1, 2. (a) Omo lia vika ka ca puile ca casi ku visemi ku longesa vana va tsiliele muli Yehova, kaha mu njila ika visemi va hasa ku lingamo? (b) Viuma vika viuana tu ka lilongesa?

VISEMI vamo ku França va handekele nguavo: “Vutuhu etu tua tsiliela muli Yehova, vunoni eci ka calombolokele ngecize na vana vetu navo va ka tsiliela. Ku tsiliela ka ve ku ci suana. Vana vetu va ka kala naluo mu ku hita ca ntsimbu.” Umo muanetu ku Austrália ua sonekele: “Ka ca puile ca casi ku kuasa vana linga va kole mu lutsilielo.” Ua vuezeleko naua ngueni: “Halumo mu hasa ku ivua nguenu mua va kuasele ku cimo cimpande. Kaha mu ka mona ngecize ikeye kasi ue ku hilukila-hilukilaho naua ha cimpande caco! Vikumbululo vi fumisa vimpata muli kanike halumo kati vikevio naua vi hasa ku ka mu fumisa ha ntsimbu ikuavo.” Omo vanike va kola, visemi vamo ve ku nongonona ngecize va pande ku hilukila-hilukila ha vimpande vimo linga vi va lomboloke vuino. Kaha vakevo ve ku mona ngecize va pande ku pangesa vinjila via ku liseza-seza linga va longese vana vavo ku lema Yehova.

² Nga mua pua cisemi, nenu mue ku lisosomua nga mu ka hasa mpundu ku longesa vana venu ku lema Yehova, na ku tualelelaho ku mu pangela omo va kola ni? Mua vusunga, na umo uahi ha kati ketu a hasa  ku lingamo lika lieni. (Yelemiya 10:23) Ngeci mukemuo, tua pande ku tsiliela muli Yehova a tu kuase. Ikeye ue ku hana visemi vimamuna via vingi. Vati mu hasa ku longesa vana venu? (1) Va tantekeyenu mua cili. (2) Va longesenu via Yehova vize vi mua lilongesele. (3) Pangesenu vimueso. (4) Vundilenu sipilitu santu kaha kalenu na lukakatela omo mu longesa vana venu.

3. Vati visemi va hasa ku temuinina cifua ca longeselelemo Yesu vandongesi veni?

³ Yesu ua kele na ku hula vandongesi veni linga a tantekeye visinganieka viavo. (Mateo 16:13-15) Mu hasa ku temunuina lungano lueni. Ha ntsimbu ya ku sikama na vana venu ni nga mu panga navo vimo, setekenu ku tantekeya visinganieka viavo kaha vecelenu va mi leke vati va li na ku ivua. Tantekeyenu nga va li na vimo vimpata. Umo muanetu ua miaka 15 ku Austrália ua handekele ngueni: “Va tata ve ku simutuila nange ha viuma vi nja tsiliela na ku nji kuasa ku hilula. Ve ku nji hula nguavo: ‘Vika ya handeka Mbimbiliya?’ ‘Ua tsiliela vi ya handeka ni?’ ‘Omo lia vika ua vi tsiliela’? Ve ku tonda nji va kumbulule mu mezi ange kati mu ku hilukila lika mezi avo ni a va Nana. Kaha omo nja kolele, nja pandele naua ku lombolola vuino vikumbululo viange.”

4. Omo lia vika ca pua ca seho ku kala na lukakatela na ku kumbulula vihula via vana venu? Hanenu cimueso.

⁴ Nga vana ka vesi na ku tava ku tsiliela mu vimo vi ya longesa Mbimbiliya, kalenu na lukakatela. Va kuasenu linga va uane vikumbululo via vihula viavo. Umo cisemi ngueni: “Hakenu mana ku vihula via vana venu. Kati mu vi sembulule ngue ka viesi na seho, kaha naua kati mu viane ku simutuila navo ha vimo vi va mi hula cipue nga ci ka mi vuisa mua ku pihia.” Mua vusunga, ca pua ca cili nga vana venu va mi hula, muomu eci ci ka muesa ngecize va tonda ku ivuisisa. Cipue Yesu mua puile kanike ua lingile vihula.(Tandenu Luka 2:46.) Umo kanike ku Dinamarca ua handekele ngueni: “Mu nja hulile visemi vange nga tua kala mpundu mu vulombelo vua vusunga, va hakele mana ku cihula cange—vutuhu halumo va lisosomuene omo liange. Va kumbuluile vihula viange viose, ku hitila mu Mbimbiliya.”

5. Ambe nga vana va moneka ngue va tsiliela muli Yehova, vika visemi va pande ku linga?

⁵ Tantekeyenu mua cili vana venu. Kati mu singanieke nguenu va tsiliela muli Yehova muomu ve ku ya mu ku ambulula na ku likungulula lika. Vika mpundu ve ku singanieka ku tuala hali Yehova na Mbimbiliya? Lihakelenu kapandi ka ku nongonona vika vie ku kaluuisa vana venu ku tsiliela muli Yehova. Omo mu pangela hamo na vana venu, simutuilenu navo via Yehova. Va tumbulenu mu vivundilo vienu, ambe nga mu li navo ni kuahi.

6. Nga visemi va tualelelaho ku lilongesa via Yehova na Mbimbiliya, vati va ka uanamo vukuasi vua ku longesa vana vavo?

⁶ Vantu va lemene ku halakana Yesu muomu ikeye ua lemene Yehova na ku tantekeya mua cili Visoneka. Vakevo naua va zivukile ngecize Yesu ua va lemene. Ngeci va tualele mana ku viuma via handekele. (Luka 24:32; Yoano 7: 46) Na mu njila eyi vene, nga vana venu va mona nguavo mua lema Yehova, eci ci ka va kuasa linga navo va mu leme. (Tandenu Ndeuteronomy 6:5-8; Luka 6:45.) Na vuno vene, lilongesenu Mbimbiliya na vunongotima, kaha tandenu mikanda yetu ku sua kumo. Tualelelenuho ku tantekeya vuino viuma via tanga Yehova. (Mateo 6:26, 28) Omo mu ka tualelelaho ku tantekeya Yehova, mu ka uana vukovelelo vua vuingi vua ku longesa vana venu vieni.​—Luka 6:40.

7, 8. Vika mua pande ku linga ha ntsimbu i mu lilongesa vimo hali Yehova? Viuma vika ve ku linga vamo visemi?

⁷ Omo mu lilongesa vimo ku tuala hali Yehova, lekenuko vana venu. Puenu na ku lingamo vintsimbu viose nga mu li navo, kati lika nga mu livuahesela mu ku kunguluka ni mu ku lemesa mu vusoko.  Evi vikevio vi ve ku linga vamo visemi ku Estados Unidos. Ve ku simutuila na vana vavo via Yehova nga va na mono cimo cuma ca ku viuka ca tanga Yehova ni nga va lia via-ku-lia via ku tovala. Nguavo: “Tue ku vuluisa vana vetu via cilemo ca tu muesa Yehova mu ku tu viukisila vualumo nkala cuma ca tu pangelele.” Vamo visemi ku Africa do Sul va lema ku simutuila na vana ha viuma via ku tanga mu ve ku panga na vana vavo va vampuevo vavali mu citungu. Ca ku muenako, ve ku simutuila via ku komouesa ca vimbuto. Ava visemi nguavo: “Tue ku seteka ku kuasa vana vetu va singimike muono.”

⁸ Umo cisemi ua yala ku Austrália ua ile na muaneni ua miaka likumi ku muzeu, [museum]. Cisemi ua tondele ku pangesa ntsimbu yaco mu ku kaniamesa lutsilielo lua muaneni a mone vusunga vu muesa ngecize Yehova ikeye Sakatanga. Cisemi ua handekele ngueni: “Ca tu tangele ku mona vitsiha via cifua ca tusitu va nonga laza va kele mu kalunga ndonga, va puile va cili, va ku sua, kaha va ku komouesa cikuma. Kaha ka va lisile cikuma na tusitu va tue ku mona matangua ano. Ngeci tua komokele nguetu, nga muono ua putukile ha viuma via vindende na ku lihimpula viuma via kama via ku komouesa, vati naua va keleko laza ava tusitu va ku komouesa ngeci? Cimpande caco ca nji ile cikuma ku mutima ngeci nja lekeleko muanange.”

9. Omo lia vika ca pua ca seho ku pangesa vimueso? Cimueso cika ua pangesele umo cisemi?

⁹ Yesu ua pangesele vimueso ntsimbu yose. Ua kele na ku longesa vimpande via kama ku hitila mu visimo na vimueso. (Mateo 13:34, 35) Nga mu pua na ku longesa vana venu na vimueso, mu ka va kuasa ku singanieka vuino ha viuma vi va mona. Eci ci ka va kuasa ku singanieka ha viuma vi mu va longesa, na ku vi ivuisisa vuino na ku vi vuluka. Va ka lema ku lilongesa. Ca ku muenako, umo cisemi ua mpuevo, ku Japão ua tondele ku longesa vana veni vavali, va mone seho ya tu haka Yehova mu cifua ca tangelamo vukambuila. Umo uavo ua miaka 8 kaha mukuavo co ua miaka 10. Kaha ua pangesele cimueso ca va kuasele ku ivuisisa vuino kuliya na citso cavo. Ua va hele, mavisi, suka, na kafe. Kaha ua va tumine ngueni va mu lingile kafe. Cisemi ngueni: “Va pangele na vutongue, kaha mu nja vehuile omo lia vika va pangelelemo va nji lekele nguavo, va tondele ku linga kafe ngue mu nja tonda. Kaha nja va lekele nguange na vuno vene, mukemuo mua lingile Njambi mua tangele vukambuila ua tsingasianene vuino mpundzi i tue ku huima.” Vanike va lilongesele cilongesa ca seho ya kama, kaha ka ve ku ci suva na lelo lino!

10, 11. (a) Cimueso cika mu hasa ku pangesa linga mu muese ku vana venu ngecize kua kala mpundu Sakatanga? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.) (b) Vimueso vika mua pangeseleho laza?

¹⁰ Cisimo cika mu hasa ku pangesa mu kuase vana venu va tantekeye ngecize kua kala mpundu Sakatanga? Citava mu pange mbolo na muanenu oku mu pangesa mukana ua viuma vitondeka. Kaha mu lekenu omo lia vika ca tondeka ku kava vuino visoneka viliho. Mu nima yaco, hanenu muanenu maçã [apple] ni nkala vusuka, kaha mu  hulenu nguenu: “Ua tantekeya nguove ovu vusuka navuo vua kala na mukanda ua viuma vi tondeka ni?” Kaha tavulenu maçã mukati na ku hana munkandi ni nona. Na ku mu leka ngecize ou munkandi u na pu ngue mukana ua viuma vi tondeka. Mu li vitume via vati maçã ya pande ku fua. Vunoni vitume viaco ka via lifuile ngue via ku panga navio mbolo. Kaha citava mu mu hule nguenu: “Ku li umo ua sonekele evi vitume via muesa mua ku pangela mbolo. Kaha iya ua sonekele evi vitume via ku panga maçã?” Nga vana venu va na kolo, citava mu va leke ngecize vitume viaco via ku panga muti ua maçã na ku ima naua maçã a engi viose via kala mu DNA ili mu kati ka munkandi. Citava mu va lekese naua vimo vikupulo na vimueso via mu A Origem da Vida—Cinco Perguntas que Merecem Resposta (The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking).

¹¹ Visemi vavengi ve ku tandela vana vavo vimpande via mu Despertai! vi ve ku sana nguavo “Teve Um Projeto?”. Nga vana va ci li va vandende, visemi va hasa ku va lomboluela mizimbu yaco mu cifua ci ka va kuasa ku ivuisisa mua cili. Ca ku muenako, visemi vamo ku Dinamarca va setekesele vindeke na tuzila. Kaha nguavo: “Vindeke vi moneka ngue tuzila. Vuno citava vindeke ku umba mavunda na ku totola tu ndeke tua tundende ni? Na tuzila citava ku va pangela mapela a ku tulila ngeci mua vindeke ni? Kaha, vuno citava ku setekesa cikuumo ca vindeke na cifua ci ve ku imbilamo tuzila ni? Mu ku mona cove, iya ua hiana mangana? Mukua ku panga ndeke ni Sakatanga ua tuzila?” Mua vusunga, nga mu hilula na vana venu na ku va linga vihula, mu li na ku va kuasa linga va pangese “mana” avo na ku kolesa lutsilielo luavo muli Yehova.​—Visimo 2:10-12.

12. Vati mu hasa ku pangesa vimueso linga mu longese vana venu ngecize viose vi ya handeka Mbimbiliya via pua via vusunga?

¹² Mu hasa ku pangesa vimueso mu longese vana venu ngecize viose-ovio vi ye ku handeka Mbimbiliya via vusunga. Ca ku muenako, mu hasa ku tanda Yombi 26:7. (Tandenu.) Kati mu leke lika vana venu nguenu aa mezi a ha cinimbu eci a tunda kuli Yehova. Vunoni, va kuasenu ku pangesa visinganieka viavo. Citava mu va leke nguenu vantu va ku matangua a Yombi halumo ka va tavele ngecize mavu a niengelela ha vukambuila. Vakevo va tsilielele nguavo nkala cuma, ngeci mua mbola ni livue ca kundamenene ha cikuavo. Mu ku hita ca ntsimbu, mu ku linga ka kua kele vi telescopio ni vindeke via ku lilongesela via helu (spaceships), na umo uahi ua kele na vusunga nga mavu a kala mpundu ha vukambuila. Vika tu lilongesaho? Vutuhu mua hita ntsimbu ya yingi tunde ha va sonekela Mbimiliya, kasi ikeyo ya vusunga muomu ya tunda kuli Yehova.—Nehemiya 9:6.

13, 14. Mu njila ika visemi va hasa ku longesa vana vavo ku ononoka vi ya handeka Mbimbiliya?

¹³ Ca pua ca seho ya kama naua ku longesa vana venu ngecize va ka kala na muono ua ndzolela ya kama nga vononoka vi ya handeka Mbimbiliya. (Tandenu Visamo 1: 1-3.) Ca ku muenako, citava mu hule vana venu va singanieke ku ka yoyela ku imo nkundu. Kaha va hangule na veya va ka kalako. Citava mu va hule nguenu, “Vantu va cifua cika mue ku hanguile linga va ye nenu?” Kaha mu hasa ku tanda Ngalata 5:19-23 linga mu va kuase ku mona vantu va cifua cika Yehova a tonda va ka yoye mu mavu a aha.

¹⁴ Ku lingamo, mu ka longesa vana venu vilongesa vivali via seho ya kama. Ca ku livanga, Yehova ue ku tu longesa ku yoya muono ua ndzolela kaha na ku kala mu ciyulo na vakuetu. Ca mu civali, Yehova a li na ku tu longesa vati mua ku ka yoyela mu mavu a aha. (Isaya 54:13; Yoano 17:3) Mu hasa naua ku va lekako vati Mbimbiliya ye ku kuasa ku alulula miono ya vamuanetu. Ca ku muenako, tondenu muzimbu ua ku yoya ca vantu mu mikanda yetu, halumo mu cimo ca vimpande vi va luka “A Bíblia Muda a Vida das Pessoas” mu Vutala vua Kaniungi. Ni co lanienu ku umo ua mu  cikungulukilo cenu a mi leke hamo na vana venu vati Mbimbiliya ya mu kuasele ku alulula mono ueni linga a vuise Yehova ndzolela.​—VaHevelu 4:12.

15. Vika vi ka mi kuasa ku longesa vana venu?

¹⁵ Pangesenu visinganieka vienu mu ku longesa vana venu linga vilongesa viaco vi va hete ku mitima. Hilulenu vinjila via ku liseza-seza vi mu hasa ku pangesa mu va vuise ndzolela omo va lilogesa via Yehova na ku suena kuli ikeye. Kaha tualelenuho ku lingamo omo va kola. Umo cisemi ua yala ngueni “Kati mu likele ku pangesa vinjila via viha via ku liseza-seza mu ku tokakana vimpande via laza.

16. Omo lia vika ca pua ca seho ya kama ku kala na lukakatela mu ku longesa vana? Vati vamo visemi va muesele lukakatela?

¹⁶ Na vukuasi vua sipilitu ya Yehova vana venu va hasa ku kolesa lutsilielo luavo. (Ngalata 5:22, 23) Vunoni ce ku ambata ntsimbu linga va kole. Ngci mukemuo, kalenu na lukakatela na vana venu, kaha tualelelenuho ku va longesa. Umo cisemi ku Japao ngueni: “Ange na mpuevo yange tue ku tuala mana ku vana vetu. Tunde ku vunike vuavo, tangua ku tangua nja kele na ku va longesa mu viminutu 15, nga kati lia ku ya mu ku kunguluka. Likumi lia vi minutu na vi minutu vitanu ka via puile citanga kuli yetu ambe kuli vakevo.” Kaha umo kaniungi ua ku zinguluka ua sonekele ngueni: “Mu nja puile kanike, nja kele na vihula na vimpata via vingi vintsa ka nja hasele ku vi handeka. Mu ku hita ca ntsimbu cingi cavio va vi lomboluele mu ku kunguluka ni mu ku lemesa mu vusoko ni halumo mu cilongesa ca mu vulika. Ngeci ca pua ca seho ya kama visemi ku tualelelaho ku longesa vana vavo.”

17. omo lia vika ca pua ca seho ya kama visemi ku kolesa lutsilielo luavo? Vati vamo visemi ku Bermuda va kuasele vana vavo linga va kolese lutsilielo luavo muli Yehova?

¹⁷ Mua vusunga, nga vana venu va mona ngecize enu mua tsiliela mpundu muli Yehova, navo va ka lilongesaho via vingi. Va ka mona vilinga vienu. Ngeci mukemuo, lihakelenu kapandi ka ku kolesa lutsilielo luenu. Nguetu vana venu va lilongese via Yehova omo lia vilinga vienu. Ca ku muenako, vamo visemi ku Bermuda, ve ku vundila hamo na vana vavo va vampuevo nga va li na cimo citanga, mu ku lomba vukuasi kuli Yehova ava tuamenene. Ve ku mamuna naua vana va vundile vakevo vavene. Nguavo “Tue ku leka mukuluntu uavo nguetu, ‘Tsiliela mpundu muli Yehova, panga na ndzili yove yose mu cipanga ca Vuangana, kaha kati u li sosomue cikuma.’ Kaha mue ku mona vie kuizamo, ue ku nongonona honi ngecize Yehova a li na ku tu kuasa. Eci ca mu lingisile ku kolesa lutsilielo lueni muli Njambi na mu Mbimbiliya.”

18. Vika visemi va pande ku vuluka?

¹⁸ Enu visemi, vulukenu ngecize ka mua pandele ku sindiya vana venu ku tsiliela. Yenu mu tukumuina, vunoni Yehova lika ue ku kolesa. (1 Kolintu 3:6) Ngeci mukemuo, lihakelenu kapandi ka ku va longesa via Yehova, na ku vundila sipilitu yeni linga i va kuase ku kala na lutsilielo. Kalenu na vusunga nguenu Yehova a ka vezikisa kapandi ka mue ku lihakela.​—Efeso 6:4.