Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Malwihu Kufuma Kudi Antañi

Malwihu Kufuma Kudi Antañi

Antu jaNzambi adiña ankoli muBabiloni Muneni mpinjinyi?

Iyi mpinji yatachikili hanyima yachaaka cha 100 CE nawa yamanini mu 1919. Muloñadi kutiyishisha kwakuha chikunakukeñekela?

Wunsahu wejima wunakumwekesha nawu muchaaka cha 1919, akwaKristu awayishewa ayisubwili kufuma muBabiloni Muneni nawa ayipompesheli muchipompelu chatookeshawu. Toñojokenu hachumichi: Hanyima yakwila Wanta waNzambi wunatachiki dehi kuyuula mwiwulu mu 1914, antu jaNzambi ayesekeli nawa ayitookesheleña chovu-chovu kukudifukula kwakutwamba. * (Talenu tumazu twaheshina.) (Malaki 3:1-4) Mu 1919, Yesu watondeli ‘nduñu wamaana nikashinshi’ kwinkaña antu jaNzambi atookeshawu ‘yakuda hampinji yatelela’. (Matewu 24:45-47) Muchaaka chochimu, antu jaNzambi asubukili muchihayamisha muwunkoli muBabiloni Muneni. (Chimwekeshu 18:4) Hanu dinu antu jaNzambi ekalili ankoli mpinjinyi?

Kunyima, twalumbulwileña netu antu jaNzambi ekalili ankoli muBabiloni Muneni kumatachikilu achaaka cha 1918. Kaposhi Kakutalila, kaMarch 15, 1992, kahosheli nawu neyi chayitwaliliwu aIsarela muwunkoli muBabiloni, mu 1918 ambuña aYehova ekalili ankoli muBabiloni Muneni. Ilaña kusandujola kunamwekesha nawu antu jaNzambi ekalili ankoli henohu chaaka cha 1918 kanda.

Wuprofwetu wekala hamukanda waEzekeli 37:1-14 wahosheleñahu dehi nawu antu jaNzambi akayitwala muwunkoli nawa akayifumishamu. Ezekeli wamweni chimwenu mwadiña chinekineki mwadiña mafwaha. Yehova wahosheli nindi: “Mafwahawa diwu mutaña waIsarela wejima.” (Vasi 11) Iyi nsañu yakundamini kudi munza wawaIsarela cheñi yadi kukundama kudi ‘aIsarela aNzambi,’ awayishewa. (Aŋalija 6:16; Yililu 3:21) Muchimwenu, mafwaha asañukili nawa ekalili antu amavulu. Chumichi chinamwekeshi nawu antu jaNzambi ayisubwili muBabiloni Muneni mu 1919. Hanu dinu iwu wuprofwetu wamwekeshaña ñahi nawu adiña muwunkoli hadi yaaka yayivulu?

Chatachi, Ezekeli wamweni nindi mafwaha awantu afwa dehi adiña “asweja dehi kuuma” . (Ezekeli 37:2, 11) Ichi chalumbulwili nawu awa antu afwili dehi. Chamuchiyedi, Ezekeli wamweni afu anakusañuka chovu-chovu, bayi neyi hampinji yimuku. Watiyili “kuswala, hikukunyinkesha mafwaha hiyakwinza nakubulakana ifwaha niifwaha dindi ndwa.” Dichi, wamweni “hadi nyisunyi henza dehi nimbiji.” Kuhiñahu, hanabuti dehi niikowa. Nkumininaku, “muuya hiwukwinza mudi wena hiyakuhanda.” Chakukumishaku, chelili antu anasañuki dehi, Yehova wayinkeli ituña mwakushakama. Yuma yejimiyi yikasenda mpinji.—Ezekeli 37:7-10, 14.

Neyi chashimwineñahu dehi iwu wuprofwetu, aIsarela adiña muwunkoli hadi yaaka yayivulu. Wunkoli wawu watachikili muchaaka cha 740 henohu Kristu kanda hampinji yahañiliwu nyichidi yawaIsarela ikumi, wanta wakukabeta kaluwunda. Kuhiñahu, muchaaka cha 607 henohu Kristu kanda, Yerusalema amukisañeni kudi akwaBabiloni, nawa nyichidi yiyedi, wanta wakukabeta kambwela kawaYuda, niwena ayihañili mwituña. Dichi, muchaaka cha 537 henohu Yesu kanda, wunkoli wamanini chelili aYudeya antesha afunti nakutuñulula tembeli nikudifukula kudi Yehova cheñi muYerusalema.

Iwu wunsahu wejima wunakumwekesha nawu akwaKristu awayishewa adiña muwunkoli muBabiloni Muneni hadi yaaka yayivulu, bayi neyi kufuma hohu mu 1918 nakushika 1919. Yesu niyena wahosheli hakuleha kwaniyi mpinji nihadi akwaKristu akutwamba, matahu, nindi akakulila hamu ‘nawanyana kaWanta,’ tidiku. (Matewu 13:36-43) Muniyi mpinji, mwadiña hohu akwaKristu alala antesha. Antu amavulu aditeneneña nawu akwaKristu etejeleña ntañishilu yakutwamba nawa ekalili anfwikiji. Dimuloña wutukuhoshela netu yipompelu yawakwaKristu ayikwatili wunkoli muBabiloni Muneni. Iwu wunkoli watachikili kumatachikilu ayaaka nkulakaji yamuchiyedi nawa watwalekeluhu sampu tembeli yaNzambi yakuspiritu anayitookeshi dehi mumafuku akukuminina.—Yililu 20:29, 30; 2 Atesalonika 2:3, 6; 1 Yowanu 2:18, 19.

Hayina mpinji akulumpi jamachechi niakulumpi jamapolitiki akeñeleña ayuuleña antu ejima. Chakutalilahu, antu ayitejeleña wanyi kwikala naBayibolu hela kutaña Bayibolu mwidimi datiyañawu. Antu amakwawu adiña nakutaña Bayibolu ayocheleleña hanyitondu. Nawa antu akaanineña nsañu yatañishileña akulumpi jamachechi ayikabishileña nankashi. Chadiña chakala nankashi muntu kudiza chalala hela kudizisha chalala.

Twadizilaña cheñi kuchimwenu chaEzekeli netu antu jaNzambi asañukili nawa asubukili kunsakililu yakutwamba chovu-chovu. Hanu dinu chumichi chatachikili kuzatika mpinjinyi nawa munjilanyi? Muchimwenu ashimunamu “kunyinkesha.” Kunyikesha kwatachikili yaaka nkulakaji yantesha yinahitihu henohu mafuku akukuminina kanda. Muniyi yaaka, mwadiña antu ashinshika akeñeleña kudiza chalala nikumukalakela Nzambi hela chakwila kwadiña ntañishilu yakutwamba. Adizili Bayibolu nawa alejeleña antu yuma yadizileñawu. Amakwawu azatili nañovu kubalumuna Bayibolu mumadimi atiyileñawu antu.

Dichi, kukamwihi namakumishilu ayaaka 1800, chidi neyi mbiji nikowa yabutileña hamafwaha. Charles Taze Russell nialunda nindi azatili nañovu kuwana chalala chamuBayibolu. Akwashili antu amakwawu kwiluka chalala kuhitila muZion’s Watch Tower ninyikanda yikwawu. Kuhiñahu, “Photo-Drama of Creation” yedikili mu 1914 nimukanda waThe Finished Mystery yakwashili antu jaNzambi kukolesha chikuhwelelu chawu. Nkumininaku, mu 1919, chidi neyi antu ayinkeli wumi nituña dadiha. Kufuma tuhu hayina mpinji, antu akweti kuchiñeja kwakushakama hamaseki haya nyaka adibomba nawawayishewa. Adifukulaña hamu kudi Yehova nawa ‘anekali amavulu.’—Ezekeli 37:10; Zekariya 8:20-23. *—Talenu tumazu twaheshina.

Dichi chinamwekani hatooka nawu antu jaNzambi eñilili muwunkoli waBabiloni Muneni hanyima yayaaka nkulakaji yakusambila. Iyi diyi mpinji yekaliliwu antu amavulu akwakusekesha kuhitila mukwiteja ntañishilu yansakililu yakutwamba nakukaana chalala. Hayaaka yayivulu, chayikalilileña antu amavulu kumukalakela Yehova neyi chichayikalilileña aIsarela hadiñawu muwunduñu. Ilaña makonu antu ejima anakuyishimwina chalala. Tudi namuzañalu hakushakama mumpinji yakwila ‘Akwamaana anakutoñeka.’ Antu amavulu ‘anakuditookesha,’ ‘kukoseka’ nikwiteja kudifukula kwalala.—Danyeli 12:3, 10.

Hampinji Satana yamwesekeliyi Yesu, komana wamutwalili Yesu kutembeli, tahindi wamumwekesheleli Yesu tembeli muchimwenu?

Tuneluki wanyi Satana chamumwekesheleliyi Yesu tembeli.

Ansoneki aBayibolu Matewu naLuka, asonekeli hachuma chamwekeni. Matewu wasonekeli nindi “Diyabolu hakumutwala” Yesu kuYerusalema “hakumusha hewulu dambañu” yatembeli. (Matewu 4:5) Luka wasonekeli nindi Diyabolu “hakumutwala kuYerusalema, hakumusha hewulu datembeli.”—Luka 4:9.

Kunyima, nyikanda yetu yahosheleña nawu Satana wamutwalili wanyi Yesu namujimba wawuntu kutembeli nakumwesekelaku. Kaposhi Kakutalila kaMarch 1, 1961, kesekejeli iku kweseka nakweseka kwaSatana kwesekeliyi Yesu kuhitila mukumumwekeshela mawanta amukaayi hampidi yayilehi. Kahosheli nawu kwosi mpidi yayilehi yakwila muntu nateli kumona mawanta ejima amukaayi. Kuhiñahu Kaposhi Kakutalila kakunkulwili nawu, Satana wamutwalili wanyi Yesu namujimba wawuntu kutembeli yayeni. Hela chochu, yibaaba yasonekeleñawu muKaposhi yahosheleña nawu neyi Yesu wadinatili kufuma hatembeli kachi amujahili.

Amakwawu ahoshaña nawu chineli Yesu wadiña kaLevi wanyi, adi kumwiteja wanyi kwimana hewulu damalala atembeli. Dichi ahoshaña nawu Satana watela wamwesekeli muchimwenu. Ezekeli niyena amutwalili kutembeli muchimwenu.—Ezekeli 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

Ilaña neyi Yesu amutwalili kutembeli muchimwenu, amakwawu adi kwihula nawu:

  • Yesu wadi kudinata ñahi neyi amwesekeli muchimwenu?

  • Mpinji yikwawu Satana yamwesekeliyi Yesu, wamwilili Yesu kubalumuna malola kwikala mankendi nawa wakeñeleña nindi Yesu yadinati nakudifukula kudi yena. Komana Satana wakeñeleña nindi Yesu yadinati kufuma hatembeli?

Ilaña neyi Satana wazatishili wanyi chimwenu nawa wamutwalili wanyi Yesu kutembeli, amakwawu anateli kwihula nawu:

  • Komana Yesu wafumpili Nshimbi hakwimana hewulu damalala atembeli?

  • Yesu wafumini ñahi muchinkalampata nakuya kutembeli muYerusalema?

Tushinshikenu nsañu yikwawu yinateli kutukwasha kwakula awa malwihu ayedi akukumishaku.

Nkuluñaña D. A. Carson wasonekeli nindi izu dachiGriki “datembeli” dazatishiliyi Matewu niLuka datalisha kutembeli yejima bayi neyi mumalala, maluña mweñilileña hohu aLevi. Iwombu dakukabeta kambwela kamusela yatembeli dadiña nachisu chesekana nawa dichadiña chachilehi mutembeli. Yesu ateleli kumutwala hachina chisu. Kufuma hachisu nakushika heseki dachinekineki chaKidironi hadiña mamita 140 (mafiti 450). Mukwakushimuna nsañu yakunyaka Josephus wahosheli nindi hadiña hahalehi, neyi muntu yemana hewulu nakutala mwishina, “wukutiya chinshetela.” Hela chakwila Yesu wadiña kaLevi wanyi, wadi kwimana hana nawa kachi kwosi muntu wamukaanishili.

Hanu dinu Yesu wafumini ñahi muchinkalampata nakuya kutembeli muYerusalema? Tuneluki wanyi. Bayibolu yahosha nawu Yesu amutwalili kuYerusalema. Yahosha wanyi kuleha kwendeliyi Yesu kufuma kuYerusalema hela mpinji yamwesekeliwu. Dikwila nawu Yesu wendeli kuya kuYerusalema, hela chakwila hahitili mpinji.

Satana chamumwekesheleliyi Yesu “mawanta ampata yamunu mwishina,” wazatishili chimwenu, muloña chakala kumona mawanta ejima amukaayi hampidi yejima yahamaseki. Chumichi chidi neyi wunakuzatisha sikilini hakuleja muntu nyevulu yamukaayi. Satana watela wazatishili chimwenu, ilaña wakeñeli nindi Yesu yadinati nakudifukula kudi yena. (Matewu 4:8, 9) Dichi Satana chamutwaliliyi Yesu mutembeli wakeñeli nindi Yesu yashi wumi windi hakatoña kuhitila mukudinata hewulu datembeli. Ilaña Yesu wamukaanini. Iku kwadi kwikala kweseka wanyi neyi Satana wamwesekeli Yesu muchimwenu.

Dichi tunateli kuhosha netu Yesu wayili kuYerusalema nawa wemeni hewulu dambañu yatembeli. Neyi chitwahosha kukutachika kwachinu chibaaba, tuneluki wanyi Satana chamumwekesheleliyi Yesu tembeli. Ilaña tunakuhweleli netu Satana wamwesekeleña Yesu mpinji yejima, Yesu wamukaanineña.

^ par. 4 Talenu Kaposhi Kakutalila, kaJuly 15, 2013, mafu 10-12, paragilafu 5-8, 12.

^ par. 12 Ezekeli 37:1-14 niChimwekeshu 11:7-12 yahosha hayuma yamwekeni mu 1919. Wuprofwetu wekala haEzekeli 37:1-14 watalisha kudi antu jaNzambi ejima atachikili kudifukula chalala mu 1919 hanyima yakwikala muwunkoli hadi yaaka yayivulu. Ilaña wekala haChimwekeshu 11:7-12 watalisha kudi kadizanvu kanyanya kawamanakwetu awayishewa analomboli antu jaNzambi katachikili mu 1919. Ana amanakwetu ayikañesheli kulombola hadi mpinji yayilehi.