Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Ɛnɔnyi lokama l’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo!

Ɛnɔnyi lokama l’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo!

“Nzambi ka wɔladi . . . anyosha ɛngɔ tshɛ k’ɔlɔlɔ dia nyu nsala lolango lande.”—HƐBƐRU 13:20, 21.

ESAMBO: 136, 14

1. Ngande waki olimu w’esambishelo ohomba le Yeso? Lembetshiya.

YESO akangɛnangɛnaka ntɛkɛta dikambo dia Diolelo dia Nzambi. Lam’aki Yeso la nkɛtɛ, nde akatɛkɛtaka lo kɛnɛ kendana la Diolelo oleki oseka dui dikina. Nde akatɛkɛta dia Diolelo olekanyi mbala 100 l’olimu ande w’esambishelo. Diolelo diaki mɛtɛ ohomba le Yeso.—Adia Mateo 12:34.

2. Anto angana wakoke didjango diofundami lo Mateo 28:19, 20, ndo lande na kataso ngasɔ?

2 L’ɔkɔngɔ wa eolwelo kande, Yeso akahomana l’olui w’anto ndekana 500 wakakoke nkoma ambeki. (1 Kɔrɛtɔ 15:6) Ondo l’etena kɛsɔ kakasha Yeso didjango dia nsambisha “anto wa lo wedja tshɛ.” Olimu ɔsɔ komonga wɔdu. * (Enda nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi.) Nde akawatɛ ate olimu w’esambishelo wakahombe ntetemala etena k’otale polo ndo “l’ekomelo k’andja.” Etena kasambishayɛ lokumu l’ɔlɔlɔ ɛlɔ kɛnɛ, wɛ ekɔ lo nkimanyiya dia nkotsha prɔfɛsiya kɛsɔ.—Mateo 28:19, 20.

3. Naa diangɔ sato diakatokimanyiya dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ?

3 L’ɔkɔngɔ wa Yeso mbisha didjango dia nsambisha nde akate ate: “Dimi lekɔ la nyu.” (Mateo 28:20) Ɔnkɔnɛ, Yeso akalake ambeki ande dia nde ayohomba nɔmbɔla olimu w’esambishelo ndo kɛsɔ akakoke mbakimanyiya dia vɔ nsambisha l’andja w’otondo. Ndo Jehowa mbele la so. Nde akatosha “ɛngɔ tshɛ k’ɔlɔlɔ” dia tokimanyiya dia nsambisha. (Hɛbɛru 13:20, 21) Lo sawo nɛ tayɔsɛdingola diangɔ sato l’atei wa diangɔ di’ɛlɔlɔ sɔ: 1) dihomɔ diakawatosha, 2) toho takatakambe la tɔ, ndo 3) olowanyelo wakatakondja. Ntondontondo, nyɛsɔ tɔsɛdingole dihomɔ dimɔtshi diakakambe la so l’ɛnɔnyi 100 wetshi.

DIHOMƆ DIA NKIMANYIYA EKAMBI WAKI NZAMBI DIA NSAMBISHA

4. Ngande wakatokimanyiya dihomɔ efula diotshikitanyi l’olimu aso w’esambishelo?

4 Yeso akɛdika losango la Diolelo la woho wakonɛma lo weho wa nkɛtɛ yotshikitanyi. (Mateo 13:18, 19) Dia nɔngɔsɔla nkɛtɛ, okambi wa dikambɔ kambaka la dihomɔ efula diotshikitanyi. Lo yoho yakɔ yaamɛ, Nkumekanga kaso akatosha dihomɔ diakokaso nkamba ladiɔ dia nkimanyiya anto dia vɔ mbetawɔ losango la so. Dihomɔ dimɔtshi diaki ohomba lo tshanda mɔtshi, etena kele dikina diekɔ lo tatetemala monga ohomba polo ɛlɔ kɛnɛ. Koko dihomɔ sɔ tshɛ diakatokimanyiya dia mpamia akoka aso wa nsambisha.

Kartɛ y’esambishelo yakakimanyiya efula dia ntatɛ nsambisha

5. Ngande waki kartɛ y’esambishelo, ndo woho akɔna wakatakambaka la tɔ?

5 Lo 1933, apandjudi wakatatɛ nkamba la Kartɛ y’esambishelo, ehomɔ kakakimanyiya efula ka l’atei awɔ dia ntatɛ nsambisha. Aki kartɛ ka tshitshɛ kaki la losango la mondo ndo lokɛma hwe l’oma lo Bible. Tena dimɔtshi kartɛ k’oyoyo kakatondjamaka la losango lokina l’oyoyo. Ɔnangɛso Erlenmeyer akakambe la kartɛ y’esambishelo mbala ka ntondo lam’akinde oko l’ɛnɔnyi dikumi. Nde nembetshiyaka ate: “Takakambaka mbala tshɛ la yoho ya mbɔtwɛlɔ nyɛ: ‘Onde wɛ koka mbadia kartɛ kɛnɛ lam’alangayɛ?’ L’ɔkɔngɔ w’ompokami mbadia kartɛ kakɔ, takahombaka mbɔlɛkɛ okanda ɔmɔtshi ko sho mbotshika ko ntshɔ.”

6. Ekimanyielo kakɔna kaki la kartɛ y’esambishelo?

6 Kartɛ y’esambishelo yakakimanyiya apandjudi lo toho totshikitanyi. Ɛnyɛlɔ, apandjudi amɔtshi waki ɛsɔnyisɔnyi, ndo kaanga mbakawakombolaka nsambisha mɛtɛ vɔ kombeyaka kɛnɛ ka mbuta. Apandjudi akina waki la dihonga efula. Vɔ wakakokaka mbutɛ ompokami akambo tshɛ wakaweyaka paka lo minitɛ ngana tsho, koko vɔ kombutaka akambo akɔ l’ɔkɔmi. Kartɛ y’esambishelo yakakimanyiya apandjudi tshɛ dia mbewoya losango lokɛma hwɛ ndo la wɔdu.

7. Ekakatanu akɔna ɛmɔtshi wakikɔ l’okambelo wa la kartɛ?

7 Ekakatanu wakikɔ nto. Kadiyɛso Grace Estep mbutaka ate: “Lo tena dimɔtshi, wakatombolaka ɔnɛ: ‘Kartɛ kakɔ atatɔ? Onde wɛ hakoke mbutɛmi tsho kɛnɛ katatɔ?’” Ndo nto, ampokami amɔtshi kokokaka mbadia kɛnɛ kofundami lo kartɛ. Ampokami akina wakalongolaka tsho kartɛ oma laasɔ ko onto ndjiha lokuke. Anto amɔtshi konangaka losango laso, ko wakaatshatshɛka kartɛ tɛtshi tɛtshi. Kaanga mbaki ekakatanu ɛsɔ, kartɛ y’esambishelo yakakimanyiya apandjudi dia nsambisha wanyawɔ anto ndo mbeyama oko esambisha wa Diolelo.

8. Ngande wakawakambaka la fɔnɔ ka lɛmba? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

8 Ehomɔ kekina kakatakambe la tɔ oma l’ɔkɔngɔ wa 1930 aki fɔnɔ ka lɛmba. Ɛmɛnyi ɛmɔtshi wakakielɛka Arɔna nɛ dia mashinyi mbakatɛkɛtaka lo dihole diawɔ. (Adia Etumbelu 4:14-16.) Naka ompokami ambetawɔ mpokamɛ, opandjudi akakokaka mbodjɛ sawo dia mondo di’oma lo Bible ko oma laasɔ ko mbosha abuku amɔtshi. Mbala mɔtshi, nkumbo efula yakatshumanaka dia ndjohokamɛ sawo dimɔtshi. Lo 1934, tshunda diaso dia Watch Tower Society akatatɛ nsala fɔnɔ ya lɛmba dikambo di’olimu w’esambishelo. L’ekomelo, anangɛso wakadje asawo 92 wotshikitanyi l’eshinga.

9. Etombelo akɔna waki la fɔnɔ ka lɛmba?

9 Etena kakoke Hillary Goslin sawo dimɔtshi l’atei w’asawo akɔ, nde akaambe fɔnɔ kakɔ lomingu otondo dia nde tohokamiya asukanyi ande losango l’oma lo Bible. Etombelo waki la dui sɔ ele, anto efula wakayasha lo akambo wa mɛtɛ ndo wakalongola batisimu. L’ekomelo, ana wa wamato ahende waki ɔnangɛso Goslin, wakɔtɔ Kalasa ka Ngiliyadɛ ndo wakakome waa misiɔnɛrɛ. Oko waki kartɛ y’esambishelo, fɔnɔ ka lɛmba kakakimanyiya apandjudi efula dia ntatɛ nsambisha. L’ɔkɔngɔ diko, oma lo tshimbo ya Kalasa k’olimu wa teokrasi, Nkumekanga akahombe ndowanya ekambi ande dia vɔ nkoma embetsha w’eshika.

KAMBAKA L’OSEKA YOHO TSHƐ DIA NSAMBISHA ANTO

10, 11. Ngande wakatakambe la aradiyo la tojurnalɛ dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ, ndo lande na kele toho tɔsɔ taki l’etombelo w’ɛlɔlɔ?

10 L’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ ka Nkumekanga kaso, ekambi waki Nzambi wakakambe la toho totshikitanyi dia nsambisha anto efula. Toho tɔsɔ taki ohomba ndjekoleko etena kaki teke paka l’ekambi yema tshitshɛ. (Adia Mateo 9:37.) Ɛnyɛlɔ, ambeta ɛnɔnyi efula wakakambaka la tojurnalɛ dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Lomingu tshɛ ɔnangɛso Russell akatomaka sawo dimɔtshi di’oma lo Bible otsha lo luudu la yita nsango. L’ɔkɔngɔ diko wakatomaka sawo diande lo tojurnalɛ ta lo Canada, Europe, ndo Etats-Unis. Otsha lo 1913, asawo w’ɔnangɛso Russell wakafundama lo tojurnalɛ 2000 ndo wakadiema le anto oko 15000000!

Tojurnalɛ la aradiyo wakatokimanyiya dia nsambisha anto efula wa l’ahole waki paka apandjudi yema tshitshɛ tsho

11 Wakakambe la aradiyo nto dimɛna dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. L’ɔnɔnyi 1922, lo Ngɔndɔ ka nɛi 16 ɔnangɛso Rutherford akasha sawo diande dimɔtshi dia l’atei w’asawo ande wa ntondo wa lo aradiyo, ko anto oko 50000 wakadihokamɛ. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ, takatatɛ nkamba la aradiyo aso hita wakawelɛka WBBR, ndo ekongelo ka ntondo kakokɛma lo 1924, lo Ngɔndɔ ka hende 24. Lo 1924, Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 1, tshunda diaso dia Watch Tower diakate ɔnɛ: “Sho mbetawɔka dia aradiyo ekɔ yoho yahaleke mana falanga ndo yele l’etombelo w’ɛlɔlɔ dia mpandjola losango l’akambo wa mɛtɛ yele tatakambaka la yɔ polo ndo kakianɛ.” L’ɛnyɛlɔ ka tojurnalɛ, aradiyo wakatokimanyiya dia nsambisha efula l’ahole waki paka apandjudi yema tshitshɛ tsho.

Apandjudi efula wa Diolelo ngɛnangɛnaka esambishelo ka lo sɛkɛ ndo ngɛnangɛnaka mbutɛ anto dikambo dia sitɛ kaso k’Ɛtɛrnɛtɛ (Enda odingɔ 12, 13)

12. a) Toho takɔna t’esambishelo ka lo sɛkɛ taleka kɔngɛnyangɛnya efula? b) Kakɔna kakoka tokimanyiya dia minya oseka wɔma tshɛ wakokaso monga la wɔ lo kɛnɛ kendana la esambishelo ka lo sɛkɛ?

12 Esambishelo ka lo sɛkɛ ekɔ yoho yele l’etombelo w’ɛlɔlɔ yakambaso la yɔ dia nsambisha anto ɛlɔ kɛnɛ. Welo efula wekɔ lo mbidjama dia nsambisha anto l’ahole wemala mituka, wemala kawolo, lo waa parkingɛ, kana l’asanga a mboka ndo lo waa mingu. Onde wɛ mbatɛɛka esambishelo ka lo sɛkɛ asolo? Naka ngasɔ, kete lɔmba dia nkondja ekimanyielo ndo nkana yimba la kɛnɛ kakate ɔnangɛso Manera, lele omendji ɔmɔtshi w’otshimbedi ate: “Sho takɔsaka yoho tshɛ y’oyoyo y’olimu w’esambishelo oko yoho kina ya kambɛ Jehowa, oko yoho kina ya mɛnya kɔlamelo yakiso le nde, oko yoho kina ya mbidja olowanyi aso l’ohemba, ndo takalomɔlomɔka dia mɛnya ɔnɛ taki la lolango dia mbokambɛ lo yoho tshɛ yatɔlɔmbande.” Lam’anyaso wɔma ndo wakambaso la toho t’eyoyo ta nsambisha, sho keketshaka wɛkamu aso le Jehowa ndo sho komaka esambisha w’eshika.—Adia 2 Kɔrɛtɔ 12:9, 10.

13. Lande na kele okambelo wa la sitɛ kaso k’Ɛtɛrnɛtɛ l’olimu w’esambishelo ekɔ yoho y’esambishelo yele l’etombelo w’ɛlɔlɔ ndo akambo akɔna wakayahomana la wɔ lo nkamba la sitɛ kakɔ?

13 Apandjudi efula ngɛnangɛnaka mbutɛ anto awui wendana la sitɛ kaso k’Ɛtɛrnɛtɛ ka jw.org, lɛnɛ akokawɔ mbadia ndo telesharjɛ ekanda walembetshiya Bible lo ɛtɛkɛta ndekana 700. Lushi tshɛ, anto ndekana miliyɔ 1,6 mbɔtɔka lo sitɛ kaso k’Ɛtɛrnɛtɛ. Lo nshi yakete, aradiyo wakakokaka munanda ndo anto waki lo ahole wa dɛɛta la lokumu l’ɔlɔlɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, sitɛ kaso k’Ɛtɛrnɛtɛ kekɔ lo munanda anto la lokumu l’ɔlɔlɔ woho akɔ waamɛ.

OLOWANYELO W’ESAMBISHA WA LOKUMU L’ƆLƆLƆ

14. Apandjudi waki l’ohomba w’olowanyelo akɔna ndo kalasa kakɔna kakaakimanyiya dia vɔ nkoma embetsha w’eshika?

14 Dihomɔ ndo toho t’esambishelo tɔsɛdingodiso takonge la etombelo w’ɛlɔlɔ efula. Koko, apandjudi wa lo ɛnɔnyi wa ntondo ɛsɔ waki l’ohomba wa ndowanyema woho wa monga esambisha. Ɛnyɛlɔ, tena dimɔtshi ompokami ɔmɔtshi kombetawɔka kɛnɛ kakandokaka oma lo fɔnɔ. Lo tena dikina ompokami aketawɔka ndo akalangaka mbeya akambo efula. Apandjudi waki l’ohomba wa mbeya woho wakokawɔ mbekola wekamu la shɛnɔdi ndo woho wa nkoma embetsha w’eshika. Aha la taamu, oma l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila ka Nzambi, ɔnangɛso Knorr akɛnyi dia aki ohomba di’apandjudi mbeka woho wa ntɛkɛta l’olimu w’esambishelo. Ɔnkɔnɛ, l’etatelo k’ɔnɔnyi 1943, tshumanelo diakatatɛ nɔngɔsɔla Kalasa k’olimu wa teokrasi. Kalasa kɛsɔ kakakimanyiya anto efula dia nkoma embetsha w’eshika.

15. a) Kakɔna kakakomɛ anto amɔtshi etena kakawasha asawo lo Kalasa k’olimu wa teokrasi? b) Woho akɔna wakakotshama daka diaki Jehowa diele l’Osambu 32:8 le yɛ?

15 Anangɛso efula komonga la mbekelo ka ntɛkɛta la ntondo k’anto. Ɔnangɛso Ramu mbohɔka sawo diande dia ntondo diakandasha lo 1944. Sawo diakɔ diakatɛkɛtaka dikambo di’onto ɔmɔtshi la lo Bible lelɛwɔ Dɔɛngɛ. Nde akate ate: “Adwe ami wakasakanaka la lokomba, anya ami wakadidimaka ndo wanyu ami wakatɛtanaka.” Nde akate nto ate: “Ɔsɔ aki mbala kami ka ntondo ka ntɛkɛta lo lɔyɛnga, koko dimi kondawɔ.” Kaanga mbakinde komonga dikambo dia wɔdu, ndo ana w’akɛnda wakashaka asawo lo kalasa kɛsɔ. Ɔnangɛso Manera mbohɔka kɛnɛ kakatombe etena kakasha dikɛnda dimɔtshi dia pami sawo diande dia ntondo. Nde mbutaka ate: “Nde aki la wɔma w’efula lam’akandatatɛ sawo diande, ɔnkɔnɛ nde akatatɛ ndela. Koko nde akayashikikɛ dia disha, ndo nde akashidiya sawo diande asekuma atɛkɛta.” Ondo wɛ hasha kɔmatɛrɛ lo nsanganya kana hatɛkɛta l’ɔtɛ wa wɛ ekɔ ɔsɔnyisɔnyi kana wɛ ndjaokaka ɔnɛ wɛ hakoke nsala dikambo sɔ. Naka ɔsɔku, kete lɔmba Jehowa dia kokimanyiya dia wɛ minya wɔma. Nde ayokokimanyiya oko wakandakimanyiya ambeki wa lo Kalasa k’olimu wa teokrasi wa lo nshi y’edjedja.—Adia Osambu 32:8.

Ndekana misiɔnɛrɛ 8500 wakalowanyema lo Ngiliyadɛ ndo wakatomama lo wedja 170 ntatɛ l’ɔnɔnyi wa 1943

16. Oyango akɔna waki la Kalasa ka Ngiliyadɛ a) lo nshi yakete? ndo b) ntatɛ oma lo 2011?

16 Okongamelo waki Nzambi mbishaka nto olowanyelo oma lo tshimbo ya Kalasa ka Ngiliyadɛ. Oyango ɔmɔtshi wele la kalasa kɛsɔ ele dia nkimanyiya ambeki dia nkeketsha nsaki kawɔ ka nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Kalasa ka Ngiliyadɛ kakatatɛ l’ɔnɔnyi wa 1943, ndo oma k’etena kɛsɔ, ambeki 8500 wakalowanyema ndo wakatomama lo wedja 170. Oma k’ɔnɔnyi wa 2011, wanɛ welamɛ lo kalasa kɛsɔ wambongaka ambatshi mboka wa laande, emendji w’etshimbedi, ase Bɛtɛlɛ, kana waa misiɔnɛrɛ wahatɔtɔka lo Kalasa ka Ngiliyadɛ.

17. Etombelo akɔna w’amɛna wakonge l’olowanyelo washama lo Kalasa ka Ngiliyadɛ?

17 Onde Kalasa ka Ngiliyadɛ kekɔ la etombelo w’amɛna? Eelo. Tɔsɛdingole kɛnɛ kakete la Japon. Lo Ngɔndɔ k’enanɛi 1949, apandjudi waki l’ɛse ka dikumi lo wodja ɔsɔ. Koko oya l’ekomelo k’ɔnɔnyi ɔsɔ, misiɔnɛrɛ 13 wakasambisha kaamɛ l’apandjudi wa lo wodja ɔsɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, wodja wa Japon waya l’apandjudi oko 216000 ndo suke la lofulo la l’atei atei wekɔ ambatshi mboka!

18. Naa kalasa nkina yele la so?

18 Tekɔ la kalasa nkina efula, ɛnyɛlɔ oko Kalasa k’olimu wa teokrasi, Kalasa k’ambatshi mboka, Kalasa k’apandjudi wa Diolelo, Kalasa k’emendji w’eteta la wadɛwɔ ndo Kalasa k’ase kɔmite ka filialɛ la wadɛwɔ. Kalasa shɔ yambolowanya anangɛso l’akadiyɛso lo yoho ya dimɛna ndo yakakeketsha mbetawɔ kawɔ. Mbokɛmaka hwe dia Yeso ekɔ lo ntetemala ndowanya anto efula.

19. Kakɔna kakate ɔnangɛso Russell lo kɛnɛ kendana l’olimu w’esambishelo ndo ngande wambokotshama kɛnɛ kakandate kɛsɔ?

19 Diolelo diaki Nzambi diambolɛ ambolekana ɛnɔnyi 100. Lo etena kɛsɔ tshɛ, Nkumekanga kaso, Yeso Kristo mbalɔmbɔla olimu w’esambishelo. Lo 1916, ɔnangɛso Russell aki la mbetawɔ ɔnɛ esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ kayokokanɛ l’andja w’otondo. Nde akate ate: “Olimu wekɔ lo tahame esadi esadi ndo wayotetemala mpama, nɛ dia olimu wendana la nsambisha ‘evanjiliɔ wa diolelo’ wakahombe kambema l’andja w’otondo.” (La foi en marche (Angɛlɛ), A. H. Macmillan, lɛkɛ 69) Olimu ɔsɔ wekɔ lo kambema ɛlɔ kɛnɛ! Sho mbokaka Jehowa, Nzambi ka wɔladi losaka lo woho wakandatosha ɛngɔ tshɛ keso l’ohomba dia nsala lolango lande!

^ od. 2 Ekɔ oko ngasɔ nɛ dia anto efula wa l’olui ɔsɔ wakayokoma Akristo. Lande na kataso ngasɔ? Dikambo ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ mbaelɛka ɔnɛ “anangɛso 500.” Nde mbutaka nto ate: “Efula ka l’atei awɔ wekekɔ la lɔsɛnɔ, kaanga mbele amɔtshi wambolalaka djɔ lo nyɔi.” Ɔnkɔnɛ, mɛnamaka dia Pɔɔlɔ nde la Akristo akina wakeyaka efula ka wanɛ wakooke vɔamɛ Yeso asha didjango dia nsambisha.