1, 2. Lande na kele Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ la atɔndɔ shikaa wendana l’ɔlɔtɔ? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

JURNALƐ mɔtshi ya la Nerlande yakalembetshiya woho wakalɔtɛ ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ lo losanganya lawɔ lɔmɔtshi. Yɔ yakate ɔnɛ: “Vɔ wakalɔtɛ ahɔndɔ waheyama ɔtɛ l’ekolo, djekoleko etena kaki dungu.” Koko, jurnalɛ yakɔ yaamɛ yakate ɔnɛ aha ngasɔ mbalɔta Ɛmɛnyi wa Jehowa lo nsanganya yawɔ. Yɔ yakate ɔnɛ apami l’ana w’apami ndɔtaka akɔti ndo kravatɛ ndo wamato l’ana wa wamato ndɔtaka mfunga di’etale wahombama, koko dia nshi nyɛ. Ɛmɛnyi wa Jehowa mandɔmaka mbala efula l’ɔtɛ wa yoho yalɔtawɔ. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akate dia ahɔndɔ walɔta Akristo pombaka mɛnya dia vɔ wekɔ la “wɛdimo ndo la ekanelo k’ɔlɔlɔ,” oko walɔmbama ekambi wa Nzambi. (1 Timɔte 2:9, 10, nɔtɛ) Kaanga mbele Pɔɔlɔ akatɛkɛtaka lo dikambo dia wamato, tɔndɔ dia lɔkɔ mendanaka ndo l’Akristo w’apami.

² Atɔndɔ w’amɛna wendana la ɔlɔtɔ wekɔ ohomba le so oko weso ekambi wa Jehowa ndo vɔ wekɔ ohomba le Nzambi katɛmɔlaso. (Etatelo 3:21) Bible mɛnyaka hwe dia Jehowa Omboledi w’andja w’otondo ekɔ l’atɔndɔ wɛnya yoho yalangande dia ekambi ande ndɔtaka. Diakɔ diele, kɛnɛ kasɔnaso  dia ndɔta hahombe tɔngɛnyangɛnya shoamɛ ato, koko kɛnɛ koleki ohomba ele vɔ pombaka ngɛnyangɛnya Nkum’Olongo Nkumadiɔndjɔ, Jehowa.

3. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’Ɛlɛmbɛ wa Nzambi wakandasha ase Isariyɛlɛ lo dikambo dia ahɔndɔ?

³ Lo Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, aki ɛlɛmbɛ ɛmɔtshi wakakokɛka ase Isariyɛlɛ oma lo awui wa mindo wakasalaka wedja wakadinge. Ɛlɛmbɛ akɔ wakɛnyaka dia Jehowa halange kaanga yema ahɔndɔ wahɛnya hwe otshikitanu wele lam’asa apami la wamato. Nshi nyɛ, yoho y’ɔlɔtɔ yahɛnya hwe otshikitanu wele lam’asa pami la womoto mbelamɛka ɔnɛ ɔlɔtɔ w’apami la wamato. (Adia Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 22:5.) Oma l’Ɛlɛmbɛ ɛsɔ, tekɔ lo nkondja wetshelo ɔnɛ Jehowa hangɛnangɛna ahɔndɔ wakonya apami dia mɛnama oko wamato, kana wakonya wamato dia mɛnama oko apami kana wakonya anto dia monga l’okakatanu dia ntshikitanya pami la womoto.

4. Kakɔna kakoka nkimanyiya Akristo dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna tendana la woho wa ndɔta?

⁴ Atɔndɔ wa lo Bible kokaka tokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna tendana la woho wa ndɔta. Sho kokaka nkamba la atɔndɔ asɔ oyadi lo wodja kana lo dihole diakɔna diadjasɛso kana mbekelo ya ngande yele la so. Sho bu l’ohomba wa listɛ l’otale lɛnya ahɔndɔ wetawɔma ndo wahetawɔma. Koko sho pombaka tsho nkitanyiya atɔndɔ wa l’Afundelo watosha lotshungɔ la ndɔta kɛnɛ kalangaso. Tayanga nsɛdingola atɔndɔ amɔtshi wa lo Bible wakoka tokimanyiya dia nshikikɛ “lolango la Nzambi l’ɔlɔlɔ, letawɔma ndo la kokele” etena kɔsaso yɛdikɔ yendana la ɔlɔtɔ.​—Rɔmɔ 12:1, 2.

5, 6. Ngande wakoka ahɔndɔ aso monga la shɛngiya le anto akina?

⁵ Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akasambiyama dia nshila tɔndɔ di’ohomba diele lo 2 Kɔrɛtɔ 6:4. (Adia.) Ɛnamelo kaso mbishaka anto akina losango lɔmɔtshi ndo anto efula mbishaka kanyi mɔtshi dikambo diaso lo menda ɛnamelo kaso. (1 Samuɛlɛ 16:7) Lam’ele sho tekɔ ekambi wa Nzambi, sho pombaka nsala akambo efula lo dihole dia ndɔtaka tsho kɛnɛ kalangaso kana kangɛnangɛnaso. Naka sho kitanyiyaka atɔndɔ wa lo Bible, kete dui sɔ diayotokimanyiya dia mbewɔ ndɔta ahɔndɔ wa mwɛ, watshika tenyi dia demba l’andja kana wonyiya nsaki ya dieyanelo. Kɛsɔ nembetshiyaka dia sho pombaka mbewɔ ndɔta ahɔndɔ wɛnya tenyi dia demba dia nsɔnyi kana wasanga tenyi diaso dia demba. Ndooko onto lahomba ndjaoka kɔlɔ kana tshutshuyama dia menda dihole dikina etena kɛnande woho wɔlɔtshiso.

⁶ Anto wayoleka tɔlɛmiya oko ekambi  wa Nkum’Olongo Nkumadiɔndjɔ Jehowa etena keso kɔmba, pudipudi, kalɔngɔsɔlaso divo dimɛna ndo kɔlɔtshiso la wɛdimo. Ondo vɔ wayoleka ndjasha dia ntɛmɔla Nzambi katɛmɔlaso, ndeka nɛmiya okongamelo aso ndo ondo wayoleka mpokamɛ losango lashimbɛ nsɛnɔ lasambishaso.

7, 8. Etena kakɔna djekoleko kahombaso ndɔtaka ahɔndɔ wasungana?

⁷ Tekɔ la dibasa le Nzambi kaso k’ekila, le anangɛso la akadiyɛso w’Akristo ndo le anto wa l’ɛtshi kaso ka nkɛtɛ dia ndɔta lo yoho yasha Jehowa ndo losango lasambishaso kɛnɛmɔ. (Rɔmɔ 13:8-10) Ɔlɔtɔ aso wekɔ ohomba djekoleko etena katshɔso lo nsanganya yaso y’Akristo kana etena keso l’esambishelo. Sho pombaka ndɔtaka lo yoho yasungana la anto watɛmɔla Nzambi. (1 Timɔte 2:10) Lo mɛtɛ, ahɔndɔ amɔtshi wasungana ndɔta lo dihole dimɔtshi koka monga ko hawosungana lo dihole dikina. Diakɔ diele oyadi dihole diakɔna diadjasɛso, lam’ele tekɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa sho pombaka mbewɔ dia nyangiya anto akina oma lo yoho yaso ya ndɔta.

⁸ Adia 1 Kɔrɛtɔ 10:31. Etena katshɔso lo nsanganya ya weke, ahɔndɔ aso pombaka  monga wasungana ndo wa la wɛdimo. Hatohombe mbokoya toho t’ɛlɔtɔ ta tshambandeko tambokokanɛ l’andja ɔnɛ. Oyadi la ntondo kana l’ɔkɔngɔ wa losanganya la woke ndo etena kekeso l’etei kana l’andja wa dihole diodjashiso, sho pombaka ndjashikikɛ ɔnɛ ahɔndɔ aso keema ehobo kana epakapaka. Naka sho ndɔta dimɛna kete tayonga l’ofunu dia ndjaeyanya oko Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo tayonga suke dia nsambisha etena tshɛ.

9, 10. Lande na kahomba Filipɛ 2:4 monga la shɛngiya lo kɛnɛ kalɔtaso?

⁹ Adia Filipɛ 2:4. Lande na kahombaso mbidja yimba lo shɛngiya yonga l’ahɔndɔ aso le anangɛso la akadiyɛso w’Akristo? Ɔkɔkɔ ɔmɔtshi ele nɛ dia ekambi wa Nzambi salaka la wolo dia nkitanyiya alako anɛ: “Ɔnkɔnɛ, nyodiake tenyi dianyu dia demba dia la nkɛtɛ lo kɛnɛ kendana la awui wa mindo wa dieyanelo, akambo wa mindo, nsɔngu ka dieyanelo kambotamba elelo.” (Kɔlɔsayi 3:2, 5) Anangɛso la akadiyɛso amɔtshi wakatshike awui wa mindo wa dieyanelo, koko ondo vɔ wekɔ lo ntetemala ndɔshana la nsaki ya kɔlɔ. Naka hatongi la yewo, kete yoho yaso ya ndɔta koka mbakonya dia ndeka monga l’okakatanu wa nkitanyiya alako wa lo Bible ndo ndɔshana la nsaki shɔ. (1 Kɔrɛtɔ 6:9, 10) Onde tayetawɔ dia mbetɛ ta diawɔ sɔ wolo efula?

¹⁰ Etena keso kaamɛ la anangɛso la akadiyɛso, tekɔ lo ekokelo oma le anto wayasha l’awui wa mindo. Yoho yaso ya ndɔta pombaka nkimanyiya dia pudipudi kɛsɔ ntetemala monga oyadi tekɔ lo losanganya kana lo dihole dia nkɔkɔla demba. Kaanga mbele tekɔ la lotshungɔ la nsɔna ɔlɔtɔ, tekɔ nto l’ɔkɛndɛ wa ndɔta ahɔndɔ wayokimanyiya anto akina dia nama tokanyi tawɔ, ɛtɛkɛta awɔ ndo dionga diawɔ pudipudi lo washo wa Nzambi. (1 Petero 1:15, 16) Ngandji ka mɛtɛ “hasale akambo lo yoho ya fumbɔ nsɔnyi.”​—1 Kɔrɛtɔ 13:4, 5.

11, 12. Ngande watokimanyiya Ondaki 3:1, 17 dia momga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ?

¹¹ Etena kalanga ekambi wa Nzambi mbɔsa yɛdikɔ yendana la ɔlɔtɔ, vɔ mbeyaka ɔnɛ “dikambo tshɛ ndo etsha tshɛ wekɔ la etena kawɔ.” (Ondaki 3:1, 17) Nshi ya tanyi kana ya tshitshi, deko, ekakatanu wa lo lɔsɛnɔ ndo akambo akina koka monga la shɛngiya lo kɛnɛ kalɔtaso. Koko atɔndɔ wa Jehowa wekɔ nshi tshɛ woho akɔ waamɛ.​—Malaki 3:6.

¹² Lo nshi ya dungu efula mongaka okakatanu efula dia ndɔta ahɔndɔ wa la wɛdimu ndo wakokaso nɛmiyama. Anangɛso la akadiyɛso ngɛnangɛnaka etena kɛnawɔ hatɔlɔtɛ ahɔndɔ wa mwɛ, kana w’ehobo watshika tenyi dia demba dia nsɔnyi l’andja. (Jɔbɔ 31:1) Ndo nto etena keso l’ashi weteta anto kana lo difuku di’ashi, sho pombaka ndɔta ahɔndɔ wɔkawɔ ashi w’amɛna. (Tokedi 11:2, 20) Kaanga naka anto efula wa l’andja ɔnɛ wekɔ lo ndɔta ahɔndɔ wɔkawɔ ashi wasanga demba, sho  pombaka nsɔna ahɔndɔ wayotombola Jehowa Nzambi kaso k’ekila.

13. Lande na kahomba dako diele lo 1 Kɔrɛtɔ 10:32, 33 monga la shɛngiya lo ɔsɔnwɛlɔ aso w’ahɔndɔ?

¹³ Ekɔ tɔndɔ dikina di’ohomba diahomba monga la shɛngiya lo ɔsɔnwɛlɔ aso w’ahɔndɔ. Sho pombaka monga la yewo diaha ntakanya nkum’otema y’anto akina. (Adia 1 Kɔrɛtɔ 10:32, 33.) Sho mbele l’ɔkɛndɛ wa mbewɔ ndɔta ahɔndɔ wakoka nyangiya anangɛso la akadiyɛso ndo wanɛ wahakambɛ Jehowa. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde ate: “Sho tshɛ onto l’onto angɛnyangɛnya wonyande lo mbosalɛ ɔlɔlɔ, lo mbokeketsha.” Pɔɔlɔ akasha ɔkɔkɔ ɔnɛ: “Nɛ dia kaanga Kristo kondjangɛnyangɛnya ndamɛ.” (Rɔmɔ 15:2, 3) L’ɛnyɛlɔ ka Yeso, sho pombaka mbɔsa dia nsala lolango la Nzambi ndo nkimanyiya anto akina ndeka kɛnɛ kalangaso ohomba. Diakɔ diele hatohombe nsɔna weho w’ahɔndɔ walangaso, koko wayodjɛ anto wekamu dia mpokamɛ losango laso.

14. Ngande wakoka ambutshi ndowanya anawɔ dia ntombola Nzambi oma lo yoho yawɔ y’ɔlɔtɔ?

¹⁴ Ambutshi w’Akristo wekɔ l’ɔkɛndɛ wa mbetshaka anawɔ dia ndjela atɔndɔ wa lo Bible. Dui sɔ mbalɔmbaka nto dia ndjashikikɛ kana vɔ la anawɔ wekɔ lo ngɛnyangɛnya Nzambi lo ɔlɔtɔ awɔ wa la wɛdimu ndo lo ɔlɔngɔswɛlɔ wa divo. (Tokedi 22:6; 27:11) Ngande wakoka ambutshi ndowanya anawɔ dia nɛmiya Nzambi kaso k’ekila ndo atɔndɔ ande? Ambutshi pombaka mbishaka anawɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna. Ndo nto, vɔ pombaka ndakanyaka anawɔ la ngandji tshɛ dihole ndo woho wakokawɔ ntana ahɔndɔ wasungana. Ana hawohombe nsɔna ahɔndɔ paka nɛ dia vɔ mbangɛnangɛnaka, koko kɛnɛ koleki ohomba ele, vɔ pombaka nsɔna ahɔndɔ watombola Jehowa, Nzambi kewɔ enyimpala ande.

15. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia nsala ɛsɔnwɛlɔ wa lomba?

¹⁵ Bible toshaka ɛlɔmbwɛlɔ k’oshika kakoka tokimanyiya dia nsala ɛsɔnwɛlɔ wa lomba wayotombola Nzambi. Kaanga mbediɔ ngasɔ, ɔlɔtɔ aso kɛnɛmɔlaka kɛnɛ kalangaso. Toho t’ɛlɔtɔ talangaso ndo ahɔndɔ wakokaso nsomba koka ntshikitana la w’anto akina. Koko tena tshɛ sho pombaka ndɔtaka ahɔndɔ wakɛnɛmɔla wɛdimo, wa kɔmba, pudipudi, wasungana lo diaaso dimɔtshi ndo wetawɔma lo dihole diodjashiso.

16. Lande na kele welo wadjaso dia ndɔta dimɛna bu anyanya?

¹⁶ Aha tena tshɛ mbongadiɔ dui dia wɔdu dia ntana ahɔndɔ wakɛnɛmɔla wɛdimo ndo wasungana. Lo makashinyi efula vɔ sondjaka paka diangɔ dieke katomba. Diakɔ diele, koka mbɔsa wenya efula ndo nɔmba dia mbidja welo dia ntana kana nsɔna mfunga di’amɛna, ekutu, abaya, akɔti ndo patalɔ yele bu totshitshɛ efula. Koko anangɛso l’akadiyɛso wayɛna ndo wayandola welo wadjaso dia ndɔta ahɔndɔ w’amɛna ndo wasungana. Ndo ɔngɛnɔngɛnɔ wele la so dia ntombola Shɛso lele l’olongo loludi la ngandji ndeka kɛnɛ tshɛ kayahondjaso l’oyango wa ndɔta lo yoho yawotombola.

17. Akambo akɔna wakoka ɔnangɛso mbidja yimba dia kana nde kokaka mbidoya ndɛdu?

¹⁷ Onde ekɔ dimɛna dia anangɛso mbidoya ndɛdu? Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ wakalɔmbaka  apami dia mbidoya ndɛdu. Koko, Akristo waya bu l’ɛse k’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ ndo hawɔlɔmbama dia nsala dui sɔ. (Akambo w’ase Lɛwi 19:27; 21:5; Ngalatiya 3:24, 25) Lo mbekelo mɔtshi, nkɔlɔnga ndɛdu dimɛna koka mbetawɔma ndo onto koka nɛmiyama ndo ondo dui sɔ hadjɛ anto wekamu dia mpokamɛ losango laso. Lo mɛtɛ, anangɛso amɔtshi wele l’ɛkɛndɛ wekɔ la ndɛdu. Kaanga mbediɔ ngasɔ, anagɛso amɔtshi kokaka mbɔsa yɛdikɔ yaha mbidoya ndɛdu. (1 Kɔrɛtɔ 8:9, 13; 10:32) Lo ahole amɔtshi, anto bu la mbekelo ka mbidoya ndɛdu ndo anto mbɔsaka dia ekambi w’Akristo hawokoke mbidoya ndɛdu. Lo mɛtɛ, ɔnangɛso ladoya ndɛdu koka ndjadjɛ wekamu dia ntombola Nzambi ndo nde honga onto “[l]aha l’onongo.”​—1 Timɔte 3:2, 7; Rɔmɔ 15:1-3.

18, 19. Ngande watokimanyiya Mika 6:8?

¹⁸ Tekɔ la lowando l’efula lo woho wele Jehowa hatosha listɛ l’otale lɛnya ɔlɔtɔ kana ɔlɔngɔswɛlɔ wa divo wetawɔma ndo wahetawɔma. Lo dihole dia nsala ngasɔ, nde akatosha lotshungɔ l’onto l’onto mbɔsa tɛdikɔ ta la wɛdimu tohikami l’atɔndɔ wa lo Bible. Diakɔ diele, kaanga etena kɔsaso tɛdikɔ tendana la ɔlɔtɔ ndo ɔlɔngɔswɛlɔ aso wa divo, sho koka mɛnya dia tekɔ la wɛdimo etena kakambɛso Nzambi kaso.​—Mika 6:8.

¹⁹ Sho mbetawɔka l’okitshakitsha tshɛ ɔnɛ Jehowa ekɔ pudipudi ndo ekila ndo ɔnɛ atɔndɔ ande mboleki amɛna dia tɔlɔmbɔla. Naka sho nangaka monga la wɛdimo ndo l’okitshakitsha, kete tayoyela atɔndɔ ande lo lɔsɛnɔ laso. Wɛdimo wayotokimanyiya nto dia nɛmiya nsaki ndo tokanyi t’anto akina.

20. Naa shɛngiya yahomba monga la ɔlɔtɔ ndo ɔlɔngɔswɛlɔ aso wa divo le anto akina?

²⁰ Ahɔndɔ aso pombaka mɛnya hwe ɔnɛ sho tekɔ ekambi wa Jehowa. Jehowa ekɔ l’atɔndɔ wa laadiko ndo sho ngɛnangɛnaka mbakitanyiya. Anangɛso l’akadiyɛso lo tshɛ kawɔ sunganaka mandɔma l’ɔtɛ wa ɛnamelo ndo lɔkɛwɔ lawɔ la dimɛna, lakutola anto w’etema ɛlɔlɔ oya lo losango la lo Bible lashimbɛ nsɛnɔ ndo wekɔ lo ntombola Jehowa ndo mbɔngɛnyangɛnya. Naka sho mbɔsa tɛdikɔ ta lomba lo kɛnɛ kendana la ɔlɔtɔ, kete tayotetemala ntombola Ɔnɛ layalɔtsha la “lɔnɛnɛ ndo la lotombo.”​—Osambo 104:1, 2.