1, 2. (a) Ekalele eni yorutxa wa amambali wasunziha anawa omukwela Mulugu, nanda mukaleloya wa wasunzihana buvi? (b) Mitoma minai dhinasekeserhe iyo sivi?

AMAMBALI dhahi o Fransa alogile: “Ninomurumeela Yehova, mbwenye ejo kintapulela wila anihu anele omurumeela. Nroromelo kahiyo elobo y’obaliwana. Anihu anofanya bagonuwiha vang’ono-vang’ono.” Mbali dhahi o Austrália oleba: “Omukamihedha mwanawo wila alibihe nroromelo, elobo yorutxa txino ahinoonaga weyo.” Ohenjedhedha: “Weyo txino onowoona wila onowakulaga mavuzo animuzivela mwanawo. Nomala weyo woona wila mwanawoya onodidelavi ovuza yakokene! Dhowakula dhinimuhagalaliha ddabuno, txino mangwana kanaziveliwena.” Aima agonuwaga amambali eena anubuwela wila anofanyeela wawaddela dhilobo dhakakene mbwenye na mazu meena owenjedha. Awene anubuwela wila anofanyeela olabihedha marhe ottiyana-ttiyana wila asunzihe anawa omukwela Yehova.

 ² Akala wamambali, waromaga ovivuza akala txibarene onele wasunziha anawo omukwela Yehova wila amwebedhe masiki agonuwa? Txibarene wa iyo onwodha okosa ejuwene na ewodhelo yaye yeka. (Jeremiya 10:23) Noona jamakamaka omukuluvela Yehova wi anikamihedhe. Iyene ohavaha amambali malago aderetu. Onawodhe dhavi wakamihedha anawo? (1) Waziwe pama. (2) Wasunzihe dhilobo dha Yehova dhili mmirimani mwawo. (3) Kalabihedha maladdaniho. (4) Kalobela okumbirhaga muya wotxena nanda wavilelege anawo.

3. Amambali anawodhe dhavi otagiha mukalelo waasunziha Yezu anamafara aye?

³ Dila dhinjene Yezu wanavuza anamafara aye ejile yarumeelani. (Mateu 16:13-15) Kasaza yotagiha eji. Ogalogaga makani na anawo obe mugakosaga mabasa, kaavuze enubuwela awene nanda kaattiye wila aloge ali mmirimani mwawa. Ekala elobo txino enarutxa onononelamo? Mbali dhahi wa vyaka 15 o Austrália ologa: “Babani onoziveliwaga ologa na miyo sabwa ya nroromelo naga vina onoddikamihedhaga otanaalela. Iyene onoddivuzaga: ‘Txini enloga Bibilia?’ ‘Weyo onorumeela esodha?’ ‘Onrumelela eni?’ Iyene onfuna wila ddakule na mazu aga, ottiya wiyelela mazu alogile iyene obe mmani. Vanunuwemi, dhowakula dhaga dhinottiyana.”

4. Ekaleli eni yamakamaka ovilela vina wakula mavuzo otene ankosa aninyu? Kavaha yotagiha.

⁴ Akala anawo kanrumeela momaguva elobo-txilobo ensunziha Bibilia, kaavilele. Wakamihedhe ofanya dhowakula dha mavuzo awa. Babi dhahi ologile: “Ovahege ttima mavuzo a anawo. Onapwaze txino wubuwelaga wila makaniya anloginyu kanetxa ttima, obe ohoonege ninga mwanawoya onowunyonya.” Jaderetu anawo wuvuzaga sabwani ejo jinlagiha wila awene anofuna ononelamo elobo-txilobo. Masiki valiye muzombwe, Yezu wanziveliwa okosa mavuzo. (Kengesa Luka 2:46.) Muzombwe dhahi o Dinamarka ologile: “Mwalogelimi wila ddanfuna oziwa akala nali mu relijiauni yebaribari, amambali aga addakula n’ofwasa​—masiki valani nozuzumiha. Awene ahakula mavuzo aga etene amulabihedhaga Bibilia.”

5. Masiki akala aima anolagiha omuroromela Yehova, txini enfanyeela amambali okosa?

⁵ Kaziwe deretu anawo. Onobuwele wi anomuroromela Yehova sabwa yawi anodhowaga mmabasani a olaleya vina omatugumanoni. Awene animoona dhavi Yehova vina txini enubuwelani sabwa ya Bibilia? Katamela oziwa akala vakala elobo enakattamiha wila akale oliba amwiwelelaga Yehova. Ologe na anawo sabwa ya Yehova mugakosaga mabasa-mabasavi. Walobelele anawo, masiki akala muli vamodha obe akala oli wolapela.

6. Amambali agaziwa deretu dhilobo dha Yehova vina dha Bibilia enakamihedha dhavi wasunziha anawa?

⁶ Attu enjene anziveliwa onvuruwana Yezu sabwani iyene wannimuttittimiha Yehova vina wanziwa deretu Malebo. Awene vina annziwa wila Yezu wanakwela vaddiddi. Awene aninvuruwana na ofwasa. (Luka 24:32; Joau 7:46) Mwakakene anawo agoona wila onomukwela Yehova, ejo enele wakamihedha awene vina omukwela. (Kengesa Olibiha 6:5-8; Luka 6:45.) Noona kadhowavi vasogorho na mabasa awo a omwengesa Bibilia malabo etene vamodha na manivuru ehu. Kaziwa dhilobo dhinjene dhittanddile Yehova. (Mateu 6:26, 28) Ogaziwa dhilobo dhinji dha Yehova, onele oziwa mukalelo wamakamaka wa wasunziha anawo.​—Luka 6:40.

7, 8. Ogasunza elobo eswa sabwa ya Yehova, txini enakose weyo? Amambali eena ankosa dhavi?

⁷ Ogasunza elobo-txilobo ya Yehova, kugoneele, wasunzihe anawo. Weyo podi okosa ejoya mudhidhi-mudhidhivi, ottiya okoyela mugadhowaga omatugumanoni obe va webedha wa ntakulu bahi. Amambali dhahi w’Amerika akosile dhawene. Awene anologaga dhilobo dhaderetu dha Yehova agamala woona elobo-txilobo yokoddela obe agajaga. Awene aloga: “Ninowawubutxedha anihu okwela na oderetu okosile Yehova mwa onivaha dhilobo dhinjene.” Atelani dhahi ali Ojoni anologa dhottandda dha Yehova mudhidhi onkosani mabasa osasanyedha mundda wa marhuwa na anawa eeli ayana. Motagiha, awene anologa sabwa ya mukalelo onunuwa ttaga bikala mwiri munddimuwa. Amambali aba aloga: “Ninoziveliwa wasunziha anihu, nriho na okwela onddimuwa mwigumini mwawa vina mukalelo osasanyiwe egumiya.”

⁸ Babi dhahi o Austrália wahidhowa na mwanaye wa vyaka kumi o muzeu. Babi oddu wafunile olabihedha mudhidhi wi amukamihedhe mwanaye olibiha nroromelo naye vina woona wila txibarene Yehova ddi Muttanddi. Iyene ologa: “Ddihoona dhizinddiyelo dha dhilobo dhottanddiwa dha mwiko wale dhatxemerhiwa amonites e trilobites kulaga (tteddwe, kologwe na raddangwe). Dhottanddiwa eso dhali dhokoddela vaddiddi, dhotikiniha​—kahiyo ninga munoonela iyo masaka abano. Koddi, akala egumi epadduwile woka oromana dhinama dhing’ono, dhotikiniha, kito dhinama esi dhawale dhikaleli eni dhotikiniha dhahene? Ntti nali nsunzo nddimuwa nipurilemi na mwanaga.”

9. Ekalele eni ya deretu olabihedha maladdaniho? Nladdeniho gani nikosile mai dhahi?

⁹ Yezu wanlabihedha maladdaniho. Iyene ohisunziha dhilobo dhamakamaka alabihedhaga dhotagiha vina maladdaniho. (Mateu 13:34, 35) Ogalabihedha maladdaniho, onowattiya anawo olabihedha etanaalelo  yawa. Enele wakamihedha wubuwela mutoma onsunza awene, anele ononelamo mowakwana vina anelege otanaalela musogorho. Anele oziveliwa osunzawa. Motagiha, mai dhahi w’o Japão wafuna wi anaye eeli aziwe wi mukalelo osasanyile Yehova elabo onlagiha wila ononizuzumela. Mwa anayeyá mmodha wana vyaka tanu na ttaru, mwinaya wana vyaka kumi. Mai oddu olabihedhi maladdaniho wi akamihedhe anaye ononelamo makaniya. Wavahile mukaka, sokari na kafe. Wahakumbirha wila awene amukosele txaya. “Awene akosa na ofwasa,” nanda mamayawa ologa. “Mwavuzelimi sabwa yakoselani na ofwasa, awene alogile wila afuna asasanyedhe na mukalelo ogaddiziveli. Ddahawaddela wila Mulugu otaganyiha dhilobo dhottiyana-ttiyana mwilaboni n’ofwasa dhahene​—wila elaboya enizivele.” Aimaya ahiziveliwa na mukalelo osunzilani, nanda txipo kandduwala!

10, 11. (a) Yotagiha gani egakosile weyo wila walagihe anawo wi okalawo Muttanddi txibarene? (Koona foto eli omaromo.) (b) Nladdaniho gani ninlabihedhetxa weyo.

¹⁰ Weyo ogalabihedhi yotagiha gani egawodhile wasunziha anawo wila txibarene okalawo Muttanddi? Weyo podi okosa nladdaniho na dhilobo dhinvuganyiwana bolu nigafunaga wotxiwa. Omwaddele ekalelani yaderetu ofara mowakwana malago a wotxana bolu alebiwe. Ogamala onvahe mwanawo mulima ninga nipapaya, onvuze: “Onoziwa wila Mulugu attanddaga nipapaya ovuganyana dhilobo dhina?” Ogamala otaye nipapayana vina onvahe mwanawoya ttaga modha. Omutapulele wila ttaga eji enokosa dhovuganyiwana. Ttagaya eji ehikaana malago osasanya nipapaya. Malagoya aba borutxa vaddiddi opitta aba a wotxana bolu. Ogamala onvuze: “Txibarene malago a wotxana bolu okala olebile. Kito bani olebile malago aba osasanyana nipapaya?” Anawo akala awunuwa vang’onovi, wawaddele wila malago a osasanyana mpapaya obe nipapaya anfanyeya mu DNA oli muttagani. Ogafuna podi omulagiha mafoto vina dhotagiha mmakukuni 10 mpaka 20 na brochura A Origem da Vida​—Cinco Perguntas Que Merecem Respostas.

¹¹ Amambali enjene ahengesa vamodha na anawa mitoma dha Despertai! dhinloga “Teve um Projeto?” Akala aimaya konuwiletxe amambali anowatapulela na mukalelo wofwasa wi anonihedhemo. Motagiha, amambali dhahi o Dinamarca ahiladdaniha  balau (aviau) na balame. Awene belaga: “Balau dhiladdanihiwe na balame. Ejo entapulela wila balau enokaana mazayi wila abale balau dhina? Balame dhinofuna okaana mburo wosasanyedhiwa wi dhimorelevo? Koddi oruma wa balau onoligana na wiba wa balame? Bahito, bani ona eziwelo​—dduddule osasanyile balau obe Ottanddile balame?” Ogatamela mudhidhi wila otanaalele na anawo, okosaga mavuzo, onele wakamihedha olabihedha “mubuwelo wawa” vina enele olibiha nroromelo nawa wa Yehova.​—Gano 2:10-12.

12. Onalabihedhe dhavi dhotagiha wila wasunzihe anawo wi esile dhilebiwe mBibiliani sebaribari?

¹² Weyo ogafuna podi olabihedha dhotagiha dhinjene wi wasunzihe anawo wila esile dhilebiwe mBibiliani sebaribari. Motagiha, weyo podi omwengesa Job 26:7. (Kengesa.) Kukale ologavi na anawo wila miselu dhili va versu eji dhinda wa Yehova. Txino mwanawo podi osakula okala Job, nanda weyo bukala marho wa Job. Weyo podi ologa wila masaka a Job attu karumeela wila elabo joburhungeya vina etomeyiwe vadhulu-vadhulu. Awene anziwa wila elobo txilobo, ninga bola obe nlugu ninofanyeela okala vadhulu va elobo yina. Masaka abale kaliwo muttu warumeela wila elabo etomeyiwe vadhulu-vadhulu, sabwani kuwali dhipano esi dhintxemerhiwa telescópio obe naves espaciais (dhilobo dhitomeyile aziwetxi wi dhang’anege elabo). Ensunza iyo jawila masiki niziwaga wila Bibilia olebiwe wale vaddiddi, iyene ddoligana, sabwani onda wa Yehova.​—Nehemiya 9:6.

13, 14. Amambali asunzihe dhavi anawa wila ewelele dhinloga Bibilia?

¹³ Jamakamaka wasunziha anawo wila awene anele okala attu ohagalala agewelela enloga Bibilia. (Kengesa Masalmo 1:1-3.) Motagiha, wakumbirhe anawo wi atanaalele ninga andhowa akale va suwa. Aweneya afunaga wasakula attu wi akalena wenewale. Weyo podi wavuza, “Attu gani agasakulilenyu wila mudhowena kowiliwa mwafuna wila etene andowawo akale na murenddele?” Ogamala omwengese Galásia 5:19-23 wi mwawoone attu anafuna Mulugu wila akale mwilaboni eswa.

¹⁴ Mwa venevo, onele wasunziha anawo masunzo meeli amakamaka. Noroma, Yehova ononisunziha mukalelo wokaana egumi yohagalala vina okaana murenddele na attu eena. Nanawili, ononisunziha mukalelo wokalawo mwilaboni eswa. (Izaiya 54:13; Joau 17:3) Weyo vina podi wawaddela anawo wila abali enjene anofanyaga nikamihedho nindela Mbibiliani. Motagiha, kaveda dhotagiha dha mapadduwo a egumi, dhilebiwe mmanivuruni mwehu, ninga mutoma onloga “A Bíblia Muda a Vida das Pessoas” mu A Sentinela. Obe omukumbirhe muttu mmodha wa mmulogoni mwawo wi awaddele anawo mukalelo okamihedhiwiye na Bibilia wi akose matxinjo omuhagalaliha Yehova.​—Ahebreu 4:12.

15. Txini enawukamihedhe wasunziha anawo?

¹⁵ Olabihedhe etanaalelo yawo wila anawo aziveliwegena dhinasunzihiwe. Kobuwela na mikalelo dhottiyana wila wakamihedhe anawo oziveliwaga osunza sabwa ya  Yehova vina onfiyedha. Kakosavi ejuwene mudhidhi ogonuwa awene. Babi dhahi onloga, “kamutxelele otamela marhe maswa owita makani.”

16. Ekalele eni yofuneya ovilela ogaasunzihaga aima? Amambali eena anlagiha dhavi ovilela?

¹⁶ Na nikamihedho na muya wa Yehova, anawo anele olibiha nroromelo nawa. (Galásia 5:22, 23) Mbwenye onele ovira mudhidhi wila nroromelo nawa nikale noliba. Noona kaavilele anawo, nanda kadhowavi bugaasunziha. Babi dhahi w’o Japão ona aima eeli ologile “Miyo na mwadhaga ninowazuzumela anihu.” Nona “oromana mudhidhi walani aima, nankosa nsunzo na mitala 15 malabo etene, ottiya malabo abale akaana iyo matugumano a Okristu. Mitala kumi na tanu dhannakwanela.” Nameddelela milogo dhahi ologa: “Valimi muzombwe ddahikaana mavuzo menjene, ddigobuwela ddinoona wila kaddigawodhile ologawa. Movira mudhidhi mavuzo menjene ahidha wakuliwa mudhidhi wa webedha wa murala, nsunzo nomwinya. Noona amambali anofanyeela wasunzihavi anawa.”

17. Koddi amambali anfanyeelela eni olibiha nroromelo nawa? Amambali o Bermuda akamihedhi dhavi anawa olibiha nroromelo nawa na Yehova?

¹⁷ Aima anele oziveliwa osunza vaddiddi agoona wila weyo okaana nroromelo noliba na Yehova. Awene anele osunza mweddelo wawo. Noona kalibiha nroromelo nawo. Kaalagihe mukalelo Yehova oliye webaribari mwa weyo. Motagiha, amambali dhahi o Bermuda, agazuzuma na elobo awene anolobela vamodha na anawa akumbirhaga nikamihedho na Yehova. Awene anowalibiha anawa wi alobelege. “Iyo vina ninomwaddela mwanihu munddimuwaya, wi ‘Amukuluvele kakamwe Yehova, attidde mabasa a Omwene, vina alibe murima.’ Iyene agoona dhopurelamodha onele oziwa wila Yehova ononikamihedha. Ejo enolibiha omukuluvela waye Mulugu vina Bibilia.”

18. Txini enfanyeela wubuwela Amambali?

¹⁸ Amambali, kamwamagele anenyu wi akaane nroromelo. Nyuwo munowala vina munonyettiha, mbwenye onunuwiha ddi Yehova. (1 Korinto 3:6) Kakosa kukuttu wi wasunzihe anawo malamulo a Yehova, vina kamukumbirhe muya waye wi owodhe wakamihedha. Kakaana ebaribari wila Yehova onele oreliha guru dhawo dhetene.​—Éfeso 6:4.