1. Lelo Yesu wādi umwene namani mwingilo wa busapudi? Shintulula.

YESU wādi usenswe kwisambila pa Bulopwe bwa Leza. Nansha ke kitatyi kyādi pano panshi, wēsambile bininge pa Bulopwe kupita’ko myanda mikwabo. Wātelele Bulopwe misunsa 100 ne kupita mu mwingilo wandi wa busapudi. Yesu wādi umwene Bulopwe bu kintu kya mvubu mpata kwadi.​—Tanga Mateo 12:34.

2. Lelo i bantu banga bāivwene musoñanya udi mu Mateo 28:19, 20, ne mwanda waka tubanena namino?

² Yesu’tu ukitamba tamba mu kusangulwa’ye, wētene na kibumbo kya bantu 500 ne kupita bādi bakukekala bana ba bwanga. (1 Kodinda 15:6) Padi mu kino kitatyi Yesu yemweēbasoñenye kusapula ku “mizo yonso.” Uno mwingilo wādi mukomo. * (Tala kunshi kwa dyani.) Wēbasapwidile’mba uno mwingilo wa busapudi ukasapulwa kufika’nka “ne ku mvuyo ya ino ngikadilo ya bintu.”  Ufikidijanga buno bupolofeto dyalelo, kitatyi kyosapula myanda miyampe.​—Mateo 28:19, 20.

3. Lelo i bintu’ka bisatu byotwasapwile nabyo myanda miyampe?

³ Yesu pa kupwa kuleta musoñanya wa kusapula, wānenene amba: “Ami ngidi nenu.” (Mateo 28:20) Kupwa Yesu wālaya balondi bandi amba ukaludika mwingilo wa busapudi ne kadi ukebakwasha basapule pano pa ntanda ponsololo. Yehova nandi ketwelelepo. I mwitupe “bintu byonso biyampe” bya kusapula nabyo. (Bahebelu 13:20, 21) Mu kino kishinte tusa kubandaula’mo bintu bisatu bya kamweno: (1) bingidilwa byotudi nabyo, (2) manwa otwaingidije, ne (3)  bufundiji botwafundijibwe. Dibajinji tubandaulei’ko bingidilwa bimo byotwaingidije mu myaka 100 ipityile’i.

4. Lelo bingidilwa bivule bishileshile byetukweshe namani mu busapudi?

⁴ Yesu wādingakenye musapu wa Bulopwe na nkunwa mikunwe mu nshi mishileshile. (Mateo 13:18, 19) Kidimye pa kutyimpula nshi utyimpulanga’yo na bingidilwa bishileshile. Mu muswelo umo onka, Mulopwe wetu i mwitupe bingidilwa bya kukwasha nabyo bantu betabije musapu wetu. Bingidilwa bimo byaingidijibwe’tu mu kakitatyi katyetye, ino bikwabo bingidijibwanga ne ditema kūlu dino’di. Inoko bino bingidilwa byonso byalumbulwile manwa etu mu busapudi.

5. Lelo kalata ka musapu kadi kalata’ka ne kadi kengidijibwa namani?

⁵ Mu 1933, basapudi bashilwile kusapula na kalata ka musapu, kino kingidilwa kyakweshe bantu bavule bashilule kusapula. Kadi kalata katyetye kasonekwe’po musapu mwīpi kadi upēla wa mu Bible. Kyaba kimo kalata kapya kadi na musapu mupya. Tutu Erlenmeyer wasapwile musunsa mubajinji na kano kalata paadi na myaka dikumi. Unena amba: “Kadi na ntwelelo inena’mba, ‘Lelo ubwanya kutanga kano kalata?’ Mwinē njibo pa kupwa kutanga kalata, twamupa mabuku ebiya twaenda.”

6. Lelo kalata ka musapu kakweshe namani?

⁶ Kalata ka musapu kakweshe basapudi mu miswelo mishileshile. Kimfwa basapudi bamo badi na bumvu, inoko na bubine badi basaka kusapula, kebadipo bayukile bya kunena. Basapudi bakwabo kebadipo na bumvu. Badi basapwila mwinē njibo bintu bimo byobadi bayukile mu ma minite matyetye’tu, inoko badi banena nyeke pakubulwa manwa. Kalata ka musapu kakweshe basapudi bonso bapāne musapu mupotoloke kadi upēla.

7. Lelo i makambakano’ka adi’ko pa kusapula na kalata ka musapu?

⁷ Kwadi kadi makambakano makwabo. Kaka Grace Estep unena amba: “Kyaba kimo badi betwipangula amba, ‘Bine, le ako kene kanena bika? Le ke mubwanya’po kunsapwila mwine mokanenena?’” Kadi benē njibo bamo badi bapela kwikatanga. Bakwabo badi’tu bekatala kupwa batwela mu njibo bashita ne ku kibelo. Bantu bamo kebadipo basenswe musapu wetu o mwanda badi bekasana tubipindi tubipindi. Nansha byokwadi ano makambakano, kalata ka musapu kakweshe basapudi basapwile bakwabo ne kuyukana’bo bu basapudi ba Bulopwe.

8. Lelo fono ya ku makasa yadi ingidijibwa namani? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

⁸ Kingidilwa kikwabo kyaingidijibwe pa kupwa kwa 1930 yadi i fono ya ku makasa. Batumoni bamo badi beita bu Alone mwanda ano mashini adi esamba pa kyaba kyabo. (Tanga Divilu 4:14-16.) Shi mwinē njibo waitabija kwiilonda, musapudi wadi umwelela’mo dishikulu dīpi dya Bible ne kumushila mabuku. Mu kino kitatyi bisaka byadi bibungila pamo mwanda wa kulonda dishikulu! Mu 1934, Sosiete ya Watch Tower yashilwile kulonga mafono a ku makasa mwanda wa kusapula nao. Na bubine banabetu bakwete mashikulu meshileshile 92.

9. Lelo fono ya ku makasa yakweshe namani?

 ⁹ Hillary Goslin paalondele dishikulu dimo dya mu ano mashikulu, nandi waingidije fono mu yenga umo mwanda wa kusapula musapu wa mu Bible ku bakwabo. Byafula kwepi? bantu bavule basangedile bubinebine ne kufika ku kubatyijibwa. Na bya dyese, banababo babidi na Tutu Goslin bana-bakaji bakafunda Masomo a Ngileade kupwa baikala bamishonele. Pamo bwa kalata ka musapu, fono ya ku makasa yakweshe basapudi bavule bashilule kusapula. Mwenda mafuku, Mulopwe wafundije bantu bandi kupityila ku Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike bekale bafundiji bafike’po.

10, 11. Lelo majulunale ne maladiyo asapwilwe nao namani myanda miyampe, ne mwanda waka ano manwa adi mayampe?

¹⁰ Bantu ba Leza baingidije manwa meshileshile pa kutenga mityima ya bantu bavule mu mwingilo wa busapudi mu buludiki bwa Mulopwe wetu. Ano manwa adi a mvubu mpata kupityidila kitatyi bengidi kyobakidi batyetye. (Tanga Mateo 9:37.) Kimfwa, majulunale asapwilwe nao myanda miyampe mu bula bwa myaka mivule. Yenga ne yenga Tutu Russell wadi utuma mwisambo wa mu Bible ku masosiete mapya. Kadi, watumine dishikulu dyandi ku majulunale a mu Kanada, mu Bulaya ne mu Etats-Unis. Mu 1913, mashikulu a Tutu Russell alupwilwe mu majulunale 2 000 kadi atangilwe na bantu 15 000 000!

¹¹ Maladiyo nao adi engidijibwa mwanda wa kusapula myanda miyampe. Tutu Rutherford wanene dishikulu dyandi dibajinji ku ladiyo mu mafuku 16 Kweji 4, 1922 kadi dyalondelwe na bantu kintu kya 50 000. Ebiya netu twashilula kwingidija ladiyo yetu itwa bu WBBR, ne mpangiko imbajinji yashilwile mu mafuku 24 Kweji 2, 1924. Mu difuku 1 Kweji 12, 1924 Watch Tower wanene amba: “Tukulupile amba ladiyo i mitumbe mu bintu bya busunga kadi i muswelo muyampe wa kuzambalaja nao musapu wa bubinebine wadi kewamwekele kashā.” Pamo bwa majulunale, ladiyo yetukweshe tutenge mityima ya bantu bavule badi mu myaba idi’mo basapudi babala banga.

12. (a) Lelo i misapwilo’ka ya mu bīkwe i kusangeja bininge? (b) Lelo i bika biketukwasha tuleke kwikala na moyo wa kusapula mu bīkwe?

¹² Busapudi bwa mu bīkwe i manwa mayampe engidijibwa pa kutenga mityima ya bantu dyalelo. Bukomo buvule bwalongelwe mwanda wa kutenga mityima ya bantu badi mu bishīko bya myotoka, mu mangala a kudiye, ne pobashianga myotoka, mu biwanza bitumbe, ne mu mansoko. Lelo buno busapudi bwa mu bīkwe bukukwatyijanga moyo? Shi i amo, lomba bukwashi ne kulonda madingi a Tutu Manera mutadi wendakana panena amba: “Tumonanga manwa o-onso mapya a mu mwingilo bu muswelo mukwabo wa kwingidila Yehova, bu muswelo mukwabo wa kulombola lulamato kwadi, bu muswelo mukwabo wa kutompa bululame bwetu, kadi twikalanga na kipyupyu kya kumwingidila na mutyima tō mu muswelo o-onso wasaka.” Potuleka kwikala na moyo ne kusapula na manwa mapya mu busapudi tukomejanga kikulupiji kyetu mudi Yehova ne kwikala basapudi ba bwino.​—Tanga 2 Kodinda 12:9, 10.

13. Lelo kwingidija diteba dyetu dya Entelenete mu busapudi i manwa mayampe namani, ne i myanda’ka yowimwenine mu kwidingidija?

¹³ Basapudi bavule basangelanga kulombola bantu diteba dyetu dya jw.org, pene pobakokeja kutanga ne kutentula mabuku esambila pa Bible mu ndimi 700 ne musubu. Difuku ne difuku bantu mudiyo 1 ne kupita batwelanga pa diteba dyetu dya Entelenete. Pa kala maladiyo adi atenga mityima ya bantu badi mu myaba mitolwele na myanda miyampe. Dyalelo diteba dyetu dya Entelenete i dimo dyonka.

14. Lelo basapudi badi basakilwa bufundiji’ka, ne i masomo’ka ebakweshe bekale bafundiji bayampe?

¹⁴ Bingidilwa ne manwa otwabandaula byadi bintu bilumbuluke. Inoko, basapudi ba mu ino myaka badi basakilwa kufundijibwa mwa kusapwila. Kimfwa, kitatyi kimo mwinē njibo kadipo usangela byaadi wivwana ku fono. Pa kwabo mwinē njibo wadi usangela ne kusaka kwifundila’ko bivule. Basapudi badi bafwaninwe kuyuka mwa kunekenyenya lwana na bunwa ne kwikala bafundiji balumbuluke. Ne kutatana kwine mpika, Tutu Knorr waludikilwe na mushipiditu ujila wa Leza wamona amba i kya kamweno basapudi bafundijibwe mwa kusapwila. O mwanda mu 1943, bipwilo byashilwile kufunda Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike. Ano masomo i makwashe basapudi bonso bekale bafundiji bayampe.

15. (a) Lelo i bika byatene batutu bamo pobadi balonga mashikulu ku Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike? (b) Le mulao wa Yehova udi mu Ñimbo 32:8, ukukankamikanga namani?

¹⁵ Batutu bavule kebadipo bebidile kwisamba kumeso a bantu bavule. Tutu Ramu uvuluka dishikulu dyandi dibajinji dyaalongele mu 1944. Dishikulu dyadi disambila pa ngikadila ya Doeke. Unena amba: “Manwi ami adi atetema, makasa ami nao adi azakala, meno ami atetema.” Ubweja’ko amba: “Uno’u owadi musunsa wami umbajinji kulonga dishikulu ku lukala, inoko nadi musele mutyima kūlu.” Nansha nabya kekyadipo kipēla, bana nabo badi banena mashikulu ku Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike. Tutu Manera uvuluka byafikile nkasampe umo paadi ulonga dishikulu dyandi dibajinji amba: “Wadi na moyo kitatyi kyaadi unena dishikulu, washilula kwityukimwina. Inoko wadi musumininwe kulonga’dyo, wetyikwidile kufika ne byaavuile dishikulu.”  Pa kwabo kuletangapo malondololo ku kupwila mwanda wa bumvu nansha kulanga’mba kubwanya’byopo. Shi i amo, lomba Yehova a kukwashe uleke kwikala na moyo. Ukakukwasha pamo bwa mwaakwashishe befundi babajinji ba ku Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike.​—Tanga Ñimbo 32:8.

16. Lelo Masomo a Ngileade adi na kitungo’ka? (a) mu mafuku a kunyuma ne (b) tamba mu mwaka wa 2011?

¹⁶ Kadi bulongolodi bwa Leza buletanga bufundiji kupityila ku Masomo a Ngileade. Kitungo kimo kya ano masomo i kya kukwasha befundi bekale na mēlu a kusapula myanda miyampe. Masomo a Ngileade ashilwile mu 1943, tamba penepa, kekufundijibwe bantu 8 500 ne kutumwa’bo mu matanda 170. Tamba mu 2011, ku ano masomo kekwitwanga enka bapania ba pa bula, batadi bendakana, ba mu kisaka kya Betele, nansha bamishonele badi mu mwaba kebafundile Masomo a Ngileade.

17. Lelo bufundiji bwa ku Ngileade bukwashanga namani?

¹⁷ Lelo Masomo a Ngileade i makwashe namani? Bine i makwashe. Tala byalongekele mu Jampani. Mu Kweji 8, 1949, mwadi basapudi kubwipi kwa dikumi ne musubu. Inoko ku mfulo kwa uno mwaka, bamishonele 13 bashilwile kusapula na basapudi ba mwine’mwa. Dyalelo mu Jampani mudi kintu kya basapudi 216 000 kadi basapudi bavule i bapania!

18. Lelo i masomo’ka makwabo adi’ko?

¹⁸ Tudi kadi na masomo mavule, kimfwa Masomo a Bakulumpe, Masomo a Bapania, Masomo a Basapudi ba Bulopwe, Masomo a Batadi ba Bipindi ne Babo Bakaji ne Masomo a ba mu Komite wa Musambo ne Babo Bakaji. Ano masomo i makwashe batutu ne bakaka baningishe lwitabijo lwabo. I kimweke patōka amba Yesu wendelelanga na kufundija bantu bavule.

19. Lelo Tutu Russell wanene bika pa mwingilo wa busapudi ne kino i kifikidile namani?

¹⁹ Bulopwe bwa Leza buludikanga pano kepadi kintu kya myaka 100 ne musubu. Mu kino kitatyi, Yesu Kidishitu Mulopwe wetu, uludikanga mwingilo wa busapudi. Ku meso kwa 1916, Tutu Russell wadi ukulupile amba kusapula myanda miyampe kukasambakana pano pa ntanda ponso. Wanena amba: “Mwingilo utandabukanga bukidibukidi, kadi ukendelela kutandabuka, mwanda kudi mwingilo wa ntanda yonso wa kuvuija mu mwingilo wa busapudi bwa ‘evanjile ya bulopwe’” (Lwitabijo lwa mu Kweji wa Busatu, na Macmillan, paje 69) Bine, uno mwingilo uvuikanga dyalelo! Bine, tufwijanga’ko Yehova Leza wa ndoe, pa kwitupa bintu byonso byotusakilwa mwanda wa kulonga kiswa-mutyima kyandi!