1. Manowa waubile byepi byo aumvwine’mba ukasema mwana?

MANOWA ne mukazhanji bapwishishetu amba kyapwa kechi bakekalapo na mwana ne. Bino juba jimo, malaika wa Yehoba waambijile muka Manowa amba ukasema mwana wa mulume. Kino kyamukumishe bingi! Byo abuujile Manowa jino jashi, Manowa watemenwe bingi. Bino walangulukilepo bingi pa byakebelenga Yehoba kwi aye nobe nsemi wa mulume. Aye ne mukazhanji bafwainwe kufunjisha byepi mwanabo kutemwa Yehoba ne kumwingijila nangwa kya kuba bantu bavula mu Isalela baubilenga byatama? Manowa wasashijile Yehoba amba atume malaika wanji ne kwamba’mba: “Mwane awa muntu wa Lesa wa kine ye mwaji kutuma muswishai abwele jibiji na kwitufunjisha byo twafwainwa kuba na uno mwana ukasemwa.”—Mitonyi 13:1-8.

2. Ñanyi bintu byo mwafwainwa kufunjisha baana benu, kabiji mwakonsha kuba byepi bino? (Monai ne kakitenguluzha ka kuba’mba “ Bantu Bakilamo Kunema pa Bonse bo Mufunjisha Baibolo.”)

² Inge mwi bansemi, mwakonsha kuyuka byaumvwine Manowa. Ne anweba muji na mwingilo wa kukwasha baana benu kuyuka Yehoba ne kumutemwa. (Byambo bya Maana 1:8) Pa kupopwela kwa kisemi, mwakonsha kwibakwasha kutwajijila kufunda pe  Yehoba ne Baibolo. Nangwa byonkabyo, kechi mwafwainwa kupelelatu pa kufunda Baibolo na baana benu mulungu ne mulungu ne. (Tangai Mpitulukilo ya mu Mizhilo 6:6-9.) Ñanyi bintu bikwabo byakonsha kwimukwasha kwibafunjisha kutemwa Yehoba ne kumwingijila? Mu uno mutwe, tusakwisamba pa byaubile Yesu. Nangwa kya kuba kechi wajinga nsemi ne, mwakonsha kufunjilako ku byo afunjishenga baana banji ba bwanga. Yesu wibatemenwe kabiji wipelwile. Kabiji wajinga na milangwe, ko kuba’mba, wayukile byo baumvwanga ne bya kwibakwasha. Pano twayai twisambe byo twakonsha kulondela Yesu.

3. Baana ba bwanga ba kwa Yesu bayukile byepi amba wibatemwa?

³ Javula Yesu wabuulanga baana banji ba bwanga amba wibatemwa. (Tangai Yoano 15:9.) Kabiji waikalanga nabo kimye kyabaya. (Mako 6:31, 32; Yoano 2:2; 21:12, 13) Yesu kechi wajingatu mufunjishi wabo ne; bino wajinga mulunda nabo. Onkao mambo, bayukile kwa kubula kuzhinauka’mba wibatemwa. Mwakonsha kufunjilako ka kwi Yesu?

4. Mwakonsha kumwesha byepi baana benu amba mwibatemwa? (Monai kipikichala kitanshi.)

⁴ Buulainga baana benu amba mwibatemwa, ne kwibamwesha’mba banema kwi anweba. (Byambo bya Maana 4:3; Titusa 2:4) Ba Samuel, bekala mu Australia, baamba’mba: “Kimye kyo najinga mwanyike, Batata bantangilanga Buku Wami wa Mashimikila a mu Baibolo moba onse mabanga. Bakumbulanga mepuzho ami, kunkumbata ne kumfyompa pa kuya na kulaala. Nakuminye bingi pa kuyuka’mba Batata kechi bakomejile mu kisemi mo bebakumbatanga javula ne kwibafyompa ne! Bino bebikileko kummwesha byo bantemwa. Onkao mambo, nebatemenwe bingi, kabiji najinga wa lusekelo ne kubula kwakamwa kiji kyonse.” Kwashai baana benu kumvwa bino kupichila mu kwibambila’mba  “Nakutemwa bingi.” Bakumbatainga ne kwibobila bintu bimwesha’mba mwibatemwa. Ikalaingapo na kimye kya kwisamba nabo, kujiila pamo ne kukaya nabo.

5, 6. (a) Na mambo a kuba Yesu watemenwe baana banji ba bwanga, ñanyi kintu kyo aubanga? (b) Mwafwainwa kufundako byepi baana benu?

⁵ Yesu waambile’mba: “Aba bonse bo natemwa nebakajipila ne kwibafunjisha.” * (Monai tubyambo twa munshi.) (Lumwekesho 3:19) Kya kumwenako, baana banji ba bwanga bepachikilenga javula pa mambo a wajinga mukulumpe mwi abo. Yesu kechi walubilekotu ku luno lukatazho ne. Bino wibafunjileko bimye byavula. Nangwa byonkabyo, wajinga na kifyele, kabiji wapembelelanga kimye kyawama ne mpunzha yafwainwa kwa kwibafunjishisha.—Mako 9:33-37.

⁶ Na mambo a kuba mwatemwa baana benu, mwayuka’mba mwafwainwa kwibafundako. Kimye kimo mwakonsha kwibalumbulwilatu ene mambo kintu kimo o kyawamina nangwa o kyatamina. Pano ibyepi inge kechi babena kukeba kukookela ne? (Byambo bya Maana 22:15) Funjilaiko ku byaubile Yesu. Twajijilai kwibafundako kupichila mu kwibabuula bya kuba, kwibafunjisha ne kwibololako saka mwatekanya. Salainga kimye ne mpunzha yawama kwa kwibafunjilako, kabiji mwafwainwa kuba bino na kifyele. Nyenga wikala mu South Africa aye Elaine uvuluka jishinda jo bamufunjishishangamo bansemi banji. Kimye kyonse bamulumbulwilanga bintu byo bakebanga amba obe. Inge bamubuula’mba basakumukambula inge abule kukookela, kine bamukambulanga. Bino waamba’mba: “Kechi bamfundangako saka bazhingila nangwa kwa kubula kundumbulwila ene mambo o babena kumfunjilako ne.” Na mambo a kino, wayukile’mba bansemi banji bamutemwa.

7, 8. (a) Baana ba bwanga ba kwa Yesu bafunjijileko ka ku milombelo yanji? (b) Milombelo yenu yakonsha kufunjisha byepi baana benu kuketekela mwi Lesa?

⁷ Kimye kyo kwashajiletu pacheche kuba’mba Yesu bamukwate ne kumwipaya, wasashijile Shanji amba: “Abba, Tata, kwi anweba kafwako kintu nangwa kimo kyakatazha ne; fumyai kano katomeno kwi amiwa. Pano bino, kechi kyo nsaka amiwa ne, poso kyo musaka anweba.” * (Monai tubyambo twa munshi.) (Mako 14:36) Akifwanyikizhai baana ba bwanga ba kwa Yesu byo baumvwine pa kumvwa, nangwa pa kwiya kuyuka byo alombelenga. Bayukile’mba nangwa kya kuba wajinga muntu walumbuluka, bino walombanga bukwasho kwi Shanji. Onkao mambo, bafunjile kuba’mba nabo bafwainwa kwipelula ne kukinka manungo mwi Yehoba.

⁸ Baana benu nabo bakonsha kufunjilako byavula ku milombelo yenu. Ibyo kuba’mba kechi mulombatu na mambo a kukeba kufunjisha baana benu ne. Bino inge bemumvwa saka mulomba, bakonsha kufunda  kuketekela mwi Yehoba. Inge mubena kulomba, kange mulombengatu amba Yehoba akwashe baana benu ne, bino ne kuba’mba emukwashe ne anweba. Ana, wikala mu Brazil waambile’mba: “Inge paikala makatazho nabiji inge bankambo bakolwa, bansemi balombanga amba Yehoba ebape bulume bwa kuchinchika makatazho ne kwibapa maana a kufuukula byawama. Nangwatu byo baikalanga na makatazho akatampe, bashilanga Yehoba makatazho abo onse. Onkao mambo, nafunjile kuketekela mwi Yehoba.” Inge baana benu baumvwa mubena kulomba kwi Yehoba amba emukwashe kuchinchika pa kusapwila ku bo mwikala nabo kipi kipi, nangwa kulomba luusa ku mukulumpe wenu wa nkito amba mukatanwe ku kushonkena, bayuka amba mwaketekela mu bukwasho bwa Yehoba, kabiji nabo bakobanga byonkabyo.

9. (a) Yesu wafunjishe byepi baana banji ba bwanga kwipelula ne kwipana? (b) Baana benu bakafunjilako ka kwi anweba inge mwipelula ne kwipana?

⁹ Yesu waambijile baana banji ba bwanga amba bafwainwa kwipelula ne kwipana, kabiji aye mwine wajinga wa kumwenako mu kuba bino. (Tangai Luka 22:27.) Batumwa banji bamwene’mba wipaine bingi kuba’mba engijile Yehoba ne kukwasha bantu, kabiji nabo bafunjile kuba byonkabyo. Ne anweba mwakonsha kufunjisha baana benu kupichila mu byo muba. Ba Debbie, baji na baana babiji baambile’mba: “Kechi naumvwanga kichima pa kimye bamwatawami kyo baikalanga na bakwabo byo baji bakulumpe mu kipwilo ne. Nayukile namba kimye kyonse kisemi kyetu inge kyakeba kwikala na bamwatawami, bakonsha kwikala ne atweba.” (1 Timoti 3:4, 5) Byaubanga ba Debbie ne bamwatawabo ba Pranas, byakwashishe byepi kisemi kyabo? Baambile’mba  baana babo bepananga kimye kyonse kwingilako mingilo pa kubuñana. Bajinga na lusekelo, kabiji balengele balunda bawama ne kukeba kwikala na balongo ne banyenga. Luno, bonse mu kisemi babena kwingila Yehoba mu mwingilo wa kimye kyonse. Inge mwipelula ne kwipana, mufunjisha baana benu kwipana kukwasha bakwabo.

10. Yesu waingijishe byepi milangwe kimye bantu bamo mu Ngalilea kyo baishile na kumukeba?

¹⁰ Yesu wajinga na milangwe yalumbuluka. Mu kifulo kya kuta maana pa byauba muntu, aye watanga maana pa ene mambo muntu o aubila byobyo. Wayukanga bibena kulanguluka muntu. Kya kumwenako, kimye kimo bantu ba mu Ngalilea baishile na kumukeba. (Yoano 6:22-24) Wafikenejiletu kuyuka’mba ene mambo o bamukebejilenga kechi kukeba kuteleka kwi aye ne, bino bakebelenga kajo. (Yoano 2:25) Yesu wayukile byajinga mu michima yabo. Kepo ebafunjileko ne kwibabuula mo bafwainwe kuwamishako.—Tangai Yoano 6:25-27.

11. (a) Mwakonsha kweseka byepi kuyuka baana benu byo balangulukapo pa mwingilo wa kusapwila? (b) Mwakonsha kukwasha byepi baana benu kutemwa mwingilo?

¹¹ Nangwa kya kuba kechi mwakonsha kuyuka biji mu muchima wa muntu ne, bino milangwe yakonsha kwimukwasha. Kya kumwenako, mwakonsha kweseka kuyuka baana benu byo balangulukapo pa mwingilo wa kusapwila. Mwakonsha kwishikisha’mba, ‘Nanchi bakebesha kuya mu mwingilo na mambotu a kuba baketekela’mba tusakwikalako pa mpunzha imo na kuja kajo nangwa kutomapo twa kutomatoma nyi?’ Inge mwamona’mba baana benu kechi batemwa mwingilo ne, ubaipo bimo bikebalengela kumutemwa. Bapai tumingilo tucheche to bakonsha kwingila pa kuba’mba nabo bamonenga’mba paji byo babena kuba mu mwingilo.

12. (a) Ñanyi kintu Yesu kyo ajimwineko baana banji ba bwanga? (b) Mambo ka Yesu o ajimwineko baana banji ba bwanga?

¹² Mu ñanyi jishinda jikwabo Yesu mo aingijishe milangwe? Wayukile’mba muntu inge walubankanya kintu kimo, kyakonsha kumulengela kulubankanya jikwabo ne kulengatu mambo akatampe, kabiji wajimwineko baana banji bwanga pa mambo a kino. Kya kumwenako, baana banji ba bwanga bayukile’mba bulalelale bwatama. Bino Yesu wibajimwineko pa bintu byakonsha kulengela muntu kuba bulalelale. Waambile’mba: “Yense utajisha mwanamukazhi kya kuba watendeka kumukumbwa, wauba nanji kala bukende monka mu muchima wanji. Umvwe jiso jobe ja kilujo jibena kukutuntwisha, jilobolemo ne kwijitaya.” (Mateo 5:27-29) Baana ba bwanga ba kwa Yesu baikalanga mu mizhi imo na bena Loma batemenwe kutamba bisela bya bantu babena kuba bulalelale ne kwamba mwenga. Onkao mambo, Yesu wajimwineko baana banji ba bwanga kuchinuzhuka kintu kiji kyonse kyakonsha kwibalengela kukankalwa kuba byaoloka.

13, 14. Mwakonsha kukwasha byepi baana benu kuchinuzhuka bya kisangajimbwe byatama?

¹³ Byo muji bansemi, mwakonsha kwingijisha milangwe kukwasha baana benu kubula kuba bintu byakonsha kufichisha Yehoba ku muchima. Kya bulanda ke kya kuba’mba lelo jino, baana babacheche bavula bakonsha kutamba bya mulekese ne bintu bikwabo bincha. Ibyo, mwafwainwa kubuula baana benu amba kyatama kutamba bintu bimwesha bulalelale. Pano bino, kuji ne bintu bikwabo byo mwafwainwa kuba pa kuba’mba mwibazhikijile. Ishikishai’mba:  ‘Nanchi baana bami bayuka ene mambo bya mulekese o byatamina nyi? Ñanyi kintu kyakonsha kwibalengela kukeba kutamba bino bipikichala? Nanchi nebakasulukila pa kuba’mba kibapelele kunsolomoka ne kwisamba pa biji byonse, pa kuba’mba nebakwashe umvwe bakeba kutamba bya mulekese nyi?’ Nangwatu inge baana bakiji bacheche, mwakonsha kwibambila’mba: “Inge wamona bintu pa Intaneti bibena kukulengela kukeba kutamba bantu babena kwilaala, wafwainwa kwiya na kumbuula. Kechi wafwainwa kuchina nangwa kumvwa bumvu kuñambila’mba nkukwasheko ne. Mbena kukeba kukukwasha.”

¹⁴ Kimye kyo mubena kusala bya kisangajimbwe byenu, mwafwainwa kulangulukapo bulongo pa kuba’mba mwikale wa kumwenako wawama ku baana benu. Ba Pranas, bo twaambapo ku ntendekelo, baambile’mba: “Mwakonsha kwamba bintu byavula bingi, pano bino baana benu bakata maana ku kumona byo muba ne kwimulondela.” Inge kimye kyonse saka musala nyimbo, mabuku, ne mafilimu awama, mukakwasha baana benu kuba byonkabyo.—Loma 2:21-24.

15, 16. (a) Mambo ka o mwashiinwa kuba’mba Yehoba ukemukwasha kufunjisha baana benu? (b) Tukesamba pa ka mu mutwe walondelapo?

¹⁵ Ki ka kyamwekele kimye Manowa kyo alombele Yehoba kumukwasha kwikala nsemi wawama? “Lesa wa kine waumvwine byaambile Manowa.” (Mitonyi 13:9) Ne anweba bansemi, Yehoba ukomvwa milombelo yenu. Ukemukwasha kufunjisha baana benu. Kabiji ukemukwasha kwibamwesha butemwe, kwikala bepelula, ne kwikala na milangwe.

¹⁶ Byonkatu Yehoba byo akemukwasha kufunjisha baana benu saka bakiji bacheche, byo byo akemukwasha kwibafunjisha inge bakomako kufika mu myaka ya mu ma 13 kufika ku 19. Mu mutwe walondelapo, tukesamba pa butemwe, kwipelula, ne milangwe ya kwa Yesu byo byakonsha kwimukwasha kufunjisha baana benu kwingijila Yehoba inge bakomako.