1, 2. (a) An yiyi viɲi fie difuɛ’n nin i junman difuɛ’m be ndɛ’n nun. (b) ?Wafa sɛ yɛ sa sɔ’n yi klun ufuefuɛ’n i ayeliɛ’n i nglo ɔ?

CƐN kun nglɛmun’n, bian kun jao kɛ ɔ́ kó kúnndɛ junman difuɛ naan be ko di junman i viɲi fie’n su. Ɔ ɲannin sran wie mun, yɛ be nuan sɛli akatua kun su. Yɛ ɔ nin be ɔli ɔ. Kɛ mɔ i sa mian junman difuɛ wun ekun’n ti’n, ɔ ɔli gua’n su sran kunndɛlɛ. Ɔ ɲannin junman difuɛ’n wie nglɛmun, ɔ ɲannin wie wia nun, yɛ ɔ ɲannin wie mun nnɔsua wia nun. Kɛ aliɛ jɔli’n, ɔ tuali be kwlaa be kalɛ kunngba’n i klun ufue’n ti. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, junman difuɛ nga be boli junman dilɛ’n i bo nglɛmun’n, be fali ya. Yɛ sran m’ɔ le fie’n seli kɛ: ‘?E nuan a sɛ-man le kun denie kun su? ?N lɛ-man atin kɛ ń fá like ng’ɔ ti n liɛ’n ń yó like nga n klo’n? ?Nguɛ ti yɛ n klun-ufue bɔ n yo’n, ɔ yo wɔya-a?’​—Matie 20:1-15.

² Ɲanndra sɔ mɔ Zezi buli’n, ɔ fa e ɲin sie i Zoova i nzuɛn kpa kun su. I nzuɛn sɔ’n yɛle i “klun ufue’n.” ^[1] (An nian “ndɛ wie mun ekun” nun.) (An kanngan 2 Korɛntfuɛ Mun 6:1 nun.) Sran wie’m be kwla se kɛ be nga be dili junman nglɛmun lele fa juli nnɔsua’n, ɔ fata kɛ be akatua’n yo dan tra be wiengu kun’m be liɛ’n. Sanngɛ, fie difuɛ’n ti klun ufuefuɛ dan. Ɔ maan, be nga be dili junman dɔ kun bɔbɔ’n, ɔ tuali be  kwlakwla be kalɛ kunngba’n. Fluwa sifuɛ dan kun seli kɛ ‘sran nga i klun ti ufue’n, ɔ tu i klun man sran like. Like ng’ɔ fa man sran’n, ɔ timɛn i kalɛ tualɛ.’

3, 4. (a) ?Ngue ti yɛ Zoova yo sran’m be kwlaa be ye ɔ? (b) ?Yɛ wafa sɛ yɛ ɔ yili i klun ufue’n i nglo ɔ?

³ Ɲanmiɛn Ndɛ’n se kɛ Ɲanmiɛn man e like i “klun-ufue’n” ti. (Efɛzfuɛ Mun 3:7) E ti sa tɛ yofuɛ. Yɛ ɔ fata kɛ e wu. Afin, e kwlá yoman Zoova klun sa’n lele e guɛmɛn i ti’n nin i bo. Famiɛn Salomɔn seli kɛ: “Sran kun b’ɔ yo sa kpa lele guɛ i ti nin i bo’n, b’ɔ yo-man sa tɛ kaan sa le’n, i sɔ nun-man nyanmiɛn’n bo wa.” (Akunndanfuɛ’n 7:20) Pɔlu kusu seli kɛ: “Sran’m be kwlaa be yoli sa tɛ, ɔ maan anyrunnyan nga Nyanmiɛn waan ɔ́ mán be’n, ɔ to fuannin be.” Ɔ seli ekun kɛ: “Sa tɛ’n i akatua’n yɛlɛ wie.”​—Rɔmfuɛ Mun 3:23; 6:23a.

⁴ Zoova klo sran dan. I sɔ’n ti’n, ɔ sunmɛnnin i “Wa kunngba cɛ’n” asiɛ’n su wa naan ɔ fɛ i wun kpɔ e ti. (Zan 3:16) Pɔlu seli kɛ: ‘E wun Zezi mɔ Ɲanmiɛn yoli maan anzi’m be kpa trɛli i le nɲɔn kun’n. Ɲanmiɛn i aklunye’n ti ɔ wuli sran’m be kwlaa be ti.’ (Ebre Mun 2:9) Nanwlɛ, “like nga Nyanmiɛn fa cɛ ye’n yɛlɛ anannganman nguan’n bɔ e nyɛn i e Min Krist-Jésus” ti’n.​—Rɔmfuɛ Mun 6:23b.

5, 6. (a) ?Sa tɛ’n i akatua’n yɛle benin? (b) ?Ɲanmiɛn i aklunye’n i su like nga e ɲɛn i’n yɛle benin?

⁵ ?Ngue ti yɛ e yo sa tɛ’n mɔ e wu ɔ? Biblu’n se kɛ “sran kunngba [Adam] i sa ng’ɔ yoli’n ti, wie’n kwla sran’m be kwlaa.” Kɛ mɔ e ti Adam i mma mun’n ti’n, e ti sa tɛ yofuɛ wie. I ti yɛ e wu ɔ. (Rɔmfuɛ Mun 5:12, 14, 17) Sanngɛ, e kwla jran kekle naan sa tɛ yolɛ’n w’a kaciman e nzuɛn. ?Wafa sɛ yɛ i sɔ’n kwla yo ye ɔ? Maan e lafi e ti kpɔlɛ tɛ mɔ Zezi fɛli i wun yili’n su. I liɛ’n, Zoova yó e ye. Biblu’n se kɛ: “Lika nga be yo sa tɛtɛ kpanngban lɛ’n, lɛ yɛ Nyanmiɛn i aklunye’n i nyin fite dan-an. Ɔ maan kɛ sa tɛtɛ’n yo sran’m be nzuɛn lele ɔ maan be wu’n, i kunngba’n, Nyanmiɛn i aklunye’n ɔ maan sa kpa’n kaci be nzuɛn lele bé nyán anannganman nguan e Min Jésus-Krist fanngan nun.”​—Rɔmfuɛ Mun 5:20, 21.

⁶ E ti sa tɛ yofuɛ. Sanngɛ, e kwla mian e ɲin naan nán sa tɛ yolɛ’n w’a kaciman e nzuɛn. I sɔ’n ti, kɛ e yo sa tɛ’n, e srɛ Zoova kɛ ɔ yaci cɛ e. Pɔlu seli kɛ: “An su fa-man amun wun man-man sa tɛ yolɛ’n, afin Nyanmiɛn jran-man mmla’n su yɛ ɔ sie amun kun-ɔn, sanngɛ ɔ yo amun ye titi.” (Rɔmfuɛ Mun 6:14) ?Ngue yɛ é yó naan Ɲanmiɛn w’a yo e ye wie ɔ? Pɔlu seli kɛ: ‘Ye sɔ mɔ Ɲanmiɛn yoli e’n ti, ɔ kle e kɛ e yaci sa m’ɔ yoman Ɲanmiɛn fɛ’n nin mɛn nun ninnge nga e ɲin blo be su’n, naan blɛ nga e o nun yɛ’n, e yo sa ng’ɔ ti i nuan su’n, nin sa ng’ɔ ti kpa’n, yɛ e sro Ɲanmiɛn.’​—Tit 2:11, 12.

7, 8. ?“Ninnge wafa-wafa” mɔ Ɲanmiɛn man e’n yɛle benin? (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

⁷ Akoto Piɛli seli kɛ: ‘Kɛ mɔ Ɲanmiɛn mannin amun ninnge wafawafa nga sran yo’n i wie’n, maan sran kun fɛ i liɛ nga Ɲanmiɛn mɛnnin i’n ukɛ i wiengu.’ (1 Piɛr 4:10) ?“Ninnge wafa-wafa” mɔ Ɲanmiɛn man e’n yɛle benin? Yɛle ninnge nga Zoova man e naan kɛ sa’m be tɔ e su’n, y’a kwla tra e awlɛn’n. (1 Piɛr 1:6) Sa kwlaa ng’ɔ tɔ e su’n, Zoova mán e i nuan su like naan e jran kekle.

 ⁸ Akoto Zan seli kɛ: “E kwlaa e nyɛnnin i like kpakpa’n wie, ɔ yoli e ye naan w’a yo e ye ekun.” (Zan 1:16) Kɛ mɔ Zoova man e ninnge wafawafa’n ti’n, e liɛ’n su ti ye dan. ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ e liɛ’n su ti ye ɔ?

9. (a) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan Ɲanmiɛn w’a yaci e sa tɛ mun w’a cɛ e ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e si ye ɔ?

⁹ Zoova yaci e sa tɛ mun cɛ e. Zoova i klun ufue’n ti’n, ɔ yaci e sa tɛ mun cɛ e. Sanngɛ, kɛ e wun sa tɛ nga e yo’n i wlɛ mɔ e mian e ɲin e wlɛ i ase’n, yɛ ɔ yaci cɛ e ɔ. (An kanngan 1 Zan 1:8, 9 nun.) Wafa nga Ɲanmiɛn yaci sa tɛ’n cɛ sran’n, Pɔlu yiyili nun kleli i niaan Klistfuɛ mɔ bé kɔ́ ɲanmiɛn su’n. Ɔ seli be kɛ: “Ɔ deli ye aosin tuun’n i min’n sa nun, yɛ ɔ yoli maan i anwlɛn su Ba’n yɛ ɔ sie ye siɛn nin-ɔn. Ba sɔ’n ti yɛ ɔ deli ye yɛ ɔ yacili sa nga e yoli i’n cɛli ye-ɔ.” (Kolɔsfuɛ Mun 1:13, 14) Kɛ mɔ Zoova yaci e sa tɛ mun cɛ e’n ti’n, e liɛ su ti ye dan. I sɔ’n ti’n, e kunndɛ kɛ é lɛ́ i ase lele.

10. ?Zoova i klun ufue’n i su mmlusuɛ benin yɛ e kwla ɲɛn i ɔ?

¹⁰ E kwla fa e wun mantan Ɲanmiɛn. Kɛ bé wú e’n, e ti sa tɛ yofuɛ. Ɔ maan, e ti Ɲanmiɛn i kpɔfuɛ. Sanngɛ, Pɔlu seli kɛ: ‘Sɛ laa mɔ e ti Ɲanmiɛn i kpɔfuɛ’n m’ɔ fɛ i Wa’n siesieli ye afiɛn’n, e nin i e afiɛn a sɛ.’ (Rɔmfuɛ Mun 5:10) E ti kpɔlɛ tɛ’n mɔ Zezi fɛli i wun yili’n ti’n, e kwla fa e wun mantan Ɲanmiɛn. Nanwlɛ, e nin Ɲanmiɛn e afiɛn’n kwla sɛ. Yɛ ɔ kwla fa e yo i janvuɛ. Pɔlu yiyili i sɔ’n nun weiin kleli i niaan Klistfuɛ mɔ bé kɔ́ ɲanmiɛn su’n. Ɔ seli be kɛ: “Nyanmiɛn a bu ye sran kpa i su bɔ e lafi’n ti, ɔ maan siɛn’n e Min’n Jésus-Krist ti e nin i e afiɛn a sɛ. I yɛ maan e sili kɛ Nyanmiɛn yo e ye-ɔ, i su bɔ e lafi’n ti siɛn’n e su di ye sɔ’n.” (Rɔmfuɛ Mun 5:1, 2) Kɛ e si kɛ siɛn’n, e nin Zoova e afiɛn’n sɛ’n, i sɔ’n yo e fɛ dan.

11. ?Ngue yɛ Klistfuɛ nga bé kɔ́ ɲanmiɛn su’n be yo naan Ɲanmiɛn w’a bu be nga be ti Zezi i ‘bua’m be wie’n,’ be sran kpa ɔ?

¹¹ Ɲanmiɛn kwla bu e sran kpa. Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Daniɛli seli kɛ mɛn i awieliɛ blɛ’n nun’n, “sran ngwlɛlɛfuɛ” mɔ be yɛle Klistfuɛ nga bé kɔ́ ɲanmiɛn su’n, “bé klé sran’m be Nyanmiɛn i atin’n.” (Daniɛl 12:3) ?Wafa sɛ yɛ bé yó sɔ? Yɛle kɛ jasin fɛ’n mɔ be bo’n ti’n, sran nga be ti Zezi i ‘bua’m be wie’n,’ bé sí Zoova i mmla mun. (Zan 10:16) Nanwlɛ, be kle be like naan Ɲanmiɛn i klun ufue’n ti’n, ɔ bu be sran kpa. Pɔlu seli kɛ: “Nyanmiɛn bu be sran kpa ɔ de-man be like fi i klun-ufue dan’n ti. Ɔ buli be sran kpa Krist-Jésus i delɛ b’ɔ deli be’n ti.”​—Rɔmfuɛ Mun 3:23, 24.

12. ?Ngue ti yɛ e kwla srɛ Ɲanmiɛn ɔn?

¹² E kwla srɛ Ɲanmiɛn. Zoova i klun ufue’n ti’n, e kwla srɛ i. Pɔlu kannin Zoova i bia’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ maan e wunnge Ɲanmiɛn “i bia’n bɔ be kɔ lɔ-ɔ be nyan ye’n i wun lɔ naan ɔ si ye aunnvuɛ.” (Ebre Mun 4:16a) E kwla srɛ Zoova blɛ kwlaa nun Zezi i dunman nun. I sɔ’n yo e fɛ dan. Pɔlu seli kɛ: “[Zezi] su bɔ e lafi’n ti’n, e kwla kɔ Nyanmiɛn wun lɔ, e klun ti-man e kaan sa.”​—Efɛzfuɛ Mun 3:12.

13. ?Ɲanmiɛn i klun ufue’n ti’n, ngue yɛ ɔ yo man e blɛ ng’ɔ ti su’n i su ɔ?

¹³ Ɲanmiɛn kwla ti e wun ɲanman nun blɛ ng’ɔ ti su’n i su. Pɔlu wla e fanngan kɛ maan e srɛ Ɲanmiɛn naan “ɔ si ye aunnvuɛ, naan blɛ nga e sa mian’n, ɔ yo e ye, yɛ ɔ ti e wun nyanman nun.” (Ebre Mun 4:16b) Blɛ kwlaa nga e sa mian’n, e kwla srɛ Zoova kɛ ɔ yo e ye. Kannzɛ Ɲanmiɛn w’a sunnzunman kɛ ɔ́ mán e like  kun’n, sanngɛ sɛ e srɛ i’n, ɔ́ tɛ́ e su. Wie liɛ’n, ɔ sin e niaan Klistfuɛ’m be lika naan be yo e ye. Nanwlɛ, Zoova tɛ e srɛlɛ’n su. I sɔ’n ti, “e tra e anwlɛn e kan ndɛ nga be klɛli i kɛ: ‘E Min Nyanmiɛn’n yɛ ɔ ti n ukafuɛ-ɔ, srɛ kun-man min. ?Nzu yɛ sran kwla yo min-ɔn?’”​—Ebre Mun 13:6.

14. ?Zoova i klun ufue’n ti’n, ngue yɛ kɛ e wla bo e wun’n, ɔ yo ɔ?

¹⁴ Ɲanmiɛn kwla wla e yakpa. Kɛ e wla bo e wun mɔ e si kɛ Zoova kwla wla e yakpa’n, i sɔ’n yo e fɛ dan. (Jue Mun 51:17) Kɛ sran’m bé klé Klistfuɛ nga be o Tɛsaloniki lɔ’n be ɲrɛnnɛn’n, Pɔlu klɛli be fluwa. Ɔ seli be kɛ: “Maan e Min Jésus-Krist bɔbɔ nin e Si Nyanmiɛn b’ɔ klo ye’n, bɔ ye b’ɔ yo ye’n ti ɔ gua ye anwlɛn su nzue tititi’n, b’ɔ man e like kpa bɔ e fa e wla gua su’n, be wla amun yakpa, maan an jran kekle yo sa kwlaa ng’ɔ ti kpa’n.” (2 Tɛsalonikfuɛ Mun 2:16, 17) Kɛ e wun i wlɛ kɛ Zoova klun ti ufue naan ɔ klo e, naan ɔ nian e lika’n, i sɔ’n wla e yakpa dan.

15. ?Ɲanmiɛn i klun ufue’n ti’n, ngue yɛ e lafi su kɛ é ɲɛ́n i ɔ?

¹⁵ E lafi su kɛ é ɲán anannganman nguan. E ti sa tɛ yofuɛ. Sɛ Zoova w’a deman e’n, e liɛ’n su yoman ye mlɔnmlɔn. (Jue Mun 49:8, 9) Sanngɛ, Zoova maan e lafi like kpa kun su. ?Ngue yɛle like sɔ’n? Zezi seli kɛ: “An nian, like nga n Si waan sran’m be nyɛn i’n yɛ: i waan sran kwlaa ng’ɔ wun i Wa’n b’ɔ lafi i su’n, ɔ́ nyán anannganman nguan.” (Zan 6:40) Nanwlɛ, Zoova i klun ufue’n ti’n, e lafi su kɛ é ɲán anannganman nguan. Pɔlu seli kɛ: “Afin Nyanmiɛn a yi ye nga ɔ yo sran b’ɔ maan sran’m be kwlaa be kwla nyan be ti’n i nglo.”​—Tit 2:11.

16. ?Ngue yɛ Klistfuɛ klikli’m be nun wie’m be fali ye nga Ɲanmiɛn yoli be’n kata be ɲin be yoli ɔ?

¹⁶ Zoova i klun ufue’n ti’n, e liɛ’n su ti ye dan. Sanngɛ, ɔ fataman kɛ e se kɛ i klun ti ufue naan e ɲinfu é yó sa tɛ. Klistfuɛ  klikli’m be nun wie’m be yoli sɔ. Yɛle kɛ, “be fa ye nga Nyanmiɛn yoli be’n kata be nyin yo sa tɛtɛ’n kwlaa.” (Zid 4) Klistfuɛ sɔ’m be bu i kɛ be ɲinfu be kwla yo sa tɛ’n, naan Zoova yáci cɛ́ be. Yɛ be laka be niaan Klistfuɛ wie mun bɔbɔ naan be yo sa tɛ’n wie. Sran kwlaa ng’ɔ yo sɔ wie andɛ’n, ɔ ‘kpɛ Ɲanmiɛn wawɛ’n m’ɔ yo sran ye’n i nzowa.’​—Ebre Mun 10:29.

17. ?Afɔtuɛ cinnjin kpa benin yɛ Piɛli mannin ɔn?

¹⁷ Andɛ’n, Satan laka Klistfuɛ wie mun naan be bu i kɛ be kwla yo sa tɛ’n, naan Ɲanmiɛn ká lɛ yáci cɛ́ be. Sran ng’ɔ wun sa tɛ ng’ɔ yo’n i wlɛ m’ɔ yaci i yolɛ’n, Zoova yaci cɛ i. Sanngɛ, Zoova kunndɛ kɛ e mian e ɲin naan e konvi w’a sɔman sa tɛ yolɛ’n. I fanngan nun’n, Piɛli seli kɛ: “Sanngɛ amun bɔ an ti n sran kpa’n, bɔ an si sɔ laa’n, an nian amun wun, kɛ ɔ́ yó naan amu’an su-man sran tɛtɛ bɔ be yo sa b’ɔ ti-mɛn i su’n, be su naan amun ta a kpɔ-man. Ye bɔ e Min’n b’ɔ ti e Defuɛ’n yo amun’n ti’n, maan be wun kɛ amu’an yo sran, yɛ maan be wun kɛ amun nin i tran naan amu’an si i kpa.”​—2 Piɛr 3:17, 18.

18. ?Ɲanmiɛn i klun ufue ti’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ?

¹⁸ Kɛ e bu ye nga Zoova yo e’n i akunndan’n, ɔ yo e fɛ dan. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e yi i ayɛ. Yɛ maan e yo e wiengu’m be ye wie. ?Wafa sɛ yɛ e kwla yo sɔ ɔ? Pɔlu seli kɛ: “Ye fanunfanun nga Nyanmiɛn yo ye’n ti, [...] sɛ ɔ maan sran kun ekun si sran’m be lika nian’n, maan ɔ nian be lika. Sran nga kusu b’ɔ maan ɔ si like kle’n, maan ɔ kle, yɛ sran nga b’ɔ maan ɔ si sran’m be afɔtuɛ man’n, maan ɔ man. [...] Yɛ nga bɔ i waan ɔ́ yó sran ye’n, maan ɔ yo i klun-ufue su.” (Rɔmfuɛ Mun 12:6-8) Nanwlɛ, Ɲanmiɛn i klun ufue ti’n, ɔ fata kɛ e nian sran’m be lika, e kle be Biblu’n nun like, e wla e niaan’m be fanngan, yɛ maan e yaci sa nga be yo e’n cɛ be.

19. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo mɔ like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n, wá fá e ɲin síe su ɔ?

¹⁹ Like kwlaa nga e kwla yo’n, maan e yo naan e “kan ye dan nga Nyanmiɛn yoli ye’n i ndɛ.” (Sa Nga Be Yoli’n 20:24) Junman sɔ’n m’ɔ fata kɛ e di’n, like suanlɛ ng’ɔ́ bá lɛ’n wá fá e ɲin síe su.