1. Manoa naaezizeñi hanaautwile kuli naakaba ni mwana?

MANOA ni musalaa hae nebanani buikolwiso bwa kuli habana kuba ni bana. Cwale zazi leliñwi, lingeloi la Jehova labulelela musalaa Manoa kuli ukapepa mwana wamushimani. Yeo neli nto yekomokisa luli! Musalaa Manoa hanaabulelezi muunaa hae taba yeo, muunaa hae naatabile hahulu. Kono hape Manoa naanahanisisize hahulu ka za lika za naatokwa Jehova kuli Manoa aeze ka kuba ndate lubasi. Manoa ni musalaa hae nebaka luta cwañi mwanaa bona kulata Jehova ni kumusebeleza haili fo batu babañata mwa Isilaele nebaeza lika zemaswe? Manoa naakupile Jehova kuli alume lingeloi hape mi ali: “Wena Mulenaa ka, na kupa kuli muuna wa Mulimu yo lumile ku luna, a lu kutele, mi a lu lute se lu swanezi ku ezeza mwana ya ka pepwa.”—Baat. 13:1-8.

2. Ki lika mañi zemuswanela kuluta bana bamina, mi mukona kueza cwañi cwalo? (Mubone mbokisi yeli, “Muituti Wamina wa Bibele Wabutokwa Hahulu.”)

² Haiba mubashemi, mwendi mwautwisisa mwanaaikutwezi Manoa. Nimina munani buikalabelo bwa kutusa bana bamina  kuziba Jehova ni kumulata. (Liprov. 1:8) Ka Nako ya Kulapela Sina Lubasi, mwakona kubatusa kuzwelapili kuituta ka za Jehova ni Bibele. Nihakulicwalo, muswanela kueza zeñata kwandaa kuitutanga Bibele ni bana bamina sunda ni sunda. (Mubale Deuteronoma 6:6-9.) Ki lika mañi zeñwi zekamitusa kubaluta kulata Jehova ni kumusebeleza? Mwa taba ye, lukanyakisisa mutala wa Jesu. Nihaike kuli nesi mushemi, mwakona kuituta kuyena ka mwa naalutezi balutiwa bahae. Jesu naabalata mi naaikokobeza. Mi nanaani temuho, fo kutalusa kuli naatwisisize monebaikutwela luli mi naaziba mwa kubatuseza. Cwale haluboneñi molukona kulikanyiseza Jesu.

3. Balutiwa ba Jesu nebaziba cwañi kuli naabalata?

³ Jesu hañata naabulelelanga balutiwa bahae kuli naabalata. (Mubale Joani 15:9.) Hape naatandanga nako yeñata nibona. (Mare. 6:31, 32; Joa. 2:2; 21:12, 13) Jesu naasi feela muluti wabona kono hape naali mulikanaa bona. Kacwalo, nebasa kakanyi kuli naabalata. Mukona kuitutañi ku Jesu?

4. Mukona kubonisa cwañi bana bamina kuli mwabalata? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 3.)

⁴ Mubulelele bana bamina kuli mwabalata, mi mubabonise kuli ki ba butokwa kumina. (Liprov. 4:3; Tite 2:4) Bo Samuele babapila mwa naha ya Australia, babulela kuli: “Hanenisali yomunyinyani, bo ndate nebani balelanga Buka Ya Ka ya Makande a Bibele zazi ni zazi manzibwana. Nebaalabanga lipuzo zaka, kunikumbata, mane ni kunitubeta ka nako yeniya kwa kulobala. Nenikomokile hahulu hanenizibile kuli bo ndate nebahuliselizwe mwa lubasi monekusa fumanehi hahulu taba ya kukumbatana ni kutubetana! Niteñi, nebalikile mobakonela kaufela kubonisa mobanilatela luli. Kacwalo, nenibile ni swalisano  yetuna ni bona, mi neniikutwile kusilelezwa ni kuli ninani lika kaufela zenitokwa.” Mutuse bana bamina kuikutwa cwalo ka kubabulelelanga hañata kuli mwabalata. Mubakumbatange ni kubatubeta. Mutandange nako inze muambola nibona, kuca ni bona, ni kubapala nibona.

5, 6. (a) Bakeñisa kuli Jesu naalata balutiwa bahae, naaezizeñi? (b) Muswanela kukalimela cwañi bana bamina?

⁵ Jesu naabulezi kuli: “Be ni lata kaufela na ba kalimela ni ku ba laya.” * (Mubone litaluso za kwatasi.) (Sin. 3:19) Ka mutala balutiwa bahae nebakanananga ka nako kaufela ka za kuli ki mañi yomutuna mwahalaa bona. Jesu naasika tuhelela butata bo. Kono naabonisize pilu-telele ka kubakalimela ka kukuta-kutela. Ka nako kaufela nanani musa, mi naalibelelanga nako yeswanela, mi mane naaketanga sibaka sesiswanela kuli abahakulule.—Mare. 9:33-37.

⁶ Bakeñisa kuli mwalata bana bamina, mwaziba kuli muswanela kuba kalimela. Ka linako zeñwi, ki hande kubataluseza libaka nto yeñwi haili yende kamba haifosahalile. Kono kucwañi haiba basa zwelapili kusautwa? (Liprov. 22:15) Mulikanyise Jesu. Mubonise pilu-telele, mi muzwelepili kuba kalimela ka kubaetelela, ka kubaluta, ni ka kubahakulula. Mukete nako yeswanela ni sibaka kuli mubakalimele, mi mueze cwalo ka musa. Kaizeli wa libizo la Elaine yapila kwa South Africa usahupula mone ba mukalimelelanga bashemi bahae. Kamita nebamutalusezanga zenebatokwa kuli aeze. Haneba mubulelelanga kuli naakafiwa koto bakeñisa kusautwa zebabulela, nebaezanga honacwalo. Kono kaizeli yo ubulela kuli: “Nebasani kalimelangi ka nako yebafilikani kamba kusina kunitaluseza libaka hanikalimelwa.” Bakeñisa nto yeo, ka nako kaufela kaizeli yo naaziba kuli bashemi bahae nebamulata.

7, 8. (a) Balutiwa ba Jesu nebaitutileñi kwa litapelo zahae? (b) Litapelo zamina likona kuluta cwañi bana bamina kuitinga ku Mulimu?

⁷ Jesu hanaatuha tamiwa ni kubulaiwa, naakupile Ndatahe kuli: “Abba, Tate, lika kaufela za konahala ku wena; zwisa komoki ye, ku na. Niteñi ku si ke kwa ba mo ni latela, kono ku be mo u latela wena.” * (Mubone litaluso za kwatasi.) (Mare. 14:36) Munahane monebaikutwezi balutiwa ba Jesu hanebautwile tapelo yahae kamba haneba itutile ka za yona. Nebalemuhile kuli nihaike kuli naapetahalile, naasakupanga Ndatahe kuli amutuse. Kacwalo, nebaitutile kuli nibona baswanela kuba ni buikokobezo mi baswanela kuitinga ku Jehova.

⁸ Bana bamina bakona kuituta zeñata kwa litapelo zamina. Nihakulicwalo, hamulapelangi ka mulelo feela wakuluta bana bamina.  Kono habamiutwa inze mulapela, bakaituta kuitinga ku Jehova. Mwa litapelo zamina, musike mwakupa feela Jehova kuli atuse bana bamina, kono mumukupe kuli amituse ni mina. Bo Ana babapila kwa Brazil, babulela kuli: “Hanekunani matata, acwale ka makulunu a bokuku, bashemi baka, nebakupanga Jehova kuli abafe maata akutiyela muinelo wo ni kuli abafe butali bwa kuli baeze likatulo zende. Nihaiba ka nako yenebatalimani ni matata amatuna, nebasiile miinelo yeo mwa mazoho a Jehova. Kacwalo, neniitutile kuitinga ku Jehova.” Bana bamina habamiutwa inze mukupa Jehova kuli amife bundume bwa kukutaza kwa batu be mupila mabapa ni bona, kamba ha mukupa kuli Jehova amituse kubani bundume bwa kuyo ambola ni mubelekisi wamina kuli amife sibaka sakuyo fumaneha kwa mukopano omutuna, bana bamina baka lemuha kuli muitingile ku Jehova kuli amituse, mi bakaituta kueza nto yeswana.

9. (a) Jesu naalutile cwañi balutiwa bahae kuba ni buikokobezo ni kusaba ni buitati? (b) Haiba munani buikokobezo mi hamuna buitati, bana bamina bakaitutañi?

⁹ Jesu naabulelezi balutiwa bahae kuli babeni buikokobezo ni kuli basike babani buitati, mi naabatomezi mutala. (Mubale Luka 22:27.) Baapostola bahae nebaboni kuli naaitombozi kusebeleza Jehova ni kutusa babañwi, mi nibona nebaitutile kueza nto yeswana. Nimina mwakona kuluta bana bamina ka kubatomela mutala. Bo Debbie, babanani bana bababeli, babulela kuli: “Bakeñisa kuli bakuluna ki baana-bahulu nenisautwangi muna hanebatandanga nako ni batu babañwi. Neniziba kuli lubasi lwaluna  hanelutokwa kuli bakuluna baluiseze pilu, bakuluna nebaezanga cwalo.” (1 Tim. 3:4, 5) Mutala wa bo Debbie ni bakubona, bo Pranas, neutusize cwañi lubasi lwabona? Bo Debbie babulela kuli bana babona nako kaufela nebaitakalezanga kutusa kwa mikopano yemituna. Nebanani tabo, nebabile nibalikani babande, mi nebatabela kuba ni mizwale ni likaizeli babona. Lubasi kaufela ka nako yacwale lusebeleza Jehova mwa sebelezo ya nako kaufela. Haiba munani buikokobezo mi hamuna buitati, muluta bana bamina kuli balate kutusa babañwi.

10. Jesu naaituisize cwañi temuho batu babañwi ba kwa Galilea hanebatile kuto mubata?

¹⁰ Jesu naanani temuho yetuna. Naasika isa feela pilu kuzenebaezize batu, kono naaisize pilu kwa nto yenetahisize kuli baeze nto yeo. Naakona kuziba zeneli mwa lipilu zabona. Ka mutala, nako yeñwi batu babañwi ba kwa Galilea nebatile kuto mubata. (Joa. 6:22-24) Naalemuhile kuli libaka luli lenebatezi nesi la kuli bato teeleza kuyena hanaanze aluta, kono neli ka libaka la kuli nebatokwa lico. (Joa. 2:25) Jesu naaziba luli monebaikutwezi. Ka kubonisa musa, naabahakuluzi ni kubataluseza licinceho zene balukela kueza.—Mubale Joani 6:25-27.

11. (a) Mukona kueza cwañi kuli muzibe mobaikutwela bana bamina ka za kukutaza? (b) Mukona kutusa cwañi bana bamina kuli baikole bukombwa?

¹¹ Nihaike kuli hamukoni kuziba zemwa lipilu za batu, ni mina mwakona kuba ni temuho. Ka mutala, mwakona kulika kuutwisisa mobaikutwela bana bamina ka za bukombwa. Mwakona kuipuza kuli, ‘Kana bana baluna banyolelwanga feela nako yelupumulanga ni kuca sico kamba kunwa nto yeñwi haluli mwa bukombwa?’ Haiba mulemuha kuli bana bamina habaikolangi hahulu bukombwa, mulike kueza nto yeñwi yekatahisa kuli baikole hahulu bukombwa. Mubafe misebezi yeminyinyani yakueza ilikuli baikutwe kuli ki babutokwa.

12. (a) Jesu naalemusize balutiwa bahae ka za nto mañi? (b) Ki kabakalañi balutiwa ba Jesu hanebatokwa temuso yahae luli?

¹² Jesu naaitusisize temuho ka nzila ifi yeñwi? Naaziba kuli mafosisa a manyinyani akona kutahisa kuli mutu aeze sibi sesituna, mi naalemusize balutiwa bahae ka za taba yeo. Ka mutala, balutiwa nebaziba kuli kueza buhule kufosahalile. Kono Jesu naabalemusize ka za lika zekona kutahisa kuli mutu aeze buhule. Naabulezi kuli: “Mutu kaufela ya swalelela ku talima musali mi a mu lakaza u se a bukile kale ni yena mwa pilu ya hae. Cwale haiba liito la hao la bulyo la ku sitatalisa, u li kule mi u li nepele kwahule ni wena.” (Mat. 5:27-29) Balutiwa ba Jesu nebapila mwahalaa batu ba Maroma banebanani muzamao omaswe, ili baneba lata kubuha mafilimu a batu babaeza buhule, ni babaitusisa lipulelo zemaswe. Kacwalo Jesu ka lilato, naalemusize balutiwa bahae kuli baambuke nto ifi kamba ifi yene katahisa kuli kubabele taata kueza zelukile.

13, 14. Mukona kutusa cwañi bana bamina kuambuka zemaswe zakuitabisa ka zona?

¹³ Ka kuba mushemi, nimina mwakona kuitusisa temuho kuli musileleze bana bamina kuli basike baeza nto ifi kamba ifi yesa tabisi Jehova. Ka bumai, kacenu nihaiba banana babanyinyani ba mwa butata bwa kuli bakona kubuha maswaniso a mapunu kamba lika zeñwi zemaswe. Nihakulicwalo, muswanela kubulelela bana bamina kuli kufosahalile kubuha lika zemaswe. Kono kunani lika zeñwi  zeñata zemukona kueza kuli musileleze bana bamina. Muipuze kuli: ‘Kana bana baka baziba libaka kubuha maswaniso a mapunu hakufosahalile hahulu? Ki lika mañi zekona kutahisa kuli babuhe maswaniso ao? Kana balukuluhile kuambola ni na ka za litaba lifi kamba lifi, ilikuli bakupe tuso habatalimana ni muliko wa kubata kubuha maswaniso a mapunu?’ Nihaiba kuli bana bamina ki babanyinyani hahulu, mwakona kubabulelela kuli: “Haiba mubona nto yeñwi fa Intaneti yetahisa kuli mubate kuziba ka za somano, mi hape mubata kubuha nto yeo, mumate muto nibulelela. Mukupe tuso kuna musike mwa saba kamba kuutwa maswabi. Nibata kumitusa.”

¹⁴ Hamuketa zakuitabisa ka zona, hape munahanisise ka momukona kutomela bana bamina mutala omunde. Bo Pranas bababulezwi kwa makalelo, babulela kuli: “Mwakona kubulela zeñata ka za lika zeñata, kono bana bamina bakabona zemueza mi baka milikanyisa.” Haiba nako kaufela mwaketanga hande lipina zemuteeleza kuzona, libuka zemubala, ni mafilimu akubuha, mukatusa bana bamina kueza nto yeswana.—Maro. 2:21-24.

15, 16. (a) Ki kabakalañi hamukona kubani buikolwiso bwa kuli Jehova uka mitusa kuli mulute bana bamina? (b) Lukanyakisisañi mwa taba yetatama?

¹⁵ Ki lika mañi zeneezahezi Manoa hanaakupile Jehova kuli amutuse kuba mushemi yomunde? ‘Mulimu wa niti naautwile linzwi la Manoa.’ (Baat. 13:9) Bashemi, ni mina Jehova uka teeleza kwa litapelo zamina. Uka mitusa kuluta bana bamina. Mi uka mitusa kuli mubonise lilato, buikokobezo, ni temuho.

¹⁶ Sina feela mwakamituseza Jehova kuluta bana bamina habasali babanyinyani, wakona kumitusa kuli mubalute hase banonobokile. Mwa taba yetatama, lukanyakisisa momukona kutusezwa ki lilato, buikokobezo, ni temuho za naabonisize Jesu kuli mulute bana bamina babasanonoboka kuli basebeleze Jehova.