Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Vihula Vyakufuma Kuli Vaka-Kutanga

Vihula Vyakufuma Kuli Vaka-Kutanga

Mwaka uka vatu jaKalunga vapwile muufunge waMbavilone Yayinene?

Ufunge kanou waputukile hakukuma chamwaka wa 100, kaha wakumine mu 1919. Mwomwo ika echi kwalumuka kana chinapwila chachilemu kuli etu?

Unjiho wosena wasolola hatoma nge mu 1919 mukiko vaka-Kulishitu vawavisa vavasokwele muufunge waMbavilone Yayinene, kaha vavakungulwile nakupwa jino chikungulwilo chitoma. Achishinganyekenu hachuma chino: Omu Wangana waKalunga waputukile kuyula mwilu mu 1914, vatu jaKalunga vavesekele nakuputuka kuvatomesa chindende chindende vafume mukwitava chamakuli. * (Talenu kwinyikila chamwishi.) (Malaki 3:1-4) Kuheta mumwaka wa 1919, Yesu atongwele “ndungo wakushishika wakuzangama” mangana ahanenga vatu jaKalunga “kulya chavo halwola lwakutamo.” (Mateu 24:45-47) Mumwaka vene uze mukiko vasokwele vatu jaKalunga muufunge wachifwanyisa waMbavilone Yayinene. (Kusoloka 18:4) Uno mwaka uka vatu jaKalunga vengilile muufunge kanou?

Kunyima twalumbunwine ngwetu vatu jaKalunga vapwile muufunge waMbavilone Yayinene hakatando kakandende kuputuka mu 1918. Kaposhi Kakutalila kaMarch 15, 1992, alumbunwine ngwenyi, ngana muze vaIsalele vavatwalile muufunge muMbavilone, mukiko nawa navangamba jaYehova vengilile muufunge waMbavilone Yayinene mu 1918. Oloze kweseka nakuhehwojola chachivulu, chasoloka nge vatu jaKalunga vengilile muufunge kana myaka yayivulu kunyima shimbu kanda 1918.

Upolofweto watwama hali Ezekele 37:1-14 wahanjikile chimweza ngwawo vatu jaKalunga navakapwa vafunge, kufumaho navakavasokola cheka. Ezekele vamumwenesele chinema chize chazalile navifuwa vyavatu. Yehova ambile ngwenyi: “Evi vifuwa vinapu vaze vakuzuvo yaIsalele vosena.” (Vesi 11) Echi chatalikishile kumuyachi waIsalele nakuli “Isalele yaKalunga,” vaze vawavisa. (Wavaka-Ngalesha 6:16; Vilinga 3:21) Muchakumwenesa kanechi, vize vifuwa vyayoyele nakupwa lizavu lyavatu lyalinene. Chuma kana chalumbununa omu vatu jaKalunga vavasokwele kufuma muMbavilone Yayinene mu 1919. Uno ou upolofweto wasolola ngachilihi nge vatu jaKalunga vapwile muufunge hamyaka yayivulu?

Chakavanga, Ezekele amwene vifuwa vyavatu vaze vafwile ‘vinomu chau.’ (Ezekele 37:2, 11) Echi chalumbununa nge mwahichile myaka yayivulu kufuma haze vafwililile vatu kana. Chamuchivali, Ezekele amwene vafu kana navahinduka nakupwa vatu vavatonyi chikoki chikoki, keshi kuhinduka hahaze veneko. Evwile “vyema, kaha vize vifuwa vyaputukile kulinunga, chimwe nachikwavo.” Kaha amwene “mishisa nanyama naviza hali vize vifuwa.” Kufumaho, chikova chafwikile haze hanyama chipwe hamisonyi. Kaha “kuhwima chejile muli vakiko, vaputukile kuyoya.” Omu valingile vaze vafu hivanapu lyehi vatu vavatonyi, Yehova avahanyine lifuchi mangana vatwamemo. Vyuma vyosenevi vyatelele kumbata lwola.—Ezekele 37:7-10, 14.

Ngana muze wahanjikile ou upolofweto, vaIsalele vapwile muufunge hamyaka yayivulu. Ufunge wavo waputukile mumwaka wa 740 shimbu kanda Kulishitu, omu miyachi likumi yavaIsalele, vaze vapwile muwangana wakunote, vavahangile mulifuchi lyavo. Kuheta mu 607 shimbu kanda Kulishitu, Yelusalema vayinongesele kuli vaka-Mbavilone, kaha miyachi yivali yavaIsalele yize yapwile muwangana wakusulo waYuta, navakiko vavahangile mulifuchi lyavo. Kaha kuheta mumwaka wa 537 shimbu kanda Kulishitu, ufunge wakumine omu lizavu lyalindende lyavaYuleya lyakindulukile nakutungulula tembele nakuputuka kulemesa cheka Yehova muYelusalema.

Shikaho, unjiho wosena ou unasolola nge vaka-Kulishitu vawavisa vapwile muufunge waMbavilone Yayinene hamyaka yayivulu, keshi kufuma mu 1918 nakuheta mu 1919 kahako. Yesu nawa ahanjikile kutalisa kutando kaneyi yayisuku omu ambile ngwenyi, vaka-Kulishitu vamakuli vaze vafwanyisa kumwila navakakolela hamwe ‘navana vaWangana’ vaze vafwanyisa kutiliku. (Mateu 13:36-43) Halwola kana luze, kwapwile kaha lizavu lyalindende lyavaka-Kulishitu vamuchano. Vatu vavavulu vaze valivulukile kupwa vaka-Kulishitu vetavilile kunangula chamakuli nakupwa jino vaka-kulikanga kuli Kalunga. Evi vikiko tunambila ngwetu chikungulwilo chavaka-Kulishitu chapwile muufunge waMbavilone Yayinene. Shikaho ufunge kana waputukile hakukuma chamwaka wa 100, kaha watwalileho palanga nomu tembele yaKalunga yakushipilitu vayitomesele mumakumbi akukuminyina.—Vilinga 20:29, 30; Wavaka-Tesolonyika 2, 2:3, 6; WaYowano 1, 2:18, 19.

Hamakulukaji amyaka yahichilemo vatwamina vamujichachi navaka-mapolitiki vasakile vayulenga vatu vosena. Chakutalilaho, vatu kavavetavishilenga kupwa naMbimbiliya chipwe kuyitanga mulilimi lize navevwishisako. Vatu vamwe vaze vatangilenga Mbimbiliya vavochelenga hachitondo. Kaha vaze nawa vakanyinenga kunangula chavatwamina vamujichachi vavazangamishilenga chikuma. Chapwile chachikalu chikuma kuli mutu kulinangula muchano chipwe kunangulako vakwavo.

Chakumwenesa chize vamwenesele Ezekele chinasolola nge, vatu jaKalunga vayoyele cheka, kaha vavasokwele chindende chindende kufuma mukwitava chamakuli. Uno chuma kana chasolokele mumwaka uka, kaha nawa mujila muka? Muchakumwenesa kana vavulukamo kuvuma ‘chavyema.’ Chuma kana chaputukile kusoloka omu kwahichile myaka yayivulu chikuma shimbu kanda makumbi akukuminyina aputuke. Hamyaka kana yize, kwapwilenga vatu vakushishika vaze vasakile kuwana muchano mangana vazachile Kalunga numba tuhu vavajingilikile kuvatu vaze vanangwilenga vyuma vyamakuli. Valinangwile Mbimbiliya nakulinga vyuma vahashile kweseka nangolo javo mangana valwezeko vatu vyuma vize valinangwilenga. Kaha veka nawa vakilikichile valumune Mbimbiliya mumalimi aze vevwishishilenga vatu.

Kuheta kusongo yaji 1800, chapwile nge nyama navikova vyejile nakufwika haze havifuwa. Ndumbwetu Charles Taze Russell namasepa jenyi vazachile nangolo mangana vawane muchano wamuMbimbiliya nakuputuka kuzachila Yehova. Vakafwile navatu mangana vevwishise muchano hakuzachisa mangazini yaZion’s Watch Tower namikanda yeka. Kufumaho, mu 1914 valowele chimweso chakwamba ngwavo “Photo-Drama of Creation,” kaha mu 1917 valowele mukanda wakwamba ngwavo The Finished Mystery, vyuma kanevi vyakafwile vatu jaYehova vazamise lufwelelo lwavo. Kuheta mu 1919 chapwile kwijiva nge vatu jaKalunga vanayoyo cheka nakuvahana jino lifuchi lyavo vatwamemo. Kufuma vene haze, vatu vaze vakwechi lutalililo lwakuyoyela hano hamavu haya myaka yosena, vali nakuzachila hamwe navawavisa. Vatu vosenava vali nakulemesela hamwe Yehova, nakupwa jino “lizavu lyalinene chikuma.”—Ezekele 37:10; Zekaliya 8:20-23. *—Talenu kwinyikila chamwishi.

Ngocho chinasoloka hatoma nge vatu jaKalunga vayile muufunge waMbavilone Yayinene kukukuma chamwaka wa 100. Mwomwo lwola kana lukiko vatu vavavulu valikangile kuli Kalunga hakwitavila kunangula chamakuli nakukana muchano. Hamyaka yayivulu chapwile chachikalu kuzachila Yehova ngana muze chapwile kuli vaIsalele omu vapwile muufunge. Oloze makumbi ano, muchano wamuMbimbiliya vali nakuwambulila vatu vosena. Twawahilila chikuma hakuwana nge tuli nakuyoyela mulwola luze ‘vaze vanangakana vali nakumunyika.’ Vatu vavavulu vanahase jino ‘kulitomesa vavene, nakuveseka,’ nakwiza kukulemesa chamuchano.—Ndanyele 12:3, 10.

Omu Satana esekele Yesu, kutala amutwalile kutembele yivene tahi, nyi alingile yakumumwenesa kaha?

Katwatachikiza kanawako omu Satana alwekesele Yesu eyi tembele.

Mateu naLuka vasonekele muMbimbiliya vyuma vyasolokele. Mateu asonekele ngwenyi, “Liyavolo amutwalile” Yesu kuYelusalema, kaha “amwimikile helu lyatembele.” (Mateu 4:5) Luka nawa asonekele ngwenyi, Liyavolo “amutwalile nawa muYelusalema, amwimikile helu lyatembele.”—Luka 4:9.

Mikanda yetu kunyima yalumbunwinenga ngwayo, kachasoloka hatoma nge Satana atwalile Yesu henyihenyi kutembele omu amwesekeleko. Kaposhi Kakutalila kaMarch 1, 1961, esekesele chuma kanechi kulwola luze Satana esekele Yesu hakumulwekesa mawangana osena ahamavu hapili yayisuku chikuma. Ou kaposhi ambile ngwenyi, kakwatwama pili yayisuku chikuma yize yinahase kulingisa mutu amone mawangana osena ahamavuko. Kaposhi kana ambile cheka ngwenyi, kachasoloka nawa hatoma nge Satana atwalile Yesu henyihenyi kutembeleko. Kutwala muze, vihande vyeka vyamutuposhi vyavulukile ngwavyo, nge Yesu atumbukile kufuma hatembele nakulyasa hamavu, kachi afwile.

Vatu vamwe vamba ngwavo, Yesu kachi kavamwitavishile kwimana helu lyachihela chajila chatembeleko, mwomwo kapwile kaLeviko. Ngocho veji kwambanga ngwavo, atela Satana esekele Yesu kuzachisa vyuma vyakumumwenesa. Hakavanga, Ezekele naikiye vamutwalile kutembele muchakumumwenesa.—Ezekele 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

Kachi nge Yesu vamutwalile kutembele muchakumumwenesa, kaha vatu vamwe vanahase kuhuhwasana ngwavo:

  • Uno kachi Yesu amwene kutumbuka helu lyatembele kupwa hicheseko tahi?

  • Halwola lukwavo nawa, Satana esekele Yesu alumune malolwa avene kupwa mbolo yivene nakumulweza nawa afukame nakulifukula kuli ikiye. Uno echi kacheshi nakusolola nge Satana asakile chikupu Yesu atumbuke kufuma hatembele yiveneko nyi?

Oloze nge Satana kazachishile chakumwenesa nakutwala Yesu kutembele yiveneko, kaha vatu vamwe vanahase kuhuhwasana ngwavo:

  • Uno Yesu ahokwele Jishimbi hakwimana helu lyachihela chajila chatembele tahi?

  • Uno Yesu atambukile ngachilihi kufuma mupambo nakuya kutembele muYelusalema?

Tuchishimutwilenu havihande vikwavo vize navitukafwa tukumbulule vihula kanevi vivali.

Mutu uze alinangula chikuma D. A. Carson asonekele ngwenyi, lizu lyachiHelase valumuna ngwavo “tembele” lize vasoneka mumukanda waMateu naLuka, lyatalisa pamo kuchihela chatembele chosena, keshi kuchihela chajila kahako, chize vetavishile kaha vaLevi. Kumutamba wakusulo yatembele kwapwile mulungu wakusalama uze wapwile hachihela chachisuku chikuma chahatembele. Atela hakiko vamwimikile Yesu. Kufuma haze hachihela nakuheta muChinema chaKichilone hapwile jimita 140. Josephus uze alinangula vyakushikulu ambile ngwenyi, echi chihela chapwile chachisuku chikuma, kaha nge mutu mwemanaho nakutala mumavu, “nahase kwivwa chiseta.” Numba tuhu Yesu kapwile kaLeviko, kachi ahashile kwimana hachihela kana, kaha kachi naumwe amukanyishile wauchi.

Uno Yesu atambukile ngachilihi kufuma mupambo nakuya kutembele muYelusalema? Katwatachikiza kanawako. Mbimbiliya yamba kaha ngwayo, Yesu vamutwalile kuYelusalema. Kayalumbununa tunda yapwile kufuma kuze apwile Yesu nakuheta kuYelusalemako, kaha nawa kayahanjika hakusuhwa chatando yize Satana esekele Yesuko. Ngocho echi chasolola nge Yesu atambukile nakuya kuYelusalema, numba tuhu chambachile tando yayisuku.

Chasoloka nge omu Satana alwekesele Yesu “mawangana osena akaye,” azachishile chakumwenesa, mwomwo hano hamavu kaheshi pili yayisuku yize yinahase kulingisa mutu amone mawangana osenako. Echi chinahase kulifwana nomu mutu mwatalisa mukwavo vindiyo yize nayisolola mivwimbimbi yakulifuchi lyeka. Satana pamo azachishile chakumwenesa, oloze asakile Yesu alifukule kuli ikiye nakumulemesa. (Mateu 4:8, 9) Shikaho, omu Satana atwalile Yesu kutembele, chasoloka nge asakile Yesu ahake kuyoya chenyi muponde hakutumbuka helu lyatembele. Oloze Yesu akanyine. Shikaho, nge Satana esekele Yesu kuzachisa chakumwenesa, kachi Yesu kachimwene kupwa hichesekoko.

Ngocho, chakutamo kwamba ngwetu, pamo Yesu ayile kuYelusalema nakukamwimika hachihela chahelu chatembele. Tuyokutuyoku nawa, ngana muze twavulukanga hakavanga muchihande chino, katwatachikiza kanawa hatoma omu Satana amwenesele Yesu tembeleko. Oloze twatachikiza chikupu ngwetu, Satana afwilililile kweseka Yesu mangana alinge vyuma vyakuhenga. Chipwe ngocho, Yesu akanyine kulinga vyuma kana.

^ par. 2 Talenu Kaposhi Kakutalila kaJuly 15, 2013, mafwo 10-12, palangalafu 5-8, 12.

^ par. 2 Mukanda waEzekele 37:1-14 naKusoloka 11:7-12 wahanjika havyuma vyasolokele mu 1919. Upolofweto watwama hali Ezekele 37:1-14 watalisa kuvatu jaKalunga vosena vaze vakindulukile kukulemesa chamuchano mu 1919, hanyima yakutwama myaka yayivulu muufunge. Oloze mukanda waKusoloka 11:7-12 watalisa kulwola lyakindulukile lizavu lyalindende lyavandumbwetu vamalunga vawavisa mu 1919, vaze vanatwaminyinanga vatu jaKalunga. Hatando yayisuku, ava vandumbwetu kavavetavishile kuzata mulimo wavoko.