1, 2. (1) ¿Kasa shapaajeetka atuma waaʼin? ¿Jameerü wakuwaʼipa mapa sutuma? (2) ¿Kasa naaʼinreetka Jeʼwaa saashin Isaías 41:10, 13?

EESÜ wanee wawala pürekutsoot rekulaat kasaatka nümaa wanee laülaashi suluʼu tü outkajaaleekat, müsü shia: «Tütüsü taya sünain aʼyatawaa nümüin Maleiwa, kakaliaitpejeʼe taya eejiraain sümaa tü shapawaakalü aaʼin. Eesü matunküinre taya, eesü ayuuire taya otta eesü jashichiwaire taya sümüin wayuu. Müsü tayüülajaweekai aaʼin suulia anoujaa».

² ¿Wayaawatüinche aaʼu kapüleein tü alatakat sümüin tü wawalakat? Watta saalii tü kasa mojusü alatawaikat wamüin saaliijee niain aluwataain Satanaa saaʼu mmaka. Shapaakuʼu müle waaʼin, eesü süpüla matchin waaʼin sünain anoujaa sutuma. Meena moʼunajüinka waaʼin maʼaka saaʼin wanee anua moʼunajüinka sutuma kapüin sünain karapin (Prov. 12:25). ¿Kasa shapaʼawaika atuma waaʼin? Eesü shiale saaliijee nünaajaain wanee wapüshi, sutuma ayuulin maʼin waya jee müliale waya atumawaa. Eesü shapaale waaʼin sutuma masetaain wanneetse süpüla wayaʼlajüin tü choʼujaakat sümüin wapüshi. Shiasaʼa mapa, mojusü waaʼin saaliijee shapaain waaʼin jee matsüinsat waaʼin sutuma. Saashin tü Wiwüliakat, nükatchinreerü waaʼin Jeʼwaa sümaa nükaaliinjeenain waya suʼunnaa weʼrüin wamüliala (paashajeʼera Isaías 41:10, 13).

3, 4. (1) ¿Jamaluʼulu sutuma tü Wiwüliakat süküjapa süchiki najapü wanee wayuu? (2) ¿Kasa ashakateetka atuma wajapü?

³ Eesü süküjünawaire suluʼu tü Wiwüliakat süchiki nikii wanee  wayuu, nuuʼui, nütüna otta najapü süpüla süküjünüin süchiki nukuwaʼipa jee tü naaʼinrakat. Wainmatua süküjüin tü Wiwüliakat süchiki najapü wanee wayuu. Süküjünapa suluʼu tü Wiwüliakat sükatchinnüin najapü wanee wayuu, shia aküjüneeka achiki sütütüleʼennüin naaʼin otta yapain nia süpüla aaʼinraa wanee kasa (1 Sam. 23:16; Esd. 1:6). Eesü shiale aküjüneein achiki tü kasa anasü jülüjakat naaʼin wanee wayuu jee tü kasa anasü naʼatapajakat.

⁴ Eetaasü süküjüle tü Wiwüliakat nüshakatirüin najapü wanee wayuu. Shia müleka mojule naaʼin otta yüülaale naaʼin wanee wayuu (2 Crón. 15:7; Heb 12:12). Meerü washakatirakai saaʼin wajapü shapaale waaʼin, mapüsale waya otta nnojoliire aleewain maʼin waya nümaa Jeʼwaa maʼakaapuʼu paala sümaiwa. ¿Kasa atütüleʼereetka waaʼin süpüla katsüin waaʼin sümaa talatüin waya?

5. (1) ¿Jameerü waaʼin sülatüle kasa mojusü wamüin? ¿Kasa sotuinjatka waaʼin? (2) ¿Kasa wekirajaainjatka anain sünain ekirajaayakat tüü?

⁵ (Paashajeʼera Sofonías 3:16, 17). Sülatüle watta saalii kasa mojusü wamüin, nnojotsü ayoʼujaainjatüin waaʼin jee nnojotsü mojuinjatüin waaʼin. Nnojorüle waaʼinrüin tia, meerü washakatirakai saaʼin wajapü. Soto waaʼin Washin Jeʼwaa jee miyoʼu maʼin tü waalinkat nüpüla. Keeʼireesü naaʼin weʼitaainjatüin najapuluʼu tü shapaakalü atuma waaʼin (1 Ped. 5:7). Naaʼinmajeein waya maʼaka naaʼinmajüin na israeliitakana. Müsü tü Wiwüliakat: «Jütüjaa aaʼuchi Pülashin maʼin Jeʼwaa, nuʼtteʼereena jia». Makalaka yapain nia waneepia süpüla nuʼtteʼerüin na waneepiakana nümaa (Is. 59:1, TNM). Sünain ekirajaayakat tüü, wekirajaajeerü anain nachiki apünüinshii wayuu saashajaakana achiki tü Wiwüliakat. Wayaawateerü aaʼu nükatsüinreein Jeʼwaa naaʼin na aʼyataashiikana nümüin suʼunnaa neʼrüin namüliala süpüla naaʼinrüin tü keeʼireekat naaʼin. Müshiʼiya wayakana, katsüinjeerü waaʼin sutuma nakuwaʼipa naya wayuukana.

6, 7. ¿Kasa shikirajaka anain waya tü naaʼinrakat na israeliitakana süpüla nakanajüin na amalequitakana?

⁶ Süchikijeechon nojuʼitüin na israeliitakana Egiptojee, ashutüna aaʼuchii naya natuma na amalequitakana. Aneekünüshi Josué nutuma Moisés süpüla nekiipüʼüin nia na israeliitakana sünain atkawaa. Oʼotooshijeseʼe Moisés saaʼumüin wanee uuchi nümaa Aarón, chi nimüliakai otta wanee wayuu Hur nünülia. Neʼrüinjaʼa tia atkawaakat saaʼujee tü uuchikat. ¿Ounjulaashiiche naya saaʼu tü uuchikat sutuma tü mmoluwaakat? Nnojottaa.

⁷ Eesü wanee kasa naaʼinrajatka Moisés süpüla nakanajuuin na amalequitakana natuma na israeliitakana. Naapaainjeseʼe Moisés tü wunuʼu naapakat chi Maleiwakai nümüin sümaa niyalerüin shia iipünaamüin. Iipünaale najapü Moisés nutuma, katchinshii na israeliitakana nutuma Jeʼwaa süpüla nayamülüin na neʼipolokona. Shiasaʼa nüshakatirapa nütüna sutuma mapüsain nia, ayamüluushii na israeliitakana atumawaa. Müsüjeseʼe saaʼalijiraanüin nütüna Moisés nutuma Aarón nümaa Hur. Müsü tü Wiwüliakat: «Neʼitaakalaka joo wanee ipa miyoʼu süpüla nüikkalaain Moisés saaʼu. Nia Aarón nümaa Hur aaʼalijaka najapü, wanee yaajeeruʼu jee wanee chejeeruʼu. Siraasü kaʼikat naaʼu sünain iipünaain najapü». Akanajüshiijeseʼe na Israeliitakana sutuma nüpülain Jeʼwaa (Éx. 17:8-13, TNM).

8. (1) ¿Kasa naaʼinraka Asá wanaa sümaa sushutünüinjatüin aaʼu Judá? (2) ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla washatüinjatüin nukuwaʼipa Asá?

⁸ Nükatchinrüin Jeʼwaa saaʼin tü nupueulosekat nükalioʼu chi aluwataaikai Asá. Aluwataaikai chia antiraainjachi joo nümaa Zérah, chi aluwataaikai saaʼu Etiopía. Saashin tü Wiwüliakat, watta maʼin saalii nusurulaatse, eetaashii maʼaka wanee miyon jee yalayalashii naya sünain atkawaa. Palitchonpejeʼe nusurulaatse Asá. ¿Kasa naaʼinraka Asá? ¿Shapaasüche naaʼin? ¿Eimmolojooshiche nia? ¿Nüshakatirüinche najapü? Nnojottaa.  Achuntamaatüshi Asá kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa. «Nnojoittaajeena akanajüin», eeshijaʼa süpüla nümüin wanee wayuu süchiki nusurulaatse Asá. Saashin tü Wiwüliakat, «tü kasa isakat süchiki wayuu, nnojotsü kapüleein nümüin Maleiwa» (Mat. 19:26). Akanajuushii na nüʼünüükana Asá sutuma pülashin maʼin chi Maleiwakai. Müshijeseʼe niʼyataain Asá nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa naaʼin süpüla kaʼikat süpüshuaʼa (2 Crón. 14:8-13; 1 Rey. 15:14).

9. (1) ¿Kasa eejatka nüpüla Nehemías nüntapa Jerusalénmüin? ¿Kasa naaʼinraka sutuma tia? (2) ¿Kasa nükaaliinjaka aka Jeʼwaa Nehemías?

⁹ Wekirajaa süchiki tü naaʼinrakat Nehemías. Ojuyaajünüshii na judíokana natuma na naʼünüükana süpüla nooʼulaain suulia akumajaa süsepü Jerusalén. Sutuma masepüin Jerusalén, eeshii süpüla nashutünüin aaʼu na israeliitakana, mmotka naya. Nüntapa Nehemías Jerusalén, ¿jamüsü naaʼin sutuma tia alatakat? ¿Mmotshiche nia wanaa namaa? ¿Nüshakatirüinche najapü? Nnojottaa. Jalejeʼewaire joo nia suulia achuntaa kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa, maʼakaapuʼu nutuma Moisés, Asá otta waneeinnua aʼyataalii nümüin Maleiwa. Wanaa sümaa tia, ayatüshijaʼa Nehemías achuntüin kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa, nükatchinnaka aaʼin nutuma Jeʼwaa süpüla nükatchinrüinjatüin naaʼin na judíokana (paashajeʼera Nehemías 1:10; 2:17-20; 6:9). ¿Nükatchinreetche waaʼin Jeʼwaa maaʼulu yaa?

10, 11. (1) ¿Kasa naaʼinraka Satanaa süpüla nüshakatirüin wajapü? (2) ¿Kasa nükatchinraka aka waaʼin Jeʼwaa? (3) Püküja jamüin anaka pukuwaʼipa sutuma tü nikirajakalü anain pia Jeʼwaa.

¹⁰ Aluʼuinjaʼa Satanaa matüjainsai ashakatiraa najapü. Ayateechia aküjüin alawaa wamüin süpüla nüshaʼwaleʼerüin tü waʼyataainkat nümüin Jeʼwaa, niimolojuinjeseʼe waya nakajee na sülaülashiikana mma, nakajee na shikiipüʼükana tü iküleesia nnojotkat shiimain otta nakajee na ooʼulaakana Jeʼwaa. Keeʼireesü naaʼin Satanaa wooʼulaainjanain suulia aküjaa pütchi. Nükaaliinjeenapejeʼe waya Jeʼwaa sümaa nükatchinreʼerüin waaʼin nükajee chi naaʼinkai (1 Crón. 29:12). Eejiraweere waya nümaa Satanaa otta namaa na manoujainsaliikana, acheküshii wachuntajanain nümüin Maleiwa chi naaʼinkai (Sal. 18:39; 1 Cor. 10:13). Talatüshii waya süka nükatchinrüin waaʼin Jeʼwaa sükajee tü Wiwüliakat. Watta saalii kasa watüjaka sünainjee tü karalouktairua antawaikat kashiwai wamüin. Soto waaʼinya tü sümakat Zacarías 8:9, 13 (paashajeʼera). Mayaainjeʼe süküjünüin pütchikat tüü suʼunnaa sukumajünüin tü aʼwaajüleekat Maleiwa chaa Jerusalén, eeyülia süpüla sükatchinrüin waaʼin maaʼulu yaa.

¹¹ Nükatchinrüin waaʼinya Jeʼwaa sükajee tü outkajawaakat, sükajee tü outkajawaakat miyoʼu otta sükajee tü ekirajaalee eekat sutuma nupueulose Jeʼwaa. Tü ekirajünakalü anain waya suluʼu, sükaaliinjain waya süpüla waʼyataainjanain nümüin Maleiwa süka süpüshuaʼa waaʼin, süpüla kooʼomüin waʼyataain nümüin jee süpüla jüüjüüin waya sümüin tü aʼyatawaa eʼitaanakalü anain waya (Sal. 119:32). ¿Anasüche wamüin nükatchinrüin waaʼin Jeʼwaa sükajee tü kasa nikirajakalü anain waya?

12. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla katchin waaʼin?

¹² Wekirajaaitpa anain nükaaliinjain Jeʼwaa na aʼyataashiikana nümüin süpüla nayamülüin na amalequitakana otta na etíopekana. Otta müsia, nükatsüinrüin naaʼin Nehemías namaa na judíokana süpüla kettaain süsepü Jerusalén natuma. Akaataajaʼa joo wayakana, nükatchinreerü waaʼin Maleiwa süpüla ayatüin waya sünain aküjaa pütchi, mayaainjeʼe shapaain waaʼin, apüleeruaanüin waaʼin otta nnojoluin saapeein wayuu wanüiki nüchiki Maleiwa (1 Ped. 5:10). Watüjaa aaʼu nnojoleerüin nüsünneʼerüin Jeʼwaa woulia tü kasa alatakat wamüin. Wachajaainjatpejeʼe sukuwaʼipa süpüla katchin waaʼin. ¿Kasa waaʼinrajatka? Waashajeʼerüinjatü tü Wiwüliakat weinshi, yapainjana waya süpüla tü outkajawaakat sümaa woʼunüin sünain semaanawai, ekirajaainjana waya sünain tü Wiwüliakat wamüiwaʼa jee sümaa  wapüshi otta müsia achuntajana waya nümüin Jeʼwaa. Waneepia waya sünain tü naapakat Jeʼwaa wamüin süpüla nükatchinrüin waaʼin. Müle washakatirakai saaʼin wajapü sünain tü waʼyataainkat nümüin Maleiwa, wachunta kaaliinwaa nümüin. Nükatchinreetkalaka Jeʼwaa waaʼin nükajee chi naaʼinkai süpüla waaʼinrüin tü nuluwataakalü anain waya (Filip. 2:13). ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla wakatchinrüin naaʼin na wawalayuukana?

13, 14. (1) ¿Kasa akatchinraka naaʼin wanee wawala ouktakai aʼwayuuse? (2) ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla watütüleʼerüin naaʼin na wawalayuukana?

¹³ Watta naalii na wawalayuu jülüjakana aaʼin waya jee na atütüleʼetkana waaʼin. Naapajala wamüin Jeʼwaa tia. Müshinka Pablo: «Jükaaliijiraa jümaala jüpüshua süpüla süchecherüinjatüin jaaʼin. Anakaja müleka lotüle jia sünain anoujaa napüleerua na juwalayuukana süpüla katsüinjatüin naaʼin nachikua» (Heb. 12:12, 13). Shiimain natütüleʼennüin aaʼin naya anoujashii namaiwajanakana natuma na nawalayuukana. Akaataajaʼa maaʼulu yaa. Jülüja waaʼin tü alatakat nümüin wanee wawala ouktakai aʼwayuuse. Müshi nia süchiki tü kasa alatakat nümüin: «Isasü wachiki wayaawatüin saaʼu tü alatajatkat wamüin, joujeerüin alatüin shia wamüin otta jeʼratuweerüin shia. Sutuma toʼuraajawalin jee tekirajaʼawalin tamüiwaʼa müsü aka saaʼin wanee chaleco salvavidas tamüin, aaʼalijaka taaʼin. Atütülaasia taaʼinya sutuma nakaaliinjain taya na tawalayuukana. Tayaawatüitpa aaʼu aleewainjanain maʼin waya nümaa Jeʼwaa süpülapünaa sülatüin kasa mojusü wamüin».

¹⁴ Aaʼalijiraanüsü nütüna Moisés nutuma Aarón nümaa Hur suulia nüshakatirüin najapü. Alatüsü tia wanaa sümaa nashutünüin aaʼu natuma na amalequitakana. Akaʼaya wayakana,  eeshii süpüla wakatchinrüin naaʼin jee wakaaliinjain na wawalayuukana. Maʼaka naaʼin na wawalayuu laülaainnakana, na ayuuikana, na müliakana aaʼin sutuma napüshi, na mojukana aaʼin sutuma namüiwaʼain naya jee na ouktakana apüshi. Otta müsia, eesü süpüla wakatchinrüin naaʼin na jimaʼaliikana jee na majayünnüükana süka jooin naya süpüla ooʼulaküna aaʼin sünain aaʼinraa kasa mojusü (1 Tes. 3:1-3; 5:11, 14). Wachajaa sukuwaʼipa süpüla watütüleʼerüin naaʼin na wawalayuukana chapa waya sünain tü outkajawaakat, sünain aküjaa pütchi, wekaapa namaa jee wayamaajapa naya.

15. ¿Jameerü naaʼin na wawalayuukana anale wanüiki namüin?

¹⁵ Nakanajuupa na surulaat etíopekana nutuma Asá, müshi Azarías nümüin jee sümüin tü pueulokot süpüla nütütüleʼerüin naaʼin: «Katchin jaaʼin, nnojo jüshakatirüin jajapü süka walaajeenain jia saaʼu tü jaaʼinrakat» (2 Crón. 15:7, TNM). Sutuma pütchikat tüü, aʼyataashi maʼin Asá süpüla nunoukteʼerüin sukuwaʼipa tü pueulokot sünain aʼwaajaa Jeʼwaa. Akaataajaʼa anale wanüiki namüin na wawalayuukana, watütüleʼereerü naaʼin jee wakaaliinjeena naya sünain aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa (Prov. 15:23). Wayalerüle wajapü sünain tü outkajawaakat, wakatchinreerü naaʼin na wawalayuukana sutuma wanüiki.

16. (1) ¿Kasa naaʼinrajatka na laülaashiikana süpüla nashatüin nukuwaʼipa Nehemías? (2) Püküja süchiki tü naaʼinrakat na wawalayuukana süpüla nakaaliinjain pia.

¹⁶ Sutuma nükaaliinjünüin Nehemías namaa na judíokana nutuma Jeʼwaa, kajaalapüshii naya sünain tü aʼyatawaa aluwataanakalü anain naya. Nojuteʼerüinjeseʼe süsepü Jerusalén soʼu 52 kaʼi (Neh. 2:18; 6:15, 16). Nnojoipejeʼe eeʼeraain neʼe Nehemías naʼaka na aʼyataashiikana, aʼyataashi nia wanaa namaa (Neh. 5:16). Wainma na laülaashii ashatakana nukuwaʼipa Nehemías maaʼulu yaa, akaaliinjashii naya sünain akumajaa Piichi Outkajaalee, sünain aʼwulejaa jee anoukteʼeraa tü kasa eekat sumojujaain sünain. Süka alin napüla na wawalayuukana, awaraijaashii naya naaʼu jee aküjüshii pütchi namaa süpüla natütüleʼerüin naaʼin neʼrüle müliaa (paashajeʼera Isaías 35:3, 4).

17, 18. ¿Kasa naaʼinreetka Jeʼwaa wapüleerua sülatüle wamüin kasa mojusü jee shapaale waaʼin sutuma?

¹⁷ Waʼyanaajiraale namaa na wawalayuukana, paaʼinwajiraajeena waya namaa jee aleewajiraajeena waya namaa sutuma. Otta müsia, wachechereerü waaʼin sünain tü kasa anasü naapeetkat wamüin Maleiwa sükajee tü Nuluwataayakat. Wakatchinrüle naaʼin na wawalayuukana, wakaaliinjeena naya süpüla nachecherüin naaʼin süpüleerua tü alatakat namüin jee jülüjeerü naaʼin tü kasa anasü neʼreetkat mapeena. Waaʼinrüle tia, katsüinjeerü waaʼin wanaa namaa jee jülüjeerü waaʼin tü kasa anasü weʼreetkat mapeena.

¹⁸ Katsüinjeerü maʼin wanoula jülüjale waaʼin tü naaʼinrakat Jeʼwaa süpüla naaʼinmajüin jee süpüla nükaaliinjain na aʼyataapuʼukana namaiwa nümüin. Sülatüle wamüin kasa mojusü jee shapaale maʼin waaʼin sutuma, nnojo washakatirüin wajapü. Wachuntüle kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa, nükatchinreerü waaʼin otta naapeerü wamüin tü kasa anasü nüntirajatkat sükajee Nuluwataaya soʼu palitchon kaʼi (Sal. 73:23, 24).