1, 2. Kodi pa nthawe zinango maswaka yomwe yankutumikira Yahova yangadabwisidwe na ciyani ndipo ni malango yaponi yomwe Bibliya limbapereka?

MPFUMAKAZI inango yacitswaka ya ku Grã-Bretanha idauzidwa na mwanzace wa ku xikola kuti: “Iwepo unkuwoneka kukhala una luso pa nkhani ya kukhulupira bza Mulungu.” M’bale munango wa ku Alemanha adanemba kuti: “Apfunzisi wangu akhambawona nkhani za m’Bibliya zakulewa bza cirengedwe ninga bzidapi. Ndipo iwo akhambalimbikisa anyakupfunza kuti ambakhulupire bza kusandulika.” Mpfumakazi inango yacitswaka ya ku França idati: “Azipfunzisi wa ku xikola kwangu ambadabwisidwa kuti pana anyakupfunza omwe ambakhulupira bza Bibliya.”

² Wanthu azinji nsiku zino ambakhulupira lini kuti Mulungu ndiye adatilenga. Penu imwepo ndimwe mtumiki wa Yahova ayai munkupfunza bza iye, nthawe zinango mungadabwe momwe mungalatizire kuti iye ni Mulengi wathu. Bibliya limbatithandiza kuti tikumbukire kucokera pansi pa mtima pa bzomwe timbabva ayai kuwerenga na kumbalikumbukira. Fala la Mulungu limbati: ‘Kukumbuka bwino kun’dzakulindirani.’ Mu njira iponi? Kucita bzimwebzi kun’dzakuthandizani kuti mulambe nzeru zomwe n’zacadidi lini ndipo  mun’dzalimbisa cikhulupiro canu kuna Yahova.—Werengani Mimwani 2:10-12.

3. Kodi mu nkhani ino tin’cezerana ciyani?

³ Kuti tikhale na cikhulupiro cakulimba kuna Yahova, tin’funika kumudziwa bwino. (1 Timotio 2:4) Tenepo tikambawerenga Bibliya na mabukhu yathu manango, n’bzakufunika kwene-kwene kuima ticimbakumbukira bzomwe bzinkulewedwabzo. Yezerani kubvesesa bzomwe munkuwerengabzo. (Mateu 13:23) Mukambapfunza mu njira imweyi, mun’dzagumana umboni bwakuti Yahova ni Mulengi wathu ndipo Bibliya ndace. (Wahebereu 11:1) Bwerani ticezerane momwe tingacitire bzimwebzi.

4. Kodi kukhulupira bza kusandulika kumbandendemerana tani na kukhulupira bza cirengedwe? Tenepo, kodi n’ciyani comwe tensenefe tin’funika kucita?

⁴ Wanthu winango angakuuzeni kuti, “ndimbakhulupira kuti bzinthu bzidacita kusandulika thangwe masiyentista yadalewa kuti bzimwebzi n’bzacadidi. Tenepo mungakhulupire tani Mulungu pomwe mukanati kumuwona?” Wanthu azinji ambakumbuka tenepo. Tsono, cadidi n’cakuti, palibe ne na m’bodzi omwe adawona kale Mulungu ayai kuwona cinthu pomwe cinkulengedwa. (Juwau 1:18) Apa tani bza wanthu omwe ambakhulupira kuti bzinthu bzidacita kusandulika? Iwombo ambakhulupira cinthu ciri-cense comwe iwo akanati kuciwona. Palibe siyentista ayai munthu ali-wense omwe adawona cinthu ca moyo cinkusandulika kucoka ku mtundu uyu cicikhala mtundu winango. Mwa ciratizo, palibe ne na m’bodzi adawona kale cirombo cakukwawa cicisanduka n’kukhala cirombo ca minyendo minai. (Djobi 38:1, 4) Tenepo tensenefe tin’funika kupenda nfundo zakufunika, kuzikumbukira mwakusamala na kutsimikiza bzomwe nfundozo zinkulatiza. Wanthu azinji akambawona bzinthu bza m’cirengedwe ambazindikira kuti Mulungu alipo. Iwo ‘ambawona bwino’ kuti iye ndiye Mulengi, ngwamphanvu ndipo ana makhalidwe mazinji yakudabwisa.—Waroma 1:20.

5. Kodi ni bzinthu bziponi bzakufufudzira bzomwe bzingatithandize kupfunza bzizinji bza cirengedwe?

⁵ Tikambanyang’anisa cirengedwe na kumbacikumbukira, tingawone kuti cinthu ciri-cense cidakonzedwa mwakudabwisa. ‘Na cikhulupiro timbazindikira’ kuti kuna Mulengi, napo kuti iye ambawoneka lini. Timbazindikira kuti iye ana khalidwe labwino kwene-kwene na nzeru  zizinji. (Wahebereu 11:3, 27) Tingapfunze bzizinji bza bzinthu bzomwe iye adalenga mwa kuwerenga bzinthu bzomwe masiyentista yadazindikira. Zinango mwa nkhani zimwezi mungazigumane mu bzinthu bzakufufudzira nkhani ninga vidiyo yakuti As Maravilhas da Criação Revelam a Glória de Deus na mabroxura yakuti A Vida—Teve um Criador? na A Origem da Vida—Cinco Perguntas Que Merecem Resposta pabodzi na bukhu lakuti Existe um Criador Que Se Importa com Você? M’marevista ya Galamukani! kawiri-kawiri mumbakhala na nkhani za masiyentista na za wanthu winango omwe ambafotokoza thangwe race iwo tsapano ankukhulupira Mulungu. Ndipo nkhanizi zimbacemeredwa kuti “Kodi Zinangochitika Zokha?” zimbaphatanidza nkhani za bzirombo na bzinthu bzinango bzacirengedwe pabodzi na momwe masiyentista yambatewezerera momwe bzinthu bzimwebzi bzimbaphatira basa.

6. Kodi bzinthu bzakufufudzira bzingakuthandizeni tani?

⁶ M’bale munango wa ku Estados Unidos wa magole 19 yakubadwa adalewa bza mabukhu yomwe yafotokodwaya kuti: “Mabukhuya yandithandiza kwene-kwene. Ndidapfunza mabukhuya mwakubwerezabwereza.” Mpfumakazi inango ku França idanemba kuti: ‘Nkhani zakuti “Kodi Zinangochitika Zokha?” zimbandidabwisa kwene-kwene! Izo zimbalatiza kuti mayenjinyeiro akulu-akulu ambatewezera bzinthu bzimwebzi koma ambakwanisa lini kukonza ndendende ninga momwe cirengedwe ciriri.’ Abereki wa mtsikana munango omwe ana magole 15 yakubadwa ku África do Sul adalewa kuti: ‘Nkhani za mu Galamukani! zomwe mwana wathu kawiri-kawiri ambayamba kuwerenga, ni mbali za kuti “Kucheza ndi Anthu.”’ Mabukhuya yangakuthandizeni kuwona kuti pana Mulengi ndipo mun’dzakwanisa kuzindikira na kutcenkha bzipfunziso bzakunama. Cikhulupiro canu cin’dzalimba ndipo mun’dzakhala ninga muti omwe una mizi yakuzika kwene-kwene omwe umbapitiriza kukhala wakuima kukacitika conzi camphanvu.—Jeremiya 17:5-8.

7. N’thangwe ranyi Mulungu ambafuna kuti muphatise basa mphanvu zanu zakukumbuka?

⁷ Kodi kungakhale kuphonyeka kubvunza mibvunzo ninga uyu ‘Thangwe ranyi ndimbakhulupira bzomwe Bibliya limbalewa?’ Ne na pang’onopo. Yahova ambafuna lini kuti mumbakhulupire cinthu kokha thangwe rakuti wanthu winango ankucikhulupirambo. Iye ambafuna kuti muphatise basa ‘mphanvu zanu zakukumbuka’ kuti mudziwe Bibliya na kuti mugumane nfundo zakulatiza kuti Bibliyalo ndakucokeradi kwa iye. Mukadziwa bzizinji bzomwe iro limbalewa, cikhulupiro canu cin’dzakhala cakulimba. (Werengani Waroma 12:1, 2; 1 Timotio 2:4.) Njira ibodzi yomwe mungadziwire Bibliya ndiyo kupfunza nfundo inango yomwe mungafune kuti muidziwe bwino.

8, 9. (a) Kodi ni nkhani ziponi zomwe wanthu winango ambakomedwa kuzipfunza? (b) Kodi wanthu winango ambagumana phindu liponi akambakumbukira bzomwe ambawerenga?

⁸ Wanthu winango ambakomedwa kupfunza mapolofesiya ya m’Bibliya. Ndipo winango ambafuna kundendemeza nkhani za m’Bibliya na nkhani zakulewedwa na afotokozi wa nkhani za kale, masiyentista ayai na amisiri wakufufudza bzinthu bzakale. Mwa ciratizo, onani Ciyambo 3:15. Yahova adalewa polofesiya yakufunikayi pomwe Adamu na Eva adapandukira iye pabodzi na utongi bwace. Imweyi ni polofesiya yakuyambirira pa mapolofesiya mazinji ya m’Bibliya, yomwe yangatithandize kubvesesa momwe Umambo bwa Mulungu bumbalatizira kuti katongedwe ka Mulungu n’kabwino na momwe iye an’dzamalisira kubonera kwense. Kodi mungapfunze tani Ciyambo 3:15? Munganembe mavesi ya m’Bibliya yomwe yambafotokoza bwino momwe polofesiyayo in’dzakwanisikira.  Patsogolo pace, zindikirani nthawe yomwe mavesiyo yadanembedwa ndipo yandandaliseni mwakubverana na nthaweyo. Mwakusaya kucedwa mun’dzazindikira kuti anembi wa Bibliya adakhala na moyo mu nthawe zakusiyana-siyana koma bzomwe ali-wense adanemba ni bzinthu bzomwe bzidacitisa kuti mapolofesiya yakhale yakubveka bwino. Bzimwebzi bzingakuthandizeni kuzindikira kuti mzimu wakucena wa Yahova ukhawatsogolera.—2 Pedru 1:21.

⁹ M’bale munango wa ku Alemanha ambakumbukira momwe bukhu liri-lense la m’Bibliya limbafotokozera bza Umambo. Iye adalewa kuti: “Bziri tenepo, napo kuti ni amuna wakukwana 40 omwe adanemba Bibliya. Ndipo azinji wa iwo adakhala na moyo mu nthawe zakusiyana-siyana ndipo akhadziwana lini.” Mpfumakazi ya ku Australia ikhambapfunza nkhani ya mu Nsanza ya Mulindiri ndipo idapfunza momwe Paskwa imbabveranira na Ciyambo 3:15 na Mesiya. ^[1] (Onani mafala yakuthumizira.) Mpfumakaziyo idanemba kuti: “Pfunziroli lidandicitisa kuti ndiwone kudabwisa kwa Yahova. Kulewa cadidi bzimbandidabwisa kwene-kwene, ndikambakumbukira bza makonzedweya kuti yadacitiridwa Ajirayeri koma yadadzakwanisika kuna Jezu. Ndidalekezadi ndicikumbukira momwe polofesiya yakulewa bza Paskwa ikhaliri!” Thangwe ranyi mpfumakaziyi idabva tenepo? Iyo idakumbuka kucokera pansi pa mtima bzomwe idawerengabzo na kubvesesa. Bzimwebzi bzidathandiza kuti alimbise cikhulupiro cace na kukulisa uxamwali bwace na Yahova.—Mateu 13:23.

10. Kodi kukhulupirika kwa anembi wa Bibliya kumbalimbisa tani cikhulupiro cathu pa Bibliya?

¹⁰ Kumbukiranimbo bza kukhulupirika kwa amuna omwe adanemba Bibliya. Iwo nthawe zense akhambalewa cadidi ndipo akhagopa lini kucita bzimwebzo. Anembi wa pa nthawe imweire kawiri-kawiri akhanemba bzinthu bzabwino bzokha-bzokha bza mtundu wawo na bza atsogoleri wawo. Tsono apolofeta wa Yahova akhanemba lini bzinthu bzabwino bzokha-bzokha koma akhanembambo bzinthu bzakuphonyeka bzomwe Ajirayeri pabodzi na wamambo wawo akhacita. (2 Nkhani 16:9, 10; 24:18-22) Iwo adafotokozambo bzakuphonya bzawo na bza atumiki winango wa Mulungu. (2 Samuweri 12:1-14; Marko 14:50) M’bale munango wacitswaka ku Grã-Bretanha adalewa kuti: “Kukhulupirika ninga kumweku kumbacitika lini kawiri-kawiri ndipo bzimwebzi bzimbalimbisa cikhulupiro cathu cakuti Bibliya ndakucokeradi kwa Yahova.”

11. Kodi malango yomwe timbayagumana m’Bibliya yangatitsimikizirise tani kuti Bibliya ndakucokera kwa Mulungu?

¹¹ Wanthu akambabvuma kuti Bibliya liwatsogolere pa moyo wawo, iwo ambawona momwe iro limbawathandizira. Kucita bzimwebzo kumbawatsimikizirisa kuti Bibliya nda Mulungu. (Werengani Psalymo 19:7-11.) Mpfumakazi ibodzi yacitswaka ku Japao idanemba kuti: “Pomwe wanthu wa m’banja langu akhaphatisa basa malango ya m’Bibliya, tikhambakhala wakukondwa kwene-kwene. Tidakhala na mtendere, wakuphatana na walufoyi.” Bibliya limbathandiza azinji kuzindikira kuti bzinthu bzinango bzomwe iwo akhakhulupira n’bzacadidi lini. (Psalymo 115:3-8) Iro limbatsogolera wanthu kuti akhulupire Yahova, omwe ni Mulungu wa mphanvu zense ndipo limbapicira bza tsogolo labwino. Mwa njira inango, wanthu omwe ambalewa kuti kulibe Mulungu, kulewa cadidi, ambacitisa kuti cirengedwe cikhale mulungu. Winango ambalewa kuti wanthu angabwerese tsogolo labwino, koma tikawona bzomwe iwo ankucita mpaka pano, bzinkulatiziratu kuti an’kwanisa lini kumalisa mabvuto pa dziko lapansi.—Psalymo 146:3, 4.

12, 13. Kodi tingauze tani winango bza cirengedwe ayai Bibliya?

¹² Mukambalewalewa bza cirengedwe ayai bza  Bibliya na winango, cakuyamba mun’funika kuzindikira bzomwe iwo ambakhulupira. Lekani kuyebwa kuti winango omwe ambakhulupira bza kusandulika ambakhulupirambo kuti Mulungu alipo. Iwo ambalewa kuti iye adaphatisa basa kusandulika kuti alenge bzinthu bzense bza moyo. Winango ambakhulupira bza kusandulika thangwe bzimbapfunzisidwa ku xikola. Ndipo winango adaleka kukhulupira Mulungu thangwe adakhumudwisidwa na cipembedzo. Tenepo cakuyamba mubvunzeni bzomwe iye ambakhulupira na thangwe race. Mutetekereni mwa tceru bzomwe iye ankulewa. Mukacita bzimwebzi, iye angafunisise kukutetekerani.—Tito 3:2.

¹³ Kodi mungatawire tani munthu omwe wakulewani kuti ndimwe psiru thangwe ra kukhulupira kuti Mulengi alipo? Mwa ulemu mukumbireni kuti afotokoze makumbukidwe yace ya momwe moyo udayambira. Penu moyo udacita kusandulika pa cinthu cinango, pangadafunika kuwoneka cinthu cakulatiza kuti moyo udacita kusandulikadi. Ndipo mpfunzisi m’bodzi wa kimika adalewa kuti cinthuco cingadafunika kukhala na bzinthu ninga ibzi, (1) khanda lakuti limbakhotcerere, (2) njira yakugumanira mphanvu na kuiphatisa basa, (3) mphanvu ya kulinganiza kawonekedwe ka camoyo na kakulidwe kace na (4) luso la kumbakonza pomwe cinthu ninga cibodzi-bodzico. Iye adathumizira kuti: “Moyo ngwakudabwisa kwene-kwene thangwe bzinthu bzizinji bzimbakoyedwa mu tubzinthu tung’ono-tung’ono.”

14. Kodi ni njira ziponi zakusaya kunesa zomwe mungaziphatise basa mukambafotokoza bza cirengedwe?

¹⁴ Mukambafotokoza bza cirengedwe, mungaphatise basa njira zakusaya kunesa zomwe mpostolo Paulo adaziphatisa basa. Iye adanemba kuti: ‘Nyumba iri-yense idamangidwa na munthu, tsono omwe adakonza bzinthu bzense ni Mulungu.’ (Wahebereu 3:4) Nyumba caiyo imbatalidwa na kumangidwa na munthu. Na tenepo, bzinthu bza moyo, bzomwe n’bzakunesa kwene-kwene kuposa nyumba, alipo omwe adabzitala acibzikonza. Mungaphatisembo basa mabukhu yathu. Mpfumakazi inango idaceza na mulumbwana munango omwe akhakhulupira lini kuti Mulungu alipo. Mpfumakaziyo idamupasa mabroxura mawiri yomwe yafotokozedwa pakuyamba yale ndipo patapita mdzinga ubodzi, mulumbwanayo adalewa kuti: “Tsapano ndinkukhulupira kuti Mulungu alipo.” Mulumbwanayo adayamba kupfunza Bibliya ndipo patsogolo pace adadzakhala Mboni ya Yahova.

15, 16. Kodi tin’funika kucita ciyani tikanati tayamba kufotokozera munthu kuti Bibliya ni fala Mulungu? Ndipo n’ciyani comwe tin’funika nthawe zense kucikumbukira?

¹⁵ Kodi mungathandize tani munthu omwe ambapenukira bza Bibliya? Ninga momwe tafotokozera kale, yambani na kubvunza bzomwe iye ambakhulupira. Ndipo zindikirani bzomwe iye ambafuna pa nkhaniyo. (Mimwani 18:13) Penu iye ambafuna bza siyensiya, mupaseni bziratizo bza m’Bibliya bzakulatiza kuti bzomwe Bibliyalo limbalewa pa nkhani za siyensiya nthawe zense n’bzacadidi. Penu ambafuna nkhani za mbiri ya wanthu, mungafotokoze nkhani za m’mabukhu ya mbiri ya wanthu ndipo mulatizeni momwe Bibliya likhadafotokozera kale kwa magole mazinji, pomwe nkhaniyo ikhanati kucitika. Wanthu winango angakutetekereni mukawalatiza nkhani za m’Bibliya zomwe zingacinje  moyo wawo, ninga malango yakugumanika mu Nkhani ya pa Phiri.

¹⁶ Kumbukirani kuti cakulinga cathu n’cakulimbana lini na wanthu. Tin’funa kuti iwo ambakomedwe kuceza nafe acipfunza bza m’Bibliya. Tenepo mbawabvunzani mwa ulemu muciwatetekera na tceru. Mukambafotokoza bzomwe mumbakhulupira kwa munthu, citani bzinthu mwa ulemu, maka-maka penu munthuyo ni mkulu kuposa imwepo. Mukambalemekeza winango, iwo an’dzakulemekezanimbo. Ndipo iwo an’dzadabwisika namwe thangwe ra kuwona kuti bzomwe mumbakhulupira mumbabziphatisa basa na mtima wense napo kuti muna magole yakucepa. Tenepo, mukawona kuti munthu munango ankundofuna kutsutsana namwe ayai kukunyozani, lekani kumutawira.—Mimwani 26:4.

17, 18. (a) Kodi n’ciyani comwe cingakuthandizeni kuti mumbakhulupire kwene-kwene Bibliya? (b) Kodi tin’dzacezerana mbvunzo uponi mu msolo unkutewerayu?

¹⁷ Tingadziwe bzinthu bzomwe Bibliya limbapfunzisa, koma tin’funika bzizinji kuposa bzimwebzi kuti tikhale na cikhulupiro cakulimba. Tin’funika kufufudza na kuzindikira cadidi cakuzika ca m’Bibliya, ninga kuti tinkufufudza cuma cakubisika. (Mimwani 2:3-6) Njira inango yabwino kwene-kwene ya kulimbisira cikhulupiro cathu ni kuwerenga Bibliya lense. Mungayezere kuliwerenga mkati mwa gole libodzi. Kucita bzimwebzi kudathandiza nyakunyang’anira dera munango kufendererana na Yahova pomwe akhali tswaka. Iye adati: “Cinthu cibodzi comwe cidandithandiza kuwona kuti Bibliya ni Fala la Mulungu ndico kuliwerenga. Nkhani za m’Bibliya zomwe ndidazipfunza kuyambira pomwe ndikhali m’ng’ono, pakumalizira pace ndidayamba kuzibvesesa.” Ndipo phatisanimbo basa bzinthu bzakufufudzira bzomwe munabzo mu cirewedwe canu kuti bzikuthandizeni kubvesesa bzomwe munkuwerengabzo. Pinango mungakhale na Watchtower Library, BIBLIOTEKA YA PA INTERNETI ya Watchtower, Índice das Publicações da Torre de Vigia, ayai Buku la Mboni za Yehova Lofufuzira Nkhani.

¹⁸ Abereki, palibe pomwe munthu ali-wense kuposa imwepo omwe angapfunzise wana wanu bza Yahova. Tsono, mungawathandize tani kuti akhale na cikhulupiro ca mphanvu kuna Yahova? Mu msolo unkutewerayu tin’dzacezerana njira zinango za momwe mungacitire bzimwebzi.