1, 2. Inyuki Paul a bi tilna bikristen bi Lôk Héber kaat?

I ÑWII 61, makoda ma bééne i loñ Israél ma bé niñ ikété nsañ. To hala kii ñôma Paul a bé ndap mok i Rôma, a bé hémle le ndék ngéda a’ pam. Timôtéô, nu a bé kiha lôñni nye, a bi tip pam i ndap mok. Jon, boba ba bééna botñem le ba ga lo yuuga bilôk bikéé bi Yudéa. (Lôk Héber 13:23) Ndi i ñwii mitan mi bé lama lo, bikristen bi pes loñ Yudéa, tôbôtôbô i bet ba bé niñik i tison Yérusalem ba bé lama ba nkôôbaga. Inyuki? Inyule Yésu a bi bôk kal banigil bé le ngéda ba ga tehe le Yérusalem a yé nkéñék ni mintôñ mi gwét, ba nlama ke ngwéé.​—Lukas 21:20-24.

² Hala a yé nano 28 ñwii le Yésu a bi béhe banigil bé. Ha ngéda i, bikristen bi loñ Israél bi bi téñbe ni Djob, to hala kii ba bé boma ngolba keñi ni ngandak mandutu. (Lôk Héber 10:32-34) Ndi, Paul a bé yéñ kôôba bo inyu mam ma bé lama lo. Ndék ngéda, bikristen bi bé lama kôhna manoodana ma ngui inyu hémle yap. (Matéô 24:20, 21; Lôk Héber 12:4) Ba bééna ngôñ i bana hônba yak ni hémle, iloo kii ngéda bisu, inyu nôgôl Yésu ni i ôt ngwéé. Ba bé lama boñ hala inyu sôñ biniñ gwap. (Añ Lôk Héber 10:36-39.) Jon Yéhôva a bi  tinde Paul i tilna lôk kéé i bôlôm ni i bôda. I kaat i yon di nsébél le Kaat Lôk Héber. I bi tilbana inyu lédés bikristen inyu mam ma bé lama lo.

3. Inyuki di nlama tôñ ni jam li yé ntilbaga i kaat Lôk Héber?

³ Mu kii di yé litén li Djob i len ini, di nlama tôñ ni jam li mpôda ikété kaat Lôk Héber. Inyuki? Inyule mangéda més ma yé nlélém kiki ma bikristen bi Yudéa. Di niñil i ‘dilo di nsôk het ngéda y’a ba nledek kiyaga.’ Ngandak i nhônba ndééñga ni mandutu makeñi. (2 Timôtéô 3:1, 12) Ndi libim ikété yés li yé maséé i gwélél Yéhôva ikété nsañ, ngi ngolba yo ki yo i mbombom. Jon, kiki bikristen bi ngéda ñôma Paul, di nlama yén péé. Inyuki? Inyule ndék ngéda, di ga boma ndééñga i nlôôha keñi inyu hémle yés!​—Añ Lukas 21:34-36.

4. Kii i yé pes kaat inyu ñwii 2016, ni inyuki hala a yé loñge?

⁴ Kii i ga hôla bés i kôôba inyu jam li nlo? Ikété kaat Lôk Héber, ñôma Paul a bi sima gwom bi nla hôla bés i lédés hémle yés. Ikété mam a mbigdaha bés, jam jada li li nlôôha ba nseñ li yé ikété kaat Lôk Héber 13:1. I nti bés makénd le: “Téñbana ni gwéha lisañ li bôt.” Nlôñ kaat u won u mpohlana kiki pes kaat inyu ñwii 2016.

5. Kii i yé gwéha lisañ li bôt?

⁵ Kii i yé gwéha lisañ li bôt? I buk Grikia Paul a ngwélél hana i nkobla le “gwéha inyu mankéé.” Gwéha lisañ li bôt i yé manôgla ma tôbôtôbô, ma ma nlédés maada ipôla bôt ba lihaa, tole mawanda makeñi. (Yôhanes 11:36) Di nkadba bé ngéda di nkal le di yé bilôk bikéé bi bôlôm ni bi bôda. Ndi di yé toi bilôk bikéé bi bôlôm ni bi bôda. (Matéô 23:8) Paul a nkal le: “Gwéha nan bé ni bé kikii lisañ li bôt i ba yaga gwéha ñem nyuu; wada a bôgôk ti numpe lipém.” (Rôma 12:10) Bibañga bi, bi ñunda lelaa gwéha di gwéne lôk kéé yés i nlama bana ngui. Gwéha lisañ li bôt, ni gwéha i niñne i ngii matiñ ma Bibel, i nhôla bôt ba yé ikété litén li Djob i ba mawanda ma tôbôtôbô, ni i bana adna ipôla yap.

6. Lelaa bañga bikristen i nok bini bibañga le “gwéha lisañ li bôt”?

⁶ Bini bibañga le “gwéha lisañ li bôt” bi nlébna tôbôtôbô i bikaat bi bikristen. Inyu Lôk Yuda i kôba, ini buk le “mankéé” i bé gwélana inyu mut lihaa tole ngim mangéda inyu mut nu a ta bé ikété lihaa. Ndi kekikel, i bé gwélana bé inyu mut nu a ta bé mut Lôk Yuda. Inyu bés ba di yé bikristen, “mankéé” wés a yé nu ni nu a yé bañga kristen, ibabé béñge loñ het a nlôl. (Rôma 10:12) Yéhôva a bi niiga bés i gwéhna kiki lisañ li bôt. (1 Tésalônika 4:9) Ndi inyuki i yé nseñ le di kônde unda le di yé lisañ li bôt?

7. (a) Kii i yé njom bisu di gwé i unda gwéha lisañ li bôt? (b) Ti njom ipe inyu toñol inyuki i yé nseñ le di lédés gwéha di gwé inyu wada ni nuu?

⁷ Njom bisu di gwé i unda gwéha lisañ li bôt i yé le, Yéhôva a mbat bés le di boñ hala. Di nla bé toi gwés Yéhôva ibale di ntjél gwés bilôk bikéé gwés. (1 Yôhanes 4:7, 20, 21) Njom ipe i yé le, di gwé ngôñ wada ni nuu, téntén i ngéda mandutu. Ngéda Paul a bi tilna bikristen bi Lôk Héber kaat, a bé a nyi le ndék ngéda ba bé lama tjôô mandap map ni masañgô map. Yésu a bi toñol lelaa mangéda ma, ma bé lama ba nledek. (Markô 13:14-18;  Lukas 21:21-23) Nwaa le ngéda i i nkola, bikristen bi, bi ga bana ngôñ i lédés gwéha yap inyu wada ni nuu.​—Rôma 12:9.

8. Kii di nlama boñ hanano ilole njiiha keñi i mbôdôl?

⁸ Ndék ngéda, njiiha keñi nkoñ isi u mah bé bana, i nlo. (Markô 13:19; Masoola 7:1-3) I ga ba bés nseñ le di nôgôl maéba mana: “A bôt bem, ken-gana, ni jôp bituñ binan, ni hémp manwemel, ni solop ndék ngéñ letee liyot li li mal.” (Yésaya 26:20) “Bituñ binan” hana, bi yé le bi ba makoda. Mu nyen di ngwélél Yéhôva ni bilôk bikéé gwés bi bôlôm ni bi bôda. Ndi, di nlama boñ iloo i bomna hiki ngéda. Paul a bi hôñlaha bikristen bi Lôk Héber le ba nlama tina makénd, ba undgaga gwéha, ba bôñlaga ki wada ni nuu loñge. (Lôk Héber 10:24, 25) Di nlama lédés gwéha yés lisañ li bôt nano, inyule i ga hôla bés i hônba to mambe mandutu di ga bana i dilo di nlo.

9. (a) Mambe manjel di gwé i unda gwéha lisañ li bôt i len ini? (b) Ti dihéga di ntoñol lelaa litén li Yéhôva li bi unda gwéha lisañ li bôt.

⁹ Di gwé ngandak manjel inyu unda gwéha lisañ li bôt i len ini, ilole njiiha keñi i mbôdôl. Ngandak bilôk bikéé i nok ndutu inyu bikuu kii bo nyeñg disi, ntida malép, mbuk mbebi, malép ma mbet ma hô mandap, tole bikuu bipe. Bilôk bikéé bipe bi nhônba ndééñga. (Matéô 24:6-9) Kiki di niñ munu nkoñ isi, u u yé nyonok ni ngitelepsép, jon di nôgda ngandak mandutu inyu jam li moni. (Masoola 6:5, 6) Ndi, ngéda mandutu ma nkeña bilôk bikéé, ha nyen di nlama lôôha unda le di ngwés bo. To hala kii gwéha i ta bé i nkoñ isi i len ini, di nlama kônde unda gwéha lisañ li bôt. (Matéô 24:12) [1]​—Béñge bibuk i mamélél ma yigil.

10. Kii di ga wan nano?

¹⁰ To hala kii di mboma mandutu, lelaa di nla ba nkwoog nkaa le di ntéñba ni gwéha lisañ li bôt? Lelaa di nla toi unda le di gwé ntén gwéha u inyu bilôk bikéé? Mbus a bi mal kal le “téñbana ni gwéha lisañ li bôt,” ñôma Paul a bi sima ngandak manjel bikristen bi nla gwélél inyu boñ hala. Di wan ni nano manjel masamal mu.

11, 12. Kii i leege bakén i nkobla? (Béñge titii i bibôdle bi yigil.)

¹¹ “Ni hôya bañ i leege bakén.” (Añ Lôk Héber 13:2.) Bini bibuk le “leege bakén” bi nkobla le kii? Bibuk Paul a bi gwélél bi nkobla le “unda bakén loñgeñem.” Bebeg le bibuk bini bi nhôñlaha we Abraham bona Lôt. I bôt bana boba ba bi unda bakén, ba ba bé yi bé, loñge yap ñem. I nla ba le, Abraham bo Lôt ba bi sôk yi le bakén ba, ba bé biañgel. (Bibôdle 18:2-5; 19:1-3) Dihéga dini di bi ti bikristen bi Lôk Héber makénd i unda gwéha lisañ li bôt ni njel i leege bakén ni loñgeñem.

¹² Lelaa di nla unda le di nleege bôt bape? Di nla naña bilôk bikéé bi bôlôm ni bi bôda i mambai més inyu kabna ndék bijek, ni tina makénd. To ibale di nyi bé ngwélél makiiña ni nwaa wé loñge, di nla naña bo ngéda ba yé yuuga likoda jés. (3 Yôhanes 5-8) Di ta bé nyégsaga i lamb ngandak bijek, to i pémés ngandak moni. Ngôñ yés i yé le di ti bilôk bikéé gwés makénd, ndi di mboñ bé hala inyu biundba. Di nlama ndik bé naña bôt di nyi le yak bo ba nla timbhe bés liboñog jés lilam. (Lukas 10:42; 14:12-14) Jam li nlôôha ba mahee li yé le, di ba bañ bôt ba pégi ngandak kayéle di hôya i leege bakén!

13, 14. Lelaa di nla ‘hoñol bôt ba yé ngata’?

 ¹³ “Hoñlana bôt ba yé ngata.” (Añ Lôk Héber 13:3.) Ngéda Paul a bi tila bibañga bini, a bé pôdôl lôk kéé i i bé ndap mok inyu hémle yap. Paul a bi ti likoda mayéga inyule lôk kéé i “bé yi . . . njiiha bôt ba mok.” (Lôk Héber 10:34) Ngim lôk kéé i bi hôla Paul mu ñwii mina a bi tégbaha ndap mok. Ndi, bape ba bé yééne haa. Lelaa ba bé ni le ba hôla Paul? Ba bé le ba téñbe ni masoohe inyu yé.​—Filipi 1:12-14; Lôk Héber 13:18, 19.

¹⁴ I len ini, ngandak Mbôgi Yéhôva i yé i ndap mok inyu hémle yap. Lôk kéé i bôlôm ni i bôda i i nyééne bebee ni bo i nla hôla bo, i boñog mam inyu yap. Ndi ngandak ikété yés i yéne haa ni lôk kéé i i yé i mandap ma mok. Lelaa ni di nla hôla bo, di undga ki le di nhôya bé bo? Gwéha lisañ li bôt i ga hôla bés i téñbe ni masoohe inyu yap. Kii héga, di nla soohe inyu bilôk bikéé bi bôlôm ni bi bôda, yak inyu boñge, ba ba yé i mandap ma mok i loñ Éritréa. Mu nsoñgi wap, di nla sima ini lôk kéé le Paulôs Éyasu, Isak Môgôs, ni Negede Teklemariam, inyule ba ngi yii i mandap ma mok i len ini, hala a yé 20 ma ñwii.

15. Lelaa di nla unda le di nti libii lipém?

¹⁵ “Libii li ba yaga jam li lipém manjel momasôna.” (Añ Lôk Héber 13:4.) Di nla ki unda gwéha lisañ li bôt ngéda di nyén mapubi ikété maboñog més. (1 Timôtéô 5:1, 2) Kii héga, ibale di nkwo ikété ndéñg ni mankéé nu munlôm tole nu muda, wee di mboñ mankéé nu, ni lihaa jé béba. Hala a nla ki ôbôs maada més ni bilôk bikéé gwés. (1 Tésalônika 4:3-8) Hoñol ki: Lelaa muda a nla nôgda, ibale a ñada nlô wé a mbéñge bititii bi malal? Baa a ga hoñol le nlô wé a ngwés nye, a tinak ki libii lipém?​—Matéô 5:28.

16. Lelaa i ba maséé ni mam di gwé i nla hôla bés i unda gwéha lisañ li bôt?

¹⁶ “Kona maséé ni mam ni gwé.” (Añ Lôk Héber 13:5.) I bôdôl Yéhôva ñem i ga hôla bés i kon maséé ni mam di gwé. Lelaa hala a ga hôla bés i unda gwéha  lisañ li bôt? Ngéda di yé maséé ni mam di gwé, hala a ga hôla bés i hoñol le bilôk bikéé bi bôlôm ni bi bôda bi yé nseñ iloo moni tole gwom bipe. (1 Timôtéô 6:6-8) Di ga tjelel bé inyu bilôk bikéé, tole bibéba bi mam di nkôhna i niñ yés. Di ga kil bé ki to bape njôñ, to i ba bôt ba hébék. Ndi, ibale di yé maséé ni mam di gwé, di ga ba bôt ba nkap.​—1 Timôtéô 6:17-19.

17. Lelaa i ba bôt ba “gwé makénd” i nla hôla bés i unda gwéha lisañ li bôt?

¹⁷ Ni ba bôt ba “gwé makénd.” (Añ Lôk Héber 13:6.) I bôdôl Yéhôva ñem i nti bés makénd i hônba mandutu. Makénd ma, ma nhôla bés i tehe mam i pes lam. Ngéda di ntééda maséé més yak ikété mandutu, di nla unda gwéha yés lisañ li bôt, di tinak ki bilôk bikéé bi bôlôm ni bi bôda makénd ni hogbe. (1 Tésalônika 5:14, 15) To ngéda njiiha keñi y’a lo, di ga ba makénd, di yik ki le kobla yés i yé bebee.​—Lukas 21:25-28.

18. Lelaa di nla néñés gwéha yés lisañ li bôt inyu mimañ?

¹⁸ “Bigdana bet banan.” (Añ Lôk Héber 13:7, 17.) Mimañ mi likoda mi ngwélél ngéda yap i sal ni ngui inyu yés. Ngéda di nhoñol mam momasôna ba mboñ, gwéha yés ni diihe di ndiihe bo i nañ ndigi. Ngôñ yés i ta bé le ba nimis makénd map, tole ba kahal unup inyu jam di mboñ. Ndi, di ngwés nôgôl bo ni miñem wés nwominsôna. Ni njel i nyen di nti “ki bo lipém ikété ngandak gwéha inyu nson wap.”​—1 Tésalônika 5:13.

19, 20. Lelaa di nla ke ni bisu i unda gwéha lisañ li bôt i nya i yôni?

¹⁹ Litén li Yéhôva li nyiba inyu gwéha yap lisañ li bôt. Hala a bé mbale ngéda dilo di ñôma Paul. Ndi, Paul a bi ti bilôk bikéé makénd le ba unda gwéha i nya i yôni. A bi kal le: ‘Ni yaba yaga ni gwéha bañga liyabga.’ (1 Tésalônika 4:9, 10) Ntiik, manjel mape ma yé inyu unda gwéha!

²⁰ Munu ñwii unu, kiki di mba di mbéñge pes kaat inyu ñwii i Ndap Ane, di tibil hek pék inyu mana mambadga: Lelaa me nla kônde boñ biliya inyu leege bakén? Lelaa me nla kônde hôla bilôk bikéé bi yé mandap ma mok? Baa me ndiihe litéak li Djob inyu libii? Kii i ga hôla me i ba toi maséé ni mam me gwé? Lelaa me nla kônde bôdôl Yéhôva ñem? Lelaa me nla kônde nôgôl lôk kéé i i nkena likoda? Ibale di nsal inyu kônde hol munu manjel masamal mana, pes kaat inyu ñwii unu i ga ba ndik bé kiki yimbne i ngii libap li ndap; ndi, i ga hôñlaha bés le di nlama nôgôl bini bibañga bi ñôma Paul le: “Téñbana ni gwéha lisañ li bôt.”​—Lôk Héber 13:1.