1, 2. Tɔm ndʋ Yesu yɔɔdɩ Maatiyee 24:14 taa yɔ, tiyeki se ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ tɔm ndʋ?

ƐYAA nabɛyɛ tisiɣ tɔm ndʋ ɖisusuu yɔ tɩ-yɔɔ nɛ lalaa ñakaɖɩɣnɩ-ɖʋ. Paa mbʋ yɔ, ɛyaa sakɩyɛ tisiɣ se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa susuuni laŋhɛzɩyɛ tɔm. Halɩ pʋtɔma yɔ, ŋtɛm katʋʋ ɛyaa nabɛyɛ ñɔ-tɔm susuu taa nɛ peheyi-ŋ se paa mba iitisiɣ ɖa-wɩlɩtʋ yɔɔ kɔyɔ, pañaŋ-ɖʋ tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩlakɩ yɔ ɖɩ-yɔɔ. Yesu kaayɔɔdaa se pakaɣ susuu Kewiyaɣ laŋhɛzɩyɛ tɔm ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ. (Maatiyee 24:14) Ɛlɛ ɛzɩma ɖɩlaba nɛ ɖɩna se ɖɔ-tɔm susuu tʋmɩyɛ wɩlɩɣ se ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩlakɩ Yesu natʋ tɔm yɔɔ? Pɩkɛnɩ tɩ kpazʋʋ se ɖɩtɔ se ɖe-ɖeke ɖɩwɛna nɛ ɖɩlakɩ tɔm susuu tʋmɩyɛ nɖɩ?

² Ɛsɔ sɛtʋ agbaa sakɩyɛ tɔŋ se asusuu laŋhɛzɩyɛ tɔm. Ɛlɛ ɖoŋ ɖoŋ lɛ, coocinaa taa, teeleewaa nɛ raadiyoowaa yɔɔ yaa intɛrnɛɛtɩ yɔɔ ɖeke pawɩlɩɣ tɔm, yaa ɛzɩma pɩɖɔma nɛ pa-maɣmaɣ patɩlɩ Yesu yɔ pi-ɖeke pɩ-tɔm pɛkɛdɩɣ ɛyaa. Lalaa ñamaɣzɩɣ se ye pamaɣ sukulinaa, ɖɔkɔtɔnaa yaa palakɩ tʋma lɛɛna se pɩsɩnɩ ɛyaa kɔyɔ, pɩkɛ ɖɔɖɔ tɔm  susuu tʋmɩyɛ. Ɛlɛ mbʋ Yesu kaaheyi ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa se pala na?

3. Ɛzɩ Yesu yɔɔdʋʋ Maatiyee 28:19, 20 taa yɔ, tʋma naanza wena pɩpɔzʋʋ se ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa ɩla?

³ Pɩɩwɛɛ se Yesu tɔmkpɛlɩkɩyaa ɩɖaŋ se ɛyaa ɩkɔmnɩ pɔ-yɔɔ nɛ posusi-wɛ tɔm na? Aayɩ. Pefezi Yesu lɛ, ekpeɣli ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa mɩnɩŋ sakɩyɛ nɛ eheyi-wɛ se: “Iwolo ɩpɩsɩ ajɛɛ kpeekpe tɔm mʋyaa nɛ lɩm sɔʋ . . ., nɛ ɩwɩlɩ-wɛ nɛ pɔɖɔ paɣtʋ ndʋ manɖʋ-mɩ yɔ tɩ-yɔɔ.” (Maatiyee 28:19, 20) Ye mbʋ, mbʋ pɩwɛɛ se ɖa Yesu wayɩ tɩŋɩyaa ɖɩla yɔ, pɩkpɛndɩ naanza. Pɩwɛɛ se ɖɩla kpɛlɩkɩyaa, ɖɩmɩyɩsɩ-wɛ lɩm nɛ ɖɩwɩlɩ-wɛ tɔm. Ɛlɛ ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩcalɩ labʋ? Yesu yɔɔdaa se: “Iwolo.” Bibl yɔɔ lɔŋsɩnɖʋ nɔɔyʋ yɔɔdaa se tɔm piye “iwolo” wɩlɩɣ se pɩkɛ paa Krɩstʋ tʋ weyi lɛ paɣtʋ se ewolo ɛyaa cɔlɔ paa pɩwɛɛ se ɛɖɔ nʋmɔʋ yaa ɛtɛzɩ teŋgu yɔ.—Maatiyee 10:7; Luka 10:3.

4. Yesu heyuu ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa se papɩsɩ “ɛyaa ketiyaa” yɔ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ suwe?

⁴ Yesu ñɩnaɣ yɔɔdʋʋ se paa ɛ-wayɩ tɩŋɩyʋ weyi lɛ, esusi laŋhɛzɩyɛ tɔm ɛ-taa e-ɖeke yaa ɛñɩnaɣ eheyi-wɛ se pa-tɩŋa pɛkpɛndɩ nɛ pala tʋmɩyɛ nɖɩ? Ɛyʋ kʋɖʋm ɛɛpɩzɩɣ nɛ ewolo “ajɛɛ kpeekpe” taa se esusi tɔm, pʋyɔɔ pʋpɔzʋʋ se ɛyaa sakɩyɛ ɩkpɛndɩ nɛ pala tʋmɩyɛ nɖɩ. Tɔm ndʋ Yesu ñɩnaɣ yɔɔdʋʋ alɩwaatʋ ndʋ eheyi ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa se papɩsɩ “ɛyaa ketiyaa” yɔ. (Kalɩ Maatiyee 4:18-22.) Ɛtaayɔɔdʋʋ kpakpasɩ kpayʋ kʋɖʋm, weyi ɛɖʋʋ kolaɣ nɛ ɛɖaŋ se kpakpasɩ ɩkɔɔ nɛ pɩkpa-sɩ yɔ ɛ-tɔm na. Ɛlɛ, ɛyɔɔdaɣ piyiŋ lɔʋ tʋmɩyɛ tɔm na, nɛ pɩɩkɛ tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ; nabʋyʋ taa pʋpɔzʋʋ se ɛyaa sakɩyɛ ɩkpɛndɩ nɛ pʋcɔ palabɩ-ɖɩ.​—Luka 5:1-11.

5. (a) Tɔm naanza ndʋ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖicosi? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ?

⁵ Pɩsa nɛ ɖɩtɩlɩ mba posusuu laŋhɛzɩyɛ tɔm sɔnɔ ɛzɩ Yesu kaayɔɔdʋʋ yɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖicosi tɔm naanza tʋnɛ tɩ-yɔɔ:

• Tɔm ndʋ pɩwɛɛ se Yesu wayɩ tɩŋɩyaa isusi?

• Ɛbɛ pɩwɛɛ se piseɣti-wɛ nɛ posusi tɔm ndʋ?

• Nʋmɔŋ weyi yɔɔ pɩwɛɛ se patɩŋna?

• Palakɩ tʋmɩyɛ nɖɩ nɛ pɩtalɩ le, nɛ pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ ɛzɩmtaa?

Tɔm pɔzʋʋ mbʋ, pɩ-yɔɔ cosuu kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩtɩlɩ mba palakɩ tʋmɩyɛ nɖɩ yɔ. Nɛ pɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ ɖɔɖɔ nɛ ɖɩñɔɔnɩ tʋmɩyɛ nɖɩ kpam.​—1 Timootee 4:16.

6. Ɛbɛ yɔɔ ŋpɩzɩɣ nɛ ŋtisi se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa susuuni tɔm ndʋ Yesu kaayɔɔdaa se posusi yɔ?

⁶ Kalɩ Luka 4:43. Yesu kaasusi “Ɛsɔtɔm kɩbandʋ” yaa Kewiyaɣ laŋhɛzɩyɛ tɔm, nɛ ɛñɩnɩɣ se ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa ɖɔɖɔ ɩla mbʋ. Mba susuu tɔm ndʋ “ajɛɛ kpeekpe” taa? Pɩnaɣ kaɣlaa se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɖeke lakɩnɩ tʋmɩyɛ nɖɩ. Halɩ mba pakaɖɩɣnɩ-wɛ yɔ, pa-taa nabɛyɛ tisiɣ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ. Fada nɔɔyʋ kaalabɩ Ɛsɔtɔm tiyiyaa tʋmɩyɛ ajɛɛ sakɩyɛ taa, nɛ kɩyakʋ nakʋyʋ lɛ eheyi koobu nɔɔyʋ se ɛnʋ pɔzɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ajɛɛ wena a-taa ɛlabɩ tʋmɩyɛ yɔ se tɔm ndʋ posusuu. Suwe pocosi-i? Fada ɛnʋ ɛyɔɔdaa se: “Pɛkɛ kɩmɛlɛmɩŋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pa-tɩŋa pocosi tɔm kʋɖʋmtʋ se: ‘Kewiyaɣ laŋhɛzɩyɛ tɔm.’” Toovenim taa lɛ, Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa mba patɩkɛ “kɩmɛlɛmɩŋ,” ɛlɛ pɛwɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ se toovenim Krɩstʋ mba ɩwɛɛ yɔ. (1 Kɔrɛntɩ 1:10) Nɛ tɔm ndʋ posusuu  yɔ, tɩlabɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ tɔm ndʋ tɩwɛ Feŋuu Tilimiye susuu Yehowa Kewiyaɣ tɔm takayaɣ taa yɔ. Takayaɣ ŋga, kɛwɛ kʋnʋmɩŋ 254 taa, nɛ palakɩ-kɛ nɛ pɩtalɩ ɛzɩ miiliyɔɔwaa 59 mbʋ yɔ. Pɩwɩlɩɣ se takayaɣ ŋga pakɩlɩɣ tayʋʋ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ.

7. Ɛzɩma ɖɩlaba nɛ ɖɩna se cooci ñʋndɩnaa iisusuu tɔm ndʋ Yesu kaayɔɔdaa se posusi yɔ?

⁷ Cooci ñʋndɩnaa iisusuu Ɛsɔ Kewiyaɣ tɔm. Paa pɔyɔɔdʋʋ Kewiyaɣ tɔm kɔyɔ, pa-taa sakɩyɛ wɩlɩɣ se pɩkɛ mbʋ pɩwɛ Krɩstʋ tʋ laŋɩyɛ taa yɔ. (Luka 17:21) Paasɩɣnɩ ɛyaa se panɩɩ pɩ-taa se Ɛsɔ Kewiyaɣ kɛ ɛsɔdaa komina ŋgʋ Yesu kɛ ki-Wiyaʋ yɔ. Nɛ paawɩlɩɣ-wɛ ɖɔɖɔ se ŋgʋ kaɣnɩ lɩzʋʋ ɛyaa pa-kʋñɔmɩŋ kpeekpe taa, nɛ piileɖiɣ lɛ kɩkaɣ ɖezuu kañatʋ lakasɩ tɩŋa tɛtʋ yɔɔ. (Natʋ 19:11-21) Ɛlɛ ɖoŋ ɖoŋ lɛ, Kisimasɩ nɛ Paska wiye pɔtɔzʋʋ Yesu yɔɔ. Paasɩŋ tʋmɩyɛ nɖɩ Wiyaʋ Yesu kaɣ labʋ yɔ. Pɩtasɩ lɛ, paasɩŋ tɔm ndʋ pɩwɛɛ se Yesu wayɩ tɩŋɩyaa isusi yɔ, pʋyɔɔ lɛ paasɩŋ ɖɔɖɔ mbʋ pʋyɔɔ pɩwɛɛ se posusi-tʋ yɔ.

8. Lɩmaɣza wena pɩtɩpɔzɩ se ɖɩwɛɛnɩ tɔm susuu yɔɔ?

⁸ Ɛbɛ pɩwɛɛ se piseɣti-ɖʋ nɛ ɖisusi tɔm? Ðiisusuu tɔm se ɛyaa ɩcɔɔ-ɖʋ liidiye nɛ ɖɩma kuduyuŋ sɔsɔŋ. Yesu heyi ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa se: “Paha-mɩ falaa, ɩha falaa.” (Maatiyee 10:8) Pɩtɩpɔzɩ se ɖɩkpaɣ Ɛsɔtɔm nɛ ɖɩlabɩnɩ tadɩyɛ. (2 Kɔrɛntɩ 2:17) Pɩtɩpɔzɩ se tɔm susuyaa ɩɖaŋ se pɛhɛyɩ-wɛ pa-tʋmɩyɛ yɔɔ. (Kalɩ Tʋma Labʋ 20:33-35.) Paa Yesu tɔm ndʋ tɩ-taa ɛtʋ kpayɩ kpayɩ kɔyɔ, coocinaa sakɩyɛ cɔʋ liidiye se pɛhɛyɩ pa-ñʋndɩnaa yaa mba palakɩ tʋma pa-taa yɔ. Piyeba nɛ cooci ñʋndɩnaa sakɩyɛ pɩsɩ ñɩm tɩnaa sɔsaa.—Natʋ 17:4, 5.

9. Ɛzɩma tɩyɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa wɩlaa se lɩmaɣza kɩbana seɣtiɣni-wɛ nɛ posusuu tɔm?

⁹ Suwe Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ñamaɣzɩɣ liidiye cɔʋ yɔɔ? Sɔɔlɩm haɖɛ yɔɔ patɩŋɩɣna nɛ palakɩ pa-tʋmɩyɛ. (2 Kɔrɛntɩ 9:7) Paacɔʋ liidiye pe-Kewiyaɣ Kpaamɩŋ taa yaa pe-kigbeɣliŋ taa. Paa mbʋ yɔ, pɩnaɣ ŋga kɛɖɛwa yɔ ka-taa, Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa kpaɣ ñɩɣtʋ ɛzɩ miiliyaarɩ kʋɖʋm nɛ miiliyɔɔwaa 93 mbʋ yɔ nɛ posusuni laŋhɛzɩyɛ tɔm; nɛ ɛyaa mba pɛkpɛlɩkɩnɩ Bibl falaa paa fenaɣ ŋga yɔ, pɛcɛzɩ miiliyɔɔwaa nakʋ mbʋ yɔ. Paahɛyɩɣ-wɛ pɔ-tɔm susuu yɔɔ, ɛlɛ pɩkɛdɩɣnɩ-wɛ se pakpaɣ pa-maɣmaɣ pe-liidiye nɛ palabɩnɩ tʋmɩyɛ nɖɩ. Lɔŋsɩnɖʋ nɔɔyʋ yɔɔdɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tʋmɩyɛ yɔɔ se: “Pa-kaɖʋwa sɔsɔɔ lɛ se posusi tɔm nɛ pɛkpɛlɩkɩnɩ ɛyaa. . . . Pɛfɛyɩnɩ ñʋndɩnaa mba pɛhɛyɩɣ-wɛ yɔ, nɛ pʋyɔɔ lɛ pɩɩwɛɛkɩɣ pe-liidiye sakɩyɛ.” Ye mbʋ, ɛbɛ seɣtiɣ-ɖʋ nɛ ɖisusuu tɔm? Tobi lɛ, ɖɩlakɩ tʋmɩyɛ nɖɩ nɛ ɖa-laŋɩyɛ faaa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩsɔɔlɩ Yehowa nɛ ɖɩtɛ ɖɩsɔɔlɩ ɖo-koobu. Tɩ laʋ lɩmaɣza ana, awɩlɩɣ se natʋ tɔm ndʋ pɔyɔɔdɩ Keɣa 110:3 taa se Ɛsɔ sɛyaa kaɣ pa-tɩ haʋ faaa nɛ pala ɛ-sɔɔlɩm yɔ, ndʋ wɛna nɛ tɩlakɩ.​—Keɣa 110:3, nwt.

10. Nʋmɔŋ weyi yɔɔ Yesu nɛ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa paatɩŋnaa nɛ posusi laŋhɛzɩyɛ tɔm?

¹⁰ Nʋmɔŋ weyi yɔɔ Yesu nɛ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa paatɩŋnaa nɛ posusi laŋhɛzɩyɛ tɔm? Powokaɣ lona wena a-taa papɩzɩɣ nɛ pana ɛyaa yɔ ɛzɩ habɛɛ yɔɔ yaa kɩyakɩŋ taa mbʋ yɔ. Powokaɣ ɖɔɖɔ kpaɣ ɖɩɣa nɛ ŋwolo ɖɩɣa se pañɩnɩ mba  laŋhɛzɩyɛ tɔm kɛdɩnɩ-wɛ yɔ. (Maatiyee 10:11; Luka 8:1; Tʋma Labʋ 5:42; 20:20) Kpaɣ ɖɩɣa nɛ ŋwolo ɖɩɣa tɔm susuu haɣaɣ-wɛ waɖɛ se posusi ɛyaa tɩŋa tɔm.

11, 12. Tʋkaɣ ŋga wɛ ɛzɩma coocinaa susuu tɔm nɛ ɛzɩma Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ñosusuu-tʋ yɔ, pɩ-hɛkʋ taa?

¹¹ Coocinaa susuu tɔm ɛzɩ Yesu kaalabʋ yɔ? Ðoŋ ɖoŋ lɛ, cooci ñʋndɩnaa susuu tɔm po-cooci taa mba ɖeke na. Mbʋ ɛzɩ pala kpɛlɩkɩyaa kɩfama lɛ, pakaŋ ñʋʋ nɛ mba pɛtɛm wɛʋ po-coocinaa taa yɔ, pe-ɖeke na. Nabʋyʋ taa, pa-taa nabɛyɛ pɩzɩɣ nɛ peseɣti po-cooci taa mba se posusi tɔm. Pɩnaɣ 2001 taa, Papa Jean Paul II ma takayaɣ nakɛyɛ taa se pɩwɛɛ se Katooliki mba tɩŋa isusi Evaŋgilim nɛ pɛwɛɛnɩ kpekpeka ŋga apostoloo Pɔɔlɩ kaawɛna yɔ. Pɔɔlɩ yɔɔdaa se: “Meleba, ye mantisusi tɔm kɩbandʋ yɔ.” Pʋwayɩ lɛ Papa tasɩ yɔɔdʋʋ se pɩtɩkɛ ɛyaa mba pafalɩsɩ-wɛ yɔ, pe-ɖeke pɩwɛɛ se pala tʋmɩyɛ nɖɩ, ɛlɛ Katooliki mba tɩŋa. Ɛlɛ ɛyaa pazɩ ɖeke ɖɔmnɩ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ.

¹² Ɛzɩma Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ñeɖiɣni labʋ tʋmɩyɛ nɖɩ? Pe-ɖeke posusuuna se Yesu pɩsɩ Wiyaʋ nɛ ɛpaɣzɩ kewiyitu tɔɔʋ pɩnaɣ 1914 taa. Pɔɖɔŋ Yesu paɣtʋ yɔɔ nɛ pasɩɣ tɔm susuu tʋmɩyɛ kajalaɣ ɖeɖe pe-wezuu caɣʋ taa. (Maarkɩ 13:10) Takayaɣ nakɛyɛ (Pillars of Faith—American Congregations and Their Partners) yɔɔdaa se: “Tɔm susuu tɔm kɩlɩnɩ cɛyʋʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɛzɩdaa.” Katasɩ yɔɔdʋʋ se alɩwaatʋ ndʋ panaɣ mba ñɔɔsɩ wɩɣ-wɛ, mba pɛwɛ pe-ɖeke yaa mba pɛkɛ kʋdɔndɩnaa yɔ lɛ, pañakɩ pana se pasɩnɩ-wɛ. Ɛlɛ paasɔʋ kpa se pa-kaɖʋwa kajalaɣ ñɩŋga lɛ se posusi ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-tɛm tɔm nɛ pawɩlɩ ɛyaa mbʋ pala nɛ pehiɣ ñʋʋ yabʋ yɔ. Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɖiɣni tɔm ndʋ susuu, nɛ pɛwɛɛ patɩŋɩɣnɩ nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ Yesu nɛ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa paatɩŋnaa yɔ ɩ-yɔɔ.

13. Pɩwɛɛ se pala tɔm susuu tʋmɩyɛ nɛ pɩtalɩ le?

¹³ Yesu yɔɔdaa se pakaɣ susuu laŋhɛzɩyɛ tɔm “ɛjaɖɛ kpeekpe” yɔɔ. (Maatiyee 24:14) Eeheyi ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa se powolo “ajɛɛ kpeekpe” taa nɛ pasɩnɩ ɛyaa nɛ papɩsɩ tɔm mʋyaa. (Maatiyee 28:19, 20) Pɩwɩlɩɣ se ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ pɩwɛɛ se pala tʋmɩyɛ nɖɩ.

14, 15. Ɛbɛ wɩlɩɣ se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa susuuni tɔm ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ ɛzɩ Yesu kaayɔɔdʋʋ yɔ? (Cɔnɩ kiɖe tɛɛ kɩlɛmɩŋ.)

¹⁴ Iyele nɛ ɖɩna mbʋ pɩwɩlɩɣ se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa wɛɛ nɛ posusuu laŋhɛzɩyɛ tɔm ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ ɛzɩ Yesu kaayɔɔdʋʋ yɔ. Etaazuunii ɛjaɖɛ taa, coocinaa ñʋndɩnaa ɛzɩ 600 000 mbʋ yɔ wɛna, ɛlɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɛzɩ 1 200 000 wɛnɩ peeɖe. Fadanaa mba pɛwɛ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ yɔ, patalɩ ɛzɩ 400 000 mbʋ yɔ; ɛlɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ñɛcɛzɩ miiliyɔɔwaa lutozo nɛ  posusuu laŋhɛzɩyɛ tɔm ajɛɛ 240 taa. Pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa susuuni laŋhɛzɩyɛ tɔm ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ nɛ pɩɖʋʋ Yehowa hɩɖɛ.​—Keɣsi 33:2; 50:17.

¹⁵ Ða Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa lɛ, ɖɩsɔɔlaa se ɖisusi ɛyaa sakɩyɛ laŋhɛzɩyɛ tɔm nɛ pʋcɔ ɛjaɖɛ tɛm talɩ. Pʋyɔɔ lɛ, ɖɩɖɛzɩɣ nɛ ɖɩlɩzɩɣ takayɩsɩ, fenaɣ fenaɣ takayɩsɩ, traktɩwaa, kigbeɣliŋ nɛ Yesu sɩm yɔɔ tɔzʋʋ yaʋ takayɩsɩ miiliyɔɔwaa sakɩyɛ nɛ ɖɩtayɩɣ-sɩ ɛyaa falaa. Ðɩlɩzɩ takayɩsɩ nɛ pɩcɛzɩ kʋnʋmɩŋ 700. Ðɩlɩzɩ Bibl ŋgʋ payaɣ se Traduction du monde nouveau yɔ nɛ pɩcɛzɩ miiliyɔɔwaa 200 kʋnʋmɩŋ weyi ɩcɛzɩ 130 yɔ ɩ-taa. Pinde, ɛgbɛyɛ takayɩsɩ nzɩ ɖɩlɩzaa yɔ, sɩtalɩ ɛzɩ miiliyaarɩwaa 4 nɛ miiliyɔɔwaa 500 mbʋ yɔ. Kʋnʋmɩŋ weyi paɖʋ ɖɛ-tɛ intɛrnɛɛtɩ lone yɔɔ yɔ, ɩcɛzɩ 750. Pɩnaɣ kaɣlaa se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɖeke lakɩnɩ tʋmɩyɛ sɔsɔɖɛ nɖɩ.

16. Ɛzɩma ɖɩlaba nɛ ɖɩna se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa wɛnɩnɩ fezuu kiɖeɖeu?

¹⁶ Ðɩkaɣ susuu tɔm ndʋ nɛ pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ ɛzɩmtaa? Yesu yɔɔdaa se pakaɣ labʋ tɔm susuu tʋmɩyɛ nɖɩ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ taa nɛ pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ ɛjaɖɛ tɛm. Ɛsɔ sɛtʋ ɛgbɛyɛ naɖɩyɛ wɛɛ nɛ ɖisusuu laŋhɛzɩyɛ tɔm kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ ɛnɛ ɩ-taa mbʋ? Mba ɖɩkatɩɣ ɖɔ-tɔm susuu taa yɔ, pa-taa nabɛyɛ pɩzɩɣ nɛ pɔtɔ se: “Ða lɛ, ɖɩwɛnɩ fezuu kiɖeɖeu, ɛlɛ mɩ lɛ mɩlakɩnɩ tɔm susuu tʋmɩyɛ.” Ɛlɛ ɛzɩma ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩñakɩ pana tɔm susuu taa yɔ, pɩwɩlɩɣ kaɣlaa se ɖɛwɛnɩnɩ fezuu kiɖeɖeu. (Tʋma Labʋ 1:8; 1 Pɩyɛɛrɩ 4:14) Wiɖii wiɖii lɛ, Ɛsɔ sɛtʋ agbaa naayɛ taa mba ñakɩ pana se posusi tɔm ɛzɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa lakʋʋ paa ɛzɩmtaa yɔ, ɛlɛ paapɩzɩɣ. Lalaa ñakpakɩɣ lɩmaɣza se palakɩ Ɛsɔtɔm tiyiyaa tʋmɩyɛ, ɛlɛ piileɖiɣ lɛ peyeki tʋmɩyɛ nɖɩ nɛ papɩsɩɣ pɛ-tɛ. Lalaa ɖɔɖɔ ñañakɩ pana se posusi tɔm kpaɣ ɖɩɣa nɛ ŋwolo ɖɩɣa, ɛlɛ pɩtɩkɛ Kewiyaɣ laŋhɛzɩyɛ tɔm posusuu. Ye mbʋ, paalakɩ tɔm susuu tʋmɩyɛ nɖɩ Yesu kaapaɣzaa.

17, 18. (a) Ɛbɛ yɔɔ ɖɩɩpɩtɩɣ se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɖeke susuuni laŋhɛzɩyɛ tɔm sɔnɔ? (b) Ɛbɛ sɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩlakɩ tʋmɩyɛ nɖɩ?

¹⁷ Ye mbʋ, toovenim taa lɛ mba ɖiɣni susuu Kewiyaɣ laŋhɛzɩyɛ tɔm sɔnɔ? Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ kpayɩ se: “Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa.” Ɛbɛ yɔɔ ɖɩyɔɔdʋʋ mbʋ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖosusuuni Kewiyaɣ laŋhɛzɩyɛ tɔm ndʋ Yesu kaayɔɔdaa se posusi yɔ. Ðɩñɩnɩɣ ɖɔɖɔ ɛyaa nɛ ɖiwoki pɔ-cɔlɔ ɖenɖe ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩna-wɛ yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɖɩtɩŋɩɣnɩ nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ Yesu kaatɩŋnaa yɔ. Pɩtɩkɛ liidiye ñɩnʋʋ seɣtiɣni-ɖʋ nɛ ɖisusuu tɔm, ɛlɛ ɖɩsɔɔlɩ Yehowa nɛ ɖɩtɛ ɖɩsɔɔlɩ ɛyaa lalaa. Ye mbʋ, lɩmaɣza kɩbana seɣtiɣni-ɖʋ nɛ ɖɩlakɩ tʋmɩyɛ nɖɩ. Ðɔ-tɔm susuu talɩ ajɛɛ kpeekpe nɛ kʋnʋmɩŋ kpeekpe taa ɛyaa. Nɛ ɖɩkaɣ wobu tɔm susuu tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ nɛ pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ ɛjaɖɛ tɛm.

¹⁸ Ða-taa wɛ leleŋ kpem nɛ tʋmɩyɛ nɖɩ Ɛsɔ sɛyaa wɛɛ nɛ palakɩ kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ ɛnɛ ɩ-taa yɔ. Ɛlɛ, ɛbɛ sɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩlakɩ tʋmɩyɛ nɖɩ? Apostoloo Pɔɔlɩ cosi tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ Filiipu mba takayaɣ taa. Ɛyɔɔdaa se: “Manpɩzɩɣ pɩtɩŋa payɩ, weyi ɛsɔzʋʋ-m ɖoŋ yɔ ɛ-yɔɔ.” (Filiipu 4:13) Tɛtɛ pɩla mbʋ nɛ ɖa-Caa kʋsɔɔlʋ ha-ɖʋ ɖoŋ weyi pɩpɔzʋʋ-ɖʋ yɔ, nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩla laŋhɛzɩyɛ tɔm susuu tʋmɩyɛ nɖɩ Yesu ɖʋ-ɖʋ yɔ.​—2 Timootee 4:5.