1, 2. Ko e ha ne tohia e Paulo e tohi ke he tau Kerisiano Heperu?

KE HE tau 61, ko e tau fakapotopotoaga i Isaraela katoa ne moua e mafola. Pete ko e aposetolo ko Paulo he fale puipui i Roma, kua amanaki a ia ke fakatoka mafiti mai. Ko e hoa haana ne ō tokoua ko Timoteo ne fakatoka mai laia he fale puipui, ti amanaki tokoua a laua ke ahiahi e tau matakainaga i Iutaia. (Heperu 13:23) Ka e he lima ni e tau, ko e tau Kerisiano i Iutaia, mua atu ki a lautolu ne nonofo i Ierusalema ne kua lata ke taute fakamafiti taha mena. Ko e ha? Mogo fakamua, ne tala age a Iesu ke he tau tutaki haana ka kitia agataha e lautolu ne pātakai he tau kautau a Ierusalema, kua lata a lautolu ke fehola.—Luka 21:20-24.

² Kua 28 tuai e tau he tala age e Iesu e hatakiaga ia ke he tau tutaki haana. He magaaho ia, ne fakatumau e mahani fakamooli he tau Kerisiano i Isaraela pete ne lahi e favaleaga mo e loga e kamatamata. (Heperu 10:32-34) Ka e manako a Paulo ke tauteute a lautolu ke lata mo e mena ka tupu anoiha. Ne amanaki a lautolu ke fakafelau mo e taha he tau kamatamata lahi mahaki he tua ha lautolu. (Mataio 24:20, 21; Heperu 12:4) Kua lata a lautolu ke lahi atu e fakauka mo e tua nakai tuga fakamua ke omaoma ke he tau kupu ha Iesu ke fehola, ti fakavē e tau momoui ha lautolu ke he mena ia. (Totou Heperu 10:36-39.) Ti omoomoi e Iehova a Paulo ke tohi  ke he tau matakainaga fakahelehele ia. Ko e tohi ia ne fakahigoa mogonei ko e tohi ha Heperu ne talaga ke fakamafana a lautolu ma e mena ka tupu i mua.

3. Ko e ha kua lata ia tautolu ke manamanatu ke he tohi ha Heperu?

³ Ha ko e tau tagata he Atua he vahā nei, kua lata ia tautolu ke manamanatu ke he tohi ha Heperu. Ko e ha? Ha ko e tuaga ha tautolu kua tuga e tuaga he tau Kerisiano i Iutaia. Kua momoui a tautolu he “tau aho uka,” ti tokologa ne fakauka fakamooli ke he tau kamatamata po ke favaleaga hagahaga kelea lahi. (2 Timoteo 3:1, 12) Ka e laulahi ia tautolu ne fiafia e tuaga mafola ti nakai lauia ke he favaleaga. Tuga mogoia e tau Kerisiano he vahā ha Paulo, kua lata ia tautolu ke mataala. Ko e ha? Nakai leva to moua e tautolu e kamatamata lahi mahaki ke he tua ha tautolu!—Totou Luka 21:34-36.

4. Ko e heigoa e lauga he tau ma e 2016, ti ko e ha kua latatonu ai?

⁴ Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke mautauteute ma e mena nei ka tupu anoiha? He tohi ha Heperu, ne tohia e Paulo e tau mena loga ka lagomatai ke fakamalolō e tua ha tautolu. Taha fakamanatuaga aoga lahi ne moua ia Heperu 13:1. Fakamalolō ai ki a tautolu: “Kia tumau e feofanaki he tau matakainaga.” Ko e kupu ia ne fifili ke eke mo lauga he tau ma e 2016.

5. Ko e heigoa e feofanaki fakamatakainaga?

⁵ Ko e heigoa e feofanaki fakamatakainaga? Ko e feofanaki he tau matakainaga ko e logonaaga malolō lahi ne mafanatia ke he vahāloto he tau tagata he magafaoa po ke tau kapitiga tata. (Ioane 11:36) Nakai fakatupua a tautolu ke eke mo tau matakainaga. Ko e tau matakainaga mooli a tautolu. (Mataio 23:8) Pehē a Paulo: “Kia fakafeheleaki ke he feofanaki he tau matakainaga; kia takitokotaha mo e mua ke tuku atu e lilifu ke he falu.” (Roma 12:10) Ko e tau kupu ia ne fakakite e malolō he feofanaki ha tautolu ke he tau matakainaga ha tautolu. Ko e feofanaki fakamatakainaga nei ne fakalataha mo e fakaalofa ne fakavē ke he tau matapatu fakaakoaga Kerisiano, kua lagomatai e tau tagata he Atua ke eke mo tau kapitiga fetataaki mo e fefakalatahaaki.

6. Maama fēfē he tau Kerisiano mooli e kakano he feofanaki fakamatakainaga?

⁶ Ko e talahauaga “feofanaki he tau matakainaga” kua laulahi ke moua he tau tohi faka-Kerisiano. Ma e tau Iutaia he vahā i tuai, ko e kupu “matakainaga” ne fa hagaao ke he magafaoa mo e falu mogo ke he tagata i fafo he magafaoa. Ka e nakai putoia e tagata ne nakai ko e Iutaia. Pete ia, ha ko e tau Kerisiano mooli, ko e “matakainaga” ha tautolu ko e ha Kerisiano mooli mai he ha motu. (Roma 10:12) Fakaako e Iehova a tautolu ke feofanaki ko e tau matakainaga. (1 Tesalonia 4:9) Ka ko e ha kua aoga ke tumau e fakakite he feofanaki fakamatakainaga?

7. (a) Ko e heigoa e kakano aoga lahi ma tautolu ke fakakite e feofanaki fakamatakainaga? (e) Talahau foki taha kakano ne aoga ke fakamalolō e feofanaki.

⁷ Ko e kakano aoga lahi ke fakakite e feofanaki fakamatakainaga ha kua talahau e Iehova ke taute pihia e tautolu. Nakai fakaalofa mooli a tautolu ki a Iehova kaeke ke fakaheu a tautolu ke fakaalofa ke he tau matakainaga ha tautolu. (1 Ioane 4:7, 20, 21) Taha kakano ha kua manako lagomatai e taha mo e taha mua atu ke he tau magaaho uka. He tohia e Paulo e tohi haana ke he tau Kerisiano Heperu, iloa e ia nakai leva to toka he falu e tau kaina mo e tau koloa fakatagata ha lautolu. Ne fakamaama e Iesu e  uka he magaaho ia. (Mareko 13:14-18; Luka 21:21-23) Ato hoko mai e magaaho ia, to lata he tau Kerisiano ia ke fakamalolō e fefakaalofaaki ha lautolu.—Roma 12:9.

8. Ko e heigoa mogonei ha tautolu ka taute ato kamata e matematekelea lahi?

⁸ Ko e matematekelea kelea lahi mahaki he fakamauaga tala tuai he tagata hane hoko mai. (Mareko 13:19; Fakakiteaga 7:1-3) Kua lata ia tautolu ke omaoma ke he fakatonuaga: “Kia o mai a, haku a motu na e; kia huhu atu ā mutolu ke he ha mutolu a tau poko, mo e pa ai ha mutolu a tau gutuhala ki tua ha mutolu; kia fakamumuli ai a koe ke he magaaho kiliiku, ato mole atu e ita lahi.” (Isaia 26:20) Ko e “tau poko” ia ne liga hagaao ke he ha tautolu a tau fakapotopotoaga. Ko e matakavi haia ne tapuaki a tautolu mo e tau matakainaga ha tautolu ki a Iehova. Ka e fai mena foki kua lata ke taute e tautolu he fakalataha auloa tumau hokoia. Ne fakamanatu e Paulo ke he tau Kerisiano Heperu kua lata ia lautolu ke fefakamafanaaki ke fakakite e fakaalofa mo e ke taute e mitaki ke he taha mo e taha. (Heperu 10:24, 25) Lata ia tautolu ke fakamalolō mogonei e feofanaki fakamatakainaga ha tautolu ha kua lagomatai ai a tautolu ke fakauka ke he ha kamatamata ka moua e tautolu anoiha.

9. (a) Ko e heigoa e tau tuaga mogonei ke fakakite e tautolu e feofanaki fakamatakainaga? (e) Talahau e tau fakataiaga kua fakakite he tau tagata ha Iehova e feofanaki fakamatakainaga.

⁹ Loga e tuaga mogonei ke fakakite e tautolu e feofanaki fakamatakainaga, ato kamata e matematekelea lahi. Tokologa e matakainaga ha tautolu ne matematekelea ha ko e tau mafuike, tau fakapukeaga, tau afā, tau peau kula, po ke falu matematekelea tutupu pauaki. Falu matakainaga ne fakauka ke he favaleaga. (Mataio 24:6-9) Ti ha ha i ai e tau tuaga fakatupe uka lahi he tau aho takitaha ne fua mai he momoui he lalolagi matahavala nei. (Fakakiteaga 6:5, 6) Ka ko e lahi he tau lekua ne moua he tau matakainaga ha tautolu, to lahi e magaaho ke fakakite fakalahi e tautolu e feofanaki ha tautolu ki a lautolu. Pete he nakai fakakite he lalolagi nei e feofanaki, kua lata ia tautolu ke tumau e fakakite he feofanaki fakamatakainaga. (Mataio 24:12) ^[1]—Kikite tala he matahiku.

10. Ko e heigoa ka kumikumi a tautolu mogonei ki ai?

¹⁰ Pete ne tau lekua ne moua e tautolu, maeke fēfē a tautolu ke mailoga mooli kua tumau a tautolu ke fakakite e feofanaki fakamatakainaga? Maeke fēfē a tautolu ke fakamooli kua moua e tautolu e vahega feofanaki nei ma e tau matakainaga ha tautolu? He mole e talahau “kia tumau e feofanaki he tau matakainaga,” ne tohi he aposetolo ko Paulo e tau puhala loga ke taute he tau Kerisiano e mena nei. Kia kumikumi la tautolu mogonei ke he ono e mena ia.

11, 12. Ko e heigoa e kakano ke fakakite e mahani fakamokoi? (Kikite fakatino he kamataaga.)

¹¹ “Aua neke nimo ia mutolu ke fakaalofa age ke he tau tagata kehe.” (Totou Heperu 13:2.) Liga fakamanatu he talahauaga nei  ki a tautolu e tau fakataiaga ki a Aperahamo mo Lota. Fakakite he tau tagata nei e mahani totonu ke he tau tagata ahiahi ne nakai iloa e laua. Ne iloa e Aperahamo mo Lota he magaaho fakamui ko e tau tagata kehe ia ko e tau agelu. (Kenese 18:2-5; 19:1-3) Ko e tau fakataiaga nei ne fakamalolō e tau Kerisiano Heperu ke fakakite e feofanaki fakamatakainaga he fakaalofa ke he tau tagata kehe po ke, mahani fakamokoi.

¹² Maeke fēfē a tautolu ke fakakite e mahani fakamokoi ke he falu? Maeke a tautolu ke uiina e tau matakainaga ha tautolu ke he tau kaina ha tautolu ke kai auloa po ke fefakamafanaaki. Pete he liga nakai iloa mitaki e tautolu ha tautolu a leveki takaiaga mo e hoana haana, maeke a tautolu ke uiina a laua ka o mai ke he fakapotopotoaga ha tautolu. (3 Ioane 5-8) Nakai lata ia tautolu ke tunu e kai lahi po ke lahi e tupe ka fakaaoga. Ko e foliaga ha tautolu ke fakamafana e tau matakainaga ha tautolu, nakai ke nava a lautolu ke he tau mena kua moua e tautolu. Ti nakai lata ke uiina ni e tautolu a lautolu ne maeke ke taui mai a tautolu. (Luka 10:42; 14:12-14) Ko e mena kua mua e aoga ke nakai lavelave lahi a tautolu ti nimo ke fakakite e mahani fakamokoi!

13, 14. Maeke fēfē a tautolu ke manatu a lautolu he fale puipui?

¹³ “Kia manatu a mutolu kia lautolu kua lili.” (Totou Heperu 13:3.) He tohi e Paulo e mena nei, ne hagaao a ia ke he tau matakainaga ne ha ha ai he tau liliaga ha ko e tua ha lautolu. Ne nava a Paulo ke he fakapotopotoaga ha kua maeke ai ke fakaalofa ki a lautolu ne lili ke he fale puipui. (Heperu 10:34) Falu matakainaga ne lagomatai a Paulo he fā e tau ne nofo a ia he fale puipui, ka e nonofo mamao e falu. Maeke fēfē a lautolu ke lagomatai a Paulo? Maeke a lautolu ke liogi fakamakamaka ma haana.—Filipi 1:12-14; Heperu 13:18, 19.

¹⁴ Ne tokologa e Fakamoli he vahā nei i loto he fale puipui ha ko e tua ha lautolu. Ko e tau matakainaga ne nonofo tata mai ka lagomatai a lautolu ke he tau mena kua aoga. Ka e tokologa ia tautolu ne nonofo mamao mai ia lautolu he fale puipui. Maeke fēfē a tautolu ke lagomatai ki a lautolu ka e nakai nimo a lautolu? To fakalagalaga he feofanaki fakamatakainaga a tautolu ke liogi fakamakamaka ma lautolu. Ma e fakatai, maeke a tautolu ke liogi ma e tau matakainaga taane, tau matakainaga fifine, mo e tau fanau he fale puipui i Eritrea, putoia e tau matakainaga ha tautolu ko Paulos Eyassu, Isaac Mogos, mo Negede Teklemariam, ne haia agaia he fale puipui he mole e 20 e tau.

15. Maeke fēfē a tautolu ke fakalilifu e fakamauaga ha tautolu?

¹⁵ “Kia eke e mutolu ke mitaki he fai hoana e tau tagata oti kana.” (Totou Heperu 13:4.) Maeke foki ia tautolu ke fakakite e feofanaki fakamatakainaga he mahani meā. (1 Timoteo 5:1, 2) Ma e fakatai, ka taute e tautolu e mahani feuaki mo e matakainaga taane po ke matakainaga fifine, to fakahagahaga kelea e tautolu e tagata ia mo e magafaoa he tagata ia. To moumou e falanaki ha tautolu ke he vahāloto he tau matakainaga. (1 Tesalonia 4:3-8) Manamanatu foki ke he logonaaga he hoana ka moua e ia e taane haana ne kitekite ke he tau fakatino  telefua. To logona hifo nakai e ia kua fakaalofa e taane haana ki a ia mo e fakalilifu e fakatokaaga he fakamauaga?—Mataio 5:28.

16. Lagomatai fēfē he manako fakalatalata a tautolu ke fakakite e feofanaki fakamatakainaga?

¹⁶ “Kia fakamamate a mutolu ke he tau mena ha ia mutolu.” (Totou Heperu 13:5.) Falanaki ki a Iehova to lagomatai a tautolu ke fakamamate, po ke manako fakalatalata, kakano ke makona a tautolu ke he tau mena kua moua e tautolu. Lagomatai fēfē he mena nei a tautolu ke fakakite e feofanaki fakamatakainaga? Ka manako fakalatalata a tautolu to manatu a tautolu kua mua e aoga he tau matakainaga Kerisiano ha tautolu ke he tau tupe po ke tau koloa. (1 Timoteo 6:6-8) To nakai gugū a tautolu hagaao ke he tau matakainaga ha tautolu po ke tuaga ha tautolu he moui. Ti nakai mahekeheke po ke lotokai a tautolu ke he falu. Ka e, kaeke ke manako fakalatalata a tautolu, to mahani fakamokoi a tautolu.—1 Timoteo 6:17-19.

17. Lagomatai fēfē he fakamalolō a tautolu ke fakakite e feofanaki fakamatakainaga?

¹⁷ Kia “fakamalolo.” (Totou Heperu 13:6.) Falanaki ki a Iehova to fakamalolō a tautolu ke fakauka ke he tau kamatamata vihi. Lagomatai he fakamalolō nei a tautolu ke aga mitaki. Ti ka aga mitaki a tautolu, maeke a tautolu ke fakakite e feofanaki fakamatakainaga ha tautolu he fakamafana mo e atihake e tau matakainaga oti ha tautolu. (1 Tesalonia 5:14, 15) Pihia foki he matematekelea lahi, maeke a tautolu ke fakamalolō he iloa kua tata mai e fakamouiaga ha tautolu.—Luka 21:25-28.

18. Maeke fēfē a tautolu ke fakamalolō e feofanaki fakamatakainaga ha tautolu ke he tau motua ha tautolu?

¹⁸ “Kia manamanatu [ke he] tau takitaki ha mutolu.” (Totou Heperu 13:7, 17.)  Fakaaoga he tau motua he fakapotopotoaga ha tautolu e tau magaaho fakatagata ha lautolu ke gahua malolō ma tautolu. Ka manamanatu a tautolu ke he tau mena oti ne taute e lautolu, to tupu e fakaalofa mo e loto fakaaue ha tautolu ki a lautolu. To nakai manako a tautolu ke galo e fiafia ha lautolu po ke hogohogo manava a lautolu ha ko e mena ne taute e tautolu. Ti kua manako a tautolu ke omaoma fakamakai. He puhala nei kua fakakite e tautolu kua “fakahelehele fakalahi a lautolu mo e fakaalofa, ha ko e gahua ha lautolu.”—1 Tesalonia 5:13.

19, 20. Maeke fēfē a tautolu ke tumau e fakakite he feofanaki fakamatakainaga he puhala ne mua atu?

¹⁹ Talahaua e tau tagata ha Iehova ha ko e feofanaki fakamatakainaga ha lautolu. Mena ia foki ne tupu he vahā ha Paulo. Ka e fakamafana e Paulo e tau matakainaga ke fakakite e feofanaki he puhala ne mua atu foki. Pehē a ia: “Kia au atu e fakamalolo ki ai.” (1 Tesalonia 4:9, 10) Maaliali ai, kua lata tumau ke gahua ke he mena nei!

²⁰ He onoono a tautolu ke he lauga he tau he Fale he Kautu he tau nei, kia manamanatu fakahokulo a tautolu ke he tau hūhū nei: Maeke nakai au ke lahi e loto fakamokoi? Maeke fēfē au ke lagomatai e tau matakainaga ha tautolu he fale puipui? Fakalilifu nakai e au e fakatokaaga he Atua ke he fakamauaga? Ko e heigoa ka lagomatai au ke manako fakalatalata mooli? Maeke fēfē au ke falanaki fakalahi ki a Iehova? Maeke fēfē au ke lahi e omaoma ki a lautolu ne takitaki? Ka eketaha a tautolu ke holo ki mua he tau vala nei ne ono, to nakai ni ko e fakamailoga he kaupā e lauga he tau; to fakamanatu ki a tautolu ke omaoma ke he tau kupu ha Paulo: “Kia tumau e feofanaki he tau matakainaga.”—Heperu 13:1.