Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Wallo Latulu Naa Mɛlɛka Waa—Ke Naa Nyaaloo

Wallo Latulu Naa Mɛlɛka Waa—Ke Naa Nyaaloo

“Lelaŋ, haaa mi ŋ wa wallo latulu naa Mɛlɛka waa, ŋ cho nya nyɔɔloo a yandii, kɛndɛi Mɛlɛka tosal nya ve la tosa mi i tambuŋ fuu le.”—KƆLIŊTIAŊ DIIŊ NDƆƆ 6:​1.

CHONDOŊ: 75, 74

1. Mi che bɛɛ naa Mɛlɛka Kpaaya Kpou Kpou Wo Chɛhowa cho ni, yɛɛ o dimullɛ acheleŋnda le tosaa?

MƐLƐKA Kpaaya Kpou Kpou Wo Chɛhowa cho ni. Ndu toosiaa nyɔɔŋ kpou ni, nduyɛ o nɔ kpaayaa a taasi nɔ la mɛɛlu le wo. Mɛɛ o mala Choobu le sinaa a hei okɔɔ, mi Choobu dimul ndu aa, “Oo Mɛlɛka Yaawɛɛ, I sina maa kpaayaa kpou num o ba o cho ni. Nyɛ o nyɛ ŋ yeema le tosaa pɛ a nɔla ma tosa ndu.” (Choobu 42:​2) Chɛhowa nɔla mbo tosa nyɛ o nyɛ o kɛɛsiaa le tosaa pɛ, nduyɛ wana o wana mala ndu le. Kɛ le mɛɛ o kaala acheleŋnda yɛ, mbo dimul nda le wallo tosaa a ndu latulu le sabu ndɔɔ peeloo.

2. Wali sɔvɛ kuɛɛ Chɛhowa dimullɛ Chiisu le tosaa?

2 Mi Mɛlɛka toosiaa Chiisu Po ndɔ tuupa mbo toosiaa wana o wana a nyɛ o nyɛ fee. Okoŋ, mi Chɛhowa dimul Po ndɔɔ le mbo mala ndu nyɛm cheleŋndoŋ kpou toosiaa. (Chɔŋ 1:​1-3, 18) Mi kiilanɔɔ Pɔɔl poonyiaa a Chiisu okɔɔ aa, “Ndu Mɛlɛka tosa a sabu ni mbo toosiaa nyɛ o nyɛ fee, nyɛ o nyɛ fee cho ɛchɛnɛ a o chieeŋndo choo, kɔ bii a nyɛ o nyɛ wana chiee cha a lehɔl, a ŋ wana chiee chi bɛɛ le woŋ, kɔ bii a nyinaa yɛ yiaa cho choo choo ma nɔ kpaayaa wa, a nyinaa nɔ tɔɔ wa, a nyinaa o fondaŋnda yɛ yɛlaŋ o halaa niŋ, la cho o ba bɛŋgu wa. Ndu Mɛlɛka tosa a sabu ni mbo toosiaa nyɛ o nyɛ fee, nduyɛ le ndu nyɛ o nyɛ fee cho ni.” (Kolosiaŋnda 1:​15-17) Lelaŋ, o cho ko wali sɔviɔɔ le Chɛhowa ndoo ke Po ndɔɔ le, kɛ mbo dimul acheleŋnda a ndu okɔɔ. Nuawɔ bɛɛle bɛndu se!

3. Yɛɛ Chɛhowa ndoo dimullɛ Adama le tosaa, nduyɛ le yɛɛ?

3 Mi Chɛhowa dimul vɛlɛ waŋchieeya le wallo tosaa a ndu latulu. Le tamaseliiyo, mbo dimul Adama le mbo ke visiaa diolaŋ. (Chɛnɛsee 2:​19, 20) Yiyaŋndɔ a mɛɛ Adama wa a kɔl kɛndɛ le wallo hoo tosaa yɛ! Mbo pɛɛku nyɛkɛndɛi mɛɛ visiaa cho yɛ a nyɛ nda tosa wo. Okoŋ, mbo hɛli diola bɛnda le visi o visi wo. Chɛhowa toosiaa visiaa kpou ni, nduyɛ ndupila ndoo nɔla mi ndoo ke nda diolaŋ. Kɛ mbo chɔm Adama mɛɛ kpɛ ndoo kaala ndu le ndu chɛlɔɔ mbo ke visiaa diolaŋ yɛ. Mi Mɛlɛka ke vɛlɛ Adama wallo le chieeŋndo siiŋgoo kpele hɛnɛkiɔɔ. (Chɛnɛsee 1:​27, 28) Kɛ o mɛɛlulaŋ kpɔŋ, mi Adama kɛɛ le wallo tosaa latulu a Mɛlɛka. Nduyɛ mi hei luei ndu a chuauwaa nduaa kpou o saŋga bɛndoo niŋ.—Chɛnɛsee 3:​17-19, 23.

4. Vɛɛ wanaa cheleŋnda tosa yɛ wallo latulu a Mɛlɛka le sabu ndɔɔ peeloo?

4 Okoŋ kɔɔli, mi Mɛlɛka veelu vɛlɛ wanaa cheleŋnda le wallo tosaa a ndu latulu. Mi Nuuwaa ndoo taŋgul dɛndɔɔ o kiindiaa ndu nda yuŋgu ndɔɔ a teleŋ mɛŋma koŋgi bɛnduaŋ ndo. Mi Muuse soli kaaleŋ Isɔluɛi o chɛleŋ niŋ Ichipi. Mi Chɔɔsuaa kua a Isɔluɛiya o Lɛŋnde Mɛyaaleŋ niŋ. Mi Sɔlɔmɔŋ taŋgul toŋgo maando o Chulusɛlɛm niŋ. Mi Meele simnuŋ kalaa Chiisu. Mi wanaa tiindaŋ haa o Mɛlɛka niŋnda kpou a acheleŋnda tosa wallo latulu a Chɛhowa le sabu ndɔɔ peeloo.

5. Wali kuɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa, nduyɛ le sabu yɛɛ Chɛhowa veelu yɛ naa le wallo hoo tosaa? (Tofa fotueiyo o peele naŋ kandu leŋ choo.)

5 Hau, Chɛhowa veelu naa le miŋ tosa nyɛ o nyɛ naŋ tiuba le Masale ndɔleŋ tooloo. Waltaŋ la cho tau o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Nduyɛ mi che bɛɛ naa o cho kpou le nɔla waltaŋ lapum tosaa le, kɛ naa kpou nɔla miŋ dimi yooŋgu kɛndɔɔ a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ. Chɛhowa pila ndoo nɔla mbo tosa wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ hoo. Ndoo nɔla mbo lo o choo choo niŋ mbo soo o waŋnda lo o chieeŋndo choo. Mi Chiisu dimi maa Chɛhowa ndoo nɔla mbo tosa mi poutaŋ la soo o waŋnda lo a Masaa okɔɔ le Masale Ndɔleŋ. (Luku 19:​37-40) Kɛ Chɛhowa chɛl naa le ‘wallo latulu’ a ndu. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 3:​9) Mi kiilanɔɔ Pɔɔl poonyiaa aa, “Lelaŋ, haaa mi ŋ wa wallo latulu naa Mɛlɛka waa, ŋ cho nya nyɔɔloo a yandii, kɛndɛi Mɛlɛka tosal nya ve la tosa mi i tambuŋ fuu le.” (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 6:​1, naapila piimiaa ndu diki diki ni) Bɛɛle bɛnduleŋ pila i cho ni le veeloo sɔlaa le wallo latulu a Mɛlɛka. Ŋ tofaŋndɔ sabulaŋ lapum le nyɛ hei chuu naa nyaale bɛndoo wo.

WALLO LATULU NAA MƐLƐKA WAA TOSA MIŊ WA A NYAALE

6. Vɛɛ Po tase Mɛlɛkaa tɛɛsiaa yɛ mɛɛ ndoo che wallo latulu nda Finya ndɔ yɛ?

6 Le lɔɔlɔɔ buɛiyaa Chɛhowaa cho a nyaale le wallo tosaa latulu a ndu. Tuupa mi Po tase Mɛlɛkaa huŋ o lɛŋndeŋ choo, mbo dimi aa, “Ya wa nyɛ tase Mɛlɛka Yaawɛɛ o tosiaa wo ni. . . . I wa ndu ikɛi, mɛɛ wana chaa taŋgullo wo o wa nuaa waŋndo ikɛi o taŋgullo mbo mɛɛndaŋ wana koŋ yɛ. Nduyɛ lepaa o lepaa o wa kɔllo naŋɔɔ a ya. Nduyɛ ya bɛɛ I wa a kɔl kɛndɔɔ le teleŋ o teleŋ ndu lachi.” (Pulɔwaa 8:​22, 30, naapila piimiaa ndu diki diki ni) Mɛɛ Chiisu wa wallo latulu a Finya ndɔ, o wa a kɔl kɛndɛ le mɛɛ ndoo tosa nyɔɔŋ tau yɛ. Nduyɛ ndoo sina maa Chɛhowa kaala ndu. Kɛ naa yɛ?

Yɛɛ ke yɛ naa nyaaloo mbo hiau waŋndo tonyaa pɛɛkoo? (Tofa pɛl 7)

7. Le yɛɛ wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ chuu yɛ naa nyaaloo?

7 Chiisu dimi maa miŋ wa a kɔl kɛndɛ te ŋ ke waŋndo nyɔɔ pɛ, ɔɔ mi ndu ke naa nyɔɔ. (Walta Wanaa Chiisuaa 20:​35) Miŋ duaunuŋ nyaale tau mɛɛ naŋ sina tonyaa a Mɛlɛka okɔɔ. Kɛ le yɛɛ naŋ sɔla yɛ vɛlɛ nyaaloo le tonya koŋ wanaa cheleŋnda dimullo? Le mɛɛ naŋ cha nda a nyaale kpeekpeiyo le nyɛ Baabuiyo pɛɛku wo sinaa pɛŋgu nduyɛ ma kandu chaŋyɛi nɔɔ a Mɛlɛka yɛ. Te ŋ che nda pɛ yiyaŋnda ndala wɔɔŋndaŋ a kaala nɔɔlɛilaŋ malɔɔ, miŋ naŋ kɔl tau. Wali sɔvɛ kɔl hiniaa bɛndoo pila wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ cho ni. Nduyɛ ŋ nɔ miŋ wa ndu tosaa. Wallo hoo ke wanaa simnuŋ chaaŋaa Mɛlɛkaa wa yoomu fafɛɛŋndo.—Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 5:​20.

8. Yɛɛ apum dimi yɛ a nyaale nda cho sɔlaa le wallo latulu a Chɛhowa wo?

8 Te ŋ mala pɛ wanaa cheleŋnda le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ, miŋ sina maa ŋ cho nyɛ Chɛhowa hɛnaŋndo tosaa, nduyɛ maa o hɛnaŋ a sɛmbɛ naŋ cho dɔuwɔɔ le ndu piɛiyo wo. Mi hei bɛɛ chuu naa nyaaloo. (Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:​58.) Mi Mako cho o lɛŋnde Italileŋ niŋndo dimi aa, “I nɔ bɔɔ nyaale hiuwaŋ mɛŋndo le sinaa maa I cho Chɛhowa kioo nyɛ bɛnda wo. O cho wana puɛɛnuŋ chɔ chɔ nyɛ ya tosa wo le.” Mi Filaŋko cho o lɛŋnde pilɛ leŋ ndeŋ niŋndo bɛɛ dimi aa, “Chɛhowa cho Diom ndɔɔ a nyɛm iMɛlɛkayaŋ soliŋndo kpeku le naa loonɔŋndo lepaa o lepaa maa o kaala naa, maa nyɛ o nyɛ naŋ tosa le ndu pɛ, o cho o sɔvɛ, o yɔŋ bɛɛ miŋ che lepum sɛmbɛ naŋ cho dɔuwɔɔ wo nyɛ fondoo fuu. Le hei, wallo latulu a Mɛlɛka chuu ya nyaaloo nduyɛ mbo ke yoomu nuu saboo.”

WALLO LATULU NAA MƐLƐKA WAA TOSA MIŊ SƆƆŊGUU NDU IKƐI KPƐƐLUŊ A WANAA CHELEŊNDA

9. Chaŋyɛi yɛɛ wa yɛ Chɛhowa nda Chiisu tɛɛŋ, nduyɛ le yɛɛ?

9 Te ŋ tosa wallo latulu pɛ a wanaa naŋ kaala wa, ŋ nɔla miŋ sɔɔŋguu nda ikɛi kpɛɛluŋ. Ŋ nɔla miŋ chɔɔlu nda sina a kaala ndalaŋ. Ŋ nɔla miŋ pɛɛku a kpeleŋnda nda kɛsilaŋ okɔɔ, nduyɛ a mɛɛ nda cho kindiŋndo le laŋ komallo yɛ. Kɛlɛŋgaa mi Chiisu tosa wallo latulu nda Chɛhowa le wɔsilaŋ o biiliɔŋndaŋ niŋ. Mi kaala wa nda tɛɛŋndo chɔɔlu simnɔŋ o kala poŋ, nduyɛ nyɛ o nyɛ ndoo nɔla le chaŋyɛi wa nda tɛɛŋnde tɛɛmbuu le. Mi Chiisu tɛɛsiaa mɛɛ kpɛ chaŋyɛi wa nda tɛɛŋ yɛ. Mbo dimi aa, “Ya ni, Finya nuu ni, nyɔɔ o pilɛ kpe naa ŋ cho ni.” (Chɔŋ 10:​30) Bɛndaa wa nda bɔɔ tɛɛŋ, nduyɛ chɛlaŋndo wa nda tɛɛŋ nyɛkɛndɛi teleŋ nda wa wallo diompilɛ wo.

10. Le yɛɛ wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ mala yɛ naa le Chɛhowa a acheleŋnda sɔɔŋguu wo ikɛi kpɛɛluŋ?

10 Mi Chiisu nyuna Chɛhowa le mbo manda buɛiyaa nduaa. Le sabu yɛɛ? Mbo piɛi aa, “Manda nda le ma wa diom pilɛ, mɛɛ naa ŋ cho diom pilɛ yɛ.” (Chɔŋ 17:​11) Te ŋ bii pɛ sawala Mɛlɛkalaŋ nduyɛ miŋ wa waŋnda yooŋgu kɛndɔɔ dimullo, ŋ nɔla miŋ sina suiliŋnda ndɔla kɛndɛlaŋ nyɛkɛndɛi. Ŋ nɔla miŋ pɛɛku le sabu i cho suɛi taasi le tiindaŋndo dɔuwɔɔ o ndu niŋ, a nɛi chɔmaa ndɔɔ tolɔɔ kɔɔli wo. Nduyɛ te ŋ sɔɔŋguu pɛ Mɛlɛka ikɛi kpɛɛluŋ, ndu bɛɛ cho naa sɔɔŋguu ikɛi. (Nuawɔ Chemisi 4:​8.) Ŋ nɔla miŋ sɔɔŋguu puaapiliaa a ndepiliaa naa ikɛi kanifuule, bahawɛila pilɛlaŋ, nyaale pilɔɔ, a kpeleŋnda pilɛlaŋ kpe naa kpou nɔ ni. Ŋ cho wallo latulu, nyaaloo latulu, a biuwɔŋndo latulu. Mi Ɔtaviaa cho o lɛŋnde Bilitiŋndeŋ niŋndo dimi aa, “Wallo latulu a Chɛhowa tosa mi sɔɔŋguu acheleŋnda ikɛi kpɛɛluŋ.” Mi chuaa hoo tɛɛsiaa maa “kpeleŋ pilɔɔ a nɛi chɔmaa pilɔɔ kpe” chaaŋaa nduaa nɔ ni. A tonya, yiyaŋ pilɔɔ kpe naa bɛɛ nɔ ni. Te ŋ che pɛ kindi kindiŋ puaapiliaa naa cho le Chɛhowa kɔllo nɛŋioo wo, hei tosa miŋ sɔɔŋguu nda ikɛi kpɛɛluŋ.

11. Le sabu yɛɛ naŋ cho yɛ Chɛhowa a puaapiliaa naa sɔɔŋguu ikɛi kpɛɛluŋ o chieeŋ sɛnɛiyo niŋ?

11 Kaala naŋ nɔ le Mɛlɛka a puaapiliaa wo cho niŋ o kala poŋ, nduyɛ o cho chɔɔlu kalu o chieeŋ sɛnɛiyo niŋ. Yiyaŋndɔ a wali nyaale bɛndu naŋ cho wa tosaa o chilaŋ niŋndo! Ŋ cho demul wanaa cho fulasɛiniŋndo sɔla wa nduyɛ miŋ pɛɛku nda a Chɛhowa okɔɔ. Ŋ cho vɛlɛ wallo tosa le chieeŋndo siiŋgoo kpele hɛnɛkiɔɔ. Ŋ cho bɔɔ wa a nyaale le wallo tosaa diompilɛ nduyɛ le simnɔŋndo o pɔm pɔmbɔ wanaa nɔ lɛ niŋ haki le wa o masale Kilitileŋ bɛŋgu. Waŋchieeya kpou cho sɔɔŋgaŋ ikɛi vellaa velle. Nduyɛ a cho Chɛhowa sɔɔŋguu ikɛi kpɛɛluŋ, Mɛlɛka cho “tosa mi wana o wana hini kɔl” lo.—Sam 145:​16.

WALLO LATULU NAA MƐLƐKA WAA

12. Vɛɛ wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ manda yɛ naa?

12 Ŋ nɔ miŋ manda chaŋyɛi nɛi naa Chɛhowaa tɛɛŋ. O chieeŋ Setanaa niŋ naŋ cho ni, nduyɛ wanaa lahakiaa naŋ cho ni. Lelaŋ, i cho tɛtɛlɛ le yiyaŋ wanaa cho o chieeŋndo hoo niŋnda nɔɔ nduyɛ a mɛɛ nda tosa sɔɔŋ yɛ. O cho ko mɛɛ ŋ wa saanaa o tindileŋ mi le yɛɛ num naa ŋ ve kɔl le lakɔ le wa yɛ. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ soliŋ yoomuma naŋ kpou kpeku le tindile leŋ hiouwɔɔ. Lende koni, ŋ nɔ miŋ tosa wallo kekelee le chieeŋ Setanaa hoo kpakpalaa. Nduyɛ vɛɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo manda yɛ naa? Te ŋ wa pɛ suɛi a Chɛhowa okɔɔ a Baabuiyo, a nyɛm cho ŋ sɔvɛ woŋ okɔɔ naŋ suaa ni, kɛ o cho a nyɛm dii tiindaŋ naa woŋ te. (Filipiaŋnda 4:​8) Mi yooŋgu kɛndɔɔ dimioo chɔɔlu tiindaŋ naa kindi, nduyɛ mbo loonuŋ naa a sɔɔŋ Mɛlɛka dimi le tosaa o chilaŋ niŋndoŋ a sawala ndɔla manda naalaŋ okɔɔ. Mbo mala naa vɛlɛ le suiliŋnda naŋ yeema laŋ nɔɔ le halikpeŋ miŋ mandaŋ a Setana nduyɛ a chieeŋ ndɔɔ hoo.—Nuawɔ Ɛfisiaŋnda 6:​14-17.

13. Vɛɛ Chɛhowɛinɔ pilɛ o lɛŋnde Ɔsiteeliaaleŋ niŋ yiyaŋ yɛ a wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ okɔɔ?

13 Te ŋ wa pɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo lɔɔlɔɔ, a pɛɛkɔŋ ipilayaa, nduyɛ miŋ wa acheleŋnda nyɔɔŋ tosallo o kundaa niŋ, mi hei manda naa kanifuule, ŋ nɔ lɛ teleŋ bɔɔ le yiyaŋndo a bahawɛila naalaŋ okɔɔ le. Mi Chowɛɛ cho o lɛŋnde Ɔsiteeliaaleŋ niŋndo dimi aa, “Wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ cho ya malaa le yiyaŋndo a sɔɔŋ kpeekpeiyoŋ okɔɔ. O cho ya loonɔŋndo a simulta waŋnda cho sɔlaa laŋ, nduyɛ a tɔnɔla ya cho sɔlaa le sawala mandaa Baabuiyo tolɔɔ kɔɔli o yoomu nuu niŋndo. Wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ cho ya malaa le mi wa wana tuisiaŋ. O cho ya fondaa kioo le tiindaŋndo dɔuwɔɔ o Chɛhowa niŋ, puaapiliaa, a ndepiliaa niaa.”

14. Vɛɛ biunɔŋ naa o yooŋgu kɛndɔɔ dimioo niŋ chɔm yɛ maa nyina Chɛhowaa cho latulu a naa?

14 Yooŋgu kɛndɔɔ dimioo chɔɔlu naa vɛlɛ tiindaŋndo ke maa nyina Mɛlɛkaa cho latulu a naa. Le tamaseliiyo, yiyaŋndɔ maa wali numndo cho le waŋnda beediiyo piɔuwo o fondaŋ ŋ cho wo ni. A cho num paawa le wallo hoo tosaa le, nduyɛ numpila cho bɔnɔɔ luɛiyɔɔ le beediiyo hoo toosiaa ni. Nduyɛ, waŋnda apum yeema a beediiyo le, mi apum tul num pɛŋ leyɛ le nda ndu chuu wo. Le vɛɛ kpe ŋ cho yɛ wa wallo hoo tosaa? Kɔllo cho num i tambu o teleŋ biŋgi bɛŋgu nduyɛ ma mal wali koŋ tosaa. Naa pumnda cho wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ tosaa iwɔsi o iwɔsi, mi che bɛɛ naa miŋ soliŋ teleŋndo a nyɛsɔlaa tau kpeku o ndu tosaa niŋ. Nduyɛ mi waŋnda mam naa ɔɔ ma tuulu kɔl a naa. Hoo chɔm maa nyina Mɛlɛkaa cho naa malaa.

WALLO LATULU NAA MƐLƐKA WAA CHƆM KAALA NAŊ NƆ LE NDUA WANAA CHELEŊNDA WO

15. Vɛɛ wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ chiɛɛliaŋ yɛ a sabu Mɛlɛkaa le waŋchieeya?

15 Vɛɛ wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ chiɛɛliaŋ yɛ a sabu Chɛhowaa le waŋchieeya? Le mi waŋchieeya wa achal lefafɛɛŋ wa sabu Mɛlɛkaa ni. Nduyɛ haki Adamaa siŋga sabu Mɛlɛkaa le. (Aisaya 55:​11) Mi Mɛlɛka tosa kɛɛsiaa le naa solioo o hakioo niŋ a piɔmndo. Vɛɛ ndoo tosa yɛ hei? Mi Chiisu huŋ o chieeŋndo choo nduyɛ mbo soliŋ yoomu ndɔɔ sala. Kɛ le mi waŋchieeya sɔla tɔnɔɔ o sala koŋ niŋ, a nɔ ma diikuŋ Mɛlɛka. Lelaŋ, mi Chiisu pɛɛku waŋchieeya nyɛ Mɛlɛka yeema nda o ŋdiallo, nduyɛ mbo dimul buɛiyaa nduaa le ma tosa nyɛpilɔɔ kpe. Te ŋ dimi pɛ yooŋgu kɛndɔɔ nduyɛ miŋ mala acheleŋnda hau le simnɔŋndo chaaŋaa Mɛlɛkaa, mɛɛ ŋ cho wallo latulu sanaa a Mɛlɛka le sabu ndɔ kaalaa peeloo le waŋchieeya solioo o hakioo niŋ a piɔmndo.

16. Vɛɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo chiɛɛliaŋ yɛ a sawa hiou sawalaŋ kpou wo?

16 Te ŋ mala acheleŋnda pɛ le kɔlaŋ o nɛi yoomu fafɛɛŋndo choo, mɛɛ ŋ cho chɔmndo maa ŋ kaala nda a Chɛhowa. Sabu Mɛlɛkaa cho ni maa “le mi waŋnda kpou a sɔla pioŋɔɔ, nduyɛ, ma sina tonya cho a ndu okɔɔ wo.” (Timoti Tasoo 2:​4) Mɛɛ Falesiiya nyuna Chiisu a sawa hiou sawalaŋ kpou wo okɔɔ, mbo dimi aa, “‘Kaala Chɛhowa Mɛlɛka numndo a kɔl numndo, a yoomu numndo, a yiyaŋ numndo kpou.’ Sawa tasoo o hiou laŋ kpede wo ndu cho koŋ ni. Sawa diiŋ ndɔɔ cho machuaa mɛɛ o tasoo cho yɛ. Ndu cho ni, ‘Kaala chaaŋ num wanachioo mɛɛ ŋ kaala numpila yɛ.’” (Maatiu 22:​37-39, NW) Te ŋ wa pɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo mɛɛ ŋ cho sawalaŋ ndaŋ diikɔŋndo.—Nuawɔ Walta Wanaa Chiisuaa 10:​42.

17. Vɛɛ ŋ yiyaŋ yɛ a bɛɛle bɛndu naŋ nɔ le wali dimiaa yuŋgu kɛndɔɔ wo?

17 Nuawɔ sala bɛndu naŋ nɔ wo se! Chɛhowa ke naa wali chuu naa nyaaloo wo. O tosa miŋ sɔɔŋguu ndu a puaapiliaa naa ikɛi kpɛɛluŋ. Nduyɛ, o manda chaŋyɛi nɛi naa Mɛlɛka waa tɛɛŋ. O ke naa vɛlɛ fondaa le chɔmndo kaala naŋ nɔ le Mɛlɛka a wanaa cheleŋnda wo. Chɛhowa nɔ buɛiya o miiliɔŋndaŋ niŋ chieeŋndo balɔɔ silɔ, nduyɛ nda kpou nɔ bahawɛilaŋ yɛ yɛ. Kɛ o wa feleŋguaa naŋ cho ni ɔɔ yuuwa, o wa wanaa nɔ nyɛsɔlaa wa ɔɔ wanaa bala fonduaa, ŋ nɔ dialuŋ kala, ŋ nɔ dialuŋ kala le, naa kpou nɔ miŋ kindiŋ le acheleŋnda dimullo a tiindaŋ naa okɔɔ. Miŋ yiyaŋ maa Chaŋtɛl o lɛŋnde Filaŋsileŋ niŋ. Mbo dimi aa, “Mi Wana nɔ kpaaya bɛndoo kpou wo, Wana toosiaa nyɔɔŋ kpou wo, Mɛlɛka kɔl nyuloo, dimul la aa’ ‘Kɔ! Soo! Soo le ya, soo a kɔl numndo kpou. I ke num kpaaya nuu, Diom nuu Baabuiyo, maalikɛiya, chaaŋaa numaa laalaŋnda, pɛɛku hivi num lachi wo, nduyɛ a silala kpeekpeilaŋ a teleŋ bɛnda wo.’ Dikeŋnaŋ bɛndoo pila naŋ nɔ ni le tosaa nyɛ Chɛhowa dimul naa wo, nduyɛ le wallo tosaa latulu a Mɛlɛka naa!”