1. ¿Imanasqam qawan-qawanlla kananchik kay tiempopi imakunapas pasakusqanmanta? Huk rikchanachiywan willamuy (qaway kay paginapi kaq fotota).

YUYAYMANASUN hatun huñunakuyninchik qallaykunanpaqña kasqanpi. Huñunakuyta qallarichiq iñiqmasinchikmi ñawpaqmanta llapankuta rimakaykamun. Hinaptinmi takikuna tocasqanku videoqa qallaykunña. Chayta uyarispankum iñiqmasinchikkunaqa yachankuña tiyanankupaq horaña kasqanta. Chay sumaq takikunatawan yachachikuykunatam uyariytaña munanku. Ichaqa wakinkum mana uyarinkuchu huñunakuy qallarichiq iñiqmasinchikta nitaq takipa waqamusqantapas. Mana qawan-qawanlla kasqankuraykum huñunakuy qallaykuptinpas hinallaraq purichkanku utaq amistadninkunawan rimachkanku. Kaymi yachachiwanchik mana qawan-qawanlla kaspanchikqa manam musyasunchu kay tiempopi imakunapas pasakusqanta. Yachachiwanchiktaqmi pisi tiempollamantaña imapas pasakuptin listolla kananchikpaq. ¿Imataq kanqa?

2. ¿Imanasqam Jesusqa qatiqninkunata nirqa qawan-qawanlla kanankupaq?

 ² Jesucristom qatiqninkunata nirqa ‘kay tiempopa tukupayninta’ qawan-qawanlla hinaspa listolla suyanankupaq. Nirqataqmi: “Akllasqa tiempo haykapi kananta mana yachasqaykichikraykuyá qawan-qawanlla hinaspa rikchan-rikchanlla kaychik”, nispa. Chaymantam kaqmanta nirqa: “Qawan-qawanllayá kaychik”, nispa (Mat. 24:3; leey Marcos 13:32-37). Mateo qillqapipas Jesusqa kaymantam qatiqninkunata nirqa: “Qawan-qawanllayá kaychik, manam yachankichikchu ima punchaw señornikichik hamunantaqa”, nispa. Kaqmantam nirqaraq: “Listolla kaychik, mana piensasqaykichik horapim runapa churinqa hamunqa”, nispa. Chaymantapas kaqmantam nirqa: “Qawan-qawanllayá kaychik, manam yachankichikchu imay punchaw nitaq imay hora kanantaqa”, nispa (Mat. 24:42-44; 25:13).

3. ¿Imanasqam Jesuspa nisqanta kasukunanchik?

³ Jehova Diospa testigonkunaqa Jesuspa nisqantam kasukunchik. ¿Imanasqa? Yachanchikmi ‘tukupay tiempopi’ kawsasqanchikta hinaspa “llumpa-llumpay ñakariy punchawkuna” kayllapiña kasqantapas (Dan. 12:4; Mat. 24:21). Jesuspa willakusqanman hinam Jehova Diospa llaqtanqa enteron allpa pachapi Diospa munaychakuyninmanta willakuchkanku. Chaymantapas Jesusqa nirqam astawanraq guerrakuna, unquykuna, terremotokuna, muchuykuna hinaspa wañuchinakuykuna tukuy hinastinpi kananmanta. Kunanqa astawanraqmi religionpi punta apaqkunaqa runakunata pantachinku (Mat. 24:7, 11, 12, 14; Luc. 21:11). Suyachkanchikmi Jesuspa kutimunan punchawta hinaspa taytanpa munaynin ruwakunantapas (Mar. 13:26, 27).

4. (1) ¿Imanasqam nichwan Armagedon guerra haykapi kananmanta Jesus yachasqanta? (2) Llumpa-llumpay ñakariy punchaw haykapi qallarinanta mana yachaspanchikpas, ¿imamantam mana iskayrayananchikchu?

⁴ Ñuqanchikqa yachanchikmi hatun huñunakuypi yachachikuykuna imay hora qallarinantaqa. Ichaqa manam yachanchikchu llumpa-llumpay ñakariy punchawkuna haykapi qallarinanmantaqa. Kay pachapi kachkaspanmi Jesus nirqa: “Chay punchawmanta hinaspa chay horamantaqa manam pipas yachanchu, hanaq pachapi angelkunapas nitaq Diospa churinpas, aswanqa taytallaymi”, nispa (Mat. 24:36). Armagedon guerrataqa Jesusmi umallinqa, chayraykum nichwan kunanqa chay guerra haykapi kananmanta yachasqantaña (Apoc. 19:11-16). Ichaqa ñuqanchikmi manaraq yachanchikchu imay punchaw nitaq imay hora chayamunantaqa. Chayraykum ancha allinpuni qawan-qawanlla kayninchikqa. Jehova Diosqa ñam tantearunña llumpa-llumpay ñakariy punchaw haykapi qallarinanta. Chay punchawqa hichpallanchikpiñam kachkan. Bibliapa nisqanman hinaqa “chayamunqapunim chay punchawqa” (leey Habacuc 2:1-3). ¿Imanasqam mana iskayrayananchikchu?

5. ¿Imam qawachin Jehova Diospa nisqankuna tanteasqan punchawpipuni cumplikusqanta?

⁵ Ñawpaqmantaraq Jehova Diospa willakusqankunaqa tanteasqan punchawpipunim ruwakurqa. Yuyaymanasun haykapi Jehova Dios llaqtanta Egipto nacionmanta hurqumusqanmanta. Chaytaqa ruwarqa 1513 kaq watapim Jesuspa tiemponmanta ñawpaqtaraq nisan killapa 14 punchawninpi. Moisesmi qillqarqa ‘tawa pachak kimsa chunkan wata  pasaruptin chay punchawpuni’ Jehova Dios llaqtanta librasqanmanta (Ex. 12:40-42). Kay 430 watakunaqa qallaykurqa 1943 kaq watapim Jesuspa tiemponmanta ñawpaqtaraq nisan killapa 14 punchawninpi, chay punchawmi Abrahanwan Jehova Diospa contrato ruwasqanku cumplikuyta qallaykurqa (Gal. 3:17, 18). Watakuna pasaytam Jehova Diosqa Abrahanman nirqa mirayninkuna runapa llaqtanpi forastero kanankumanta hinaspa ‘tawa pachak watakuna’ chaypi sirviente kanankumanta chaynataq ñakarichisqa kanankumantapas (Gen. 15:13; Hech. 7:6). Kay 400 watakunaqa qallaykurqa 1913 kaq watapim Jesuspa tiemponmanta ñawpaqtaraq, Abrahampa churin Ismael sullkan Isaacta asipayayta qallaykuptin. Tukurqañataqmi Jehova Dios llaqtanta Egipto nacionmanta hurqumuptin (Gen. 21:8-10; Gal. 4:22-29). Qawamusqanchikman hinam, achka watakuna ñawpaqtaraq Jehova Diosqa tantearqaña imay punchawpuni llaqtanta librananmanta.

6. ¿Imanasqam mana iskayrayanchikchu Jehova Dios llaqtanta librananmanta?

⁶ Egipto nacionmanta huk kaqnin lluqsimuqmi Josueypas karqa. Paymi achka watakuna pasaruptin Israel runakunata kaynata yuyarichirqa: ‘Yachaychikyá tukuy sunquykichikwan chaynataq tukuy vidaykichikwan yupaychasqanchik tayta Diospa tukuy allin prometesqankuna cumplikusqanta. Chaykunamantaqa manam chullapas yanqaqa karqachu’, nispa (Jos. 23:2, 14). Jehova Diosmi yupaychaqninkunata niwanchik llumpa-llumpay ñakariy punchawkunapi mana wañunanchikpaq hinaspa musuq pachapi wiñay kawsayta quwananchikpaqpas. Nisqanman hina ruwananmantaqa manam iskayrayananchikchu. Chaymi musuq pachapi kawsayta munaspanchikqa qawan-qawanlla kananchik.

7, 8. (1) ¿Imatam ñawpaq tiempopi llaqtata qawaqkuna ruwaqku hinaspa imatam yachachiwanchik? (2) ¿Imam pasakunman karqa llaqtata qawaqkuna puñuruptinkuqa? Huk tupanachiywan willamuy.

⁷ Ñawpaq tiempopi llaqtakunata qawaqkunamantam huk yachachikuyta tarinchik. Jerusalenpawan wakin llaqtakunapa muyuriqninmi hatun pirqayuq karqa enemigonkuna mana yaykumunankupaq. Chay pirqakunapa hawanpim llaqtata qawaqkuna sayaqku, chaymantam qawaqku llaqtapa muyuriqninta. Wakinkuñataqmi qawaqku llaqtapa punkunta. Paykunaqa tutapas punchawpas qawan-qawanllam kananku karqa. Enemigonkuna hamusqanta rikuruspankuqa llaqtapi runakunamanmi chaylla willakuqku (Is. 62:6). Paykunaqa yacharqakum rikchan-rikchanlla hinaspa qawan-qawanlla kayqa ancha allin kasqanta. Chayta mana ruwaptinkuqa llaqtamasinkunam wañurunmanku karqa (Ezeq. 33:6).

⁸ Roma nacionniyuq soldadokunam Jerusalenman yaykururqaku 70 kaq watapi Jesuspa tiemponpi. ¿Imaynatam yaykururqaku? Ñawpaq tiempokunamanta yachaq Josefo sutiyuq runapa nisqanman hinaqa, llaqtata qawaqkunamanta wakinkum puñururqaku. Chaymi soldadokuna yaykuruspanku templota kañaykurqaku hinaspam llaqtatapas puchukarachirqaku. Kaywanmi tukurqa Judea nacionpa llumpa-llumpay ñakariy punchawninkunaqa.

9. ¿Imamantam yaqa llapallan runakuna mana musyakunkuchu?

⁹ Kunan tiempopi kamachiq runakunaqa yaqa llapankum soldadokunata hinaspa tukuy  imata churarunku nacionninkuman mana yaykunankupaq. Chaykunawanmi nacionninku hawka kananpaq waqaychanku. Ichaqa kay kamachiqkunaqa manam musyakunkuchu hanaq pachapi aswan atiyniyuq kamachiq Jesucristo kasqanmantaqa. Pisi tiempollamantañam Jesucristo kay pachapi kamachiq llapallan runakunata puchukachinqa (Is. 9:6, 7; 56:10; Dan. 2:44). Suyachkanchikmi chay punchaw chayamunanta hinaspapas chayamuptin listolla kaytam munanchik. Chayraykum bibliapi willakuykuna cumplikusqanta qawaspanchik, hinalla Jehova Diosta tukuy sunqunchikwan yupaychachkanchik (Sal. 130:6).

10, 11. (1) ¿Imanasqam sasachakunchik rikchan-rikchanlla kanapaq? (2) ¿Imanasqam mana iskayrayankichu bibliapi willakuykunata runakuna mana kasukunankupaq diablo inturusqanmanta?

¹⁰ Yuyaymanasun tukuy tuta mana puñuspa llamkaq runapi. Achikyamuqtaqa llumpay pisipasqa kasqanraykum astawan sasachakun hinalla rikchananpaq. Yaqa chaynam ñuqanchikpas kay tukupay punchawkunapi kawsasqanchikrayku sasachakunchik rikchan-rikchanlla kananchikpaq. ¿Imanasqa? Diospa piñakuynin punchawman astawan asuykusqanchikraykum. Ancha llakikunapaqmi kanman puñuywan kunan aysachikuyninchikqa. Qawasun imakunam harkawanchikman iñiyninchikpi rikchan-rikchanlla kananchikpaq.

¹¹ Diabloqa runakunatam pantachin. Manaraq wañukuchkaspanmi, Jesusqa kimsa kutikama qatiqninkunata yuyarichirqa satanas ‘kay pachapi kamachiq’ kasqanmanta (Juan 12:31; 14:30; 16:11). Ñawpaq tiempomantaraqmi diabloqa pantay religionkunata servichikurqa runakunata pantachinanpaq. Chaymi kunan tiempopipas achka runakuna mana musyakunkuchu bibliapa willakusqanman hina Diospa piñakuynin punchaw hichpallanchikpiña kasqanmanta (Sof. 1:14). Satanasqa runakunapa ‘yuyayninkutam tutayarachin’ (2 Cor. 4:3-6). Chayraykum mana uyariyta munankuchu tukupay punchawkunapi kasqanchikmanta chaynataq Cristo hanaq pachapi kamachiqña kasqanmanta willakuptinchikpas. Runakunaqa sapa kutim niwanchik: “Imataq qukuwan”, nispanku.

12. ¿Imanasqam mana saqikunanchikchu diablo pantachiwananchiktaqa?

 ¹² Achka runakunam kunan tiemponchikpaq bibliapa willakusqanmanta mana yachayta munankuchu. Ichaqa manam chayna kasqankuwanqa hukmanyananchikchu. Yachanchikmi qawan-qawanlla kayqa imanasqa ancha allin kasqanta. Apostol Pablom iñiqmasinkunata nirqa: “Qamkunaqa allintam yachankichik Jehova Diospa punchawninqa, tutapi suwa hamuchkaq hina hamunanta”, nispa (leey 1 Tesalonicenses 5:1-6). Jesuspas kaynatam nirqa: “Qamkunapas listollayá kaychik, mana piensasqaykichik horapim runapa churinqa hamunqa”, nispa (Luc. 12:39, 40). Pisi tiempollamantañam satanasqa runakunata pantachinqa. Runakunam ninqaku: “Hawkañam, seguroñam kachkanchik”, nispanku. Ichaqa chayllam Diospa piñakuynin punchaw chayaramunqa. Runakunaqa anchatam mancharikunqaku. ¿Ñuqanchikqa? Chay punchawpaq listolla kayta munaspanchikqa manam saqikunanchikchu wakin runakunata hina diablo pantachiwananchiktaqa. Chaymi kunanmanta Pablopa kayna nisqanta kasukunanchik, nirqam: “Rikchasqallayá kasunchik hinaspapas yuyaywanyá kawsasunchik”, nispa. Chaypaqqa sapa punchawmi bibliata ñawinchananchik hinaspapas Jehova Diospa niwasqanchikpim yuyaymanananchik.

13. (1) ¿Imaynam kawsanku Diosta mana yupaychaq runakunaqa? (2) ¿Imatam ruwananchik runakunapa imayna piensasqanku ñuqanchiktapas mana inturuwananchikpaq?

¹³ Runakunapa imayna piensayninqa yuyayninchiktam inturunman. Kay tiempopi runakunaqa manam munankuchu Diosmanta yachayta (Mat. 5:3). Aswanmi tukuy imayuq kanankupaq tiemponkutawan kallpankuta servichikunku (1 Juan 2:16). Chaymantapas kunanqa tukuy imam kachkan kusirikunapaq. Chay kusirikuykunawanmi runakunaqa aychankupa munasqallanpiña piensanku (2 Tim. 3:4). Chayraykum Diospa munaynin ruwayta hinaspa paywan amistad kaytapas qunqarunku. ¿Imatam ruwananchik runakunapa imayna kawsasqanku ñuqanchiktapas mana inturuwananchikpaq? Pablom nirqa Dios yupaychaqkunaqa aychapa munayninta mana ruwananchikpaq. Chayna nisqanta kasukuspanchikqa iñiyninchikpim qawan-qawanlla kasunchik (Rom. 13:11-14).

14. ¿Imatam yachachiwanchik Lucas 21:34, 35 nisqanqa?

¹⁴ Diospa espiritun yanapawananchiktam munanchikqa, manam runakunapa imayna piensasqanku intuwananchiktachu. Jehova Diosqa espiritunwanmi yanapawanchik pisi tiempollamantaña imapas pasananmanta yachananchikpaq (1 Cor. 2:12) ^[1] (qaway 15 kaq paginapi willakuyta). Ichaqa qawan-qawanllam kananchik. Kawsanapaq imapas necesitasqanchik kaqkunapi llumpayta afanakuspanchikqa, Jehova Diostam manaña tukuy sunquwanchu yupaychachwan (leey Lucas 21:34, 35). Wakinkuqa asipayawasunpaschá tukupay tiempopi kawsasqanchikmanta willakuptinchik (2 Ped. 3:3-7). Ichaqa amayá chaywanqa hukmanyasunchu. Sutillatam tukuy imapas qawachiwanchik Diospa piñakuynin punchaw kayllapiña kasqanta. Diospa chuya espiritun yanapawananchikta munaspaqa, manam saqinanchikchu huñunakuykunaman riytaqa.

15. ¿Imatam ruwarqaku Pedro, Santiago hinaspa Juan? ¿Imam ñuqanchiktapas pasaruwachwan?

¹⁵ Pisipaq runa kasqanchikmi sasachawanchik qawan-qawanlla kananchikpaq.  Jesusqa yacharqam pantaq runakuna kasqanchikrayku pisipaq kasqanchikta. Yuyarisun Jesus wañunanpaqña kachkaptin ima pasakusqanpi. Payqa mana pantaq runa kaspanpas, taytanpa yanapakuynintam mañakurqa wañukunankama payta kasukunanpaq. Jesusqa Pedrota, Santiagota hinaspa Juantam nirqa mañakunankama mana puñunankupaq. Paykunam ichaqa mana musyakurqakuchu chay tutapi rikchan-rikchanlla kayninku ancha allin kasqantaqa. ¿Imatam ruwarqaku? Llumpay pisipasqa kasqankuraykum puñururqaku. Jesuspas pisipasqam kachkarqa, ichaqa taytanta mañakuspanmi rikchan-rikchanlla karqa. Jesuspa qatiqninkunapas chaytam ruwananku karqa (Mar. 14:32-41).

16. Lucas 21:36 nisqanman hinaqa, ¿imatam Jesus niwarqanchik qawan-qawanlla kananchikpaq?

¹⁶ ¿Imataq yanapawasun qawan-qawanlla kananchikpaq hinaspa Jehova Diospa piñakuynin punchawta listolla suyananchikpaq? Sunqumantam allin kaqta ruwananchik. Ichaqa manam chayllachu. Jesusqa manaraq wañukuchkaspanmi qatiqninkunata nirqa tukuy tiempo Jehova Diospa yanapakuyninta mañakunankupaq (leey Lucas 21:36). Kay tukupay punchawkunapi qawan-qawanlla kananchikpaqqa, ñuqanchikpas tukuy tiempom Diosta mañakunanchik (1 Ped. 4:7).

17. ¿Imatam ruwananchik Diospa piñakuynin punchawta listolla suyananchikpaq?

¹⁷ Jesusmi qatiqninkunata nirqa ‘mana piensasqanku horapi’ Diospa piñakuynin punchaw chayamunanmanta (Mat. 24:44). Chayraykum haykapipas listolla kananchik. Manam tiempoñachu satanaspa tukuy imapas munachiwasqanchikta maskanapaqqa. Runakunam ninku tukuy chaykuna kusikuyta apamusqanmanta. Ichaqa yachanchikmi chayqa llulla kasqanta. Jehova Dioswan Jesusmi bibliapi niwanchik qawan-qawanlla kanapaq ima ruwananchikmanta. Chaymi kay tiempopi bibliapa willakuyninkuna imayna cumplikusqanta yachananchikpaq kallpanchakunanchik. Hinallayá Jehova Dioswan amistadninchikta takyachisun hinaspa munaynintapas puntapi churasun. Chaynata ruwaspanchikqa listollam kasunchik Diospa piñakuynin punchaw chayamuptin (Apoc. 22:20). Chaynapim wiñay kawsayta chaskisunchik.