1, 2. Amu jé Paul a nga tili kalate Behébreu?

MBU 61, mekônda ya nlam Israël me mbe me nyiñe ôbe évôvoé été. To’o nlômane Paul ô mbe mimbôk, ve jame da, a mbe a yeme na a mbeme kui mimbô’ô mite. Timothée, môte ba nye be mbe be kele minjoman, a mbe a kuiya mimbôk. A mbe a to ndi na, ba Paul ba ye ke jome bobenyañe bap, si ya Judée. (Behébreu 13:23) Mimbu mi mbe mi li’iya mitan asu na, Bekristene ya Judée e dañe dañe ba ya Jérusalem, be tebe été ya bo mam avôl avôl. Amu jé? Amu na, éyoñ a mbe si va, Yésus a nga kate beyé’é bé na, nge be yene Jérusalem a to mbôman a bezimba, éyoñe ya kôlô été nje le.​—Luc 21:20-24.

² Mimbu 28 mi lôteya nté ane Yésus a kate beyé’é bé jame te. Nté ôse wu, Bekristene ya nlam Israël be tôba’an étibela’a a ékpwe’ele. Ve jame da, be kele ôsu a bo mam ane Zambe a nye’e. (Behébreu 10:32-34) Paul a nji yi na, mbia jam a mbe a za’ak a kui be atemetem. Amu éyoñe ja zu, nje mbunane wop wo ye tebe meve’ele aval ô ngenane teke tebe môs éziñ. (Matthieu 24:20, 21; Behébreu 12:4) Asu na be tup avale Yésus a nga jô, ba yiane bi mbunan a ôjibi. Ényiñe jap é tii a mewôk ba ye bo. (Lañe Behébreu 10:36-39.) Ane Yéhôva nga tindi Paul  na a tili bobenyañ a bekale bé a nye’e. Kalate ate nnye ba loene dene na, kalate Behébreu. A nga tilibane na be bi ngule ya jibi mbia jam aye boban.

3. Amu jé bia fe bia yiane beme mise kalate Behébreu?

³ Bebo bisaé be Zambe ya melu ma fe ba yiane beme mise map e kalate Behébreu. Amu jé? Amu na bia fe, bi tele aval été Bekristene ya Judée be mbe be tele. Bia nyiñe “mbia biyoñ,” a bôt abui ba tôbane minjuk a bitibela’a. (2 Timothée 3:1, 12) Ve abui ya bebia da nyiñe ôbe évôvoé été teke dañe tôban étibela’a. Nde aval ane Bekristene ya éyoñe Paul bia fe bia yiane tabe ntye. Amu jé? Amu na, ana’ana mbunane wongane fe ô mbeme tôban avale meve’ele bi ngenane teke tôbane de, nté ane si é nga téban!​—Lañe Luc 21:34-36.

4. Éfuse ya mbu 2016 é ne évé, a amu jé éfuse te ja yian?

⁴ Jé é ne volô bia na bi tabe nkômesane mfa’a ya mame ma ye bobane melu ma zu? E kalate Behébreu Paul a nga kobô abui mam me ne ngule ya volô bia na bi yemete mbunane wongan. Bi ne yene beta jame wua ya été Behébreu 13:1. Éfuse te ja jô na: ‘Nye’ane ya nye’e bobenyañ ô kele ôsu.’ Éfuse ji nje be nga tobe na, é bo éfuse ya mbu 2016.

5. Jé é ne nye’ane bia nye’e bobejañ?

⁵ Jé é ne nye’ane bia nye’e bobejañ? Éfia Grek Paul a nga belane je ja tinane na “édiñe bobenyañ.” Nye’ane bia nye’e bobejañ ô ne ngul. A ne avale mintaé wo wô’ô bôte ya nda bôt jôé nge ke bemvôé bôé. (Jean 11:36) Bi nji jô ve anyu na bi ne Bekal a bendôm. Bi ne ne fo’o bekale a bendôm. (Matthieu 23:8) Paul a jô na: “Mfa’a ya nye’ane ya bobenyañ, mi tuka’a nye’esan; mfa’a ya ékaña’a, wua a wumulu’u nyô mbok.” (Beromain 12:10) Mejô mete ma liti abim avé bia wô’ô bobejañe mintaé. Nye’ane bia nye’e bobejañ ô bili mbôka’a e miñye’elane ya Kalate Zambe été. Nye’ane te wo bo na, ngbwa a élat bi bo zañe bebo bisaé be Zambe.

6. Atinan avé benya Bekristene be ne ve bifia nye’ane bia nye’e bobejañ?

⁶ Ba dañe belane bifia “nye’ane bia nye’e bobejañ” nkobô Grek. Bejuif ki, ba dañe belan éfia “mojañ” éyoñe ba kobô ajô élat é ne zañe bôte ya nda bôte jia. Ve be se ngule ya belan éfia te éyoñe ba kobô ajô môt a nji bo mone Juif. Ve nane môt a bo nya Kristen, to’o aso avale si avé, bia loone nye na “mojañ.” (Beromain 10:12) Yéhôva a nga ye’ele bia na bi nye’esan. (1 Bethessalonicien 4:9) Ve amu jé é ne mfi na bi ke ôsu a nye’e bobejañ?

7. (a) Beta amu mbé bi bili na bi nye’e bobejañ? (b) Va’a amu mfe a liti amu jé é ne mfi na, ô yemete ñwô’ane wo wô’ô bôte bevo’o mintaé.

⁷ Beta amu bi bili na bi nye’e bobejañ a ne na, Yéhôva Zambe émiene nnye a jô na bi nye’e be. Bi se ngule ya nye’e Yéhôva nge bia vini bobejañ. (1 Jean 4:7, 20, 21) Jam afe é ne na, bia bese, éyoñe bi tele minju’u été bia yi na be ve bia ngule nyôl. Éyoñe Paul a nga tili kalate Behébreu a mbe a yeme na abui bekristene da ye lik menda map a biôme biap. Yésus a nga kate fo’o bia na éyoñe te ja ye bo njuk. (Marc 13:14-18; Luc 21:21-23) Nde, nté éyoñ é ngenane te kui, Bekristene bete ba yiane ke ôsu a yemete nye’ane wop.​—Beromain 12:9.

8. Jé bia yiane bi éyoñe ji nté beta nju’u bia yange a ngenane teke kui?

 ⁸ Beta nju’u môta binam a ngenane te tame tôbane nye a nto bebé. (Marc 13:19; Nlitan 7:1-3) Asu na bi nyiñe bia yiane bo avale mejô ma ma jô: “Kelek a ayoñe bôte dam, nyi’in e bitune menda biôé, a dibe mimbé miôé e mvuse jôé; sobô’ô ôyôme nté, akekui ayaa e lôteya.” (Ésaïe 26:20, Mfefé Nkôñelan) “Bitune menda” bi, bi ne bo mekônda mangan. Vôm ate nye bia kañe Yéhôva a bobejañe a bekale bangan. Bi nji yiane yenane ve Aba Éjôé été. Paul a nga ba’alane Bekristene be nga to Bejuif na ba yiane veane ngule nyôl, a ba yiane liti na ba nye’esan a bo mbamba be mame zañe jap. (Behébreu 10:24, 25) Bia yiane ke ôsu a yemete ñwô’ane mintaé bia wô’an éyoñe ji amu nalé ate é volô bia na bi jibi avale nju’u ôse bia ye tôbane de melu ma zu.

9. (a) Melu ma, mezene mevé bi bili na bi liti bobejañe na bia nye’e be? (b) Va’a bive’ela bi bebo bisaé be Yéhôva be nga liti na ba nye’e bobenyañ.

⁹ To’o melu ma nté beta nju’u a ngenane te taté, bi bili abui mezene ya liti bobejañe na bia nye’e be. Abui bobejañe da juk amu minfô’ôsane mi si, ndône mendim, akôs, betsunami, a bibubua bise bivok. Bobejañe béziñe ba jibi étibela’a. (Matthieu 24:6-9) Amu bia nyiñe mbia émo bia tôbane njeñebane moné. (Nlitan 6:5, 6) Bi bili abui mezene ya liti bobejañ na bia nye’e be éyoñe ba tôbane minjuk. Bia yiane ke ôsu a nye’e bobejañ ja’a émo é ne njalan a ziñ. (Matthieu 24:12) [1]​—Fombô’ô ayemé é ne afebe si.

10. Jé bia zu yen éyoñe ji?

¹⁰ Bi kusa tebe minju’u été, aval avé bi ne tabe ndi na bia ke ôsu a nye’e bobejañ? Aval avé bi ne yemelane bia bebiene na bi bili avale nye’ane te asu bobejañ? Éyoñ a maneya jô na “Nye’ane ya nye’e bobenyañ ô kel’ ôsu,” nlômane Paul ô nga ve fe bia abui mezene ya liti nye’ane te. Bi tame zu yene mezene mesamane ya été.

11, 12. Nne bi ne liti aya na bia nye’e bi nyoñe bôte bevok? (Fombô’ô fôtô ya atata’a ya ayé’é di.)

¹¹ “Te vuane mbamba nyoñane bôt.” (Lañe Behébreu 13:2.) Éfia e “nyoñe bôte” ja tinan aya? Éfia Paul a nga belane je ja tinane na e “liti nye’an mfa’a ya beyeñ.” Ékoziñe na éfia te ja bo na bi simesane Abraham ba Lot. Bôte bete bebaé be nga liti nye’ane mfa’a ya beyeñe be nji be be yeme’e. É ne fo’o été na mvuse ya valé Abraham ba Lot be nga yeme na beyeñe bete be mbe beéngele. (Metata’a 18:2-5; 19:1-3) Bive’ela bite bi nga tindi bejuif na be liti na ba nye’e bobenyañe bap, a zene ya yeme nyoñe bôte bevok a mevak.

¹² Aval avé bi ne liti na bia nye’e bi nyoñe bôte bevok a mevak ? Bi ne bañete bobejañ a bekale bangan menda mangane na, be zu di mon éfase mbôñ, nge na bi veane ngule nyôl a bone minlañ. Ja’a bi nji kôme yeme ôlo wo ndeñe ndeñe ba ngal, bi ne bañete be menda mangan éyoñe ba zu jom akônda dangan. (3 Jean 5-8) Nalé a nji tinane na bia yiane yam bidi bi ne abui moné. Nsôñane wongan ô ne na bi ve bobejañe ngule nyôl, sa ke na bi liti be na bi bili abui akum. A bi nji yiane bañete fo’o ve bôte be ne bulane bia mvaé bia te be bo. (Luc 10:42; 14:12-14) Jame da dañe mfi é ne na, to’o bi bili abui mame ya bo, bi nji yiane vuane nyoñe bôte bevok a mevak!

13, 14. Aval avé bi ne ‘simesane ba be ne nda mimbôk’?

 ¹³ “Mi simesa’ane ba be ne nda mimbôk.” (Lañe Behébreu 13:3.) Éyoñe Paul a nga tili mejô ma, a mbe a simesane bobejañe be ne mimbôk amu mbunane wop. Paul a nga se’e akônda te amu é mbe é yeme tebe été bôte be mbe “mimbôk” (Behébreu 10:34) Bobejañe béziñe be nga volô Paul mimbu minyin a mbe mimbôk, ve bevo’o y’été be mbe be too mbia ôyap. Aval avé be mbe ve volô Paul? Be mbe ve ke ôsu a ye’elan asu dé.​—Bephilippien 1:12-14; Behébreu 13:18, 19.

¹⁴ Melu ma fe abui Bengaa be Yéhôva fe be ne mimbôk amu mbunan wop. Bobejañ a bekal be ne be bebé be ne volô be a biôme bi mo. Ve abui ya bebia é to ôyap a be. Aval avé bi ne volô be? A aval avé bi ne ke ôsu a simesane be? Nye’ane bia nye’e be wo ye tindi bia na bi ke ôsu a ye’elan asu dap. Bi ne ye’elan asu bobejañ, bekal a bongô be ne mimbôk e si ya Afrik ba loone na Érythrée. Bi ne fe ye’elan asu bobejañe Paulos Eyassu, Isaac Mogos, a Negede Teklemariam, mbe bete be ngenane mimbôk, mvuse mimbu 20.

15. Aval avé bi ne sémé alu’u dangan?

¹⁵ “Aluk e bii ésemé e be bôte bese.” (Lañe Behébreu 13:4.) Bi ne fe liti na bia nye’e bobejañ éyoñe bi bili mbamba ntaban. (1 Timothée 5:1, 2) Éve’an e ne na nge bi bo mejian a mojañ, nge ke kale jangan, bia ye ve môt ate a nda bôte jé ôsone nyôl. Bobejañe ba ye ke beta tabe bia ndi. (1 Bethessalonicien 4:3-8) Tuka’a fas avale minga a ne wô’ô nge a yeme na nnôm a yene bingengeñe bia liti befam a binga minsoé. Ye a ye simesane na nnôme wé a nye’e nye, a na a semé alu’u dap?​—Matthieu 5:28.

16. Aval avé mva’an a biôme bi bili wo volô bia na bi liti bobejañe na bia nye’e be?

¹⁶ “Va’an abime mi bili.” (Lañe Behébreu 13:5.) E tabe ndi a Yéhôva aye volô bia na bi vak a abime bi bili. Aval avé  jame te da volô bia na bi liti bobejañe na bia nye’e be? Éyoñe bia yeme vak a abime bi bili, nalé aye volô bia na bi simesane na bobejañ a bekale bangan, be ne mfi a lôté moné nge biôme bi mo. (1 Timothée 6:6-8) Bi nji yiane ve bobejañe bangane bijô, nge wô’ô bia bebien éngôngol. Bi nji yiane bo bôte bevok éviele, nge bo ôzañ akum. Éyoñe bia vak a abime bi bili, bia ye bo anyep.​—1 Timothée 6:17-19.

17. Aval avé e bi “mbamba ayo’o minlem” a volô bia na bi liti bobejañe na bia nye’e be?

¹⁷ Bo’ané “mbamba ayo’o minlem.” (Lañe Behébreu 13:6.) E bi nya ndi nleme be Yéhôva a ye ve bia ayo’o ya jibi minju’u bia tôbane mie. Ayo’o te da volô bia na bi bi mbamba ôsimesan. A éyoñe bi bili mbamba ôsimesan, bi ne liti na bia nye’e bobejañ a ve be ngule nyôl. (1 Bethessalonicien 5:14, 15) To’o éyoñe beta njuk aye so, bi ne bo ngul ya bi ayo’o nlem a yeme na, awolo ya nkôtane wongan é ntoo bébé.​—Luc 21:25-28.

18. Aval avé bi ne yemete nye’ane bia nye’e bemvendé ya akônda?

¹⁸ “Mi simesa’ane ba be . . . tele mia ôsu.” (Lañe Behébreu 13:7, 17.) Bemvendé ya mekônda mangan ba nyoñ abui éyoñ asu dangan. Éyoñe bia simesane mam mese ba bo asu dangan, nye’ane wongan asu dap wo yaé a bia se’e be. Bi nji yi na be tabe éyôé nge na be wô’ô ôlun amu jame éziñe bia te bo. Ve bia kômbô bo be mewôk a nleme wongan ôse. Nalé aye bo na “bi dañe semé be a nye’an amu ésaé jap.”​—1 Bethessalonicien 5:13.

19, 20. Aval avé bi ne ke ôsu a tu’a nene nye’an ô ne zañe jangan?

¹⁹ Ba yeme bebo bisaé be Yéhôva a nye’an be bili zañe jap. Nalé a mbe a yéné’é fe melu me Paul. Ve Paul a nga jô be na be tu’a nene nye’an ô ne zañe jap. A nga jô na “mi beta bulu bulu ke nalé ôsu.” (1 Bethessalonicien 4:9, 10, Mfefe Nkôñelan) Éfuse ji ja kôme liti na, bi ne ke ôsu a saé na bi bi fulu éte.

²⁰ Nde, nté ôse wo ye yen éfuse ya mbu wu é ba’a mfine ya Aba Éjôé, tame fase minsili mi: Ye me ne nene fulu ya nyoñe bôt a mevak? Aval avé me ne volô bobejañe be ne mimbôk? Ye ma yene alu’u na é ne jôm é ne édima? Jé j’aye volô ma na, me vak a abime biôme me bili? Nne me ne nene ndi nleme me bili be Yéhôva aya? Aval avé me ne tu’a bo ba be tele bia ôsu mewôk? Nge bia yeme ngule na, bi bulu ke ôsu a yaé mfa’a ya nene mam mesamane ma, ényiñe jangan, wôna éfuse ya mbu wu, j’aye ke bo ve ane jôme ja ve Aba Éjôé abeñ. J’aye fo’o ba’alane bia na bi bo ane mejô me Paul ma jô bia na: “Nye’ane ya nye’e bobenyañ ô kele ôsu.”​—Behébreu 13:1.