1, 2. Zini lezi a vaswa va tirelako Jehova kuzilava va nga ti wutisako niku a Biblia gi va kuca ku maha yini?

A MAKABYE wo kari wa nhanyana le Gra-Bretanya i lo byeliwa lezi hi xigonzani-kulobye: “Lezi u nga tlharihisa zona, zi wa nga ringani ku u kholwa ka Nungungulu.” A makabye wo kari wa xinuna le Alemanya i tsalile lezi: “A vagonzisi va mina va alakanya ku lezi a Biblia gi zi wulako xungetano hi kuvangiwa ka zilo i tsheketo. Va alakanya ku a zigonzani zontlhe za kholwa ka evolusawu.” A muswa wo kari wa xisati le França i wulile lezi: “A vagonzisi va le xikoleni xa mina va hlamala nguvu hi kuva ku hi ni zigonzani za ha kholwako ka Biblia.”

² A vanhu vo tala inyamutlha a va kholwi lezaku Nungungulu hi yena a nga hi vanga. Loku u hi muswa a tirelako Jehova kutani a sangulako ku gonza hi yena, kuzilava wa tshuka u ti wutisa ku xini xi nzi kholwisako lezaku Jehova hi yena Muvangi wa hina. A Biblia ga hi vuna ku ehleketa khwatsi hi lezi hi zi zwako kutani hi zi gonzako ni ku alakanyisisa khwatsi hi zona. A Mhaka ya Nungungulu yi ngalo: “[A] kupimisisa ku ta ku hlayisa.” Hi ndlela muni? Lezo zi ta ku vuna a ku ala maalakanyo ya mawunwa zi tlhela zi tiyisa kukholwa ka wena ka Jehova. — Gonza Mavingu 2:10-12.

3. Zini hi to wulawula hi zona ka nzima leyi?

 ³ Kasi hiva ni kukholwa ko tiya ka Jehova, hi fanele ku mu tiva khwatsi. (1 Timote 2:4) Hikwalaho, a xikhati lexi u gonzako a Biblia ni mabhuku ya hina, za lisima nguvu a ku nyima u ehleketa hi lezi zi wuliwako. Zama ku zwisisa lezi u gonzako. (Mateu 13:23) Loku u gonza hi ndlela leyo, u ta kuma zikombiso zo tala zi tiyisako lezaku Jehova hi yena Muvangi wa hina niku a Biblia gita hi kakwe. (Maheberu 11:1) A hi kambisiseni lezi hi nga mahisako zona.

4. a) A ku kholwa evolusawu zi fanisa kuyini ni ku kholwa lezaku a zilo zi no vangiwa? b) Makunu, zini lezi hontlheni hi faneleko ku zi maha?

⁴ A wokari a nga ha ku byela lezi: “Mina nzi kholwa evolusawu hakuva a titlhari ta siensia ti wula lezaku lisine. U nga kholwisa kuyini ka Nungungulu waku a ku na munhu a tshukileko a mu wona?” A vanhu vo tala va ti byela lezo. Lisine lezaku ku hava ni munwe wa hina a tshukileko a wona Nungungulu kutani ku wona nchumu na wu vangiwa. (Johani 1:18) Hambulezo, lava va kholwako a evolusawu ke? Vonawu va kholwa nchumu wo kala va nga wu woni. A ku na munhu kutani tlhari ya siensia yi tshukileko yi wona xihari xo kari na xi cica xi maha xinwani. Hi xikombiso, a nga kona a tshukileko a wona xihari xo kota nyoka kutani xibaratata na xi cica xi maha nghala kutani ndlovu. (Joba 38:1, 4) Hikwalaho hontlheni hi fanele ku cuwuka lezi a zilo zi tshamisileko zona, hi ehleketa hi zona, hi gumesa hi maha xiboho mayelano ni laha ku nga ni lisine. A vanhu vo tala va cuwukile a ntumbuluko, va wona lezaku Nungungulu i kona. Va zi ‘wonile ziku dlunya’ lezaku hi yena Muvangi, i na ni ntamu, niku i na ni matshamela yo tala yo hlamalisa. — Va Le Roma 1:20.

5. Zitiro muni zi nga hi vunako a ku gonza xungetano hi lezi zi nga vangiwa?

⁵ Loku hi cuwuka ntumbuluko hi tlhela hi ehleketa nguvu hi wona, hi ta wona lezaku a zilo zontlhe zi mahilwe hi ndlela yo hlamalisa. “Hi kukholwa ha pima” lezaku ku na ni Muvangi, hambu lezi a nga wonekiko. Ha zi  zwisisa lezaku i na ni wumunhu go saseka ni wutlhari ga hombe. (Maheberu 11:3, 27) Hi nga gonza zotala xungetano hi zilo lezi a nga zi vanga hi ku lera lezi a titlhari ta siensia ti zi polileko. A mahungu lawo hi nga ma kuma ka zitiro za hina zo kota vidiyu As Maravilhas da Criação Revelam a Glória de Deus, mabroxura A Vida — Teve um Criador? ni A Origem da Vida — Cinco Perguntas Que Merecem Resposta, ni bhuku Existe um Criador Que Se Importa com Você? Lomu ka Despertai! ku na ni matimu yo tala ya titlhari ta siensia ni vanwani va wulawulako hi lezi zi va mahako va kholwa ka Nungungulu. Niku a tinzima ti nge “Teve um Projeto?” ti wulawula hi zilo zo hlamalisa xungetano hi zihari ni zilo zinwani za ntumbuluko zinwe ni lezi a titlhari ta siensia ti zamisileko zona a ku kopiyara matirela ya zihari lezo.

6. A zitiro zo kambisisa hi zona zi nga hi vunisa kuyini?

⁶ Na a wulawula hi mabroxura mambiri lawa ha hi ku ma kumbukako zezi, a makabye wo kari wa jaha le Estados Unidos a nga ni 19 wa malembe i te: “Ma nzi vunile nguvu. Nzi ma gonzile makhati yo tala.” A makabye wo kari wa xisati le França i tsalile lezi: “A tinzima ‘Teve um Projeto?’ ta nzi hlamalisa nguvu! Ti komba lezaku a vamahi va hombe va michini va nga pimanyisa zilo za ntumbuluko, kanilezi va nga ta tshuka va zi kota ku maha zo fana ni lezi za ntumbuluko.” A vapswali va nhanyana wo kari wa 15 wa malembe le Djoni va te ngalo: “A kutala ka zikhati a nzima yo sangula leyi a nhanyana wa hina a lerako laha ka Despertai! hi leyi yaku ‘Entrevistas.’ A mabhuku lawo ma nga ku vunawu lezaku u tiyiseka ku hakunene ku na ni Muvangi, niku u ta zi kota ku pola u tlhela u ala tigonzo ta mawunwa. A kukholwa ka wena ku ta tiya nguvu a ku fana ni sinya yi nga ni timitsu ti zimileko khwatsi leyi yi simamako yi tiyile hambu loku kuba moya wa hombe. — Jeremia 17:5-8.

7. Hikuyini Nungungulu a lavako lezaku u tirisa a kupima ka wena?

⁷ Zi ngava zi bihile a ku maha ziwutiso zo kota lexi xaku ‘Hikuyini nzi kholwako lezi a Biblia gi zi wulako ke?’ A zi bihangi. Jehova a nga lavi lezaku u kholwa nchumu hi lezi a vanwani va kholwako. I lava lezaku u tirisa “kupima” ka wena kasi u gonza a Biblia u wona a zilo zi tiyisako lezaku hakunene gita hi ka yena. Laha u yako u tiva nguvu lezi a Biblia gi zi wulako, a kukholwa ka wena ku taya ku tiya nguvu. (Gonza Va Le Roma 12:1, 2; 1 Timote 2:4.) A yinwe ya tindlela ta ku tiva Biblia ku gonza timhaka to kari to kongoma u tsakelako ku ti tiva khwatsi.

8, 9. a) Timhaka muni leti a vokari va ranzako ku gonza? b) Va vunekisa kuyini hi ku ehleketa hi lezi va lerako?

⁸ A vokari va ranza ku gonza a ziprofeto za Biblia. A vanwani va ranza ku fananisa matimu ya Biblia ni lezi zi wuliwako hi vatsali va matimu, titlhari ta siensia, ni lava va gonzako a zilo za kale. Wona xikombiso xa Genesisi 3:15. Jehova i mahile xiprofeto lexi xa lisima xikhatanyana nzhako ka ku Adamu na Eva va tsikile ku mu ingisa va tlhela va ala mafumela yakwe. Lexi xiprofeto xo sangula xikari ka ziprofeto zo tala za Biblia zi hi vunako ku zwisisa lezi a Mufumo wa Nungungulu wu to kombisa zona lezaku a mafumela ya Nungungulu hi wona ya ma nene ni lezi wu to fuvisisa zona a kuxaniseka kontlhe. U nga maha yini kasi ku zwisisa Genesisi 3:15? Hlota  mavesi ya Biblia ma tlhamuselako zinwani xungetano hi lezi a xiprofeto lexo xi nga wa ta tatisekisa zona. Hi kulanzela, zama ku tiva lezaku a mavesi lawo ma tsalilwe rini u tlhela u ma xaxameta hi zikhati. U ta wona lezaku a vatsali lavo va Biblia va hanyile ka zikhati zo hambana kanilezi a munwe ni munwani wabye i tsalile nchumu wu nga maha lezaku a xiprofeto lexi xi engetela ku dlunyateka. Lezo zi ta ku vuna ku u tiyiseka lezaku a vaprofeti ni vatsali va Biblia va “susumetilwe hi moya wa ku basa.” — 2 Pedro 1:21.

⁹ A makabye wo kari wa xinuna le Alemanya i lo gonza a wona lezaku a bhuku ginwe ni ginwani ga Biblia gi na ni mahungu yo kari xungetano hi Mufumo. I wulile lezi: “Zi tano hambu lezi a Biblia gi tsalilweko hi xipimo xa 40 wa vavanuna. Niku a kutala kabye va hanyile ka zikhati zo hambana niku va wa nga tivani.” A makabye wo kari wa xisati le Australia i wa kari a gonza a nzima yo kari ka Murinzeli a wona lezi a Pasika gi yelanisako zona na Genesisi 3:15 na Messia. ^[1] (Wona tlhamuselo magumo ka nzima.) I tsalile lezi: “A xigonzo lexo xi lo vulula mahlo ya mina nzi wona kuhlamalisa ka Jehova. Zi nzi hlamalisile nguvu a kuva a alakanyele ku yimisa lulamiselo legi ka vaIsraeli gi tlhela gi tatiseka ka Jesu. Hi lisine nzi nyimile nzi ehleketa hi lezi a xiprofeto lexo xa Pasika xi hlamalisisako zona!” Hikuyini a makabye loyi wa xisati a nga ti zwisa lezo? I lo ehleketa nguvu hi lezi a nga lera a guma a zi zwisisa. Lezo zi tiyisile kukholwa kakwe zi tlhela zi mu tshineta ka Jehova. — Mateu 13:23.

10. A kutsumbeka ka vatsali va Biblia ku tiyisisa kuyini a kukholwa ka hina ka Biblia?

¹⁰ Ehleketa kambe hi kutsumbeka ka vavanuna va tsalileko a Biblia. Xontlhe xikhati va wa wulawula lisine niku va wa nga chavi ku maha lezo. A kutala ka zikhati, a vatsali va xikhatini lexo va wa tsala zilo za zi nene ntsena hi tiko gabye ni varangeli vabye. Kanilezi a vaprofeti va Jehova va wa nga tsali zilo za zi nene ntsena kanilezi va wa tlhela va tsala ni zilo zo biha lezi a tiko ga Israeli ni tihosi tabye va nga maha. (2 Kronekele 16:9, 10; 24:18-22) Va lo tsala ni zihoxo zabye ni za malanza manwani ya Nungungulu. (2 Samueli 12:1-14; Marku 14:50) A jaha go kari ga muKristu le Gra-Bretanya gi wulile lezi: “A kutsumbeka ka tshamela lego ka kala. Lezo zi maha ku hi engetela ku tsumba lezaku a Biblia hakunene gita hi ka Jehova.”

11. A wurangeli gi nga lomu ka Biblia gi hi tiyisisa kuyini lezaku a Biblia gita hi ka Nungungulu?

¹¹ Loku a vanhu va tsika a Biblia gi rangela wutomi gabye, va tshovela mihanzu ya yi nene. Lezo zi va maha va tiyiseka lezaku a Biblia gita hi ka Nungungulu. (Gonza Tisimu 19:7-11.) A nhanyana wo kari wa muKristu le Japani i tsalile lezi: “A xikhati lexi laha kaya hi nga sangula ku tirisa lezi a Biblia gi zi wulako, hi lo tsaka nguvu. Hi lova ni kurula ni kuzwanana, hi tlhela hi ranzana.” A Biblia gi vuna vanhu vo tala ku wona lezaku lezi va nga kari va zi kholwa zi wa hi mawunwa. (Tisimu 115:3-8) Lezo zi maha vanhu va tsumba Jehova, a Nungungulu wa ntamu wontlhe, loyi a tsumbisako wumanziko ga gi nene. Hi tlhelo ginwani, a vokari va wulako lezaku Nungungulu a nga kona va maha a ntumbuluko wuva nungungulu wo kari. A vanwani va wula lezaku a munhu a nga nyika wumanziko ga gi nene, kanilezi loku hi cuwuka lezi a vanhu va zamileko ku zi maha, hi wona lezaku a va zi koti ku mbheta zikarato zi nga lomu tikweni. — Tisimu 146:3, 4.

12, 13. Hi nga bhulisa kuyini ni vanwani hi kuvangiwa ka zilo kutani hi Biblia?

¹² A xikhati u bhulako ni vanwani xungetano hi kuvangiwa ka zilo kutani hi Biblia, ranga hi ku tiva lezi va zi kholwako. Alakanya lezaku a vokari va kholwako ka evolusawu va kholwa kambe lezaku Nungungulu i kona. Va wula lezaku i tirisile a evolusawu kasi ku maha zilo zontlhe zi hanyako. A vanwani va wula lezaku a evolusawu yi wula lisine hi lezi yi gonzisiwako lomu zikoleni. A vokari va tsikile ku kholwa ka Nungungulu hi ku khunguvanyiswa hi wukhongeli. Hikwalaho a kuranga, wutisa a munhu loye lezi a zi kholwako niku hikuyini a kholwako lezo. Anzhako ka lezo, ingisela khwatsi lezi a wulako. Loku u maha lezo, a nga tshuka a demba ndleve. — Titusi 3:2.

¹³ Loku a wokari aku u fayele hi lezi u kholwako lezaku ku na ni Muvangi, u ta mu hlamulisa kuyini? Mu kombele hi xichawo lezaku a tlhamusela mawonela yakwe hi lezi a wutomi gi nga sangulisa zona. U nga wula lezaku loku a zilo zi hanyako zi wa nota hi evolusawu, na ku lavekile lezaku a xivangwa xo sangula xi zi kota ku ti ava kasi ku humesa zivangwa zinwani. Hi lisine, a mugonzisi wo kari wa quimica i te na ku lavekile lezaku a xivangwa lexo 1) xiva ni nchumu wo kota hlonge kasi ku xi vikela, 2) xi zi kota ku humesa ntamu ni ku wu tirisa, 3) xiva ni mahungu ma wonelelako a matshamela ya xona ni makulela ya xona, xi tlhela 4) xi zi kota ku kopiyara mahungu lawo, ni zinwani. I lo engeta aku: “Za hlamalisa a ku wona lezaku ni xihi xilo xi hanyako, hambu lexi xa xi tsongwani ka zontlhe xi tele hi zilo.”

14. I ndlela muni yo olova u nga yi tirisako loku u bhulisana ni munhu hi kuvangiwa ka zilo?

¹⁴ Loku u kari u wulawula hi kuvangiwa ka zilo, u nga koka kupima ka munhu hi ku tirisa mahela go olova legi mupostoli Paule a gi tirisileko. I tsalile lezi: “A yindlu yinwe ni yinwani yi akilwe hi munhu wo kari, kanilezi loyi a akileko zilo zontlhe hi Nungungulu.” (Maheberu 3:4) Hi lisine, a yindlu yi tsaliwa yi tlhela yi akiwa hi munhu. Makunu, a zilo zi hanyako, lezi zi teleko hi zilo ku hunza yindlu, handle ko kanakana zi tsalilwe zi tlhela zi mahiwa hi wokari. U nga tlhela u tirisa a mabhuku ya hina. A makabye wo kari wa xisati i lo bhula ni jaha gi nga kala gi nga kholwi ka Nungungulu. I lo mu nyika mabroxura mambiri lawa hi ma kumbukileko kusanguleni, niku anzhako ka viki, a jaha lego gi lo wula lezi: “Makunu nza kholwa ka Nungungulu.” A jaha lego gi lo sangula ku gonza Biblia niku hi nzhako ka xikhati gi lo maha makabye wa hina.

15, 16. a) Zini hi faneleko ku ranga hi maha na hi nga se tlhamusela munhu lezaku a Biblia gita hi ka Nungungulu? b) Zini hi faneleko ku tshama na hi zi alakanya?

¹⁵ Loku a wokari a nga kholwi khwatsi ka Biblia, u nga mu vunisa kuyini? Kota lezi zi sinako zi wulilwe, ranga hi ku mu wutisa lezi a kholwako. Tlhela u zama ku tiva a zilo zi mu tsakisako. (Mavingu 18:13) Loku a ranza siensia, mu nyike zikombiso zi nga lomu ka Biblia kasi ku mu komba lezaku loku a Biblia gi  wulawula hi za siensia gi wula lisine. Loku a ranza matimu, u nga kumbuka mhaka yo kari ku wulawuliwako hi yona ka mabhuku ya matimu u guma u mu komba lezi a Biblia gi nga ranga gi profeta hi zilo lezo na ka ha kiyela malembe yo tala kasi zi maheka. A vanwani va nga ku ingisela khwatsi loku u va komba zilo zi nga lomu ka Biblia zi nga va vunako wutomini gabye, zo fana ni wusungukati legi gi nga ka Kanelo ya le Xitsungeni.

¹⁶ Alakanya lezaku a hi lavi ku holovisana ni munhu. Hi lava ku a vanhu va tsakela ku bhula na hina ni ku gonza Biblia. Hikwalaho va mahe ziwutiso hi xichawo u tlhela u va ingisela khwatsi. A xikhati u byelako munhu lezi u zi kholwako, zi mahe hi xichawo, nguvunguvu loku a munhu wa kona a hi wahombe ka wena. Loku u va komba xichawo, za koteka ku vonawu va ku komba. Va ta hlamala kambe hi kuva u ehleketile nguvu hi lezi u zi kholwako hambu lezi wa ha hiko muswa. Hi lisine, loku a wokari a lava ku kanetisana ntsena kutani ku mahela ku ku hleka, a ku na xilaveko xo mu hlamula. — Mavingu 26:4.

17, 18. a) Xini xi nga ku vunako a ku tiyisa kukholwa ka wena ka Biblia? b) Xiwutiso muni hi to xi kambisisa ka nzima yi lanzelako?

¹⁷ Kuzilava ha tiva tigonzo-tshinya ta Biblia, kanilezi ku laveka zo hunza lezo kasi hiva ni kukholwa ko tiya. Hi fanele ku hlota lisine lo eta, a ku khwatsi hi loku hi lavetela tshomba yi fihlilweko. (Mavingu 2:3-6) A yinwe ya tindlela ta ti nene ta ku tiyisa kukholwa ka wena ku lera Biblia gontlhe. Kuzilava u nga ringisa ku lera gontlhe hi lembe ginwe. Lezo zi vunile muwoneleli wo kari wa xipanze lezaku a tshinela ka Jehova a xikhati a nga hi muswa. I te ngalo: “A xinwe xa zilo zi nzi vunileko ku wona lezaku a Biblia i Mhaka ya Nungungulu ku lera gontlhe. Nzi lo zwisisa a matimu ya Biblia lawa nzi nga ma gonzile na nza ha hi nwanana.” Tlhela u tirisa zitiro za ku kambisisa hi zona zi nga kona hi lirimi la wena kasi zi ku vuna ku zwisisa lezi u lerako. Kuzilava u na ni DVD ga Watchtower Library, BIBLIOTEKA YA SAITE, Índice das Publicações da Torre de Vigia, kutani Bhuku go kambisisa hi gona ga Timboni ta Jehova.

¹⁸ A ku hunza ni wihi munhu, nwina vapswali mu ka xiyimo xi nene xo ringana ku gonzisa vana va nwina hi Jehova. Makunu mu nga va vunisa kuyini lezaku vava ni kukholwa ko tiya hi yena? A nzima yi lanzelako yi ta wulawula hi tindlela to kari mu nga ti tirisako kasi ku maha lezo.