1, 2. ¿Imanasqam Pabloqa Hebreos cartata qillqarqa?

ÑAWPAQ Israel nacionpi yachaq Jesuspa qatiqninkunam 61 kaq watapiqa hawka kawsakurqaku. Apostol Pabloñataqmi Roma nacionpi presochasqa kaspan kacharisqa kaytaña munarqa. Puriqmasin Timoteoñataqmi carcelmanta chayllaraq lluqsirurqa. Paykunaqa Judea lawpi yachaq iñiqmasinkuman watukunankupaqmi tantearqaku (Heb. 13:23). Ichaqa pichqa wata pasayllatam sasachakuykuna kanan karqa, Roma nacionpi soldadonkuna Jerusalen llaqtata waykaruptinku. Chaykuna pasakunanmanta ñawpaqmantaraq willaspanmi Jesusqa Judeapi hinaspa Jerusalenpi yachaq qatiqninkunaman nirqa chayta qawaspanku ayqikunankupaq (Luc. 21:20-24).

² Jesusqa 28 watakuna ñawpaqmantaraqmi chaykunamanta willakurqaña. Chay watakunapiqa Judea lawpi kaq Jesuspa qatiqninkunam llumpay sasachakuypi hinaspa ñakariypi tarikurqaku. Chayna tarikuspankupas Diosman sunqum takyarqaku (Heb. 10:32-34). Ichaqa imayna iñiyniyuq kasqankuta qawachinankupaq hina hatun sasachakuyraqmi chayamunan  karqa (Mat. 24:20, 21; Heb. 12:4). Sichum hinalla kawsakuyta hinaspa Jesusta kasukuyta munaspankuqa allin iñiyniyuq kaytawan ‘pacienciayuq’ kaytam necesitarqaku (leey Hebreos 10:36-39). Chayraykum Jehova Diosqa Pablota yanaparqa kuyasqan wawqinkunaman cartata qillqaspan apachinanpaq. Chaytam bibliapi riqsinchik Hebreos qillqawan. Chay cartam Pablopa wawqinkunata kallpanchaspan allinta yanaparqa imaña kaptinpas iñiyninkupi hinalla takyanankupaq.

3. ¿Imanasqam Hebreos qillqapa nisqankunapi allinta yuyaymanananchik?

³ Kunan tiempopi Diosta yupaychaqkunapas allintam yuyaymanananchik Hebreos cartapa nisqankunapi. ¿Imanasqa? Yaqa llapanchikmi ñawpaq Judea lawpi runakuna hina hawkaraq kawsakuchkanchik. Wakin iñiqmasinchikkunañataqmi sasachakuypi tarikuspankupas iñiyninkupiqa allinta takyachkanku (2 Tim. 3:1, 12). Chaywanpas, apostol Pablopa tiemponpi hinam qawan-qawanlla kananchik. Llumpa-llumpay ñakariy punchawkunam chayaykamuchkanña chaypim iñiyninchikpi imayna kasqanchikpas yachakunqa (leey Lucas 21:34-36).

4. (1) ¿Ima textotaq 2016 watapaq akllasqa kachkan? (2) ¿Imanasqataq kay textota akllarunchik?

⁴ ¿Imataq yanapawasun llumpa-llumpay ñakariy punchawkunapi iñiyninchikpi hinalla takyananchikpaq? Apostol Pablopa kayna nisqanmi: “Kuyanakuynikichikqa amayá chiriyaruchunchu”, nisqan (Heb. 13:1, NM). Kaytam apostol Pablo qillqarqa allin iñiyniyuq kanankupaq Judea lawpi iñiqmasinkunata yanapayta munaspan. Kay textom 2016 watapaq akllasqa kachkan. ¿Imanasqa? Ñuqanchiktapas yanapawanchikmanmi allin iñiyniyuq kananchikpaq.

5. ¿Imaynatam wawqi-panintin hina kuyanakunanchik?

⁵ Iñiqmasinchikkunawanqa kuyanakunanchik wasinchikpi kaq ayllunchikkunawan imayna kuyanakusqanchikman hinam (Juan 11:36). Chaynataqa kuyanakunanchik iñiqmasinchikkunawan wawqi-panintin hinaspa turi-ñañantin kasqanchikraykum (Mat. 23:8). Pablom nirqa: ‘Wawqi-panintin hinayá lliwchaykichik sumaqllataña kuyanakuychik. Respetanakuspayá wakinnikichikta imapipas aswan allinpaq hapiychik’, nispa (Rom. 12:10). Kayna nisqanmi qawachin iñiqmasintinpura tukuy sunqunchikmanta kuyanakuyninchikqa allinpaq kasqanta. Chaynata kuyanakuspam allin amistad kasun hinaspam Jehova Diosta huk sunqulla yupaychasun.

6. ¿Pikunatam kuyananchik wawqi-paninchikta hinaspa turi-ñañanchikta hina?

⁶ Huk yachaysapa runapa nisqanman hinaqa, Jesuspa qatiqninkunallam qillqankunapi churanku, “wawqi-panintin hina kuyanakuychik” niq rimaytaqa. Ñawpa tiempopi judio casta runakunaqa ayllullankutam utaq kuyasqan amistadninkunallatam wawqiy, paniy, turiy, ñañay, nispa niqku. Mana judio casta kaqkunataqa manam chaynataqa niqkuchu. Jesuspa qatiqninkunam ichaqa Jehova Dios yupaychaqkunataqa maymantaña kaptinkupas llapankuta ninchik: Wawqiy, paniy, turiy, ñañay, nispa (Rom. 10:12). Chaymi Jesuspa qatiqninkunaqa llapanchik kuyanakunchik wawqi-panintin  hina. Jehova Diosmá chayna kuyanakuytaqa yachachiwanchik (1 Tes. 4:9). Ichaqa, ¿imanasqataq hinalla chaynata kuyanakunanchik?

7. ¿Imakunaraykutaq wawqi-panintin hina kuyanakunanchik?

⁷ Jehova Dios kamachiwasqanchikraykum iñiqmasinchikkunawanqa wawqi-panintin hina kuyanakunanchik. Iñiqmasinchikkunata chaynata mana kuyaspaqa manam atichwanchu Jehova Dios kuyaytapas (1 Juan 4:7, 20, 21). Chaymantapas sasachakuykunapi tarikuspa yanapanakuyta munasqanchikraykum. Pabloqa yacharqam hebreo casta wakin iñiqmasinkuna tukuy imata saqispa llaqtankumanta ayqikunankuta. Jesuspunim chayna llumpay sasachakuykuna kananmanta willarqaña (Mar. 13:14-18; Luc. 21:21-23). Chaymi Jesuspa qatiqninkunaqa chay sasachakuy tiempokuna manaraq chayachkaptin astawanraq kuyanakunanku karqa (Rom. 12:9).

8. ¿Imatam ruwananchik llumpa-llumpay ñakariy punchaw manaraq chayamuchkaptin?

⁸ Llumpa-llumpay ñakariy punchawqa hichpaykamuchkanñam (Mar. 13:19; Apoc. 7:1-3). Chay punchaw qallaykuptinqa kayna nisqantam kasukunanchik kanqa: “Rispaykichikyá cuartoykichikman yaykuychik. Punkuykichikta wichqakamuspayá chaypi pakakamuychik. Tayta Diospa piñakuynin pasarunankamayá ratollapas pakakamuychik”, nispa (Is. 26:20). Yaqachusmi kaypi nisqan ‘cuartokunaqa’ maymi kasqanchikpi Jehova Diospa llaqtan. Chaypim iñiqmasinchikkunawan kuska Jehova Diosta yupaychanchik. Ichaqa manam huñunakuyllachu huñunakunanchik. Pablopa nisqanman hinam llapanchik kuyanakuspa kallpanchanakunanchik pipaqpas allin kaqkunata ruwananchikpaq (Heb. 10:24, 25). Chaymi kunanqa astawanraq kuyanakunanchik, ñakariy punchawpi ima sasachakuyña kaptinpas iñiyninchikpi allinta takyananchikpaq.

9. (1) ¿Imakuna kaptinmi iñiqmasinchikkuna kuyasqanchikta qawachichwan? (2) Yachasqayki lawpi utaq huk lawkunapipas iñiqmasinchikkuna kuyanakuspa imayna yanapanakusqankumanta rimariy.

⁹ Manaraq chay llumpa-llumpay ñakariy punchaw chayamuchkaptinmi iñiqmasinchikkuna kuyasqanchikta qawachichwan. Achkam llakipi tarikunku allpa pacha kuyuy kaptin, wasinkuta lluqlla aparuptin, mayu hinaspa lamar qucha lluqsiruspan imankutapas aparuptin, sinchi wayra-para kaptin utaq iñiyninkurayku qatikachasqa kaspankupas (Mat. 24:6-9). Wakinkuñataqmi mana allin runakunapa chawpinpi yachasqankurayku qullqimanta sasachakuypi tarikunku (Apoc. 6:5, 6). Iñiqmasinchikkuna chayna sasachakuypi tarikuptinkum astawanraq kuyasqanchikta qawachiyta atichwan. Diosta mana riqsiq runakuna mana kuyakuq kaptinkupas ñuqanchikqa hinallam wawqi-panintin hina kuyanakunanchik (Mat. 24:12) ^[1] (qaway 9 kaq paginapi willakuyta).

10. ¿Imamantam qatiqninpi rimasun?

¹⁰ Kaynaña mana allin runakunapa chawpinpi kawsaspapas, ¿imatam ruwachwan hinalla wawqi-panintin hina  kuyanakunanchikpaq? ¿Imatam ruwachwan chayna kuyanakusqanchikta qawachinapaq? Apostol Pablom Hebreos 13 kaq capitulonpi chaykunamanta rimarqa, wawqi-panintin hina kuyanakunankupaq yachachispan. Qatiqninpim rimasun kuyanakusqanchikta qawachinapaq suqta ruwaykunamanta.

11, 12. ¿Imaynatam iñiqmasinchikkunata wasinchikpi samaykachichwan utaq chaskiykuchwan? (Qaway 3 kaq paginapi fotota).

¹¹ ‘Wasikichikpi samaykachiytapas amayá qunqaruychikchu’ (leey Hebreos 13:2). Kayna nisqanqa Abrahanpa hinaspa Lotpa ruwasqankutam yuyarichiwanchik. Iskayninkum mana riqsisqanku runakunata kuyakuywan samaykachirqaku, chaymantañam yacharurqaku chay samapakuqkunaqa Diospa angelninkuna kasqankuta (Gen. 18:2-5; 19:1-3). Pabloqa hebreo casta iñiqmasinkunamanmi chay pasasqanmanta willarqa, paykunapas wasinkupi chayna chaskikuykuq kanankupaq.

¹² Ñuqanchikpas wasinchikpi samaykachiq kasqanchiktaqa qawachisunmi, iñiqmasinchikkunata mikuq hamunankupaq wasinchikman qayaykuspa. Llaqtan-llaqtan watukuq anciano hamuptinqa mana allinta riqsichkaspapas mikuykachinapaqmi wasinchikman pusananchik (3 Juan 5-8). Chaypaqqa manam achka mikuykunataraqchu ruwana nitaq achka qullqipa chanintaraqchu. Aswanqa iñiqmasinchikkuna kallpanchaykuytam munanchik manam kapuqniyuq kasqanchikta qawachiytachu, manataqmi aynillapaqchu chaytaqa ruwananchik (Luc. 10:42; 14:12-14). Ima ruwayniyuqña kachkaspapas wasinchikpi samaykachiytaqa amayá qunqarusunchu.

13, 14. ¿Imaynatam carcelpi kaq iñiqmasinchikkunata yanapachwan?

¹³ “Presokunamantayá yuyariychik” (leey Hebreos 13:3, CQ12). Kayta qillqaspanmi Pabloqa piensachkarqa carcelpi tiyaq iñiqmasinkunapi, paykunaqa Diosta kasukusqankuraykum carcelman apasqa karqaku. Pabloqa hebreo casta iñiqmasinkunatam alabaykurqa, “carcelpi” kaq iñiqmasinkuta llakipayasqankumanta (Heb. 10:34). Pablotaqa tawa wata carcelpi kachkaptinmi chay lawpi yachaq iñiqmasinkuna yanaparqaku. Ichaqa wakin iñiqmasinkunam karu-karupiraq yacharqaku. Chayna karu-karupi tarikuspankupas Jehova Diostam mañakurqaku Pablota yanapaykunanpaq (Filip. 1:12-14; Heb. 13:18, 19).

¹⁴ Kunan tiempopipas achka iñiqmasinchikkunam Jehova Diosta kasukusqankurayku carcelpi kachkanku. Paykunapa kasqan lawpi yachaq iñiqmasinchikkunaqa tukuyta ruwaspankum yanapachkanku. Ichaqa wakiqninchikmi karu-karupiraq yachanchik. Chaywanpas, ¿imaynatam paykunata yanapachwan? Wawqi-paninchikta utaq turi-ñañanchikta hina kuyaspanchikqa paykunapaqmi Jehova Diosta mañakunanchik. Eritrea nacionpim iñiqmasinchikkunaqa carcelpi kachkanku qaripas, warmipas hinaspa warmachakunapas. Paykunamanta wakiqninmi kanku Paulos Eyassu, Isaac Mogos hinaspa Negede Teklemariam. Paykunam 20 masnin watakunaña carcelpi tiyachkanku. Paykunapaqpas mañakunanchikmi.

15. ¿Imaynatam qawachichwan casado vida respetasqanchikta?

¹⁵ “Casado vidaqa llapallanpa respetasqanyá kachun” (leey Hebreos 13:4). Iñiqmasinchikkuna kuyasqanchiktaqa qawachichwantaqmi  casarasqa kaqkunata respetaspanchik, manam mayqannintapas munapayastinqa qawanachu (1 Tim. 5:1, 2). Sichum casarasqa iñiqmasinchikwan huchapakuruspaqa paytawan ayllunkunatam llumpayta sasacharuchwan. Chaymantapas paykunawan amistadninchiktam yanqacharuchwan (1 Tes. 4:3-8). ¿Imaynataq huk iñiqmasinchik tarikunman millakuypaq qalalla kaqkunata qusan pakallapi qawasqanta yacharuspan? ¿Ninmanchu casado vidankuta respetasqanta hinaspa payta kuyasqantapas? Manam (Mat. 5:28).

16. ¿Imapim tupan kapuwaqllanchikwan kusisqa kayninchikqa iñiqmasinchikkunata kuyayninchikwan?

¹⁶ “Kapusuqnikichikwanyá contentakuychik” (leey Hebreos 13:5). Tukuy sunqunchikwan Jehova Diospi hapipakuspaqa imapas kapuwaqllanchikwanmi kusisqa tarikusun. Ichaqa, ¿imapim tupan kapuwaqllanchikwan kusisqa kayninchikqa iñiqmasinchikkunata kuyayninchikwan? Kapuwasqallanchikwan kusisqa kaspanchikqa, yachasunmi qullqi kuyaymanta utaq kapuqniyuq kaymantapas aswan allinqa iñiqmasinchikkuna kuyay kasqanmanta (1 Tim. 6:6-8). Iñiqmasinchikkunataqa manam kamisunchu nitaqmi imayna kawsasqanchikmantapas pesapakusunchu. Manataqmi hukpa kaqkunataqa munapayasunchu nitaq tukuy imayuq kaytapas munasunchu. Aswanqa qukuykuq runakunam kasunchik (1 Tim. 6:17-19).

17. ¿Imaynatam mana manchakuspa chaynataq mana hukmanyaspa Jehova Diospi hapipakusqanchikqa iñiqmasinchikkunata yanapanqa?

¹⁷ Amayá manchakusunchu (leey Hebreos 13:6). Jehova Diospi hapipakuspanchikqa ima sasachakuyña kaptinpas mana hukmanyaspam iñiyninchikpi  hinalla takyasun. Chayta ruwaspanchikmi hukkunatapas yanapasunchik hinaspa kallpanchasunchik. Chaywanmi paykuna kuyasqanchikta qawachisun (1 Tes. 5:14, 15). Jehova Diospi hapipakuspanchikqa manam manchakusunchu llumpa-llumpay ñakariy punchaw chayamuptinpas, ¿imanasqa? Manam iskayrayasunchu Jehova Diospuni libraykuwananchikmantaqa (Luc. 21:25-28).

18. ¿Imam yanapawasun ancianokunata astawan kuyanapaq?

¹⁸ “Diospa palabranta yachachispa pusasuqnikichikmantayá yuyariychik” (leey Hebreos 13:7, 17). Ancianokunaqa iñiqmasinkunata yanapanankupaqmi tiemponkuta rakinku. Chayna ‘llamkasqankuraykum paykunataqa sinchita kuyananchik’ (1 Tes. 5:13). Ñuqanchikrayku imapas ruwasqankupim yuyaymanananchik. Chayta ruwaspanchikqa agradecekuspanchikmi astawanraq paykunata kuyasun. Manam hukmanyanankutaqa munanchikchu aswanqa kasukusqanchikrayku kusisqa kanankutam.

19, 20. ¿Imataq yanapawasun iñiqmasinchikkunata astawan kuyananchikpaq?

¹⁹ Jehova Dios yupaychaqkunaqa riqsichikunchik iñiqmasinchikkunawan kuyanakusqanchikraykum. Chaynam apostol Pablopa tiemponpipas karqa. Paykuna kuyanakuptinkupas astawan kuyanakunankupaqraqmi Pabloqa kallpancharqa. Chaymi nirqa: “Ruegakuykichikmi aswan mastaraq kuyanakunaykichikpaq”, nispa (1 Tes. 4:9, 10). ¿Imatam kayqa yachachiwanchik? Iñiqmasinchikkunawanqa sapa punchawmi astawanraq kuyanakunanchik.

²⁰ Chaymi 2016 watapaq akllasqa textota huñunakunanchik wasipi sapa kuti qawaspanchikqa kaypi yuyaymanachwan: “¿Astawanchu iñiqmasiykunata wasiyman qayaykunay? ¿Imaynatam carcelpi tiyaq iñiqmasiykunata yanapaykuyman? ¿Respetanichu casado vidata? ¿Imapas kapuwasqallanwanchu kusisqa kawsakuni? ¿Imataq yanapawanqa Jehova Diospi astawan hapipakunaypaq? ¿Imatam ruwanay ancianokunata astawan kasukunaypaq?”. Kaykunapi kallpanchakuptinchikqa manam yanqapaqchu kanqa kay watapaq akllasqa textoqa. Astawanmi yuyarichiwasun Pablopa kayna nisqanta kasukunanchikpaq: “Kuyanakuynikichikqa amayá chiriyaruchunchu”, nisqanta (Heb. 13:1, NM).