Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

Tiku likgalhtawakgakgo katsiputunkgo

Tiku likgalhtawakgakgo katsiputunkgo

¿La xlimakgas kilhtamaku kskujnin Dios tachin xwilakgolh kxaLanka Babilonia?

Kskujnin Dios tachin litaxtukgolh kxaLanka Babilonia lata max kkata 100 asta kata 1919. Wa uma tuku xasasti taʼakgatekgsnit. ¿Tuku xlakata xlakaskinka nalakgpaliyaw?

Tuku lanit limasiya pi tiku xatalaksakni taxtukgolh kxaLanka Babilonia kkata 1919 chu lata ama kilhtamaku kamamakxtumikanit kxaskulunku congregación. ¿La katsiyaw? Kalilakpuwaw uma: akxni tsukulh mapakgsinan xTamapakgsin Dios kkata 1914, kskujnin Dios tsukuka kaliʼakxilhkan chu tsinu tsinu lakgmakgankgolh tuku xkanajlakgo chu xtalismanin ni xaxlikana takanajla (Mal. 3:1-4). * (Kaʼakxilhti nota). Kkata 1919, Jesús kalakgayawalh «skujni xalipaw chu xaskgalala» nakamaxki «xtawaykan kxkilhtamaku» kskujnin Dios, xlakata xkamaskulunkinita (Mat. 24:45-47). Watiya ama kata, kskujnin Dios kalakgmaxtuka kxaLanka Babilonia, uma wamputun, putum ni xaxlikana takanajla (Apocalipsis [Revelación] 18:4). Pero ¿tuku kilhtamaku kachilinka?

Makgasa lichuwinanitaw pi xaLanka Babilonia kachililh kskujnin Dios kaj ni makgas lata kata 1918. Akgtum liʼakxilhtit, La Atalaya 15 xla marzo kata 1992 wa: «Chuna la xamakgan xkachikin Dios kachilinka kBabilonia ni makgas kilhtamaku, kkata 1918 kskujnin Jehová kaj ni makgas kachilinka kxaLanka Babilonia». Pero akxni tlakg klakputsanaw, kʼakgatekgswi pi kskujnin Dios xatachin tawilakgolh lhuwa kata akxni nina xchan kata 1918.

Tuku talichuwinalh kʼEzequiel 37:1-14 lichuwinalh pi kskujnin Dios tachin xlitaxtukgolh chu alistalh xkamakgxtakgka. Ezequiel akxilhli akgtum kaxtum niku lhuwa xwi xlukut latamanin tiku xnikgonita. Versículo 11 wan pi uma lukut «xalak putum kxchik Israel». Uma “chiki” wa xapulana xwanit kachikin Israel chu alistalh «xʼIsrael Dios», uma wamputun, xatalaksakni (Gál. 6:16; Hech. 3:21). Palakachuwinanin wankgolh pi lukut kgalhiparakgolh latamat chu lhuwa soldados litaxtukgolh. Uma kilhchanima la kskujnin Dios kalakgmaxtuka kxaLanka Babilonia kkata 1919. Pero ¿niku talichuwinan pi kachilinka lhuwa kilhtamaku? Kaʼakxilhwi.

Pulana, lukut «lu xaskakni xwilakgolh» (Ezeq. 37:2, 11). Uma kilhchanima pi lhuwata kilhtamaku xnikgonit. Xlipulaktiy, tsinu tsinu tsukuparakgolh kgalhikgo xlatamatkan, ni lakapala. Ezequiel pulana kgaxmatli pi wi tuku tsukulh «makasanan», chu lukut tsukukgolh tatsuwikgo chu talakgnukgo. Chu tsukukgolh kgalhikgo tuku litatastuka lukut chu liwa chu kgalhikgolh kxuwa. Chu alistalh tsukukgolh jaxanankgo chu tsukukgolh latamakgo. Akxni kgalhiparakgolh latamat, Jehová kamaxkilh talakaskin nalatamakgo kxtiyat. Xlikana, putum uma xʼama lin kilhtamaku (Ezeq. 37:7-10, 14).

Chuna la wa palakachuwina Ezequiel, israelitas tiku xala makgasa lhuwa kilhtamaku tachin litaxtukgolh. Uma kilhtamaku tsukulh kkata 740 akxni nina xmin Jesús, akxni akgkaw familia xalak xtamapakgsin Israel fuerza kamaxtuka kxtiyatkan. Kkata 607 akxni nina xmin Jesús, Babilonia malakgsputukgolh Jerusalén, chu akgtiy familia xla kxtamapakgsin Judá na kamafuerzalinika nataxtukgo kxtiyatkan. Kalakgmaxtuka kkata 537 akxni nina xmin Jesús, akxni ni chalhuwa judíos taspitparakgolh xlakata nalakkaxtlawaparakgo templo chu nakakninaniparakgo Jehová kJerusalén.

Putum uma limasiya pi kstalaninanin Cristo xatalaksakni ni kajwatiya tachin litaxtukgolh kxaLanka Babilonia lata kata 1918 asta 1919. Wata tlakg makgas. Jesús na xkilhchanima uma akxni wa pi «trigo» chu nixatlan palhma akxtum xʼamakgo stakkgo, uma wamputun, pi «nti ntapakgsinikgoy xta[ma]pakgsin Dios» lhuwa kilhtamaku akxtum xʼamakgo katalakgo nixaxlikana kstalaninanin Cristo (Mat. 13:36-43). Ama kilhtamaku kaj ni lhuwa xaxlikana kstalaninanin Cristo analh. Lhuwa tiku xwankgo pi kstalanikgo Cristo, apóstatas litaxtukgolh, lakgmakgankgolh xaxlikana takanajla chu tlan tlawakgolh ni xaxlikana tamasiyat. Wa xlakata tlan nawanaw pi xaLanka Babilonia xchilinit congregación xla kstalaninanin Cristo. Uma chuna tsukulh la, nina lhuwa xlakatsalanit kata 100 chu sputli akxni xtemplo xaʼespiritual Dios maskulunkika kxaʼawatiya kilhtamaku (Hech. 20:29, 30; 2 Tes. 2:3, 6; 1 Juan 2:18, 19).

Umakgolh akglhuwa ciento kata, tiku xpulalinkgo takanajla políticos xkaʼakgchipaputunkgo putum latamanin. Akgtum liʼakxilhtit, ni xmaxkikgo talakaskin pi chatum lataman nakgalhi maktum Biblia chu nalikgalhtawakgakgo ktachuwin nema xʼakgatekgskgo. Makgapitsi tiku likgalhtawakgaputunkgolh Biblia xastakna kalhkuyuka. Chu tiku nitlan lichuwinankgolh tuku xmasiyakgo, palha kamalakgaxokgeka. Uma kilhtamaku lu tuwa xwanit nakatsinikan o namasiyakan xaxlikana.

Ezequiel na lichuwinalh pi xkachikin Dios xʼama latamapara chu tsinu tsinu xʼama lakgtaxtuni nixaxlikana takanajla. ¿La tsukulh kgantaxtu uma, chu tuku kilhtamaku? Ezequiel tsokgli pi wi tuku xʼama «makasanan». Uma tsukulh kgantaxtu ni lhuwa ciento kata akxni nina xchan xaʼawatiya kilhtamaku. Umakgolh kata, makgapitsi lakchixkuwin tiku ni xmakgxtakgnankgo tekgsputunkgolh xaxlikana chu skujnaniputunkgolh Dios maski lhuwa xʼanan ni xaxlikana takanajla. Lakputsananikgolh Biblia chu kalitachuwinankgolh amakgapitsin tuku xkatsinimakgolh. Amakgapitsi liskujkgolh namatitaxtikgo Biblia kʼatanu tachuwin nema latamanin xʼakgatekgskgo.

Lakatsu kkata 1870 wi tuku lalh. Litaxtulh la komo lukut tsukulh kgalhi liwa chu kxuwa. Charles Taze Russell chu xʼamigos lakputsananikgolh Biblia chu lu skujnanikgolh Jehová. Nachuna, kalimakgtayakgolh amakgapitsin uma revista chu atanu likgalhtawakga xlakata naʼakgatekgskgo Biblia. Xlakata nakamakgtayakgo kskujnin Dios namatliwakglhkgo xtakanajlakan, kata 1914 tsukuka matitaxtikan «Foto-Drama de la Creación» chu kkata 1917 taxtulh libro, The Finished Mystery (Takatsilh tuku ni xtakatsi). Lata xtsukuma kata 1919, xtachuna la komo xkachikin Dios xkgalhipa latamat chu xtawilapa kxasasti tiyat. Lata ama kilhtamaku, tiku nalatamakgo putum kilhtamaku kkatiyatni kataskujmakgolh tiku xatalaksakni xlakata nakamakgtayakgo. Chu la uku putum lakxtum skujnanimakgolh Jehová chu litaxtukgo lu lhuwa soldados (Ezeq. 37:10; Zac. 8:20-23). * (Kaʼakxilhti nota).

Wa xlakata, liwana tasiya pi kskujnin Dios xatachin litaxtukgolh kxaLanka Babilonia akxni xtitaxtunita kata 100, lata ama kilhtamaku lhuwa latamanin litaxtukgolh apóstatas. Putum umakgolh kata lu tuwa xtamakgkatsi naskujnanikan Jehová, la akxni israelitas tachin litaxtukgolh kBabilonia. Pero la uku kalitachuwinamaka tuku xaxlikana putum latamanin. Lu lipaxuwayaw xlakata katsiyaw pi lamaw kkilhtamaku akxni «tiku xaskgalalan lu tlan namaxkgakgenankgo», akxni lhuwa tiku nakamaskulunkikan, nakaputsananikan chu namakgamakglhtinankgo xaxlikana takanajla (Dan. 12:3, 10).

Akxni Satanás matlawiputulh Jesús tuku nitlan, ¿xlikana lilh ktemplo? ¿O kaj maʼakxilhnilh?

Ni liwana katsiyaw la tlawalh Satanás xlakata namasiyani Jesús templo. Kaʼakxilhwi tuku xlakata chuna wanaw.

Mateo chu Lucas lichuwinankgolh tuku Satanás tlawanilh Jesús ama kilhtamaku. Mateo wa pi «liyalh» kJerusalén chu «mawakalh ntani awatiya kxakgspun, xapatsaps templo», uma kilhchanima, pi mawakalh niku tlakg talhman (Mat. 4:5). Lucas wa pi Akgskgawini «ntiliyalh kJerusalén, na anta ntimawakalh ntani awatiya kxakgspun xapatsaps templo» (Luc. 4:9).

Makgasa, kilikgalhtawakgakan lichuwinankgolh pi akxni Satanás matlawiputulh Jesús tuku nitlan, nila xlikana lilh ktemplo. Akgtum liʼakxilhtit, La Atalaya 15 xla julio kata 1961 wa pi xtachuna xwanit la akxni Satanás matlawiputulh Jesús tuku nitlan chu xmasiyanima «xlipaks xtamapakgsin nkatiyatna» kʼakgtum lu talhman sipi. Revista wa pi ni anan akgtum sipi nema lu talhman niku tlan nakaʼakxilhkan putum kachikinin xalak katiyatni. Revista alistalh wa pi na ni xlilat nalakpuwankan pi Satanás xlikana lilh ktemplo Jesús. Maski chuna, Makatsinina wanit kʼartículos nema aku taxtukgonit pi komo Jesús xlikana xtikgostaktalh ktemplo, max xtinilh.

Makgapitsi wankgo pi xlakata Jesús ni levita xwanit, xlimapakgsin judíos ni xmaxki talakaskin natawaka kxakgspun templo niku tlakg xasanto xwanit. Wa xlakata, wankgo pi Satanás kaj maʼakxilhnilh templo Jesús xlakata namatlawi tuku nitlan. Akglhuwa ciento kata xtitaxtunita, Ezequiel na linka ktemplo pero kaj maʼakxilhnika (Ezeq. 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2).

Komo Satanás kaj maʼakxilhnilh templo Jesús, makgapitsi max nakakgalhskinkan:

  • ¿Xlikana xkgostaktaputulh Jesús ktemplo?

  • Atanu tuku litsakgsalh, Satanás wanilh Jesús pi xaxlikana chiwix xtlawalh xaxlikana kaxtalanchu chu xlikana xtlawalh tuku xlimasiyalh pi xkakninani. Wa xlakata, ¿wanilh Jesús pi xkgostaktalh kxaxlikana templo?

Pero komo Satanás xlikana lilh Jesús ktemplo, makgapitsi max nakakgalhskinkan:

  • ¿Lakatsalalh Jesús xlimapakgsinkan judíos xlakata tawakalh kxakgspun templo?

  • Komo kdesierto xwi Jesús ¿la chalh kxtemplo Jerusalén?

Kaʼakxilhwi tuku nakinkamakgtayayan nakgalhtiyaw xaʼawatiya akgtiy takgalhskinin.

Chatum xlakputsana Biblia wan pi akxni Mateo chu Lucas lichuwinankgolh templo, ni kajwatiya xlichuwinamakgolh niku tlakg xasanto, anta niku kajwatiya levitas tlan xtanukgo. Xlichuwinamakgolh putum niku xwi templo. Anta niku tlakg talhman xkgalhi wa kxtsastun nema xwi ksureste, chu akgstixtum xwanit. Max Satanás anta lilh Jesús. Lata anta asta tlakg tutsu kxkaxtum Cedrón max 140 metros xlitalhman xwanit. Tiku lichuwinan tuku lanit, Josefo, wa pi ama tsastun lu talhman xwanit chu komo wi tiku xtalakatsuwilh chu xlakalh tutsu, xlakgawitilh. Maski Jesús ni levita xwanit, tlan anta xtitawakalh chu nila tiku xwa pi xlakatsalanit limapakgsin.

Komo kdesierto xwi Jesús ¿la chalh kxtemplo Jerusalén? Ni liwana katsiyaw. Biblia kajwatiya wan pi Satanás, «liyalh» kJerusalén. Ni wan komo Jesús makgat o lakatsu xwi kkachikin, chu na ni wan la xlimakgas litsakgsalh. Wa xlakata Jesús tlan xtlawalh asta kJerusalén, maski xmakgapalalh.

Akxni Satanás masiyanilh Jesús «xlipaks xtamapakgsin nkatiyatna», max kaj maʼakxilhnilh, xlakata ni anan akgtum talhman sipi niku tlan nakaʼakxilhkan putum kachikinin xalak katiyatni. Tuku tlawalh Satanás tlan tamalakxtumikan akxni wi tiku masiyani achatum fotos xala alakatanu kachikinin kʼakgtum pantalla. Pero maski Satanás kaj maʼakxilhnilh, xlikana xlakaskin pi Jesús xlakgtakilhputalh chu xmaxkilh kakni (Mat. 4:8, 9). Wa xlakata akxni Satanás lilh Jesús ktemplo, max na xlakaskin pi Jesús xlikana kalipekua xwililh xlatamat chu xkgostaktalh ktemplo. Pero Jesús ni lakaskilh. Pero komo kaj xmaʼakxilhnima uma nila lanka tatsakgsan xlitaxtulh.

Wa xlakata, Jesús max xlikana alh kJerusalén chu tawakalh niku tlakg talhman xkgalhi templo. Pero la lichuwinaw niku tsuku uma artículo, ni liwana katsiyaw la tlawalh Satanás xlakata namasiyani templo Jesús. Tuku liwana katsiyaw wa pi Satanás makglhuwa matlawiputulh Jesús tuku nitlan, pero Jesús lakgmakgalh tuku xmatlawiputun Satanás.

^ párr. 2 Ezequiel 37:1-14 chu Apocalipsis 11:7-12 lichuwinankgo tuku lalh kkata 1919. Tuku tatsokgnit pi xʼama la kʼEzequiel 37:1-14 lichuwinan akxni putum kskujnin Dios taspitparakgo kxaxlikana takanajla kkata 1919, akxni makgas tachin xlitaxtukgonit. Pero Apocalipsis 11:7-12 lichuwinan tuku lalh kata 1919 akxni ni lhuwa xatalaksakni xpulalinkgo xkachikin Dios xtachuna la kgalhiparakgolh latamat. Ni lhuwa kilhtamaku umakgolh natalan ni xkamaxkikanit talakaskin naskujnanikgo Dios.