1. Andi Manoa bi du di a jei taa hën ku hën mujëë bi o pai wan mii?

MANOA ku hën mujëë bi dë seiki taa de an bi o sa pai miii möön. Ma wan daka, hën wan ëngëli u Jehovah ko piki di mujëë u Manoa taa a o pai wan womi mii. De an bi pena mëni sö wan soni seei! Di a konda di soni da Manoa, hën Manoa wai seei. Ma Manoa bi pakisei tu u di fasi fa Jehovah bi o kë faa kiija di mii. Unfa Manoa ku hën mujëë bi o sa heepi di womi mii u de faa lobi Jehovah, söseei faa dini ën, hii fa sömëni sëmbë u Isaëli bi ta du hogi soni? Manoa bi begi Jehovah faa manda di ëngëli fëën ko baka. A bi taki taa: „Djunsu dë i manda di womi u di tuutuu Gadu ko. Mi ta begi i fii mandëën ko baka faa konda da u unfa u musu kiija di mii di woo pai.”​—Kuutuma 13:1-8.

2. Andi i musu lei dee mii fii, nöö unfa i sa du ën? (Luku di pisi „ Dee sëmbë dee i musu ta möön lei soni u Bëibel”.)

² Ee i da wan mama nasö wan tata, nöö a o dë sö taa i ta fusutan fa Manoa bi fii. Iseei abi di faantiwöutu u heepi dee mii fii u de ko sabi Jehovah, söseei u de ko lobi ën * (Luku di pisi a basu.) (Nöngö 1:8). Te i ta hoi di Wosudendu Dini, nöö i sa heepi de u de lei  soni u Jehovah, söseei u de lei soni u di Bëibel go dou. Tuu taa u musu ta lei dee mii fuu soni u Bëibel hibiwan wiki, ma di soni dë wanwan an tjika u heepi de. (Lesi Detolonomi 6:6-9.) Andi i musu du möön u lei dee mii fii u de lobi Jehovah, söseei u de dini ën? A di woto aki, woo luku unfa u sa djeesi Jesosi. Hii fa an bi abi miii, tökuseei u sa lei soni nëën a di fasi fa a bi ta lei dee bakama fëën soni. Jesosi bi lobi de, nöö a bi abi sakafasi tu. A bi abi di köni u si soni a wan bunu fasi, nöö a bi ta fusutan unfa dee bakama fëën bi ta fii tuutuu, söseei a bi saanfa a bi musu heepi de. Wë, boo go luku unfa u sa djeesi Jesosi.

3. Unfa dee bakama u Jesosi bi sabi taa a bi lobi de?

³ Hiniwan juu Jesosi bi ta piki dee bakama fëën taa a lobi de. (Lesi Johanisi 15:9.) A bi ta abi ten da de (Maikusi 6:31, 32; Johanisi 2:2; 21:12, 13). Jesosi an bi dë di sëmbë di bi ta lei de soni nöö, ma a bi dë de mati tu. Fëën mbei de bi dë seiki taa Jesosi bi lobi de. Andi i sa lei u Jesosi?

4. Unfa i sa lei dee mii fii taa i lobi de? (Luku di peentje a bigi u di woto.)

⁴ Piki dee mii fii taa i lobi de, nöö lei de fa i lobi de tjika (Nöngö 4:3; Titusi 2:4). Samuel di ta libi a di köndë Ösutualia taki taa: „Di mi bi dë miii, mi tata bi lo’ u lesi di buku Dee woto u di Bëibel da m’ hiniwan ndeti. A bi ta piki dee soni mi bi ta hakisi ën, a bi ta baasa m’, nöö a bi ta bosi m’ ufö mi go duumi. A bi foondo mi seei di mi ko sabi bakaten taa dee famii u mi tata an bi abi di guwenti u baasa deseei, nasö u bosi deseei! Ma tökuseei a bi ta mbei taanga möiti u lei mi taa a lobi m’. Te u kaba fëën, mi ku ën bi ko dë gaan mati. Mi bi ta fii bunu, nöö ma bi ta dë pantapanta.” Heepi dee mii fii u de fii di wan seei fasi, u di i ta piki de taa i lobi de. Baasa de, nöö bosi de tu. I musu abi ten u ta fan ku de, u ta njan ku de, söseei u ta pëë ku de.

5, 6. (a) Andi Jesosi bi du, u di a bi lobi dee bakama fëën? (b) Unfa i musu kiija dee mii fii?

⁵ Jesosi bi taki taa: „Di sëmbë di mi lobi nöö hën mi ta gandji da ta kiijëën ku sitaafu faa musu ko bumbuu sëmbë” * (Luku di pisi a basu.) (Akoalimbo 3:19). Sömëni pasi dee bakama u Jesosi bi ta fia ku deseei ta hakisi de na de ee undi u de möön hei möön di wotowan. Jesosi an bi ta du kuma an bi sabi taa sö de bi ta fia ku deseei. Ma ku pasensi a bi ta da de lai. Hii juu a bi ta fan ku de a wan suti fasi, nöö a bi ta suku di möön bunu ten ku di möön bunu kamian faa fan ku de.​—Maikusi 9:33-37.

⁶ U di i lobi dee mii fii, mbei i sabi taa i musu ta sitaafu de tu. So juu a tjika kaa te i piki de faandi mbei wan soni bunu, nasö faandi mbei an bunu. Ma andi i musu du ee de an ta piki i buka? (Nöngö 22:15). Du andi Jesosi bi du. Kiija de ku pasensi. Hën da i musu ta lei de andi de musu du, nöö i musu ta bai de a soni tu. Suku di möön bunu ten ku di möön bunu kamian fii fan ku de, nöö du ën a wan suti fasi. Wan sisa u Zuid-Afiikan de kai Elaine ta mëni jeti fa hën mama ku hën tata bi kiijëën. Hii juu de bi ta piki ën fa a bi musu libi. Te de bi piki ën taa de bi o sitaafu ën u di a pasa de buka, nöö de bi ta sitaafu ën tuu. Ma a taki taa: „De an sitaafu mi ku hatiboonu wan daka, nöö hii juu de bi ta piki m’ faandi mbei de bi sitaafu m’.” Di soni dë bi mbei taa hii juu di sisa aki bi sabi taa hën mama ku hën tata bi lobi ën.

7, 8. (a) Andi dee bakama u Jesosi bi lei u di begi di a bi ta begi? (b) Unfa dee begi fii sa heepi dee mii fii u de abi futoou a Gadu?

⁷ Kölö sö ufö de kisi Jesosi tja go kii, hën a bi begi hën Tata. A bi begi taa: „Ke Taata o, mi sabi  taa i sa du hii soni. Nöö di kan di i lai da mi u mi bebe aki, nöö a hebi da mi o. Nöö mi begi i, ee a sa, nöö be i tei ën puu a mi. Ma nöö fa mi fan aki seei, ma na du kumafa mi kë e, ma du kumafa i kë” (Maikusi 14:36). Pakisei unfa dee bakama u Jesosi bi fii di de bi jei, söseei di de bi ko lei soni a di fasi fa Jesosi bi ta begi. De ko si taa hii fa an bi abi zöndu, tökuseei a bi ta hakisi hën tata faa heepi ën. De bi ko fusutan taa deseei musu abi sakafasi, nöö de musu abi futoou a Jehovah tu.

⁸ Dee mii fii sa lei hia soni a dee begi fii. Ja ta begi u di i kë lei dee mii fii soni nöö. Ma te de ta jei i ta begi Jehovah, nöö deseei sa lei u buta futoou a Jehovah tu. Te i ta begi, na hakisi nöö i musu ta hakisi Jehovah faa heepi dee mii fii, ma i musu ta hakisi ën faa heepi i tu. Wan mujëë de kai Ana di ta libi a Balaziliköndë taki taa: „Te soni an bi nango bunu, kuma di dee avo u m’ bi siki, nöö mi mama ku mi tata bi ta begi Jehovah ta hakisi ën faa da de taanga u de sa hoi dou, söseei faa da de köni u de sa du soni a wan bunu fasi. Aluwasi soni bi hebi da de gaanfa seei, tökuseei de bi ta disa hii soni a Jehovah maun. Te u kaba fëën, mi bi lei u buta futoou a Jehovah.” Te dee mii fii ta jei fa i ta hakisi Jehovah faa da i degihati fii peleiki da wan sëmbë, nasö fii sa hakisi di basi fii faa da i pasi u go a wan gaan komakandi fuu, nöö de o si taa i abi futoou a Jehovah taa a o heepi i, nöö de o lei u du di wan seei soni tu.

9. (a) Unfa Jesosi bi lei dee bakama fëën u de abi sakafasi, söseei u na pakisei deseei nöö? (b) Andi dee mii fii o sa lei te i abi sakafasi, söseei te ja ta pakisei iseei nöö?

⁹ Jesosi bi piki dee bakama fëën taa de musu abi sakafasi, nöö de an musu ta pakisei deseei nöö, söseei a bi lei de unfa de sa ko dë sëmbë di abi dee fasi dë. (Lesi Lukasi 22:27.) Dee apösutu fëën bi si dee sömëni soni dee a bi disa faa bi sa dini Jehovah, söseei faa bi sa heepi wotowan, nöö de bi lei u du di soni dë tu. Ju seei sa lei dee mii fii soni a di fasi fa i ta tja iseei. Wan sisa de kai Debbie abi tu mii, nöö a taki taa: „Mi manu da wan gaanwomi u kemeente.  Ma nöiti mi bi ta haun u di a bi ta abi ten da wotowan. Mi bi sabi taa te u bi abi ën fanöudu, a bi ta abi ten da u tu” (1 Timoteo 3:4, 5). Na un fasi Debbie ku hën manu Pranas bi heepi dee mii u de? Pranas taki taa hii juu dee mii u de bi ta dë kabakaba u heepi wotowan a dee gaan komakandi. De bi ta dë waiwai, de bi ta tei bunu mati, nöö de bi ta kë dë ku dee baaa ku sisa. Nöunöu hii dee sëmbë u di wosudendu dë ta du di hii-ten diniwooko. Te i abi sakafasi, söseei te ja ta pakisei iseei nöö, nöö joo sa lei dee mii fii u de dë kabakaba u heepi wotowan.

10. Unfa Jesosi bi wooko ku di köni u si soni a wan bunu fasi di dee sëmbë u Galilea bi ta suku ën?

¹⁰ U di Jesosi an bi abi zöndu, mbei a bi abi di köni u si soni a wan bunu fasi seei. An bi ta buta pakisei a dee soni di wan sëmbë ta du nöö, ma a bi ta buta pakisei a di soni di ta mbei di sëmbë du di soni. A bi sa si andi dë a dee sëmbë hati. Wan daka wanlö sëmbë u Galilea bi ta suku Jesosi (Johanisi 6:22-24). Jesosi bi fusutan taa de an bi ta suku ën u di de bi kë faa lei de soni, ma u di de bi kë soni u njan (Johanisi 2:25). Jesosi bi sabi fa de bi ta pakisei tuutuu. Ku pasensi a bi lei de taa de bi musu tooka di fasi fa de ta pakisei.​—Lesi Johanisi 6:25-27.

11. (a) Unfa i sa pooba u fusutan unfa dee mii fii ta pakisei u di peleikiwooko? (b) Unfa i sa heepi dee mii fii u de ko lobi di peleikiwooko?

¹¹ Hii fa ja sa si andi dë a wan sëmbë hati, tökuseei i sa abi di köni u si soni a wan bunu fasi. I sa mbei möiti u ko fusutan unfa dee mii fii ta si di peleikiwooko. I sa hakisi iseei di soni aki: ’Dee mii u mi lobi di peleikiwooko u, naa de lobi di njan di u ta njan te u ta böö pikisö a di peleikiwooko?’ Ee i ko si taa dee mii fii an kaba lobi di peleikiwooko, nöö i musu heepi de u de ko lobi ën. Da de pikipiki soni u de du, sö taa de sa fii taa de ta du wan soni.

12. (a) Na un soni Jesosi bi bai dee bakama fëën? (b) Faandi mbei a bi dë fanöudu taa Jesosi bai dee bakama fëën a di soni dë?

¹² Na un woto fasi Jesosi bi wooko ku di köni u si soni a wan bunu fasi? A bi sabi taa te wan sëmbë mbei wan föutu, nöö a sa mbei wan woto föutu u te a go du wan gaan zöndu seei. Nöö a bi bai dee bakama fëën a di soni aki. Dee bakama fëën bi sabi taa fanafiti libi a di së u manu ku mujëë an bunu seepiseepi. Ma Jesosi bi bai de a di soni di bi sa mbei taa de go libi wan fanafiti libi. A bi taki taa: „Di sëmbë di ta luku wan mujëë kuma a kë tei ën, nöö nëën hati a tei ën kaa e. . . . Ee di fa i ta luku soni ku di wojo fii hën ta manda i fii du hogi, nöö a möön bëtë i diki ën puu tuwë e” (Mateosi 5:27-29). Dee bakama u Jesosi bi ta libi a dee Loomë sëmbë dendu di bi lobi fanafiti libi a di së u manu ku mujëë. De bi lo’ u luku dee pëë ka de bi ta si fanafiti soni, söseei ka de bi ta kosi wotowan. Fëën mbei Jesosi bi lei dee bakama fëën a wan suti fasi taa de musu kule da hii soni di bi sa mbei taa a taanga da de u du bumbuu soni.

13, 14. Unfa i sa heepi dee mii fii u na luku, u na haika, söseei u na lesi soni di na fiti?

¹³ Ee i da wan mama nasö wan tata, i sa wooko  ku di köni u si soni a wan bunu fasi u tjubi dee mii fii u de an go du soni di an ta kai ku Jehovah. A tjali taa a di ten aki, piki mii seei sa si fanafiti soni u womi ku mujëë. Tuu taa i musu lei dee mii fii taa an bunu u luku dee lö soni dë seepiseepi. Ma woto soni dë tu di i sa du u tjubi dee mii fii. Hakisi iseei dee soni aki: ’Dee mii u mi sabi faandi mbei an bunu u luku fanafiti soni u womi ku mujëë u? Andi bi o sa mbei de kë go luku dee lö soni dë? Mi ta mbei an taanga da de u de ko fan ku mi u hiniwan soni ö, sö taa de sa ko suku heepi a mi te de ta fii u go luku fanafiti soni a di së u womi ku mujëë u?’ Aluwasi dee mii fii dë piki mii seei, i sa piki de taa: „Ee wan daka i ko si wan soni a Internet di ta mbei taa i kë sabi soni di nama a manu ku mujëë soni, nöö gaantangi ko a mi boo fan. Ja a’ fu fëëë, nöö ja a’ fu sen tu. Mi kë heepi i.”

¹⁴ Te i ta luku un poku joo haika, un fëlön joo luku, nasö un buku joo lesi, nöö pakisei bunu unfa di soni di joo du sa heepi dee mii fii. Pranas di u bi taki soni fëën kaa, taki taa: „I sa taki sömëni soni di i kë, ma dee mii fii o luku dee soni i ta du, nöö de o du kumafa i ta du.” Ee hii juu i ta köni ku dee poku dee i ta haika, dee buku dee i ta lesi, ku dee fëlön dee i ta luku, nöö i sa heepi dee mii fii u deseei du di wan seei soni tu.​—Loomë 2:21-24.

15, 16. (a) Faandi mbei un sa dë seiki taa Jehovah o heepi unu fuun kiija dee mii fuunu? (b) Andi woo luku a di woto di ta ko?

¹⁵ Andi bi pasa di Manoa bi hakisi Jehovah faa heepi ën u kiija di mii fëën a wan bunu fasi? Wë „di tuutuu Gadu bi haika Manoa” (Kuutuma 13:9). Mama ku tata, Jehovah o haika dee begi fuunu tu. A o heepi unu fuun sa kiija dee mii fuunu. A o heepi unu fuun sa lei de taa un lobi de, fuun sa abi sakafasi, söseei fuun sa abi di köni u si soni a wan bunu fasi.

¹⁶ Leti kumafa Jehovah o heepi i fii kiija dee mii fii te de njönku jeti, sö nöö a o heepi i fii kiija de te de ko möön bigi. A di woto di ta ko, woo luku unfa u sa djeesi Jesosi a di fasi fa a lobi sëmbë, a di sakafasi di a abi, söseei a di köni di a abi u si soni a wan bunu fasi. A sö wan fasi joo sa heepi dee mii fii dee ko möön bigi u de sa dini Jehovah.