Sa ti konmans en pe letan apre lannen 100 e fini an 1919. Akoz nou’n bezwen aziste nou konprenezon?

Tou levidans i montre ki an 1919, bann Kretyen swazir ti ganny libere avek Gran Babilonn e ganny reini dan en kongregasyon ki ti’n ganny pirifye. Reflesir lo sa bann pwen: Deswit apre ki Rwayonm Bondye ti konmans dirize dan lesyel an 1914, pep Bondye ti ganny teste e ptitapti zot ti ganny pirifye e rezet fo ladorasyon. * (Vwar not.) (Malaki 3:1-4) Apre an 1919, Zezi ti apwent “sa lesklav fidel e pridan” pour donn pep Bondye ki ti’n ganny pirifye “manze kan i ler.” (Matye 24:45-47, NW) Sa menm lannen, pep Bondye ti ganny libere an egzil senbolik Gran Babilonn. (Revelasyon 18:4) Me kan ki pep Bondye ti al an egzil?

Dan lepase, nou ti eksplike ki pep Bondye ti al an egzil Gran Babilonn an 1918 pour zis en pti pe letan. Latour Veyer le 15 Mars 1992 an Angle, ti dir ki an 1918 pep Zeova ti al an egzil Gran Babilonn, zis parey bann Izraelit ti ganny anmennen an egzil Babilonn. Me plis resers i montre ki pep Bondye ti al an egzil en bann lannen avan 1918.

Sa profesi dan Ezekyel 37:1-14 ti predir ki pep Bondye ti pou al an egzil e ki pli tar zot ti pou ganny libere. Ezekyel ti ganny en vizyon kot i ti vwar en vale ranpli avek lezo. Zeova ti dir: “Sa bann lezo i lakaz Izrael antye.” (Verse 11) Sa ti aplik pour nasyon Izrael e pli tar i ti pou aplik pour “Izrael Bondye,” ki reprezant bann Kretyen swazir. (Galat 6:16, NW; Akt 3:21) Dan sa vizyon, sa bann lezo ti vin vivan e form en gran larme. Sa ti dekrir lafason ki pep Bondye ti ganny libere Gran Babilonn an 1919. Me ki mannyer sa profesi i montre ki zot ti an egzil pour en bon pe letan?

Premyerman, Ezekyel ti remarke ki lezo sa bann dimoun mor ti “vreman sek.” (Ezekyel  37:2, 11) Sa i vedir ki sa bann dimoun ti’n mor pour en bon pe letan. Dezyenmman, Ezekyel ti vwar ki bann mor ti revin vivan gradyelman, pa en sel kou. I ti tann “en tapaz, en son krake e bann lezo ti konmans asanble ansanm, lezo a lezo.” Answit, i ti vwar “bann tandon ek laser vin lo zot.” Apre, lapo ti kouver sa laser. Pli tar, “souf ti antre dan zot e zot ti vin vivan.” A lafen, apre ki sa bann dimoun ti’n revin vivan, Zeova ti donn zot zot pei pour zot reste. Tousala ti pou pran letan.​—Ezekyel 37:7-10, 14.

Zis parey sa profesi ti’n predir, bann Izraelit ti an egzil pour en bon pe letan. Zot ti al an egzil an 740 avan Kris ler sa dis tribi Izrael, setadir sa rwayonm nor, ti ganny forse pour kit zot pei. Pli tar, an 607 avan Kris, bann Babilonnyen ti detri Zerizalenm e sa de lezot tribi, setadir sa rwayonm Zida dan sid, ti osi ganny forse pour kit zot pei. Apre, an 537 avan Kris, zot ti sorti an egzil ler en pti group Zwif ti retourn Zerizalenm pour rekonstri tanp e ador Zeova laba ankor enn fwa.

Alor tou sa bann detay i montre ki i bezwen ki bann Kretyen swazir ti an egzil Gran Babilonn pour en bon pe letan, pa zis depi 1918 ziska 1919. Zezi ti refer avek sa gran peryod letan ler i ti dir ki bann move zerb, setadir bann fo Kretyen, ti pou pous ansanm avek dible, ki reprezant “pep Rwayonm.” (Matye 13:36-43) Pandan sa letan, i ti annan zis en ptigin vre Kretyen. Laplipar bann ki ti dir ki zot Kretyen ti aksepte bann fo lansennyman e vin bann aposta. Se pour sa ki nou kapab dir ki kongregasyon Kretyen ti an egzil Gran Babilonn. Zot ti al an egzil en pe letan apre lannen 100 e reste an egzil ziska ki gran tanp spirityel Bondye ti ganny pirifye dan letan lafen.​—Akt 20:29, 30; 2 Tesalonisyen 2:3, 6; 1 Zan 2:18, 19.

Pandan sa plizyer santenn lannen, bann sef relizye ek bann dirizan politik ti anvi kontinyen kontrol bann dimoun. Par egzanp, bann dimoun ti napa drwa annan en Labib oubyen lir Labib dan en langaz ki zot ti konpran. Serten ki ti lir Labib ti menm ganny brile lo poto. Deplis, bann ki ti koz kont lansennyman bann sef relizye ti ganny pini severman. I ti preski enposib pour en dimoun aprann oubyen ansenny lezot laverite.

 Atraver vizyon Ezekyel nou osi aprann ki pep Bondye ti revin vivan e ganny libere avek fo larelizyon gradyelman. Alor, kan e ki mannyer sa ti konmans arive? Sa vizyon ti koz lo “en son krake.” Sa ti konmans arive dan sa bann dernyen santenn lannen avan letan lafen. Pandan sa bann lannen, i ti annan serten dimoun fidel ki ti anvi konn laverite e servi Bondye, menm si zot ti pe ganny bonbarde avek bann fo lansennyman. Zot ti etidye Labib e fer tou sa ki zot ti kapab pour dir lezot sa ki zot ti pe aprann. Lezot ti travay dir pour tradwir Labib dan bann langaz ki dimoun ti konpran.

Apre, ver lafen bann lannen 1800, i ti konmsi laser ek lapo ti pe vin lo bann lezo. Charles Taze Russell ek son bann zanmi ti travay dir pour trouv laverite dan Labib e servi Zeova. Zot ti osi servi Zion’s Watch Tower ek lezot piblikasyon pour ed lezot konpran laverite. Pli tar, lafwa pep Zeova ti ganny ranforsi plis ankor, an 1914 atraver sa “Photo-Drama of Creation” e an 1917 atraver sa liv The Finished Mystery. Finalman, an 1919, i ti konmsi son pep ti’n ganny lavi ek en nouvo pei. Depi sa letan, bann ki annan sa lespwar pour viv lo later pour touzour in zwenn ansanm avek bann Kretyen swazir. Ansanm zot ador Zeova e zot in form “en larme vreman gran.”​—Ezekyel 37:10; Zekarya 8:20-23. *​—Vwar not.

Alor i kler ki pep Bondye ti al an egzil Gran Babilonn apre lannen 100. Sa i sa peryod letan kot bokou dimoun ti aksepte bann fo lansennyman relizye, rezet laverite e vin aposta. Pour plizyer lannen, i ti vreman difisil pour servi Zeova, zis parey i ti difisil pour bann Izraelit ler zot ti bann prizonnyen. Me ozordi laverite pe ganny anonse avek tou dimoun. Pa nou byen kontan ki nou pe viv dan en letan kot “bann ki annan bon zizman pou briye parey lalimyer”! Aprezan bokou dimoun i kapab “pirifye zot,” “ganny rafinen” e aksepte vre ladorasyon!​—Danyel 12:3, 10.

Nou pa asire ki mannyer Satan ti montre Zezi tanp.

Matye ek Lik, de ekriven Labib, ti ekri lo sa ki ti arive. Matye ti dir ki “dyab ti anmenn” Zezi Zerizalenm e “fer li debout lo lapwent twa Tanp,” ki ti sa bout pli o ek tanp. (Matye 4:5) Lik ti dir ki Dyab “ti anmenn Zezi Zerizalenm, i ti fer li debout lo lapwent twa Tanp.”​—Lik 4:9.

Dan lepase, nou bann piblikasyon ti dir ki petet Satan pa ti literalman pran Zezi e anmenn li kot tanp ler i ti esey tant li. Latour Veyer le 1 Mars 1961 an Angle, ti konpar sa tantasyon avek sa enn kot Satan ti esey tant Zezi par montre li tou bann Rwayonm lo later lo en montanny ki o. I ti kontinyen par dir ki i napa en montanny ki ase o pour en dimoun vwar tou bann rwayonm lo later. Apre sa Latour  Veyer ti azoute ki dan menm fason, i tre probab ki Satan pa ti literalman anmenn Zezi kot tanp. Par kont, pli tar lezot lartik dan Latour Veyer ti dir ki si Zezi ti’n sorti lo tanp e sot anba, i ti’n kapab mor.

Serten i dir ki vi ki Zezi pa ti en Levit, i ti pou napa drwa debout lo tanp. Alor zot dir ki Satan ti’n bezwen esey tant Zezi atraver en vizyon. Plizyer santenn lannen avan, Ezekyel ti ganny anmennen kot en tanp dan en vizyon.​—Ezekyel 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

Me si Zezi ti ganny anmennen kot tanp atraver en vizyon, serten i kapab demande:

• Eski Zezi ti pou’n vreman ganny tante pour zet son lekor anba?

• Lezot fwa ler Satan ti esey tant Zezi, i ti demann Zezi pour fer bann vre ros vin dipen e i ti anvi ki Zezi i literalman ador li. Alor eski i posib ki Satan ti osi anvi ki Zezi i zet son lekor anba ler i ti literalman lo tanp?

Me si Satan pa ti servi en vizyon me plito literalman anmenn Zezi kot tanp, serten i kapab demande:

• Eski Zezi ti kas Lalwa ler i ti debout anler lo tanp?

• Ki mannyer Zezi ti kapab sorti dan dezer pour ariv kot tanp Zerizalenm?

Annou vwar en pe plis lenformasyon ki pou ed nou reponn sa de dernyen kestyon.

Profeser D. A. Carson ti ekri ki sa mo Grek pour “tanp” ki Matye ek Lik ti servi ti tre probab refer avek tanp antye, pa zis landrwa sen dan tanp kot zis bann Levit ki ti annan drwa ale. Lo kote sides tanp i ti annan en twa plat ki ti sa bout pli o dan tanp. I kapab ki Zezi ti ganny mete lo sa twa. Zistans depi anler ziska anba kot Vale Kidronn ti apepre 140 met. Istoryen Josephus ti dir ki sa landrwa ti telman o ki si en dimoun ti debout anler e get anba, i ti pou “sou.” Menm si Zezi pa ti en Levit, i ti’n kapab debout laba e napa personn ki pa ti pou’n dakor.

Me ki mannyer Zezi ti kapab sorti dan dezer pour ariv kot tanp Zerizalenm? Nou pa asire. Labib i zis dir ki Zezi ti ganny anmennen Zerizalenm. I pa dir ki zistans Zezi ti ete avek Zerizalenm oubyen lakantite letan ki i ti ganny tante avek Satan. Alor i posib ki Zezi ti marse pour al Zerizalenm, menm si sa ti’n kapab pran bokou letan.

Ler Satan ti montre Zezi “tou bann rwayonm later,” i tre probab ki i ti servi en vizyon, parski i pa posib pour debout lo en montanny e vwar tou rwayonm lo later. Sa i en pe parey ler nou servi en televizyon pour montre en dimoun bann portre en lot landrwa dan lemonn. I kapab ki Satan ti servi en vizyon, me i ti literalman anvi ki Zezi i azenou e ador li. (Matye 4:8, 9) Alor ler Satan ti anmenn Zezi kot tanp, i posib ki i ti literalman anvi ki Zezi i riske son lavi par sot anba sorti lo tanp. Si sa ti leka, pa sa tantasyon ti bokou pli for ki si Zezi ti’n zis ganny tante atraver en vizyon! Me Zezi pa ti fer li.

Alor i posib ki Zezi ti literalman al Zerizalenm e debout lo bout pli o dan tanp. Byensir, parey i’n ganny dir konmansman sa lartik, nou pa asire egzakteman ki mannyer Satan ti montre Zezi tanp. Me nou kapab asire ki Satan ti kontinyen esey fer Zezi fer en keksoz mal e ki a sak fwa, Zezi ti rezet li.