Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

Kyxnaqʼtzanxe qe tal kykʼwaʼle tuʼn kyajbʼen te Jehová

Kyxnaqʼtzanxe qe tal kykʼwaʼle tuʼn kyajbʼen te Jehová

«In chin kubʼsane twitza Nman Dios, tuʼn ttzaj tlajoʼna juntl maj aju xinaq qukʼile, tuʼntzun ttzaj tmaʼn qeye tzaʼn tten tuʼn tchʼiset tal neʼ ok tul itzʼj.» (JUECES 13:8)

BʼITZ: 44 EX 6

1. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Manóah tej tok tbʼiʼn qa kʼokeltoq te tatbʼaj?

OTOQ kubʼ t-ximen Manóah ex t-xuʼjil qa mlayx tzul itzʼj jun kykʼwaʼl. Noqtzun tuʼnj, jun qʼij pon jun t-anjel Jehová qʼamalte te t-xuʼjil Manóah qa ok tzul itzʼj jun tal. Tej t-xi tqʼamaʼn te tchmil aju tqanil lu, nyalo okx jaw tzalaj, ax ikx kubʼlo ten ximel tiʼj tiʼ tajbʼil Jehová tuʼn tbʼant tuʼn aj tok te tatbʼaj. Tuʼnju ateʼtoq nim aj Israel in kubʼ kybʼinchaʼn nya bʼaʼn, ¿alkye tten jaku txi t-xnaqʼtzan Manóah ex t-xuʼjil aju kykʼwaʼl tuʼn tten tkʼujlabʼil tiʼj Jehová ex tuʼn tajbʼen te? Tuʼntzunju, ok ten Manóah kubʼsal te Jehová tuʼn ttzaj t-samaʼn juntl maj t-anjel, tuʼntzun ttzaj tqʼamaʼn kye alkye tten tuʼn tchʼiyset aju tal kykʼwaʼl aj tul itzʼj (Jueces 13:1-8).

2. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant kyuʼn tatbʼaj, ex tiʼ jaku tzʼonin kyiʼj tuʼn tbʼant kyuʼn? (Qʼonka twitza tiʼj xnaqʼtzbʼil, « ¿Alkye qeju mas nim kyoklen tuʼn t-xi tqʼoʼna xnaqʼtzbʼil kye?».)

2 Qa mambʼaj teya, in nel-lo tnikʼa tiʼjju kubʼ tnaʼn Manóah. O tzaj tqʼoʼn Jehová kyoklen mambʼaj tuʼn t-xi kyxnaqʼtzan kykʼwaʼl tuʼn kyajbʼen te Jehová ex tuʼn tok kykʼujlaʼn (Proverbios 1:8). Toj ambʼil in xi tqʼoʼna kyukʼil toj tjaya te Jehová tkyaqil seman, jaku tzʼonina kyiʼj tkʼwaʼla tuʼn tkyaj toj kywiʼ, aju in nel kynikʼ tiʼj Jehová ex tiʼj Xjan Uʼj (kjawil uʼjit Deuteronomio 6:6-9). ¿Tiʼ mas jaku tzʼonin tiʼja tuʼn kukx tonina kyiʼj tkʼwaʼla? Aju techel kyaj tqʼoʼn Jesús. Ax tok, mintiʼ te Jesús tkʼwaʼl e ten, noqtzun tuʼnj, jaku tzʼel kykanoʼn tatbʼaj alkye tten xi t-xnaqʼtzaʼn Jesús qe t-xnaqʼtzbʼen. Tojju xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj qa kʼujlaʼn qe tuʼn ex qa kubʼ tin tibʼ. Ax ikx el tnikʼ Jesús tiʼj tiʼ in kubʼtoq kynaʼn ex el tnikʼ tiʼj alkye tten jakutoq tzʼonin kyiʼj. Ex qo xnaqʼtzal tiʼj alkye tten jaku tzʼel qkanoʼn aju bʼant tuʼn Jesús.

YEKʼUNXA KYE TKʼWAʼLA QA KʼUJLAʼN QE TUʼNA

3. ¿Tiquʼn qʼuqlitoq kykʼuʼj t-xnaqʼtzbʼen Jesús qa kʼujlaʼn qe tuʼn?

3 Kukx xi tqʼamaʼn Jesús kye t-xnaqʼtzbʼen qa kʼujlaʼn qe tuʼn (kjawil uʼjit Juan 15:9). Ax ikx, el tpaʼn ambʼil tuʼn tten kyukʼil (Marcos 6:31, 32; Juan 2:2; 21:12, 13). Nya oʼkx ok Jesús te jun aj xnaqʼtzal kye, ax ikx ok te jun tbʼanel kyamiw. Tuʼntzunju, qʼuqlitoq kykʼuʼj qa kʼujlaʼn qe tuʼn Jesús. ¿Alkye tten jaku tzʼel tkanoʼna techel kyaj tqʼoʼn Jesús?

4. ¿Alkye tten jaku txi tyekʼuna kye tkʼwaʼla qa kʼujlaʼn qe tuʼna? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal.)

4 Qʼamanxa kye tkʼwaʼla qa kʼujlaʼn qe tuʼna ex yekʼunxa kye qa nim kyoklen toj twitza (Proverbios 4:3; Tito 2:4). Tqʼama Samuel te tnam Australia jlu: «Tej tzmatoq tal kʼwaʼl qine, jaw tuʼjin ntate tkyaqil qonikʼen weye aju uʼj Wuʼje te txʼolbʼabʼil tiʼj Tyol Dios. Kukx tzaj tonin qine kyukʼil nxjele, in chin tzaj tchleʼntoqe ex in nel ttzʼubʼin, moqa in nel tmaʼtzin, nwitze aj nxiʼye wtal. Nim in jaw labʼine tej tel nnikʼe tiʼj qa mintiʼtoq in bʼant toj tja ntate tuʼn tel tzʼubʼet kywitz ex tuʼn ttzaj kychlen kyibʼ. Noqtzun tuʼnj, ok tilil tuʼn, tuʼn ttzaj tyekʼun tkʼujlabʼil wiʼje. Tuʼn jlu, chʼiy wamiwbʼile tukʼil, nim in jaw tzalaje ex ten qʼuqbʼil nkʼuʼje tuʼn». Tzʼonina kyiʼj tkʼwaʼla tuʼn tkubʼ kynaʼn jlu ex qʼamanxa jlu kye, «kʼujlaʼna wuʼne». Bʼaʼn tuʼn kytzaj tchleʼna ex tuʼn tel ttzʼubʼina kywitz. Paʼmila ambʼil tuʼn tyolina, tuʼn twaʼna ex tuʼn t-saqchana kyukʼil.

5, 6. a) Tuʼnju kʼujlaʼntoq qe t-xnaqʼtzbʼen Jesús tuʼn, ¿tiʼ bʼant tuʼn? b) ¿Alkye tten jaku chex tkawina tkʼwaʼla?

5 Tqʼama Jesús jlu: «Aqeju kʼujlaʼn wuʼne in cheʼx nkawine ex in che kubʼ tuj kastiw wuʼne» (Apocalipsis 3:19). * (Qʼonka twitza tiʼj tqanil t-xe t-xaq uʼj.) Jun techel, toj nimku maj in che yolintoq t-xnaqʼtzbʼen Jesús tiʼj alkyeju mas nim toklen kyxol. El tnikʼ Jesús tiʼjju nya bʼaʼn lu. Noqtzun tuʼnj, ten tpasens kyiʼj, ax ikx xi tjyoʼn ambʼil ex jatumel bʼaʼn tuʼn t-xi tqʼoʼn kawbʼil kye tukʼil kʼujlabʼil (Marcos 9:33-37).

Jyonxa alkye ambʼil jaku chex tkawina qe tkʼwaʼla tukʼil kʼujlabʼil

6 Tuʼnju kʼujlaʼn qe tkʼwaʼla tuʼna, in nel tnikʼa qa il tiʼj tuʼn kyxiʼ tkawina. Qa ma kubʼ kybʼinchaʼn jun nya bʼaʼn, atlo maj oʼkx jaku txi tqʼamaʼna kye qa nya bʼaʼn aju xbʼant kyuʼn. ¿Yajtzun qa mintiʼ ma txi kybʼiʼn? (Proverbios 22:15). Bʼaʼn tuʼn tel tkanoʼna tiʼj Jesús. Kukx kawinxa qe tkʼwaʼla ex yekʼunxa kybʼe tukʼe pasens. Jyonxa alkye ambʼil jaku chex tkawina tukʼil kʼujlabʼil. At jun ermana te tnam Sudáfrica aju Elaine tbʼi, in tzaj tnaʼn alkye tten xi kawin kyuʼn ttat. Toj tkyaqil ambʼil in xi kyqʼamaʼn ttat Elaine te, tiʼ kyajbʼil tuʼn tbʼant tuʼn. Qa ma txi kyqʼamaʼn te qa kbʼel tkastiw, in bʼant kyuʼn. Noqtzun tuʼnj, in tzaj tqʼamaʼn Elaine jlu: «Nya toj qʼoj in kubʼ nkastiwoye kyuʼn ex nya toj qʼoj in tzaj kyqʼamaʼn weye tiquʼn in kubʼ nkastiwoye». Tuʼn jlu, el tnikʼ tiʼj qa kʼujlaʼn kyuʼn ttat.

MIʼN JAW TNIMSAN TIBʼA KYWITZ TKʼWAʼLA

7, 8. a) ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil el kykanoʼn t-xnaqʼtzbʼen Jesús tej tok kybʼiʼn tnaʼj Dios? b) ¿Alkye tten jaku tzʼonin tnaʼj Diose kyiʼj tkʼwaʼla tuʼn tok qʼuqeʼ kykʼuʼj tiʼj Jehová?

7 Tej chʼinxtoq tpon ambʼil tuʼn tzaj tzyuʼn Jesús ex tuʼn tkubʼ bʼyoʼn, xi tqʼamaʼn jlu te ttat: «Tat, aya Nman, tkyaqil jaku bʼant tuʼna; qʼiʼmela kʼixkʼoj lu wiʼje tuʼn miʼn tikʼx wuʼne; pero mya tuʼn tbʼant aju wajbʼile, noq oʼkx tuʼn tbʼant aju tajbʼila» (Marcos14:36). * (Qʼonka twitza tiʼj tqanil t-xe t-xaq uʼj.) Ximana tiʼj tiʼ kubʼ kynaʼn qeju t-xnaqʼtzbʼen Jesús tej toj kybʼiʼn tnaʼj Dios. El kynikʼ tiʼj, maske tzʼaqlixix te Jesús, noqtzun tuʼnj, kukx jyon onbʼil tukʼil Ttat. Tuʼntzunju, el kynikʼ t-xnaqʼtzbʼen Jesús tiʼj qa mintiʼ tuʼn tjaw kynimsan kyibʼ ex tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj tiʼj Jehová.

Aj tok kybʼiʼn tkʼwaʼla aju tnaʼj Diosa, kʼonil kyiʼj tuʼn tok qʼuqeʼ kykʼuʼj tiʼj Jehová

8 Jaku tzʼel kykanoʼn tkʼwaʼla kyiʼj qe naʼj Dios kbʼantel tuʼna kywitz. Nyalo oʼkx in naʼne Dios tuʼn kyxi t-xnaqʼtzaʼna tkʼwaʼla. Noqtzun tuʼnj, aj tok kybʼiʼn tkʼwaʼla aju tnaʼj Diosa, kʼonil kyiʼj tuʼn tok qʼuqeʼ kykʼuʼj tiʼj Jehová. Aj tnaʼne Dios, nya oʼkx tuʼn t-xi tqanina te Jehová tuʼn tonin kyiʼj tkʼwaʼla, ax ikx qaninxa te tuʼn ttzaj onina tuʼn. Tzaj tqʼamaʼn Ana te tnam Brasil jlu: «Aj ttzaj nya bʼaʼn kyxol ntate ex aj tzaj kyyabʼ nchmane ex nyaye, tkyaqil maj in xi kyqanin ntate onbʼil te Jehová tuʼn ttzaj tqʼoʼn kyipumal tuʼn kyex twitzju nya bʼaʼn ex tuʼn ttzaj tqʼoʼn kynabʼil tuʼn tkubʼ kyximen tiʼ kbʼantel kyuʼn. Ax ikx aj ttzaj nimxix yajbʼil kyiʼj, in kyaj kyqʼoʼn tkyaqil nya bʼaʼn toj tqʼobʼ Jehová. A jlu o tzʼonin wiʼje tuʼn tok qeʼ nkʼuʼje tiʼj Jehová». Qa ma tzʼok kybʼiʼn tkʼwaʼla aj t-xi tqanina tipuna te Jehová tuʼn tpakbʼaʼna kye xjal in che anqʼin jatumel in nanqʼina moqa aj t-xi tqanina ambʼil te tpatrona tuʼn t-xiʼya toj jun nimaq chmabʼil, tuʼn jlu kʼelel kynikʼ tiʼj qa in nok qeʼ tkʼuʼja qa tzul onina tuʼn Jehová ex qa ik ma bʼant tuʼna, ax ikx kye jaku bʼant kyuʼn.

9. a) ¿Alkye tten xi t-xnaqʼtzaʼn Jesús kye t-xnaqʼtzbʼen tuʼn miʼn tjaw kynimsan kyibʼ ex tuʼn kyonin kyiʼj txqantl? b) Qa mintiʼ in jaw tnimsaʼn teya tibʼ ex at tkʼujlabʼila, ¿tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel kyiʼn tkʼwaʼla tiʼj?

9 Xi t-xnaqʼtzaʼn Jesús kye t-xnaqʼtzbʼen tuʼn kyok te mans ex tuʼn kyonin kyiʼj txqantl ex kubʼ tqʼoʼn Jesús techel kywitz (kjawil uʼjit Lucas 22:27). El kynikʼ t-apóstol tiʼj qa ok tilil tuʼn, tuʼn tajbʼen te Jehová ex tuʼn tonin kyiʼj txqantl, axju kye bʼant kyuʼn. Ax ikx teya jaku txi t-xnaqʼtzaʼna qe tkʼwaʼla tukʼe techel in kubʼ tqʼoʼna kywitz. Tqʼama Debbie aju at kabʼe tal jlu: «Mintiʼ in tzaj nqʼoje tuʼnju in xi tqʼoʼn nchmile ambʼil tuʼn tonin kyiʼj erman, tuʼnju in najbʼen te ansyan. Ojtzqiʼn wuʼne qa kʼonil nchmile qiʼje toj ambʼil qajbʼile onbʼil» (1 Timoteo 3:4, 5). ¿Alkye tten onin kyiʼj kykʼwaʼl Debbie ex Pranas aju techel kubʼ kyqʼoʼn kywitz? Tqʼama Pranas qa aʼyeju tkʼwaʼl kukx kyajbʼiltoq tuʼn kyonin toj nimaq chmabʼil. In che tzalajtoq, in che kanet tbʼanel kyamiw ex kyajbʼiltoq tuʼn kyten kyukʼil kykyaqil erman. Toj ambʼil jaʼlo, kykyaqil toj njaye in qo ajbʼene te Jehová toj tkyaqil ambʼil. Qa mintiʼ in jaw tnimsan tibʼa ex qa in kubʼ tyekʼuna qa taja tuʼn tonina kyiʼj txqantl, jaku chex t-xnaqʼtzana tkʼwaʼla tuʼn kyonin kyiʼj txqantl.

TZʼELX TNIKʼA KYIʼJ TKʼWAʼLA

10. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Jesús tej in che jyontoq junjun xjal te Galilea tiʼj?

10 Tzʼaqlexix te Jesús ex jakutoq tzʼel tnikʼ tiʼjju in che ximen xjal tiʼj (Juan 2:25). Tuʼntzunju, nya oʼkx ok tqʼoʼn twitz tiʼjju in kubʼ kybʼinchaʼn xjal sino el tnikʼ tiʼj tiquʼn in kubʼ kybʼinchaʼn jun tiʼ. Jun techel, toj jun qʼij in che jyontoq junjun xjal te tnam Galilea tiʼj Jesús (Juan 6:22-24). Noqtzun tuʼnj, el tnikʼ Jesús tiʼj tiquʼn e pon, nya tuʼnju kyajbʼiltoq tuʼn tok kybʼiʼn aju in xi t-xnaqʼtzaʼn sino tuʼnju kyajbʼiltoq kywa. Tuʼntzunju, ok ten Jesús onil kyiʼj qe xjal lu tukʼil pasens ex xi tqʼamaʼn kye tiquʼn iltoq tiʼj tuʼn tkubʼ kychʼixpuʼn kyximbʼetz (kjawil uʼjit Juan 6:25-27).

Jaku tzʼonina kyiʼj tkʼwaʼla tuʼn kytzalaj toj pakbʼabʼil (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 11)

11. a) ¿Alkye tten jaku tzʼel tnikʼa tiʼj qa axix tok kygan tkʼwaʼla tuʼn kypakbʼan? b) ¿Alkye tten jaku tzʼonina kyiʼj tkʼwaʼla tuʼn tel mas tbʼanel aju pakbʼabʼil kye?

11 Ax tok, mlaylo tzʼel tnikʼa tiʼ tkuʼx toj kyanmi tkʼwaʼla, noqtzun tuʼnj, jaku tzʼel tnikʼa tiʼj tiquʼn in kubʼ kybʼinchaʼn junjun tiʼchaq. Jun techel, in che pakbʼanlo tkʼwaʼla tukʼila. Jaku kubʼ t-xjelina jlu: «¿Tiquʼn in che pakbʼan nkʼwaʼle? ¿Tuʼnju axix tok kygan? ¿Moqa noq oʼkx tuʼnju in qo weʼye wal moqa kʼal jun tiʼ?». Qa ma tzʼel tnikʼa tiʼj qa nya kygan tkʼwaʼla tuʼn kypakbʼan, tzʼonina kyiʼj tuʼn tel mas tbʼanel te kye. Jaku txi tqʼoʼna junjun kyaqʼun tuʼntzun tkubʼ kynaʼn qa at kyoklen.

12. a) ¿Tiʼ xi tqʼamaʼn Jesús kye t-xnaqʼtzbʼen? b) ¿Tiquʼn iltoq tiʼj tuʼn tok kyxqʼuqin kyibʼ t-xnaqʼtzbʼen Jesús tiʼj yaẍbʼil?

12 Ax ikx onin Jesús kyiʼj qe t-xnaqʼtzbʼen toj juntl tumel. Ojtzqiʼn tuʼn Jesús qa at jun ma kubʼ tbʼinchaʼn jun nya bʼaʼn, a jlu jaku txi tiʼn tuʼn tkubʼ tbʼinchaʼn juntl matij il. Tuʼntzunju, xi tqʼamaʼn kye tuʼn tok kyxqʼuqin kyibʼ. Jun techel, el kynikʼ t-xnaqʼtzbʼen Jesús tiʼj qa nya bʼaʼn aju yaẍbʼil. Ax ikx onin kyiʼj tuʼn miʼn kykubʼ tzʼaq toj yaẍbʼil tej tqʼama jlu: «Alkye jun ma txi keʼyinte jun xuʼj ex in pon tkʼuʼj tiʼj tuʼn bʼinchante mya bʼaʼn tukʼil, ma tbʼincha aj pajil tuj tanmi. Qa tuʼn tlaj tbʼaqʼ twitza tuj bʼanqʼabʼaj kbʼel tzʼaqa tuj il, qʼiʼmetza ex xoʼmixa» (Mateo 5:27-29). ¿Tiquʼn iltoq tiʼj tuʼn t-xi tqʼamaʼn Jesús jlu kye t-xnaqʼtzbʼen? Tuʼnju aʼyeju xjal toj ambʼil aju in che yaẍin ex kygan tuʼn tok kyqʼoʼn kywitz tiʼj saqchbʼil jatumel in che yaẍin xjal ex in netz qʼamaʼn nya bʼaʼn yol toj. Tuʼnju e ok tkʼujlaʼn Jesús qe t-xnaqʼtzbʼen, xi tqʼamaʼn kye tuʼn miʼn tok kyqʼoʼn kywitz tiʼj jun tiʼ aju jaku kubʼ kybʼinchaʼn juntl il tuʼn.

13, 14. ¿Alkye tten jaku tzʼonina kyiʼj tkʼwaʼla tuʼn tel kyikʼen nya bʼaʼn saqchbʼil?

13 Aqeye mambʼaj, il tiʼj tuʼn kyonine kyiʼj kykʼwaʼle tuʼn miʼn tkubʼ kybʼinchaʼn jun tiʼ aju in nel tikʼun Jehová. Bʼisbʼajilxix, toj ambʼil jaʼlo axpe ikx qe tal kʼwaʼl jaku tzʼok kyqʼoʼn kywitz kyiʼj xjal mintiʼ kyxbʼalun tok ex junjuntl tilbʼilal nya bʼaʼn. ¿Tzeʼn jaku tzʼonina kyiʼj? Ax tok, bʼaʼn tuʼn t-xi tqʼamaʼna kye qa nya bʼaʼn jlu. Noqtzun tuʼnj, nya oʼkx jlu tuʼn tbʼant tuʼna. Jaku kubʼ t-xjelina jlu: «¿Ojtzqiʼn kyuʼn nkʼwaʼle qa jaku tzaj nya bʼaʼn kyiʼj qa ma tzʼok kyqʼoʼn kywitz kyiʼj xjal mintiʼ kyxbʼalun tok? ¿Tiquʼn jaku tzʼok kyqʼoʼn kywitz kyiʼj nya bʼaʼn tilbʼilal? ¿Nyapelo kwest in nela toj kywitz tuʼn kyyolin wukʼile tiʼj nya bʼaʼn lu? ¿In tzajpe kyqanin onbʼil weye qa in kubʼ kynaʼn qa kyajbʼil tuʼn tok kyqʼoʼn kywitz kyiʼj nya bʼaʼn tilbʼilal?». Maske tzma kʼwaʼlx qe tkʼwaʼla, jaku txi tqʼamaʼna jlu kye: «Qa ma tzʼok tqʼoʼn twitza tiʼj jun tiʼ toj Internet ik tzeʼn nya bʼaʼn tilbʼilal aju jaku tzaj tajbʼila tuʼn tok tqʼoʼn twitza tiʼj, jaku tzaj tqʼamaʼna weye. Miʼn xobʼa ex miʼn bʼaj tkʼuʼja, waje tuʼn wonine tiʼja».

14 Aj tjaw tjyoʼna alkye saqchbʼil kysaqchala tiʼj, bʼaʼn tuʼn t-ximana tiʼj tzeʼn jaku kubʼ tqʼoʼna jun tbʼanel techel kywitz tkʼwaʼla. «Nya il tiʼj tuʼn t-xi tqʼamaʼna nim yol kye, tuʼnju aj tok kyqʼoʼn kywitz tiʼjju in kubʼ tbʼinchaʼna jaku tzʼel kykanoʼn», chi Pranas, aju ma qo yolin tiʼj. Qa ma jaw tjyoʼna alkyeqe bʼitz kbʼiʼle tiʼj, alkyeqe uʼj kjawil tuʼjina ex qa ma jaw tjyoʼna tbʼanel película, jaku tzʼonina kyiʼj tkʼwaʼla tuʼn tel kykanoʼn tiʼja (Romanos 2:21-24).

OK TZUL ONINA TUʼN JEHOVÁ

15, 16. a) ¿Tiquʼn qʼuqlixix tkʼuʼja qa tzul onina tuʼn Jehová tuʼn kyxi t-xnaqʼtzaʼna tkʼwaʼla? b) ¿Tiʼ kbʼel qxnaqʼtzan toj juntl xnaqʼtzbʼil?

15 ¿Tiʼ bʼaj tej t-xi tqanin Manóah onbʼil te Jehová tuʼn tok te jun tbʼanel tatbʼaj? Tzaj ttzaqʼweʼn «Dios ik tzaʼn otoq txi tqanin Manóah» te (Jueces 13:9). Aqeye mambʼaj, ax ikx tzul tbʼiʼn Jehová aju kynaʼj Diose. Tzul tonin Jehová kyeye tuʼn kyxi kyxnaqʼtzaʼne kykʼwaʼle. Ex che tzajel onine tuʼn, tuʼn t-xi kyyekʼune kykʼujlabʼile, tuʼn miʼn tjaw kynimsaʼn kyibʼe ex tuʼn tel kynikʼe kyiʼj.

16 Ik tzeʼn in tzaj onina tuʼn Jehová tuʼn kyxiʼ t-xnaqʼtzaʼna tal tkʼwaʼla jaʼlo, ax ikx ktzajel onina tuʼn, tuʼn kyxiʼ t-xnaqʼtzaʼna tkʼwaʼla aj kyokx toj kykuʼxumal. Toj juntl xnaqʼtzbʼil qo xnaqʼtzal tiʼj alkye ten jaku tzeʼl tkanoʼna techel kyaj tqʼoʼn Jesús tuʼn t-xi tyekʼuna kye tkʼwaʼla qa qkʼujlaʼn qe tuʼna, qa in kubʼ tin tibʼa ex qa in nel tnikʼ tiʼjju in kynaʼn, iktzun tten jaku txi t-xnaqʼtzaʼna qe tkʼwaʼla aj kyokx toj kykuʼxumal tuʼn kyajbʼen te Jehová.

^ taqik' 5 Toj Tyol Dios aju yol kawbʼil, a t-xilen tuʼn t-xi yekʼet bʼe, tuʼn t-xi qʼet xnaqʼtzbʼil, kawbʼil ex at maj kastiw. Aqeye mambʼaj, kykawinxe kykʼwaʼle tukʼil kʼujlabʼil ex miʼn chex kykawine qa in che qʼojin.

^ taqik' 7 Toj yol griego in ajbʼentoq yol «Tat» kyuʼn tal kʼwaʼl toj ambʼil tej tten Jesús te jun yekʼbʼil tiʼj kykʼujlabʼil ex nimbʼil kyiʼj kytat.