Eyi kwa tamekere konyima zomvhura 100 ntani kwa ya hege mo-1919. Morwasinke twa hepera kukwata egano erunduruko eli?

Maumbangi nagenye kulikida asi mo-1919, Vakriste wovagwavekwa kwa mangurukire mo moBabironi zonene ntani kwa va pongaikire mombungakriste zokukuhuka. Gazara kuhamena eyi: Konyima tupu zapa Uhompa waKarunga wa tamekere kupangera meguru mo-1914, vantu vaKarunga kwa va konakonene nokuvakuhura kanunu-kanunu koukareli woyimpempa. * (Marakiya 3:1-4) Mo-1919, Jesus kwa tumbire “mukareli gokulimburukwa gonondunge” a gave “nondya posiruwo sado” kovantu vaKarunga wokukuhuka. (Mateusa 24:45-47) Momvhura zoozo, vantu vaKarunga kwa va mangwilire mounkwate woBabironi zonene zopasifanekeso. (Ehororo 18:4) Nye siruwo sokuhura kupi vantu vaKarunga va kere mounkwate?

Pwanare, kwa yi fatwilire asi vantu vaKarunga kwa kere mounkwate woBabironi zonene karuwogona tupu ketamekero lyomvhura 1918. Ruhungu 15 Nsinano 1992, kwa tente asi ngwendi moomu Vaisraeli va va twere mounkwate waBabironi, vakareli vaJehova nawo kwa kere mounkwate woBabironi zonene mo-1918. Nye mapaparo gomanzi kwa likida asi vantu vaKarunga kwa kere nomvhura dononzi mounkwate komeho zomvhura 1918.

Uporofete womoHesekiyeli 37:1-14 kwa pumbire asi vantu vaKarunga ngava va twara mounkwate, ano konyima ngava va mangurura. Hesekiyeli kwa mwene emoneko lyomuramba ogu gwa zulire yisupa. Jehova kwa tente asi: “Vaisraeli kuna fana yisupa eyi.” (Velise 11) Eyi kwa tembe komuhoko goVaisraeli gwene-gwene ntani konyima ‘komuhoko gwaKarunga,’ ndi vagwavekwa. (Vagarata 6:16; Yirugana 3:21) Memoneko eli, yisupa kwa ya kere nomwenyo ntani nokuyakara mbunga zovakwayita. Eyi kusingonona omu vantu vaKarunga va va mangwilire mo moBabironi zonene mo-1919. Ngapi uporofete ou wa likida asi kwa kere mounkwate siruwo sosire?

Pomuhowo, Hesekiyeli kwa dimbwilire asi yisupa yovantu ava va fa kwa “kukutire unene.” (Hesekiyeli 37:2, 11)  Eyi kutanta asi vantu owo kwa fire siruwo sosire. Sauvali, Hesekiyeli kwa mwene yisupa oyo omu yina kutengura komwenyo kanunu-kanunu. Age kwa zuvhire kuna “kukwarakatja, yisupa kuna kutameka kuligwanekera.” Makura yipo ga mwene “yisupa kuna kuhokera ko nonsipa nononyama nosipapa.” Konyima, “mpepo tazi hwilire momarutu, tava kara nomwenyo.” Apa vantu va tengwire komwenyo, yipo Jehova ga va pere sirongo va tunge mo. Nayinye eyi kwa gusire siruwo.​—Hesekiyeli 37:7-10, 14.

Ngwendi moomu wa uyunga uporofete owo, Vaisraeli kwa kere mounkwate siruwo sosire. Unkwate wawo kwa tamekere mo-740 komeho zokuwiza Kristusa apa Uhompa wokoMuzogo ndi mazimo murongo gaIsraeli, va ga sininikire ga tunde mo mosirongo sagene. Mo-607 komeho zokuwiza Kristusa, Jerusarema kwazi zonagwire Vababironi, ntani Uhompa waJuda wokoMbindakano ndi mazimo gavali nago kwa ga sininikire ga tunde mo mosirongo sagene. Ano mo-537 komeho zokuwiza Kristusa, unkwate kwa hege apa kambungagona koVajuda ka tengwire mokukatungurura ntembeli nokukakarera hena Jehova moJerusarema.

Mauzera nagenye ogo kulikida asi Vakriste wovagwavekwa kwa kere mounkwate woBabironi zonene siruwo sosire kapisi kutundilira tupu mo-1918 dogoro 1919. Jesus kwa tumbwire hena siruwo oso sosire apa ga tente asi Vakriste woyimpempa ndi mau, ngava kulira kumwe nava “va hamena Untungi weguru,” ndi yilya. (Mateusa 13:36-43) Posiruwo sina, Vakriste wousili kwa kere tupu wovasesu. Sinzi sava ngava uyunga asi awo Vakriste kwa tambwire marongo goyimpempa nokuyakara varwanesi usili. Eyi yiyo natu tantera asi mbungakriste kwa kere mounkwate woBabironi zonene. Unkwate ou kwa tamekere konyima zomvhura 100 ntani kwa twikilire dogoro paapa va ya kuhwire ntembeli zaKarunga zopampepo.—Yirugana 20:29, 30; 2 Vatesaronika 2:3, 6; 1 Johanesa 2:18, 19.

Monomvhura odo, vampitisili wonongereka novampitisili woupolitika kwa here kupangera vantu. Pasihonena, vantu kapi va va pulisilire va kare noBibeli ndi va rese Bibeli meraka lyavene. Vamwe ava ngava resa Bibeli ngava va mangerere koyitji nokuvahwika. Ano ava ngava rwanesa eyi ngava rongo vampitisili wonongereka ngava va tengeke unene. Eyi kwa digoperere nkenye gumwe mokulironga usili ndi a ronge vakwawo.

 Ose tuna lirongo hena memoneko lyaHesekiyeli asi vantu vaKarunga kwa tengwire komwenyo ntani kwava mangwilire mo moukarelikarunga woyimpempa kanunu-kanunu. Siruwoke ya tameke kuhoroka eyi, ntani ngapi? Emoneko kwa tumbura “kukwarakatja.” Eyi kwa tamekere kuhoroka monomvhura mafere komeho tupu zouhura. Monomvhura odo, pwa kere vamwe wovalimburukwi ava va here kugwana usili nokukarera Karunga nampili ngomu ga lihene marongo goyimpempa. Awo kwa lirongere Bibeli nokukondja kutantera ko vantu eyi va lirongere. Vamwe kwa rugene unene va toroke Bibeli momaraka aga ava kwata vantu egano.

Makura, pepi nehagero lyonomvhura 1800, ayo kwa kere ngwendi yisupa kuna kuhokera ko nonyama nosipapa. Charles Taze Russell novakaume vendi kwa rugene unene mokupapara usili woBibeli nokukarera Jehova. Awo kwa vaterere wopeke va kwate egano usili pokuruganesa Zion’s Watch Tower noyimbapiratjangwa yimwe. Konyima, sidanauka “Photo-Drama of Creation” zomo-1914 ntani nobuke The Finished Mystery zomo-1917 kwa vaterere vantu vaJehova va nkondopeke epuro lyawo. Ano mo-1919, kwa kere ngwendi vantu kwa va tengwidire komwenyo nokosirongo sawo. Kutunda opo, ava va kara nehuguvaro lyokukagwana mwenyo gwanarunye apa pevhu kwa lipakerera novagwavekwa. Navenye kukarera Jehova, ntani va ya kara ‘mbunga zonene zovakwayita.’—Hesekiyeli 37:10; Sakaliya 8:20-23. *

Eyi kulikida nawa-nawa asi vantu vaKarunga kwa kere mounkwate woBabironi zonene konyima zomvhura 100. Esi kuna kara siruwo apa vantu wovanzi va kere varwanesi usili pokutambura marongo goukarelikarunga woyimpempa nokunyoka usili. Monomvhura odo, kwa digopere kukarera Jehova ngwendi moomu nga yi digopere Vaisraeli ava va kere mounkwate. Nye naina, usili kuna kuuhanesa kwankenye ogu. Ruhafo musi tuna kara naro ngomu tuna kuparuka posiruwo apa ‘vagendesi wonondunge vana kupaima ngwendi uzera.’ Ngesi wovanzi kuvhura ‘kulikuhura vene,’ nokutambura ukareli wousili.​—Ndaniyera 12:3, 10.

Kapi tuna diva nawa-nawa omu Satana ga likidire Jesus ntembeli.

Vatjangi woBibeli Mateusa naRukasa kwa tjenge kuhamena eyi ya horokere. Mateusa kwa tente asi ‘Muzonaguli ta twara’ Jesus koJerusarema “taka mu tura keguru lyoruhungu rontembeli.” (Mateusa 4:5) Rukasa kwa tente asi Muzonaguli “ta mu twara koJerusarema, ta ka mu rondeka keguru lyoruhungu rontembeli.”—Rukasa 4:9.

Pwanare, yimbapiratjangwa yetu kwa tente asi Satana kapi ga rondekere Jesus keguru lyoruhungu rontembeli apa ga mu hetekere. Ruhungu 1 Nsinano 1961, eyi kwa yi hetakanesere apa Satana ga hetekere Jesus pokumurondeka kondundu zonde unene a mu likide mautungi nagenye gomouzuni. Aro kwa tanta asi kapi pwa kara ndundu zonde unene ezi nazi ninkisa muntu a mone mauntungi nagenye gomouzuni. Ruhungu rooro, kwa tente hena asi Satana kapi ga kwete  Jesus a mu rondeke kontembeli. Nye, yirongwa yimwe yomoRuhungu kwa tente asi ngano Jesus kwa vatukire kontembeli age ngano ga fire.

Vamwe kuuyunga asi mokumona asi Jesus kapi ga kere Murevhi, ngano kapi ya wepe a sikame keguru lyoruhungu rontembeli. Yiyo nye ava uyungire asi Satana kwa hetekere Jesus kupitira memoneko. Komeho yi horoke oyo, Hesekiyeli nage kwa mu twere kontembeli kupitira memoneko.​—Hesekiyeli 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

Nsene Jesus kwa mu twere kontembeli kupitira memoneko, vamwe kuvhura va lipure asi:

• Ngano Jesus ga lizuvhire asi kuna kumuheteka a vatuke kontembeli ndi?

• Posikando simwe Satana kwa hetekere Jesus, age kwa tanterere Jesus a situnukise mamanya ga kare nomboroto ntani ga here Jesus a mu tongamene. Eyi kuvhura yi kare asi Satana ga here hena Jesus a tunde keguru lyontembeli a vatukire pevhu ndi?

Nye nsene asi Satana kapi ga hetekere Jesus kupitira memoneko ntani nokumutwara kontembeli, vamwe kuvhura va lipure asi:

• Jesus kwa tezere po Veta pokusikama peguru lyontembeli ndi?

• Ngapi omu Jesus ga tundire momburundu a ze kontembeli moJerusarema?

Ngesi tatu ka konakona mauzera gamwe aga naga tu vatera tu gwane elimbururo komapuro ogo gavali.

Profesora D. A. Carson kwa tjenge asi nkango zoRugereka “ntembeli” ga ruganesere Mateusa naRukasa kwa tamba keharango nalinye lyontembeli ntani kapisi mevega tupu lyokupongoka, eli lya kere tupu asi Varevhi velike wokuhwilira mo. KorwaMbindakano-pumezuva zontembeli kwa kere ko mbando zokulyalyakana keguru lyontembeli. Nampo pombando opo yipo Satana ga tulire Jesus. Kunda oko dogoro momuramba gwaKidironi kwa kere nometa 140. Munahistoli Josephus kwa tente asi evega olyo kwa kere keguru unene ano nsene muntu a sikama ko makura a tare pevhu, age “ta lizuvhu manterere.” Nampili ngomu Jesus ga dilire kukara Murevhi, age ga vhulire kusikama keguru lyoruhungu rontembeli ntani kwato ngano ga mu silikire.

Nye ngapi Jesus ga tundire momburundu a ze kontembeli moJerusarema? Kapi tuna diva. Bibeli kwa uyunga tupu asi Jesus kwa mu twere koJerusarema. Azo kapi za uyunga asi ure wokuhura kupi ga likere naJerusarema ndi ga mu hetekere Satana. Kuvhura yi kare asi Jesus kwa gendere a ze koJerusarema, nampili ngomu ya mu gusire siruwo sosire.

Apa Satana ga likidire Jesus “mauntungi gouzuni nomaufuuli gamo,” age kwa yi rugene kupitira memoneko, morwa kwato ndundu ezi no vhura kuronda yipo o mone mauntungi nagenye gomouzuni. Eyi yina lifana nomu natu vhura kuruganesa kompiuta mokulikida muntu mafano gokoyirongo yokoure. Satana nampo kwa ruganesere emoneko, nye ga here Jesus a mu tongamene nokumukarera. (Mateusa 4:8, 9) Apa Satana ga twere Jesus kontembeli, ayo kumoneka asi age kwa here Jesus a ture eparu lyendi mosiponga pokuvatuka kontembeli. Nye Jesus ga nyokere. Ngano asi Jesus kwa mu hetekere kupitira memoneko, eli ngano kapi lya kere eheteko lyenene kwendi!

Yosili Jesus kwa zire koJerusarema nokukasikama peguru lyoruhungu rontembeli. Ngomu vana yi tumbura ketamekero lyosirongwa esi, kapi tuna diva nawa-nawa omu Satana ga likidire Jesus ntembeli. Nye twa yi diva asi Satana kwa twikilire kuheteka Jesus, ano yikando nayinye, Jesus kwa mu nyokerere po.