1. Inki mutindu Yezu vandaka kutadila kisalu ya kusamuna? Tendula.

YEZU vandaka kusepela kutubila Kimfumu ya Nzambi. Ntangu yandi vandaka na ntoto, yandi tubilaka Kimfumu mingi kuluta mambu ya nkaka. Na kisalu ya kusamuna, yandi tubilaka Kimfumu mbala kuluta 100. Ya kieleka, Kimfumu vandaka mfunu sambu na Yezu.​—Tanga Matayo 12:34.

2. Bantu ikwa vandaka ntangu Yezu pesaka ntuma yina kele na Matayo 28:19, 20, mpi sambu na nki beto ke tuba mutindu yina?

² Ntangu fioti na nima ya lufutumuku ya Yezu, yandi monanaka na kimvuka mosi ya bantu kuluta 500 yina kumaka balongoki na yandi na nima. (1 Bakorinto 15:6) Ziku, kele na dibaku yai ya Yezu pesaka bo ntuma ya kukwenda kusamuna na “bantu ya makanda yonso.” Kisalu yai vandaka ve pete. * (Tala noti na nsi ya lutiti.) Yandi zabisaka bo nde kisalu ya kusamuna ta salama  na nsungi mosi ya nda, tii na “nsukilu ya ngidika ya bima.” Ntangu nge ke samuna nsangu ya mbote bubu yai, nge ke pesaka maboko na kulungana ya mbikudulu yai.​—Matayo 28:19, 20.

3. Inki kele bima tatu yina me sadisaka beto na kusamuna nsangu ya mbote?

³ Na nima ya kupesa ntuma ya kusamuna, Yezu tubaka nde: “Mono kele ti beno.” (Matayo 28:20) Yezu silaka balongoki na yandi nde yandi ta twadisa kisalu ya kusamuna mpi ta sadisa bo na kusamuna na ntoto ya mvimba. Yehowa mpi kele ti beto. Yandi me pesaka beto “konso kima ya mbote” sambu na kusadisa beto na kusamuna. (Baebreo 13:20, 21) Na disolo yai, beto ta tadila bima tatu na kati ya bima ya mbote yina Yehowa me pesaka beto: (1) bisadilu, (2) bametode, mpi (3) formasio. Beto tadila ntete bisadilu ya nkaka yina beto me sadila na bamvula 100 yina me katuka kuluta.

4. Inki mutindu bisadilu ya kuswaswana me sadisaka beto na kisalu ya kusamuna?

⁴ Yezu fwanisaka nsangu ya Kimfumu ti nkeni yina bo me kuna na bisika ya kuswaswana. (Matayo 13:18, 19) Sambu na kuyidika ntoto, musadi-bilanga ke sadilaka bisadilu ya kuswaswana. Mutindu mosi, Ntotila me pesaka beto bisadilu yina beto ke sadilaka sambu na kusadisa bantu na kundima nsangu. Beto sadilaka bisadilu ya nkaka na ntangu ya nkufi, kansi ya nkaka beto ke landa kusadila tii bubu yai. Ata mpidina, bisadilu yina yonso me sadisaka beto na kuyedisa mayele na beto ya kusamuna.

5. Karti ya kimbangi vandaka nki, mpi nki mutindu bansamuni vandaka kusadila yo?

⁵ Na 1933, bansamuni yantikaka kusadila karti ya kimbangi, kisadilu yai sadisaka bansamuni mingi na kuyantika kusamuna. Yo vandaka karti mosi ya fioti yina vandaka ti nsangu mosi ya nkufi mpi ya pwelele ya Biblia. Bantangu ya nkaka, bo vandaka kubasisa karti ya mpa ti nsangu ya mpa. Ntangu karti ya kimbangi basikaka, mpangi mosi (Erlenmeyer) vandaka ti bamvula kiteso ya kumi. Yandi ke tuba nde: “Bangogo ya luyantiku ya karti yango vandaka ti ngiufula yai, ‘Keti nge ta sepela kutanga karti yai?’ Kana muwi me tanga yo, beto vandaka kupesa yandi mikanda mpi kukabwana ti yandi.”

6. Inki mutindu karti ya kimbangi sadisaka bansamuni?

⁶ Karti ya kimbangi sadisaka kibeni bansamuni. Mu mbandu, bansamuni ya nkaka vandaka nsoni-nsoni, mpi ata bankaka vandaka na mpusa ya kusamuna, bo vandaka ve kuzaba mambu yina bo ta tuba. Bansamuni ya nkaka vandaka kikesa mingi. Bo vandaka kuzabisa bawi mambu yonso yina bo zabaka na minuta fioti, mpi bantangu ya nkaka bo vandaka kuzabisa yo ve na mawete. Karti ya kimbangi sadisaka bansamuni yonso na kuzabisa bantu nsangu na mutindu ya pwelele mpi ya pete.

7. Inki bampasi bansamuni kutanaka ti yo ntangu bo vandaka kusadila karti ya kimbangi?

⁷ Bansamuni vandaka kukutana mpi ti mambu ya mpasi. Mpangi-Nkento Grace Estep tubaka nde: “Bantangu ya nkaka, bantu vandaka kuyula beto nde, ‘Inki mambu kele na karti yango? Keti nge lenda tela mono  kaka mambu ya kele na kati?’” Diaka, bawi ya nkaka vandaka kukuka ve kutanga mambu yina vandaka na kati. Bankaka vandaka kubaka kaka karti mpi kukanga kielo. Bantu ya nkaka vandaka kusepela ve ti nsangu yina beto vandaka kuzabisa, yo yina bo vandaka kubaka karti mpi kupasula yo. Ata bansamuni vandaka kukutana ti bampasi yai, karti ya kimbangi sadisaka bo na kusamuna mpi bantu zabaka nde bo kele bansamuni ya Kimfumu.

8. Inki mutindu bampangi vandaka kusadila fono? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.)

⁸ Na nima ya 1930, beto kumaka kusadila fono. Bampangi ya nkaka vandaka kubinga yo Aroni, sambu yo vandaka kutuba na kisika na bo. (Tanga Kubasika 4:14-16.) Kana muwi me ndima kuwidikila, bansamuni vandaka kutula diskure ya nkufi yina bo kotisaka ndinga na fono mpi na nima bo vandaka kupesa muwi mukanda. Bantangu ya nkaka, bantu yonso ya mabuta vandaka kuvukana sambu na kuwidikila yo! Na 1934, La Société (Watch Tower) yantikaka kusala bafono sambu na kisalu ya kusamuna. Nsuka-nsuka, bampangi kotisaka badiskure 92 na fono.

9. Inki mutindu fono sadisaka bansamuni?

⁹ Ntangu Hillary Goslin waka diskure mosi na fono, yandi defaka fono mosi na nsungi ya mposo mosi sambu na kusadisa bamfinangani na yandi na kuwa nsangu ya Biblia. Ebuna, mingi na kati na bo kumaka kusepela ti kieleka mpi bakaka mbotika. Na nima ya bamvula, bana ya Mpangi Goslin zole ya bankento kotaka Nzo-Nkanda ya Gileade mpi bo kumaka bamisionere. Fono sadisaka bansamuni mingi na kuyantika kusamuna kaka mutindu karti ya kimbangi sadisaka. Na nima, Ntotila sadisaka bansadi na yandi na kukuma bansamuni ya mbote na nsadisa ya Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Teokrasi.

10, 11. Inki mutindu bansamuni sadilaka bazulunalu mpi radio sambu na kusamuna nsangu ya mbote, mpi sambu na nki bametode yai vandaka mbote?

¹⁰ Ntotila me sadisaka bansadi ya Nzambi na kusadila bametode ya kuswaswana sambu bantu mingi kuwa nsangu ya mbote. Bametode yango sadisaka kibeni, mingi-mingi na nsungi yina bansamuni vandaka fioti. (Tanga Matayo 9:37.) Mu mbandu, bamvula mingi na ntwala bansamuni vandaka kusadila bazulunalu sambu na kusamuna nsangu ya mbote. Konso mposo, Mpangi Russell vandaka kutinda diskure mosi na kimvuka mosi yina ke mwangaka bansangu. Na nima, kimvuka yina vandaka kubasisa diskure yango na bazulunalu mpi bo vandaka kutinda yo na Canada, na Eropa, mpi na États-Unis. Pene-pene na 1913, bo basisaka badiskure ya Mpangi Russell na bazulunalu 2 000 mpi bantu kiteso ya 15 000 000 tangaka yo!

¹¹ Radio sadisaka mpi bansamuni na kusamuna nsangu mbote-mbote. Na Aprili 16, 1922, Mpangi Rutherford salaka diskure na yandi ya ntete na radio, mpi bantu kiteso ya 50 000 widikilaka yo. Na nima, beto yantikaka kusadila radio na beto mosi, yina bo vandaka kubinga WBBR, mpi bantu landaka manaka na yo ya ntete na Februari 24, 1924.  Nzozulu ya Nkengi ya Desembri 1, 1924 tubaka nde: “Beto ke ndima nde radio ke lombaka mbongo mingi ve mpi yo kele kisadilu ya kuluta mbote ya kumwanga nsangu ya kieleka, yina bantu me sadilaka ntete ve.” Bonso bazulunalu, radio sadisaka bantu mingi na kuwa nsangu ya mbote na bisika yina bansamuni vandaka fioti.

12. (a) Inki metode ya kuta kimbangi na bisika ya bantu mingi ke sepedisaka nge? (b) Inki lenda sadisa beto na kununga boma ya kuta kimbangi na bisika ya bantu mingi?

¹² Kuta kimbangi na bisika ya bantu mingi kele mpi metode ya nkaka yina beto ke sadilaka bubu yai sambu na kuzabisa bantu nsangu ya mbote. Bansamuni ke na kusala bikesa sambu na kusamuna na bisika yina bantu ke bakaka bisi, tre, na baparkingi, na bisika yina babala-bala me kutanaka (rond-point) mpi na bazandu. Keti nge ke waka boma na kuta kimbangi na bisika ya bantu mingi? Kana mpidina, lomba Yehowa na kusadisa nge mpi tadila mbandu ya Mpangi Manera, nkengi mosi ya nziunga, yina tubaka nde: “Beto vandaka kutadila konso mukumba ya mpa bonso dibaku ya nkaka ya kusadila Yehowa, ya kumonisa kwikama na beto na yandi, bonso diambu yina vandaka kumeka kwikama na beto mpi beto vandaka na kiese ya kumonisa luzolo na beto ya kusadila Yehowa na konso mutindu yina yandi vandaka kulomba beto.” Kana beto ke nunga boma na beto mpi ke yikana ti bametode ya mpa ya kusamuna, beto ta kuma kutudila Yehowa  ntima mingi mpi beto ta kuma bansamuni ya mbote.​—Tanga 2 Bakorinto 12:9, 10.

13. Sambu na nki kusadila site na beto na kisalu ya kusamuna kele metode ya mbote? Tubila eksperiansi mosi yina nge kele na yo na mutindu nge sadilaka site na beto.

¹³ Bansamuni mingi ke sepelaka kuzabisa bantu site na beto jw.org, kisika bo lenda tanga mpi kubaka mikanda yina ke tendulaka Biblia na bandinga kuluta 700. Konso kilumbu, bantu kuluta milio mosi na ndambu ke talaka site na beto. Na bamvula yina lutaka, radio sadisaka bantu mingi ya bisika ya ntama na kuwa nsangu ya mbote. Bubu yai, site na beto ke sadisaka mpi na mutindu yina.

14. Inki formasio bansamuni vandaka na yo mfunu, mpi nki nzo-nkanda me sadisaka bo na kukuma balongi ya mbote?

¹⁴ Bisadilu mpi bametode yina beto me tubila me sadisaka mingi. Kansi, na bamvula yina me luta, bansamuni vandaka na mfunu ya formasio sambu na kusamuna. Mu mbandu, bawi ya nkaka vandaka kusepela ve ti mambu yina bo vandaka kuwa na fono. Bankaka vandaka kusepela ti yo mpi vandaka na mfunu ya kulonguka mambu mingi. Yo lombaka nde bansamuni kuzaba mutindu ya kununga na mayele yonso mambu ya mpasi yina bo vandaka kukutana ti yo, mpi bo kuma balongi ya mbote. Ntembe kele ve nde mpeve santu sadisaka Mpangi Knorr na kubakisa mfunu ya kulonga bansamuni mutindu ya kutuba na kisalu ya kusamuna. Yo yina, banda na 1943, mabundu yantikaka kusadila Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Teokrasi. Yo sadisaka bampangi yonso na kukuma balongi ya mbote.

15. (a) Inki mutindu bampangi ya nkaka kudiwaka ntangu bo salaka masolo na Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Teokrasi? (b) Inki mutindu lusilu ya Yehowa yina kele na Nkunga 32:8 me lunganaka na luzingu na nge?

¹⁵ Bampangi mingi yikanaka ve kutuba na ntwala ya bantu mingi. Mpangi Ramu ke yibuka diskure ya ntete yina yandi salaka na 1944. Yo vandaka kutubila Doegi, muntu mosi yina Biblia ke tubila. Yandi ke tuba nde: “Mabolongo na mono vandaka kutekita mpi kututana, maboko na mono vandaka kutekita, mpi meno na mono vandaka kutekita.” Yandi ke yika nde: “Yo vandaka mbala na mono ya ntete ya kusala disolo na estrade, kansi mono lembaka nitu ve.” Ata kusala masolo na nzo-nkanda vandaka mpasi, bana mpi vandaka kusala masolo. Mpangi Manera ke yibuka mambu yina salamaka ntangu toko mosi ya bakala salaka disolo na yandi ya ntete, yandi ke tuba nde: “Boma yina yandi vandaka na yo salaka nde, na luyantiku ya disolo, yandi yantikaka kutuba na ndinga ya ngolo. Kansi sambu yandi vandaka ti lukanu ya kusala disolo, yandi landaka kutuba na ndinga ya ngolo tii na nsuka ya disolo na yandi.” Mbala ya nkaka, nge ke pesaka ve bamvutu na balukutakanu sambu nge ke  nsoni-nsoni to nge ke monaka nde nge ta kuka ve. Kana mpidina, lomba Yehowa na kusadisa nge na kununga boma yina. Yandi ta sadisa nge mutindu yandi sadisaka bampangi yina yantikaka Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Teokrasi.​—Tanga Nkunga 32:8.

16. (a) Inki vandaka lukanu ya Nzo-Nkanda ya Gileade na bamvula yina me luta? (b) Inki kele lukanu na yo banda 2011?

¹⁶ Nzo-Nkanda ya Gileade kele nzila ya nkaka yina organizasio ya Nzambi ke pesaka bansamuni formasio. Mosi ya balukanu ya nzo-nkanda yai kele ya kupesa bana ya nzo-nkanda mpusa ya ngolo ya kusamuna nsangu ya mbote. Nzo-Nkanda ya Gileade yantikaka na 1943, mpi bampangi kuluta 8 500 me bakaka formasio mpi bo me tindaka bo na bansi 170. Banda 2011, na Nzo-Nkanda ya Gileade, bo ke bingisaka bapasudi-nzila ya nene, Bankengi ya nziunga, Bampangi ya Dibuta ya Betele, mpi bamisionere yina me kotaka ntete ve Nzo-Nkanda ya Gileade.

17. Inki mutindu formasio ya Nzo-Nkanda ya Gileade me sadisaka?

¹⁷ Keti Nzo-Nkanda ya Gileade me sadisaka bansamuni? Ee. Beto tadila diambu yina me salamaka na Japon. Na Augusti 1949, bansamuni vandaka na nsi ya kumi na Japon ya mvimba. Kansi, pene-pene ya nsuka ya mvula yai, bamisionere 13 kwendaka kusamuna ti bansamuni yai ya Japon. Bubu yai, na Japon bansamuni me kuma kiteso ya 216 000, mpi mingi na kati na bo kele bapasudi-nzila!

18. Tanga banzo-nkanda ya nkaka yina beto kele na yo.

¹⁸ Beto kele diaka ti banzo-nkanda mingi, mu mbandu Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Kimfumu, Nzo-Nkanda ya Bapasudi-Nzila, Nzo-Nkanda ya Bansamuni ya Kimfumu, Nzo-Nkanda ya Bankengi ya Nziunga mpi Bankento na Bo, Nzo-Nkanda ya Bampangi Yina Ke Salaka na Komite ya Filiale ti Bankento na Bo. Banzo-nkanda yai me pesaka bampangi ya babakala mpi ya bankento formasio mpi me kumisaka lukwikilu na bo ngolo. Yo kele pwelele nde Yezu ke landa na kulonga bantu mingi.

19. Inki Mpangi Russell tubaka sambu na kisalu ya kusamuna, mpi nki mutindu dibanza na yandi me lunganaka?

¹⁹ Kimfumu ya Nzambi ke yala dezia banda bamvula kuluta 100. Na nsungi ya bamvula yai, Ntotila Yezu Kristu ke twadisaka kisalu ya kusamuna. Na 1916, Mpangi Russell vandaka ti kivuvu nde kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote ta salama na ntoto ya mvimba. Yandi tubaka nde: “Kisalu ke na kuyela nswalu mpi yo ta landa na kuyela sambu bo ta samuna ‘nsangu ya kimfumu’ na ntoto ya mvimba.” (Mukanda La Foi en marche, ya Alexander Macmillan, lutiti 69) Bubu yai kisalu yango ke na kusalama! Beto ke tonda Yehowa, Nzambi ya ngemba, mutindu yandi ke pesaka beto konso kima yina beto kele na yo mfunu sambu na kusala luzolo na yandi!