1. Manoah nih a rauhhlan ah fapa ka ngei cang lai ti a theih tikah zeidah a tuah?

MANOAH le a nupi nih fa kan ngei kho ti lai lo ti kha an hngalh. Nikhat cu Jehovah vancungmi nih Manoah nupi kha fapa na ngei lai tiah a chimh. Mah cu zeitluk khuaruahhar awk dah a si. Mah kong kha Manoah a chimh tikah Manoah cu a lung a cawlcang tuk. Asinain pa pakhat in rian nganpi ka ngei ti zong kha a hun hngalh. Israel mi tampi nih thil ṭhalo an tuah lioah Manoah le a nupi nih an fapa kha Jehovah dawt awk le biak awkah zeitindah an cawnpiak lai? Manoah nih Jehovah kha hitin a nawl: “Pathian mi na rak thlahmi kha kan sinah ra ṭhan ko sehlaw, a chuak lai dingmi ngakchia cu zeitindah kan tuah lai ti kha kan cawnpiak seh tiah kaan nawl.”—Biac. 13:1-8.

2. Fale kha zeitindah na cawnpiak khawh hna? (“Baibal Na Cawnpiakmi hna lakah a Biapi Bikmi” timi rinli kulh zong zoh.)

² Nang zong fa a ngeimi na si ahcun Manoah a intuarmi kha na hngalhthiam ko lai. Na fale nih Jehovah an hngalh i an dawt nakhnga bawmh awkah rian na ngei ve. (Ptb. 1:8)  Chungkhar pumhnak ah cutin na bawmh khawh hna. Asinain na fale he zarh fatin Baibal cawnnak lawngin a za lo. (Deuteronomi 6:6-9 rel.) Na fale nih Jehovah an dawt i an biak nakhnga cawnpiak awkah zeidah na tuah khawh rih? Hi capar ah Jesuh kong kan i ruah hna lai. Jesuh cu fa a ngeimi a si lo nain a zultu pawl a cawnpiak hnaning kha naa zohchunh khawh. Jesuh nih a zultu hna kha dawtnak, toidornak le khuaruah khawhnak he a cawnpiak hna. Jesuh kha zeitindah kan i zohchunh khawh ti kha atu i ruah hna u sih.

3. Jesuh nih a zultu pawl a dawt hna kha zeitindah a langhter?

³ Jesuh nih a zultu pawl a dawt hna kha atu le atu a chimh hna. (Johan 15:9 rel.) A zultu pawl he caan tampi a hman. (Mar. 6:31, 32; Johan 2:2; 21:12, 13) Jesuh cu an saya lawng si loin an hawi zong a si. Cucaah Jesuh nih a kan dawt ti kha an lung a hring lo. Jesuh sinin zeidah na cawn khawh?

4. Na fale na dawt hna kha zeitindah na langhter khawh? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

⁴ Na fale na dawt hna kha chim hna law na caah zeitluk in dah an biapit ti kha langhter. (Ptb. 4:3; Titas 2:4) Australia ah a ummi Samuel nih hitin a chim: “Ka ngakchiat lioah ka Pa nih zanlei fatinte Ka Baibal Tuanbia Cauk kha a ka relpiak. Ka halmi biahalnak vialte kha a ka leh, a ka kuh i a ka hnamh. Ka Pa cu a nuammi chungkhar in a ṭhangmi a si lo ti kha ka hun hngalh tikah ka khuaruah a har tuk. Asinain a ka dawtnak langhter awkah fakpi in aa zuam. Mah ruangah ka pa he kan i dawtnak cu a fek chin i lungsi hnangamnak le himnak ka hmu.” Na fale nih cutin  an intuar ve nakhnga “Kaan dawt tuk” tiah chim lengmang hna. A caan pe in anmah he bia i ruahṭi u, rawl eiṭi u law lente i celhṭi u.

5, 6. (a) Jesuh nih a zultu pawl kha a dawt hna caah zeidah a tuah? (b) Na fale kha zeitindah na chimhhrinh hna awk a si?

⁵ Jesuh nih “ka dawtmi cu ka chimhhrin hna i dan ka tat tawn hna” tiah a ti. * (Biat. 3:19) Tahchunhnak ah, Jesuh zultu hna cu an lakah ahodah a ngan bik tiah an i al tawn. Mah kha Jesuh nih zei rel loin a um lo. Lungsau tein atu le atu a cawnpiak hna. Asinain aa tlakmi caan le aa tlakmi hmun ah nem tein a cawnpiak hna.—Mar. 9:33-37.

⁶ Nang zong na fale kha na chimhhrinh hnanak thawngin na dawtnak kha langhter. A caan ah thil pakhat cu a ṭha asiloah a ṭha lo ti chimhnak lawngin a za ko lai. Asinain na chimmi an ngaih lo ah tah zeitin? (Ptb. 22:15) Jesuh kha i zohchunh. Na fale kha lungsau tein lam hruai hna, cawnpiak hna law an palhnak kha remhpiak hna. Na fale kha aa tlakmi caan le aa tlakmi hmun ah nem tein chimhhrinh hna. Thlanglei Africa ah a ummi Elaine nih hitin a chim: “Ka nu le ka pa nih ka sinin an i ruahchanmi kha an ka chimh peng. Cutin na tuah lo ahcun dan kan in tat lai tiah an ti ahcun an chim ningin an tuah taktak. Asinain thinhun buin an ka chimhrin bal lo. Cun chimhhrinh ka sinak a ruang kha an ka chimh peng.” Cucaah ka nu le ka pa nih an ka dawt ti kha Elaine nih a hngalh.

7, 8. (a) Jesuh thlacammi in a zultu pawl nih zeidah an cawn? (b) Na thlacamnak in na fale kha zeitindah na cawnpiak khawh hna?

⁷ Jesuh nih tlaih in thah a si lai ah a Pa sinah hitin a nawl: “Ka Pa, ka Pa, nangmah nih cun zeizong vialte na tuah khawh dih ko. Hi hrai hi ka lakpiak ko. Sihmanhsehlaw keimah duhnak bantuk cun si hlah seh, nangmah duhnak bantukin si ko seh.” (Mar. 14:36) Jesuh zultu pawl nih Jesuh thlacamnak kha an theih tik asiloah mah kong kha a hnuah an hun hngalh tikah zeitindah an um lai khi ruathmanh. Anih cu mitling a si ko nain a Pa sinah bawmhnak a halmi kha an hngalh. Cucaah annih zong an i toidor awk a si le Jehovah an i bochan awk a si kha an hngalh.

⁸ Na thlacamnak in na fale nih thil tampi an cawn khawh. Na fale cawnpiaknak ca lawngah thla na cammi a si lo. Asinain na thlacammi an theih tikah Jehovah i bochan awkah an cawn khawh. Thla na cam tikah na fale bawmhnak ca lawngah hal hlah, nangmah bawmhnak ca zongah hal. Brazil ah a ummi Ana nih hitin a chim: “Ka pi le ka pu an zawt ti bantuk buaibainak hna a um tikah ka nu le ka pa nih mah thil sining tei khawhnak ca thazaang pek awk le a ṭhami biakhiahnak tuah khawh awkah  fimnak kan pe tiah Jehovah sinah an hal. A har tukmi thil sining hna an ton tikah mah kha Jehovah kut ah an ap. Mah in Jehovah i bochan awkah ka cawn.” Inn pawng pawl sin thawngṭha chim awkah ralṭhatnak na halmi asiloah civui caah na rianbawi sinah khunh na halmi kha na fale nih an theih tikah Jehovah naa bochanmi kha an hngalh lai i cutin tuah ve awkah an cawn lai.

9. (a) Aa toidormi le mahca ṭhatnak a hlawmi si awkah Jesuh nih a zultu hna kha zeitindah a cawnpiak hna? (b) Aa toidormi le mahca ṭhatnak a hlawmi na si ahcun na fale nih zeidah an cawn lai?

⁹ Jesuh nih a zultu pawl kha i toidor awk le mahca ṭhatnak hlawt awkah a cawnpiak hna i amah theng nih zohchunh awk ṭha a chiah. (Luka 22:27 rel.) Jehovah rianṭuannak ah le midang he an i pehtlaihnak ah mahca ṭhatnak a hlawtmi kha lamkaltu pawl nih an hmuh i cutin tuah ve awkah an cawn. Nang zong na tuahsernak in na fale kha na cawnpiak khawh ve hna. Fa pahnih a ngeimi Debbie nih hitin a chim: “Khrihfa upa a simi ka vapa nih midang caan a pekmi hna ruangah ka nah a chuak bal lo. Kan herh tik caan paohah a caan a kan pek lai i a kan zohkhenh lai ti kha ka hngalh.” (1 Tim. 3:4, 5) Debbie le a vapa Pranas tuahsernak nih an innchungkhar kha zeitindah ṭhatnak a pek? Pranas nih hitin a chim: “Kan fale cu civui ah lungtho tein tel an duh. Unau pawl he hmunkhat ah umṭi kha an duh i hawikom ṭha an hmu.” Atu ah an innchungkhar ningin caantling in Jehovah rian an ṭuan. Naa toidor i mahca ṭhatnak na hlawt ahcun na fale zong nih cutin an tuah ve lai.

10. Galilee i mi cheukhat nih an kawl tikah Jesuh nih khuaruah khawhnak a ngeih kha zeitindah a langhter?

¹⁰ Jesuh cu a tlingmi khuaruah khawhnak a ngei. Mi nih an tuahmi lawng kha biapi ah chia loin zeicah cutin an tuah ti kha a ruat. An lungthin chungah a ummi kha a hngalh khawh. Tahchunhnak ah, voikhat cu Galilee i mi cheukhat nih Jesuh kha an kawl. (Johan 6:22-24) An rak rat hnawhmi cu a cawnpiaknak ngaih duh ah si loin rawl an duh caah a si ti kha Jesuh nih a hngalh. (Johan 2:25) Cucaah lungsau tein a cawnpiak hna i thlennak tuah an herhmi kha a chimh hna.—Johan 6:25-27 rel.

11. (a) Phungchimnak he aa tlaiin na fale an intuarning hngalhthiam awkah zeitindah naa zuam khawh? (b) Phungchimnak ah an i nuamh khawh nakhnga na fale kha zeitindah na bawmh khawh hna?

¹¹ Mi lungthin kha na hngal kho lo nain khuaruah khawhnak na ngeihmi kha na langhter khawh. Tahchunhnak ah, phungchimnak he aa tlaiin na fale an intuarning hngalhthiam awkah naa zuam kho. Hitin i hal, ‘ka fale nih phungchim kal hi an duh taktak maw, asiloah phungchim kal a dih in thil pakhatkhat ei din caan kha maw an i ngaihmi a si?’ Na fale cu phungchimnak ah an i nuam lo ti na hngalh ahcun an lung a thawh deuh nakhnga tuah i zuam. Santlaimi kan si ti an i ruah khawh nakhnga phungchimnak ah an tuah khawhmi rian hme tete kha pe hna.

12. (a) Jesuh nih a zultu pawl kha zei kong dah ralrin a pek hna? (b) Jesuh ralrin peknak cu a zultu hna caah zeicah a caan te ah pekmi a si?

¹² Jesuh nih khuaruah khawhnak kha zeitindah a hman rih? Thil ṭhalo a tuahter khomi thil hna kha Jesuh nih a hngalh i mah kong he aa tlaiin a zultu pawl kha ralrin a pek hna. Tahchunhnak ah, a zultu hna nih nupa sualnak cu a palh ti kha an hngalh. Asinain Jesuh nih nupa sualnak a tuahter khomi kong he aa tlaiin hitin ralrin a pek hna: “Ahohmanh nih nu kha sual duhnak lungthin he a zoh ahcun cu pa cu a lung chungin a sual cang tiah kaan ti hna. Cucaah na orhlei mit nih an sualter ahcun khoih law hlonh ko.” (Matt. 5:27-29) Mah ralrin peknak cu Rom uknak tangah a ummi zultu hna caah a caan te ah pekmi a si. Rom mi hna nih ziaza rawhralnak le a thurhnawmmi bia in a khatmi drama hna zoh kha an duh. Cucaah a hmaanmi thil tuah awkah a harter khomi thil paohpaoh hrial awkah Jesuh nih a zultu hna kha ralrin a pek hna.

13, 14. Ziaza rawhralnak aa telmi nuamsaihnak hna hrial awkah na fale kha zeitindah na bawmh khawh hna?

¹³ Khuaruah khawhnak na ngeih ahcun na fale kha Jehovah nih a duh lomi thil tuah lo awkah na bawmh khawh hna lai. Ngaihchiat awk ngai a simi cu tuchan ah ngakchia tete hmanh a thurhnawmmi hmanthlak zohnak le a dang ziaza rawhralnak rap chungah an tla. Cucaah ziaza rawhralnak hna zoh cu a palh ti kha na fale na chimh hna awk a si. Khuaruah khawhnak na ngeih ahcun mah nak tam deuh in na bawmh khawh hna lai. Hitin i hal: ‘A  thurhnawmmi hmantlak zoh cu zeicah ṭih a nun ti kha na fale nih an hngal maw? Cu bantuk hmanthlak zoh awkah zeinihdah a tukforh khawh hna? A thurhnawmmi hmanthlak zoh awk lemsoi an si tikah ka sinah bawmhnak an ka hal nakhnga naih a fawimi ka si maw?’ Na fale cu an ngakchiat tuk rih ahcun hitin na chimh khawh hna: “Internet ah nupa sualnak he aa tlaimi pakhatkhat na hmuh tik, mah kha zoh na duh tikah zaangfahnak in ka sinah ra law rak ka chim. Bawmhnak hal awkah ṭih hlah. Na ning zong zak hlah. Nangmah bawmh kaan duh caah a si.”

¹⁴ Nuamhsaihnak naa thim tikah zohchunh awk ṭha na chiahnak thawng zongin khuaruah khawhnak na ngeih kha langhter. A cunglei ah a kong chimmi Pranas nih hitin a ti: “Zei na chim hmanhah na fale nih na tuahmi lawng kha an zoh i an in zohchunh.” Nuamhsaihnak caah a thianghlimmi hla, cauk le baisakup hna kha na thim ahcun na fale zong nih cutin an tuah ve lai.—Rom 2:21-24.

15, 16. (a) Na fale cawnpiaknak ah Jehovah nih aan bawmh lai kha zeicah na zumh khawh? (b)  A hnu capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

¹⁵ Manoah nih nulepa ṭha si awkah kan bawm tiah Jehovah kha a nawl tikah zeidah a cang? “Pathian nih Manoah aw cu a ngaih.” (Biac. 13:9) Nulepa hna Pathian nih nan thlacamnak kha a ngaih ve lai. Nan fale cawnpiaknak ah aan bawmh hna lai. Cun dawtnak langhter awk, i toidor awk le khuaruah khawhnak ngeih awk zongah aan bawmh hna lai.

¹⁶ Nan fale kha an ngakchiat lio lawngah si loin kumhra fai an si hnu zongah cawnpiak khawh awkah Jehovah nih aan bawmh hna lai. Jehovah biak ding in kumhra fai a simi nan fale cawnpiak awkah Jesuh langhtermi dawtnak, toidornak le khuaruah khawhnak nih zeitindah aan bawmh khawh hna ti kha a hnu capar ah kan i ruah hna lai.