaturihia? Aore ra no nia anei i te hoê reni e nehenehe te taata atoa e papai i to ratou manaˈo, aore ra i nia i te hoê reni aita i taahia na vai ra? Ua faaite aˈena anei te hoê reni papu e mea haavare teie aamu?’ * A haapao maitai ïa. (Mas. 7:7) Te vai ra paha te hoê tuhaa e e au ra e mea faahiahia aˈe, aita nei hoi. Oia atoa, ia taio outou i te mau parau apî e ere i te mea tano no nia ia vetahi ê, a feruri o vai te faufaahia ia haapararehia te aamu e no te aha e hinaaro ai e haaparare i te reira.

E HAPONO NOA ANEI OE I TE MAU POROI RORO UIRA?

Te vai ra vetahi o te hapono ra i te mau parau apî i te feia ta ˈna i matau i te papai ma te ore e hiˈopoa e mea mau anei te aamu aore ra ma te ore e feruri i te ohipa e tupu i muri aˈe a hapono atu ai ratou i te reira. Peneiaˈe te hinaaro tamau nei ratou e huti i te ara-maite-raa o te taata e te hinaaro atoa ra ratou e haaparare i te parau apî na mua ˈˈe ia vetahi. (Sam. 2, 13:28-33) E haerea paari râ ia manaˈo te taata i te faahopearaa o ta te reira e nehenehe e hopoi mai. Ei hiˈoraa, e nehenehe te reira e haafifi i te roo o te hoê taata aore ra o te hoê faanahonahoraa.

Te hapono nei te taata i te parau apî ma te ore e hiˈopoa mea mau anei te reira, no te mea e rahi aˈe te taime e te tutavaraa a na reira ˈi. E manaˈo paha o ˈna e na te feia o ta ˈna e hapono atu e hiˈopoa i te reira. Tera râ, mea faufaa atoa to ratou taime. (Eph. 5:15, 16) No reira, eiaha e hapono i te mau mea aita tatou i papu. Mea maitai aˈe ia feruri, “Mai te peu e te feaa ra vau, mea tia ïa ia ˈu ia faaore i te reira!”

A uiui: ‘E hapono noa anei au i te mau parau apî e ere i te mea tano i nia i te poroi roro uira? Ua tatarahapa aˈena anei au i te feia o ta ˈu i matau i te hapono i te mau haamaramaramaraa hape aore ra haavare? Aita anei te hoê i ani mai ia faaea i te hapono i te mau poroi roro uira?’ A haamanaˈo, mai te peu e te vai ra ta to oe mau hoa te poroi roro uira, e faaohipa atoa ïa ratou i te Internet e aita ratou e hinaaro i ta oe tauturu no te imi i te mau mea o ta ratou e au. Eita atoa ratou e hinaaro i te poroi e rave rahi e te vai ra te mau aamu, te mau video aore ra te mau hohoˈa mea arearea. E ere atoa i te haerea paari ia hapono i te mau oreroraa parau haruharuhia aore ra te mau nota o te mau oreroraa parau. * A haamanaˈo, ia rave te hoê taata i ta ˈna iho maimiraa, ia hiˈopoa i te mau irava Bibilia aore ra ia faaineine i ta ˈna iho mau pahonoraa no te putuputuraa, e faufaa ˈtu â ïa oia ahani aita oe i hapono hoê noa ˈˈe o teie haamaramaramaraa.

E nehenehe anei ta ˈu e hapono i teie poroi roro uira na te tahi atu taata?

Eaha ta oe e rave ia ite oe i nia i te Internet i te mau haavare tano ore no nia i ta Iehova faanahonahoraa? A patoi oioi atu i teie mau haavare! Eiaha e tiaturi atu. E ere atoa i te haerea paari ia hapono i ta oe e taio ra na vetahi e ia ani i to ratou manaˈo. Ia na reira oe, e parare atu â te mau haamaramaramaraa ino mau. Ia ite oe i te tahi mau parau i nia i te Internet o te faatoaruaru ra ia oe, a ani ia Iehova i te paari e a paraparau i te mau taeae feruriraa paari. (Iak. 1:5, 6; Iuda 22, 23) Eiaha tatou e maere ia parau te taata i te mau haavare no nia ia tatou. Ua haavare atoa te taata no nia ia Iesu e ua faaara oia i ta ˈna mau pǐpǐ e e hamani-ino-hia ratou e to ratou mau enemi e e ‘pari haavare noa mai ratou ia outou i te mau ino atoa.’ (Mat. 5:11; 11:19; Ioa. 10:19-21) Ma te haerea paari e ma te feruri maitai, e nehenehe ïa ta oe e taa ia haavare anaˈe te hoê taata e ia tamata anaˈe ratou i te haavare ia vetahi ê.—Mas. 2:10-16.

A FAATURA IA VETAHI Ê

Ia vai ara atoa tatou i te haaparare i te mau parau apî no nia i to tatou mau taeae aore ra i te haaparare i te mau aamu o ta tatou i faaroo. I te tahi mau taime e ere i te mea tano aore ra i te mea au ia haaparare i te haamaramaramaraa, noa ˈtu e e parau mau. (Mat. 7:12) Ei hiˈoraa, e ere te reira i te mea au aore ra i te mea faaitoito ia hapono i te haamaramaramaraa hape no nia ia vetahi ê. (Tes. 2, 3:11; Tim. 1, 5:13) Te vai ra te tahi mau parau apî eita roa ˈtu paha e nehenehe e haapurara. E hinaaro paha te taata e faaite i teie haamaramaramaraa i muri aˈe aore ra ma te tahi atu ravea papu maitai. No reira, mea titauhia ia faatura tatou i ta ratou faaotiraa, afea e e nafea ratou e faaite ai i te reira. Mai te peu e o tatou te taata matamua te faatia i teie haamaramaramaraa ia vetahi, e nehenehe tatou e haamauiui roa i te tahi atu taata.

I teie mahana, e nehenehe te parau apî e parare oioi roa, noa ˈtu mea mau aore ra mea haavare, mea faufaa aore ra mea faufaa ore, mea ino ore aore ra mea atâta. Ia hapono oe i te hoê poroi i te hoê taata, e nehenehe teie taata e hapono i te reira i te taata atoa na te ao tau tetoni noa. No reira, a patoi i te faahema ia oe ia hapono oioi i te haamaramaramaraa i te feia o ta oe i matau. Noa ˈtu e e ‘tiaturi te aroha i te mau mea atoa,’ aita râ e hiˈopoahia ra, eiaha tatou e riro ei taata ite ore i te tiaturi-noa-raa i te mau parau apî e te mau aamu faahiahia mau atoa. (Kor. 1, 13:7) E eiaha roa ˈtu tatou e tiaturi i te mau haavare aore ra i te mau mea au ore no nia i ta Iehova faanahonahoraa e no nia i to tatou mau taeae. A haamanaˈo, mea au roa na te Diabolo ra o Satani, te “metua hoi no te haavare,” ia haamata te feia i te haaparare i teie mau haavare. (Ioa. 8:44) No reira, e feruri tamau anaˈe ma te haerea paari i ta tatou huru faaohiparaa i te haamaramaramaraa e rave rahi o ta tatou e ite ra pauroa te mahana. Mai ta te Bibilia e parau ra, “te rave nei te ite ore i te parau maamaa ei tufaa; area te taata haapao ra, te faakoronahia ra ïa i te ite.”—Mas. 14:18.

^ I te tahi mau taime, e nehenehe te hoê aamu e fa mai, noa ˈtu e mea haavare te reira i na mua ˈˈe. E nehenehe te reira e taui-rii-hia ia riro mai te reira ei mea mau.

^ A hiˈo i roto i Ta tatou taviniraa i te Basileia no Eperera 2010, “Pahonoraa i ta outou mau uiraa.”