Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

Fumbenu Ana Jenu Waze Achili Akweze Hanga Awayile Yehova

Fumbenu Ana Jenu Waze Achili Akweze Hanga Awayile Yehova

“Yesu chocho wasenyene kulutwe ni mana ni chizundamo, nikuwana vumbi kumeso ja Zambi ni atu.”—LUKA 2:52.

MIASO: 41, 11

1, 2. (a) Yika amwe yisemi akwete ana akweze akulipikala nayo? (b) Kuchi akweze mahasa kuyuka ku miaka ya ukweze wo?

YISEMI kakwivwa chiseke chinji ha mashimbu waze akupapachisa ana jo. Ana awana a Berenice kapapachishile muze te kanda achikumbanyisa miaka 14. Iye yamba ngwenyi: “Kapwile mashimbu a chiseke chinji kuli yetu. Pundu lume tunakawahilila chinji hakumona chize ana jetu analingila Yehova ni zango lieswe. Alioze twanyingikine ngwetu amu ana jetu achili akweze mamona kapinda munji ku mwono wo.” Ni yetu nawa mutuhasa kulihulumba hakutwala kuli ana jetu waze achili akweze hanji kwasala hakehe hanga apwe akweze.

2 Umwe psicologo wa twanuke yamba ngwenyi, ha miaka ya ukweze muyihasa kupwa yikalu kuli yisemi ni ana, alioze yisemi katambile kunyonga ngwo akweze kanazalwoka hanji achili ana-kemba. Ha chino aye yamba ngwenyi akweze kakwete mana ni masambi-sambi, nawa kakuzanga kupalikisa mashimbu hamwe ni masepa jo. Kashika muze ana je achili akweze o mahasa kupwa ni usepa upema ni Yehova, ngwe chize apwile nawo Yesu muze te uchili mukweze. (Tanga Luka 2:52.) Ayo nawa mahasa kululieka uhashi wo wakwambujola ni kupwa ni nyonga lia kukilikita chinji mu mulimo wa Zambi. Nawa mahasa kukwata yiyulo yo ene, ngwe kuhana mwono wo kuli Yehova ni kumwononokena. Alioze, yisemi, yika munuhasa kulinga hanga nufumbe ana jenu waze achili akweze awayile Yehova? Enu munuhasa kulilongesa kuli Yesu ha chize iye alongesele tumbaji twenyi ni zango ni kulikehesa, hamwe ni malinjekela.

ZANGENU ANA JENU WAZE ACHILI AKWEZE

3. Kuchi a postolo anyingikine ngwo Yesu kapwile sepa lio?

3 Yesu kakapwile wika Mwata wa tumbaji twenyi. Iye kapwile nawa sepa lio. (Tanga Yoano 15:15.) Ku mashimbu ashakulu, mwata te keshi kuhanjika ni tupinji twenyi hakutwala ku yiyulo ni manyonga jenyi. Alioze Yesu kakatengele tumbaji twenyi ngwe tupinji. Iye kaazangile nawa kapwile chinji hamwe no. Iye kapwile ni kwaalweza yize te akunyonga ni kwivwa, nawa te kakwaapanjika kanawa muze te ayo akwamba manyonga jo ni yize te akwivwa. (Marku 6:30-32) Yuma yino Yesu apwile ni kuhanjika ni apostolo jenyi yakwashile kukolesa usepa wo ni Yesu, nawa yakwashile apostolo ha mulimo uze te malinga kulutwe lia matangwa.

4. Yisemi, kuchi munuhasa kupwa masepa ja ana jenu? (Tala chizulie chili hauputukilo.)

4 Chipwe ngwe nuli ni chiyulo hali ana jenu, nihindu munuhasa kupwa masepa jo. Masepa kakupalikisa mashimbu anji chimuwika. Yenu munuhasa kutepulula mashimbu nwakuzata mu umwe mulimo hanga nupwe ni mashimbu anji akupwa hamwe ni ana jenu. Chino chili chuma chilemu chinji chize nwatamba kulemba ni kunyonga kanawa. Masepa nawa kakuzanga yuma yimuwika. Kashika fupenu kunyingika yuma yize ana jenu akuzanga, ngwe kweimba miaso, kuheha, kutala yinema ni kwasa ndundu. Mba munweseka kuwahilila ni yuma yize ayo akuwahilila nayo. Ilaria, yoze watwama mu Italia, yamba ngwenyi: “Yisemi jami te kakuzanga miaso yize te nakwivwa. Ha chino, tata yapwa sepa liami mupema, nawa te nakuzanga chinji kuhanjika nenyi chipwe hakutwala ku yuma ya ku mwono wami.” Yena kuuchi kutokesa chiyulo che chakupwa chisemi ha mukunda wa kupwa sepa lia ana je ni kwaakwasa kupwa masepa ja Yehova. (Samu 25:14) Ha chino, ana je mamona ngwo yena waazanga, nawa muchipwa chashi kuli ayo kuhanjika ni yena ha chuma cheswacho.

5. Kuchi tumbaji twa Yesu te mapwa ni chiseke ha kulinga mulimo wa Yehova?

5 Yesu kanyingikine ngwenyi nyi tumbaji twenyi mapwa nyi zango linji ha kulingila Yehova, ni kuhondangana chinji mu mulimo wa sango lipema, ayo te mapwa ni chiseke chamwenemwene. Kashika, iye akolwezele tumbaji twenyi hanga ahondangane chinji mu milimo wa kwambujola sango lipema, ni kwaalakenya ngwenyi, te maakwasa.—Mateu 28:19, 20.

6, 7. Kuchi musolola zango hali ana je muze mwaalongesa mashimbu eswe kupwa ni ndako yakuwayila Yehova?

6 Yenu nwakuzanga hanga ana jenu apwe masepa ja Yehova. Nawa, Yehova kanazange hanga nufumbe ni kulongesa ana jenu. Iye hananwehe chiyulo chacho. (A-Efwesu 6:4) Kashika, nwatamba kusa ushindakenyo ngwenu ana jenu kanatambula fumbu liacho mashimbu eswe. Achi nyongenu chino: Enu nwakuzanga hanga ana jenu aye ku shikola, mumu nunanyingika ngwenu chili chilemu kulilongesa, nawa nunazange hanga anyingike yuma yaha. Chizechene nawa, nwakuzanga hanga ana jenu aye ku kukunguluka ku zuwo lia wanangana ni kukunguluka cha mambonge, ni kupwa mu uwayilo wa mu usoko. Mumu longeso lize matambula kuli Yehova mulihasa kwaalamwina ku mwono wo. Kashika, akwasenu hanga azange kulilongesa hakutwala kuli Yehova ni kunyingika ngwo iye mahasa kwaalongesa hanga apwe ni mana angunu. (Yishima 24:14) Nawa, alongesenu hanga apwe ni ndako yakuya matangwa eswe mu mulimo wa kwambujola sango lipema. Imbululenu chilweza cha Yesu, ha kwaakwasa hanga azange kulongesa Liji lia Zambi kuli akwo.

7 Kuchi ndako yetu ya kuwayila Yehova mashimbu eswe, ngwe, longeso lia Mbimbiliya, kuya ku kukunguluka, kwambujola sango lipema, muyihasa kukwasa akweze? Erin, yoze watwama mu África do Sul, yamba ngwenyi, “Yetu ana kanji-kanji te kutushi kuzanga kulinga uwayilo wa usoko, ni kuya mu mulimo wa kwambujola sango lipema. Ha mashimbu akwo te twakuneha mbwanja hanga tuchine kulinga uwayilo wa mu usoko. Alioze yisemi jetu te keshi kwecha kuulinga.” Kashika, iye kakusakwilila chinji yisemi jenyi ha kumukwasa kunyingika yuma yino yilemu. Haliapwila, nyi kayile ku kukunguluka hanji mu mulimo wa sango lipema, kakusa tachi hanga achilinge washi-washi.

PWENU AKWA-KULIKEHESA

8. (a) Kuchi Yesu asolwele ngwo kapwile mukwa-kulikehesa? (b) Kuchi kulikehesa cha Yesu chakwashile tumbaji twenyi?

8 Chipwe ngwe Yesu kapwile mutu mungunu, nihindu kapwile mukwa-kulikehesa nawa kalwezele tumbaji twenyi ngwenyi ni neye kakufupa ukwaso wa Yehova. (Tanga Yoano 5:19.) Shina yino yinakalingisa tumbaji twa Yesu ahone kumuvumbika? Ka. Muze te akumona ngwo iye te kakujikijila kuli Yehova, ayo yafuliela chinji muli Yesu. Hakupalika cha mashimbu, ayo yembulula chilweza chenyi cha kulikehesa.—Yilinga 3:12, 13, 16.

Muze mutayiza uhenge we, ana je makuvumbika chinji

9. Yisemi, nyi nwatayiza uhenge wenu ni kulikonekena, kuchi chino muchihasa kukwasa ana jenu waze achili akweze?

9 Yetu twalisa ni Yesu, mumu tuli yihenge, nawa ha mashimbu amwe twakuvulumuna. Kashika twatamba kupwa akwa-kulikehesa. Tunyingikenu ngwetu kuli yuma yinji yize kutushi kuhasa kulinga, nawa tupwenu ni kutayiza uhenge wetu. (1 Yoano 1:8) Nyi twalinga chocho, mba, hi ana jetu waze achili akweze malilongesa kutayiza uhenge wo, nawa matuvumbika chinji. Mba yena, iya wakuvumbika chinji? Shina umwe mwata yoze wakutayiza uhenge wenyi nyi yoze keshi kuutayiza? Rosemary, yoze uli ni ana atatu, yamba ngwenyi, iye ni lunga lienyi nyi halinga upi kapwile ni kutayiza uhenge wo. Yamba nawa ngwenyi: “Chino chakwashile ana jetu kupwa ni uhashi wa kuhanjika ni yetu ni kutulweza yuma yize akupinda nayo.” Yawezela nawa ngwenyi: “Yetu twalongesele ana jetu jila yipema yakuhwishila milonga yo. Muze ayo te akufupa ukwaso, yetu te twakushimutwina no ha mikanda yetu yize yakulumbununa Mbimbiliya, ni kulemba no hamuwika.

10. Kuchi Yesu apwile mukwa-kulikehesa chipwe muze te akulweza tumbaji twenyi yize malinga?

10 Yesu kapwile ni chiyulo chakulweza tumbaji twenyi yize ayo malinga. Alioze iye kapwile mukwa-kulikesa, kanji-kanji te kakwaalweza mumu liaka o atamba kulinga chuma chacho. Chakutalilaho, iye kakalwezele wika ngwenyi, liangenu kufupa Wanangana ni ululi wa Zambi. Alioze yamba nawa ngwenyi: “Mba kumanuwezela yino yuma yeswe.” Muze Yesu aalwezele ngwenyi, kanda nusopesa akwenu, iye yalumbununa ngwenyi: “Mumu upatwilo uze mupatwila nawo akwenu, uzewene makanupatwila nawo.”—Mateu 6:31–7:2.

11. Kuchi munuhasa kukwasa ana jenu waze achili akweze, ha kwalumbunwina yize nwasela chimwe chiyulo hanji shimbi?

11 Fupenu mashimbu apema hanga nulumbununene kuli ana jenu waze achili akweze mumu liaka nwasela chimwe chiyulo, hanji shimbi. Muze ayo manyingika mumu liaka nwakwachila chiyulo chacho o mahasa kuchikaula. Barry, wa mu África do Sul, yoze walelele ana awana ukawenyi yamba ngwenyi: “Kulumbununa chitela cha mumu liaka nwasela shimbi, muchihasa kukwasa ana jenu waze achili akweze afuliele muli yenu.” Nyi nwalinga chocho, akweze mamona ngwo yenu kunwasele wika shimbi mumu ngwo nuli ni chiyulo cha kujisa, alioze mumu nuli ni chitela chipema cha kuchilinga. Ewulukenu ngwo akweze keshi nawa ana-kemba. Ayo kanayi ni kukola, nawa kanazange kukwata yiyulo yo ene. (A-Roma 12:1) Barry yalumbununa ngwenyi: “Akweze katamba kunyingika kukwata yiyulo yize yalita chakuhona kukwata yiyulo chamukwachila.” (Samu 119:34) Kashika, pwenu akwa-kulikehesa nawa lumbununenu kuli ana jenu waze achili akweze hanga anyingike mumu liaka nwakwata chimwe chiyulo. Ha chino, ayo makwata yiyulo yo ene, nawa manyingika ngwo yenu nwakwauvumbika nawa ngwo nunanyingika ngwenu ayo kanakola.

PWENU NI MALINJEKELA

12. Amu Yesu apwile ni malinjekela, kuchi akwashile Petulu?

12 Yesu kapwile ni malinjekela nawa kanyingikine ngwenyi tumbaji twenyi te kanafupu ukwaso. Chakutalilaho, muze Yesu alwezele tumbaji twenyi ngwenyi te mamushiha, Petulu yambila Yesu hanga alivwile Mwene, keke. Yesu kanyingikine ngwenyi, Petulu te kamuzanga chinji, alioze iye kamwene ngwenyi yuma yize Petulu ambile te kuyalitele. Kuchi Yesu akwashile Petulu ni tumbaji akwo? Chitangu, Yesu yambila Petulu. Mba hiyalumbununa yize te muyilingiwa kuli atu waze mehuka kulinga upale wa Yehova ha mashimbu akalu. Yesu kambile nawa ngwenyi Yehova te mwononona atu waze keshi kuzo. (Mateu 16:21-27) Petulu kayukile chinji ku longeso liacho.—1 Petulu 2:20, 21.

13, 14. (a) Yika muyihasa kusolola ngwo akweze kanafupu kukolesa ufulielo wo? (b) Kuchi yenu munuhasa kunyingika ukwaso uze ana jenu anafupu?

13 Lembenu kuli Yehova hanga anukwase kupwa ni malinjekela ni kunyingika yize yinafupiwa kuli ana jenu waze achili akweze. (Samu 32:8) Hanji yenu munumona ngwenu ana jenu keshi nawa ni chiseke chize apwile nacho, hanji kakuhanjika yuma yipi hakutwala kuli mandumbu. Yenu munuhasa kumona ngwenu kuli yuma yikwo yize analipikala nayo alioze keshi kunulweza. Kanda nulipupula kunyonga ngwenu ana jenu kanalingi yuma yipi. * Alioze kanda nulengulula milonga yo hanji kushimbwila ngwe muyilihwila yene. Kota, muchilita kwaakwasa hanga akolese ufulielo wo.

Kwasa mwane hanga afupe masepa apema mu chikungulwila(Tala paragrafu 14)

14 Mba nunyingike chize nwatamba kukwasa ana jenu waze achili akweze, nwatamba kwahula yihula ni zango hamwe ni vumbi. Chino chapwa ngwe kuswita meya mu limwe shima. Nyi nwaaswita kawashi-washi, kunuchi kuhasa kuswita meya waze nunazange. Chizechene nawa, nyi kunwapwile ni uhomboloji ha kuhula yihula hanji kweseka kushinjila ana jenu hanga ahanjike, enu kunuchi kuhasa kunyingika kanawa yize o anevu nawa ananyongo mu mbunge jo. (Tanga Yishima 20:5.) Ilaria, kanewuluka ngwenyi, muze apwile mukweze, iye te kakuzanga kupalikisa mashimbu anji ni atu waze te akulilongesa no ku shikola, alioze iye te kanayingika ngwenyi te hi chipema ko. Yisemi jenyi yamona ngwo yimwe yuma te yinamupikala. Ilaria yamba ngwenyi: “Ha umwe ufuku, ayo yangulweza ngwo, te ngunanenganyana chinji, yanguhula yize te yinangupikala. Hi yinguputuka kulila, nikulumbununa yize te yinangupikala ni kwita ukwaso. Ayo yangukangayika ni kwamba ngwo kananyingika yize te ngunevu nawa yangulakenya kungukwasa.” Ilaria kamukwashile kawashi-washi kuli yisemi jenyi hanga apwe ni masepa apema mu chikungulwila.

Fupa yitanga yipema kuli ana je nawa achichimieke

15. Jila yikwo yika yize Yesu asolwele ngwo kali ni malinjekela?

15 Yesu kasolwele nawa malinjekela muze amwene yitanga yipema ya tumbaji twenyi. Chakutalilaho, muze Natanele anyingikine ngwenyi, Yesu kanakatuka ku Nazare, yamba ngwenyi: Shina “chuma chipema muchihasa kukatuka mu Nazare, nyi?” (Yoano 1:46) Nyi yena wapwileho, kachi wanyongene ngwe Natanele kapwile ni manyonga api hanji katonde nyi hanji iye kahonene ufulielo? Yesu kakanyongene chocho. Alioze iye kapwile ni malinjekela nawa te kanyingika ngwenyi Natanele te mutu mupema, kashika iye ambile ngwenyi: “Talenu Ka-Izalele wamwenemwene, muli iye wakuhi kalimbalimba niumwe!” (Yoano 1:47) Yesu kapwile ni kunyingika yize yili mu mbunge ja atu, kashika iye te akuzachisa uhashi wacho hanga amone yitanga yipema yize atu ali nayo.

16. Kuchi munuhasa kukwasa ana jenu kululieka yitanga yo?

16 Chipwe ngwe yenu kunushi kuhasa kumona yize yili mu mbunge ja atu, alioze munuhasa kupwa nyi malinjekela. Yehova mahasa kunukwasa hanga numone yitanga yipema yize ana jenu ali nayo. Chipwe ngwe ana jenu waze achili akweze manunehena yinyengo, kanda nwaamba ngwenu kali atu api, hanji ngwenu kakwete mbwanja. Kanda nunyonga chocho hali ayo. Alioze, alwezenu ngwenu nwakumona yuma yipema yize ayo akulinga, nawa nuli ni shindakenyo ngwenu ayo kanazange kulinga yuma yize yalita. Fupenu kunyingika yize ayo akulinga hanga alulieke yitanga yo nawa achichimiekenu. Nyi muchilita akwaasenu hanga alulieke yitanga yo yipema, hakwaaha yiteli. Ni Yesu che alingile kuli tumbaji twenyi. Muze te hikwapalika mwaka ni chipinji chize haze Yesu aliwanyine ni Natanele (yoze avuluka nawa ngwo Mbatolomeu), Yesu yamwaha chimwe chiteli chilemu. Iye kapwishile Natanele postolo, nawa Natanele yashishika ha mulimo uze amwehele. (Luka 6:13, 14; Yilinga 1:13, 14) Kashika, kanda nulingisa ana jenu waze achili akweze kunyonga ngwo o keshi kuhasa kulinga yuma yipema, alioze achichimiekenu ni kwaakolweza. Akwasenu kunyonga ngwo ayo mahasa kunuvwisa chiseke hamwe ni Yehova, nawa ngwo ayo mahasa kuzachisa uhashi wo hanga amuwayile.

KUFUMBA ANA JENU MUCHINUNEHENA CHISEKE CHINJI

17, 18. Nyi nwanunga ni kufumba ana jenu waze achili akweze hanga awayile Yehova, yiwape yika munuhasa kuzukako?

17 Enu munuhasa kwivwa ngwe chize postolo Paulu evwile. Iye kapwile nyi kulipikala chinji ni waze apwile ngwe twanuke kuli iye. Wano kali atu waze iye akwashile kunyingika Yehova, nawa te kakwaazanga chinji. Chino chapwile chikalu chinji kuli iye kunyonga ngwenyi amwe akuli ayo te kechi kuhasa kununga kuwayila Yehova. (1 A-Korindu 4:15; 2 A-Korindu 2:4) Victor, yoze walelele ana atatu ukawenyi, yamba ngwenyi: “Hi chashi ko kufumba akweze. Alioze mashimbu apema katukwashile kukumba yipikalo yeswe yize twapwile nayo. Ni ukwaso wa Yehova, yami ni ana jami tukwete usepa upema.”

18 Yisemi, nwakuhondangana hanga nufumbe kanawa ana jenu, mumu nwakwaazanga chinji. Kanda nwecha kuchilinga. Nyongenu ha chiseke chize munwivwa muze ana jenu makwata chiyulo cha kuwayila Zambi ni kununga ni kumulingila ni ushishiko weswe.—3 Yoano 4.

^ kax. 13 Yisemi mahasa kuwana ukwaso ha kutanga mukanda, Os Jovens Perguntam—Respostas Práticas, Volume 1, lifwo 317, ni Volume 2, lifwo 136-141.