1, 2. Ngande wɛnya Afundelo ohomba wa ngandji?

NGANDJI ekɔ dionga dioleki woke diaki Jehowa Nzambi. (1 Joani 4:16) Yeso Kristo lele etongami kande ka ntondo aketsha miliyara y’ɛnɔnyi l’olongo kaamɛ la She ndo akeke woho wele Jehowa ekɔ Nzambi ka ngandji. (Kɔlɔsayi 1:15) Yeso akɛnya ngandji ka woho ɔsɔ lo lɔsɛnɔ lande l’otondo, mbuta ate l’olongo ndo la nkɛtɛ. Ɔnkɔnɛ, sho koka monga la eshikikelo ɔnɛ Jehowa nde la Yeso wayɔlɔmbɔlaka nshi tshɛ la ngandji.

² Etena kakambola onto ɔmɔtshi Yeso dia mbeya ɔlɛmbɛ woleki woke, Yeso akawotɛ ate: “‘Olange Jehowa Nzambi kayɛ l’otema ayɛ tshɛ ndo la anima ayɛ tshɛ ndo la yimba yayɛ tshɛ.’ Ɔsɔ mbele ɔlɛmbɛ woleki woke ndo wa ntondo. Wa hende wafɔna la wɔ, vɔ ɔnɛ: ‘Olange wonyayɛ onto oko wayalangayɛ.’”—Mateo 22:37-39.

3. Ele ‘wonyaso onto’?

³ Ekɔ ohomba sho mboka anto tshɛ ngandji. Yeso akate dia  sho pombaka nanga Jehowa ndo nanga nto wonyaso onto. Ko ele ‘wonyaso onto’? Naka tekɔ atshukanyi, kete wonyaso onto loleki suke suke la so ekɔ omɛso kana wadɛso. Wonya aso onto ekɔ nto anangɛso l’akadiyɛso wa l’etshumanelo, mbidja ndo anto wahomana la so l’olimu w’esambishelo. Lo sawo nɛ, tayeka woho wakokaso mɛnya ngandji otsha le wonyaso onto.

4. Ngande wakoka diwala monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ kaanga mbeso anto wele keema kokele?

⁴ Jehowa akatonge Adama l’Eva ndo nde akaamamatanya kaamɛ. Ɔsɔ aki diwala dia ntondo. Nzambi akalange dia vɔ monga la diwala di’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ndodia nkɛtɛ l’anawɔ. (Etatelu 1:27, 28) Koko l’ɔkɔngɔ wa vɔ tɔmbɔkwɛ Jehowa, diwala diawɔ diakayolana ndo vɔ wakatosambiyɛ sho tshɛ pɛkato la nyɔi. (Rɔmɔ 5:12) Kaanga mbeso anto wele keema kokele, sho koka monga la awala w’ɔngɛnɔngɛnɔ ɛlɔ kɛnɛ. Lo Bible, Jehowa, Otungi wa diwala akasha alako woleki amɛna le waomi la waa wadi.—Adia 2 Timɔte 3:16, 17.

5. Ohomba akɔna wele la ngandji lo diwala?

⁵ Bible mɛnyaka dia ngandji k’oma k’ɛse otema tokimanyiyaka dia monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’anto akina. Ngasɔ mbediɔ ndo lo diwala. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akalembetshiya elɛwɔ ngandji ka mɛtɛ etena kakandate ate: “Ngandji ekɔ la solo dia lotutsha ndo ɔlɔlɔ. Ngandji bu la kandjema, hayasɛmɛ, hayadiya, hasale akambo wa kɔlɔ, hayange wahɔ ande hita, hoke nkɛlɛ esadi. Ngandji hadia akambo wa kɔlɔ wosalɛwɔ. Ngandji hangɛnangɛna lo akambo wa kɔlɔ, koko ngɛnangɛnaka lo mɛtɛ. Ngandji kukumɛka akambo tshɛ, mbetawɔka akambo tshɛ, nongamɛka akambo tshɛ, mbikikɛka akambo tshɛ. Ngandji hakomɛ pondjo.” (1 Kɔrɛtɔ 13:4-8) Etena kakanaso yimba la ɛtɛkɛta waki Pɔɔlɔ ndo kakambaso la wɔ, sho kokaka monga la diwala di’ɔngɛnɔngɛnɔ.

6, 7. a) Kakɔna kata Bible lo kɛnɛ kendana la monga ɔtɛ? b) Ngande wahomba omi l’Okristo salɛ wadɛnde akambo?

⁶ Jehowa akashikikɛ onto lahomba monga ɔtɛ wa nkumbo. Pɔɔlɔ akalembetshiya ate: “Dimi nangaka dia nyu mbeya ɔnɛ: Owandji wa pami tshɛ ele Kristo, ndo owandji wa womoto ele pami, ndo owandji wa Kristo ele Nzambi.” (1 Kɔrɛtɔ 11:3) Koko Jehowa nongamɛka dia omi monga ɔtɛ wa nkumbo wele la ngandji, koko aha wa ngala kana w’esehe. Jehowa ndaamɛ ekɔ Ɔtɛ w’ɔlɔlɔ ndo wele la yimba ya ndjahombia. Etombelo wele la dui sɔ ele, Yeso nɛmiyaka lowandji lala ngandji laki Nzambi. Nde akate ate: “Dimi nangaka Papa.” (Joani 14:31) Yeso totondoyaoka ngasɔ otondongaka Jehowa ekɔ lo mbɔhɛnyɔla.

⁷ Kaanga mbele omi ekɔ ɔtɛ a wadɛnde, Bible mbotɛɛka dia nde mbosha kɛnɛmɔ. (1 Petero 3:7) Ngande wakoka omi nsala dui sɔ? Nde koka nsɛdingola ehomba ande ndo nɛnya nango yande. Bible mbutaka ɔnɛ: “Waomi, nyotetemale nanga wadɛnyu oko wakalange Kristo  etshumanelo ndo wakandayakimɔ dikambo diatɔ.” (Ɛfɛsɔ 5:25) Eelo, Yeso akakome polo ndo lo nkimɔ lɔsɛnɔ lande dikambo di’ambeki ande. Naka omi ekɔ ɔtɛ wa nkumbo wele la ngandji oko Yeso, kete ayonga dui dia wɔdu dia wadɛnde mboolanga, mbookitanyiya ndo nɛnya tɛdikɔ tande.—Adia Tito 2:3-5.

8. Ngande wahombaso ndjaokaka otsha le anangɛso la akadiyɛso?

⁸ Ɛlɔ kɛnɛ, miliyɔ y’anto wa lo nkɛtɛ k’otondo wekɔ lo ntɛmɔla Jehowa. Vɔ wekɔ anangɛso l’akadiyɛso. Ngande wahombaso ndjaokaka otsha le wɔ? Bible mbutaka ɔnɛ: “Tosalɛke anto tshɛ ɔlɔlɔ, djekoleko anangɛso la akadiyɛso wa lo mbetawɔ.” (Ngalatiya 6:10; adia Rɔmɔ 12:10.) Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde dia naka sho monga la “okitanyiya l’akambo wa mɛtɛ,” kete tayonga la ngandji ka mɛtɛ “k’onto l’ɔnango.” Petero akatɛ wanyande Akristo nto ate: “Laadiko di’akambo tshɛ, nyonge la ngandji k’efula lam’asanyu.”—1 Petero 1:22; 4:8.

9, 10. Lande na kele ekambi wa Nzambi wekɔ kaamɛ?

⁹ Okongamelo aso wa l’andja w’otondo wekɔ wa laande. Lande na? Nɛ dia sho tekɔ la ngandji k’efula ndo ka mɛtɛ  otsha le anangɛso la akadiyɛso. Kɛnɛ koleki ohomba ele, lam’ele sho nangaka Jehowa ndo kitanyiyaka ɛlɛmbɛ ande, nde tosukɛka la wolo woleki welo tshɛ wa l’andja w’otondo, mbuta ate nyuma kande k’ekila. Nyuma ka Nzambi tokimanyiyaka dia monga la kaamɛ ka mɛtɛ lo nkumbo kaso k’onto l’ɔnango ka l’andja w’otondo.—Adia 1 Joani 4:20, 21.

¹⁰ Pɔɔlɔ akatɔtɔmiya ohomba wa ngandji ka lam’asa Akristo etena kakandafunde ate: “Nyɔlɔtɛ kɛtshi k’efula, lɔsɛngɔ, okitshakitsha, memakana ndo solo dia lotutsha. Nyotetemale mbikikanɛ kɔlɔ ndo nyodimanyiyanake l’otema ɔtɔi lam’asanyu, oyadi kaanga onto ekɔ la dikambo dia nyangɛ osekande, oko wakanyodimanyiya Jehowa l’otema ɔtɔi, nyu lawɔ pombaka dimanyiya asekanyu. Koko, laadiko dia akambo asɔ tshɛ, nyɔlɔtɛ ngandji, nɛ dia tɔ kele dimama diasala dia anto monga kaamɛ lo yoho ya kokele.” (Kɔlɔsayi 3:12-14) Ande lowando lele la so dia ngandji kele “dimama diasala dia anto monga kaamɛ,” ndjaala l’atei aso oyadi oma lende oyeso lee!

11. Okongamelo wa Nzambi mbeyamaka oma lo dikambo diakɔna?

¹¹ Ngandji ka mɛtɛ ndo kaamɛ k’ekambi wa Jehowa mbaeyanyaka oko wanɛ wele l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Yeso akate ate: “Oma lo dikambo nɛ, anto tshɛ wayeya dia nyu nyekɔ ambeki ami naka nyayokana ngandji lam’asanyu.” (Joani 13:34, 35) Ndo ɔpɔstɔlɔ Joani akafunde ate: “Ana wa Nzambi la ana wa Diabolo mbeyamaka lo dikambo nɛ: Onto tshɛ lahasale kɛnɛ kele ɔlɔlɔ bu ɔna Nzambi, popo ndo onto lahalange ɔnango. Nɛ dia losango lakanyoke oma k’etatelo ele l’ɔnɛ sho pombaka mbokana ngandji.” (1 Joani 3:10, 11) Ngandji ndo kaamɛ mbeyanyaka Ɛmɛnyi wa Jehowa oko ambeki wa mɛtɛ waki Kristo, mbuta ate anto wakamba la Nzambi dia vɔ nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo l’andja w’otondo.—Mateo 24:14.

12, 13. Kakɔna kasala ase “olui a woke w’anto” ɛlɔ kɛnɛ ndo kakɔna kayangawɔ mɛna keem’edja?

¹² Efula k’ekambi wa Jehowa ɛlɔ kɛnɛ wekɔ ase “olui a woke w’anto” wanɛ woye oma l’ahole wotshikitanyi wa l’andja ɔnɛ ndo vɔ mɛnyaka dia vɔ sukɛka Diolelo. Vɔ wekɔ “wanɛ wamboya oma lo mfɔnu ka woke ndo vɔ wakasole ekutu awɔ ndo wakawaɛdia la dikila dia Ɔna Ɔkɔkɔ” lo nkɛnɛmɔla mbetawɔ kawɔ l’olambo w’etshungwelo waki Yeso. Wanɛ wele lo “olui a woke w’anto” nangaka Jehowa la Ɔnande ndo vɔ tɛmɔlaka Jehowa la “yanyi ndo l’otsho.”—Ɛnyɛlɔ 7:9, 14, 15.

¹³ Keem’edja nto Nzambi ayanga ndanya andja wa kɔlɔ ɔnɛ lo “mfɔnu ka  woke.” (Mateo 24:21; adia Jeremiya 25:32, 33.) Koko Jehowa ayokokɛ ndo ayɔlɔmbɔla ekambi ande otsha lo andja ande w’oyoyo nɛ dia nde mbaokaka ngandji. Oko wakandalake ambeta suke l’ɛnɔnyi 2 000, “nde ayokitola asɔyi tshɛ oma lo washo awɔ, ndo nyɔi hatoyala nto, delo hadiotoyala nto, kaanga ndjawi kaanga kandji hatoyala nto. Akambo wa ntondo wamboshila.” Onde wɛ ekɔ lo nkonga l’asolo walomɔlomɔ dia tɔsɛna lo Paradiso etena kayonyɛma awui wa kɔlɔ, asui, ndo nyɔi?—Ɛnyɛlɔ 21:4.

14. Lofulo la ngande laya ase olui a woke w’anto?

¹⁴ L’etatelo ka nshi y’ekomelo lo 1914, aki paka nunu dingana nto di’ekambi wa Nzambi. Ngandji ka wonyawɔ onto ndo nyuma k’ekila kaki Nzambi mbakakimanyiya djui y’akitami y’anangɛso l’akadiyɛso shɔ dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo kaanga l’atei w’ekakatanu. Etombelo akɔna waki la dui sɔ? Ɛlɔ kɛnɛ olui ɔmɔtshi w’anto wele l’elongamelo ka nsɛna pondjo la nkɛtɛ wakatatɛ tshumanyema. Wekɔ oko 8 000 000 y’Ɛmɛnyi lo tshumanelo ndekana 115 400 dia l’andja w’otondo, ndo lofulo lɔsɔ lekɔ lo tatetemala mbudɛ. Ɛnyɛlɔ, ndekana Ɛmɛnyi 275 500 w’eyoyo wakabatizama lo ɔnɔnyi w’olimu wa 2014. Mbuta ate anto oko 5 300 wakabatizamaka oseka lomingu tshɛ.

15. Woho akɔna wamboka efula k’anto lokumu l’ɔlɔlɔ ɛlɔ kɛnɛ?

¹⁵ Ekɔ dui dia diambo efula dia mɛna woho wele anto efula wakoke lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. Ɛlɔ kɛnɛ, ekanda aso wekɔ lo tanema lo ɛtɛkɛta ndekana 700. Tshoto y’Etangelo mbele periodikɛ kaleka kahanyema l’andja w’otondo. Ndekana kɔpi 52 000 000 yekɔ lo tondjama ngɔndɔ tshɛ ndo periodikɛ yekɔ lo tondjama lo ɛtɛkɛta 247. Ndo dibuku Bible etshatɔ mɛtɛ? diekaso l’anto Bible diambokadimɔma l’ɛtɛkɛta ndekana 250. Kɔpi ndekana 200 000 000 yambotondjama.

16. Lande na katatetemala mpama okongamelo waki Jehowa?

¹⁶ Okongamelo aso wekɔ lo tatetemala mpama nɛ dia tekɔ la mbetawɔ le Nzambi ndo tekɔ lo mbetawɔ Bible oko Ɔtɛkɛta ande wakasambiyama. (1 Tɛsalɔnika 2:13) Tekɔ lo ntetemala ngɛnangɛna la ɛtshɔkɔ waki Jehowa kaanga mbahetshamaso ndo mbalɔshamaso oma le Satana.—2 Kɔrɛtɔ 4:4.

17, 18. Kakɔna katɔlɔmba Jehowa dia sho salɛ wanɛ wahɔɔtɛmɔla?

¹⁷ Anto nongolaka esambishelo kaso lo toho totshikitanyi efula. Anto amɔtshi tohokamɛka, ndo akina petshaka losango laso. Kakɔna katɔlɔmba Jehowa dia sho salɛ wanɛ wahɔɔtɛmɔla? Oyadi yoho yakɔna yɔsa anto losango laso, sho ndjelaka dako diatanema lo Bible diata ɔnɛ: “Nyotondjake nshi tshɛ ɛtɛkɛta w’amɛna wɔsɔhanyemi la lɛɛhɔ dia nyu mbeya woho wahombanyu nkadimola onto tshɛ.” (Kɔlɔsayi 4:6) Etena tshɛ kamɛso dietawɔ diaso, sho nangaka nsala dikambo sɔ “la lotutsha ndo la dilɛmiɛlɔ di’efula” nɛ dia sho nangaka wonyaso onto.—1 Petero 3:15.

¹⁸ Kaanga etena konga anto la kɛlɛ kana katonawɔ losango laso, sho mbokaka wonyaso onto ngandji ndo mbokoyaka ɛnyɛlɔ ka Yeso. Bible mbutaka lo dikambo dia Yeso ɔnɛ: “etena  kakawɔtɛngaka, nde kombatɛngaka. Etena kakandasoyamaka, nde komanɛka.” Koko Yeso akayaɛkɛka le Jehowa. (1 Petero 2:23) Ɔnkɔnɛ, lo ntena tshɛ, sho mɛnyaka okitshakitsha aso ndo sho kambaka la dako diata ɔnɛ: “Tanyokaloyake kɔlɔ lo kɔlɔ kana lɔtɛngɔ lo lɔtɛngɔ. Koko nyaatshɔkɔlɛ.”—1 Petero 3:8, 9.

19. Kakɔna kahombaso salɛ atunyi aso?

¹⁹ Okitshakitsha tokimanyiyaka dia sho nkitanyiya tɔndɔ dimɔtshi di’ohomba diakasha Yeso. Nde akate ate: “Nyu nyakoke kɛnɛ kakatama ɔnɛ: ‘Olange wonyayɛ onto ndo ohetsha otunyi ayɛ.’ Koko, dimi lambonyotɛ nte: Nyotetemale nanga atunyi anyu ndo nyotetemale nɔmba dikambo dia wanɛ wanyɔhɛnyahɛnya, dia nyu monga ana wa Shɛnyu lele l’olongo, nɛ dia nde tohotoyaka wonya le anto wa kɔlɔ ndo le anto w’ɛlɔlɔ ndo tɔlɔshaka mvula le anto w’ɛlɔlɔ ndo le anto wa kɔlɔ.” (Mateo 5:43-45) Oko weso ekambi wa Nzambi, sho pombaka nanga atunyi aso, oyadi kakɔna katosalɛwɔ.

20. Ngande weyaso ɔnɛ ngandji k’otsha le Nzambi ndo k’otsha le wonyaso onto kayokokanɛ lo nkɛtɛ k’otondo? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

²⁰ Lo ntena tshɛ, sho pombaka mɛnya dia sho nangaka Jehowa ndo wonyaso onto. Oyadi etena katɔlɔsha anto ndo katonawɔ losango laso, sho mbaakimanyiyaka etena kewɔ lo dihombo. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde ate: “Tanyokolamake dibasa le onto, onyake dibasa dia mbokana ngandji, nɛ dia onto loka osekande ngandji ambokotsha ɛlɛmbɛ. Nɛ dia ɛlɛmbɛ mbutaka ɔnɛ: ‘Tosalake loseka, todiakake, tovake, tɔkɔmiyake,’ ndo ɛlɛmbɛ ekina tshɛ wambotshumanyema lo dui nɛ: ‘Olange wonyayɛ onto oko wayalangayɛ.’ Onto lele la ngandji hasalɛ osekande akambo wa kɔlɔ. Ɔnkɔnɛ, ngandji ele ekotshelo k’ɛlɛmbɛ.” (Rɔmɔ 13:8-10) L’andja ɔnɛ wambatɔna, wa ngala wa kɔlɔ walɔmbwama oma le Satana, ekambi waki Nzambi mɛnyaka ngandji ka mɛtɛ kokawɔ wanyawɔ anto. (1 Joani 5:19) L’ɔkɔngɔ wa Jehowa ndanya Satana, ɛdiɛngɛ ande ndo andja ɔnɛ wa kɔlɔ, ngandji kayokokanɛ lo nkɛtɛ k’otondo. Ande ɛtshɔkɔ wayonga etena kayonga anto wa la nkɛtɛ tshɛ la ngandji otsha le Jehowa ndo otsha le wonyawɔ onto lee!