A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

Muihnak Chungin A Kan Auh

Muihnak Chungin A Kan Auh

‘[Jehovah nih] muihnak chungin amah ceunak chungah aan kawh.’—1 PET. 2:9.

HLA: 1, 14

1. Jerusalem hrawh a si lioah zeithil dah a rak cang?

BC 607 ah Siangpahrang Nebukhadnezzar II le a ralkapbu nganpi nih Jerusalem khua kha an doh. Siangpahrang nih mino pawl kha vainam in a thah hna tiah Baibal nih a ti. ‘Tlangval cungah siseh, upa cungah siseh, zaangfahnak a ngei lo.’ A donghnak ah “Pathian inn cu an khangh i Jerusalem khua kulhnak vanpang cu an chimh hna i a chung i siangpahrang inn vialte cu mei in an khangh hna i a umkheng man sung vialte cu an hrawh dih hna.”—2 Chan. 36:17, 19.

2. Jehovah nih Judah mi kha zei ralrinnak dah a pek hna, Judah mi nih zeidah an ton lai?

2 Jerusalem khua hrawh a si tikah Judah mi cu an khuaruah a har awk a si lo. Ka nawl nan ngeih lo ahcun Babilon mi hna kut ah kaan chanh hna lai tiah Pathian nih profet pawl hmangin kum tampi chung a miphun kha ralrin a rak pek cang hna. Judah mi tampi cu vainam in thah an si lai i a tangmi cu Babilon ah sal in kalpi an si lai. (Jer. 15:2) Saltannak i an nunnak cu zeidah a lawh lai? Babilon saltannak cu Khrihfa chan he aa lawhnak a um maw? A um ahcun zeitik ah dah?

Saltannak

3. Izipt ram sal sinak le Babilon sal sinak cu zeitindah aa dan?

3 Profet pawl nih an rak chimchung bantukin a cang taktak cang. Sal ah an tlaihmi Judah mi hna nih an sining kha cohlang in a si khawh chung a ṭha bik in khuasak awkah Jehovah nih Jeremiah hmangin hitin ruahnak a cheuh hna: “Inn rak i sak hna u law a chungah rak um ko hna u; dum rak i ser hna u law, a chuakmi rak ei ko hna u, Sal ah kan tanternak hna khuapi kha a ṭhatnak ding kawl cio u law kha khua caah khan BAWIPA sinah thla cam cio ko u; zeicahtiah a ṭhat ahcun nannih zong ṭhatnak nan hmu ve lai.” (Jer. 29:5, 7) Jehovah lamhruainak a zulmi Judah mi hna cu Babilon ah zaraan bantuk nawnin khua an sa. Babilon mi nih ri pakhat tiang anmah tein thil tawnghthamnak nawl le an ram chungah zalong tein khualtlawnak nawl an pek hna. Mah lio caan ah Babilon khua cu chawlehnak ah a ṭha tukmi a si. Judah mi tampi cu chawleh, chawhrawl an hun thiam i a cheu cu zungthiammi an hung si ti kha hlanlio ca hna nih a langhter. Judah mi cheukhat cu mirum hmanhah an i chuah. Mah hlan kum tampi lio i Izipt ram ah sal a simi Israel mi hna nunnak le Babilon saltannak cu aa dang tuk.—Exodus 2:23-25 rel.

4. Zumhawktlak lomi Judah mi hna bantukin ahote zong dah harnak a tong ve, Nawlbia nih a halmi hna vialte tuah awkah zeicah a si khawh lo?

4 Sal a tangmi Judah mi cheukhat nih Pathian kha zumhfek tein an biak. Annih cu thil ṭhalo zeihmanh an tuah lo nain a dang bantukin harnak an tong ve. Judah mi nih thilri lei an chambau buin zeitindah Jehovah an biak khawh? Biakinn le biakṭheng pawl cu hrawh an si i tlangbawi pawl nih an rian kha ningcang tein an ṭuan kho lo. Asinain zumhfekmi Judah mi hna nih Pathian Nawlbia zulh awkah an si khawh chungin an i zuam. Tahchunhnak ah, Daniel, Shadrak, Meshak le Abednego nih Judah mi hna caah thlauh a simi rawl kha ei awkah an al. Daniel cu Pathian sinah hmaan tein thla a cam zungzal tiah Baibal nih a ti. (Dan. 1:8; 6:10) Asinain Pathian a zumlomi nih an uk hna caah Nawlbia nih a halmi hna vialte tuah cu zumhfekmi Judah mi hna caah a si kho lo.

Pathian biakam cu a tling zungzal

5. Jehovah nih a miphun kha zei ruahchannak dah a pek hna, mah biakamnak cu zeicah cinken awktlak a si?

5 Pathian nih a cohlanmi ningin Israel mi nih Pathian an bia ṭhan kho lai maw? Mah lio caan ahcun a si kho lomi a lo. Zeicahtiah Babilon mi nih sal ah an tlaihmi hna cu zeitikhmanh ah an thlah ṭhan bal hna lo. Asinain Jehovah Pathian nih kaan luatter hna lai tiah bia a kamh hna i a donghnak ah an luat taktak. Pathian biakam cu a tling zungzal.—Isa. 55:11.

Khrihfa Hna cu Babilon Sal an Si Maw?

6, 7. Zeicah kan hngalhthiam ning cu thlen a herh?

6 Babilon saltannak he aa lomi thil sining hna kha Khrihfa hna nih an tong maw? Vennak Innsang nih Khrihfa hna cu 1918 ah Babilon sal an si i 1919 ah an luat tiah kum tampi chung a chim. Asinain mah kan hngalhthiam ning thlen a hauhnak a ruang kha atu capar le a hnu capar in kan hngalh lai.

Vawlei Ralpi Inak hlanpi in chiti thuhmi Pathian salle cu a hmaan lomi biaknak in an luat cang

7 Mah hi ruathmanh: A Liannganmi Babilon timi cu vawleicung pumpi i a hmaan lomi biaknak kha a si. Pathian miphun cu 1918 ah a hmaan lomi biaknak i sal an si lo. Mah caan chungah chiti thuh a simi hna cu hremnak an tong ti cu a hmaan ko. Asinain mah thil an tonmi cu a hmaan lomi biaknak ruangah si loin cozah ruang deuh ah a si. Vawlei Ralpi Inak hlanpi in chiti thuhmi Pathian salle cu a hmaan lomi biaknak in an luat cang. Cucaah Jehovah miphun cu 1918 ah a Liannganmi Babilon ah sal si dawh an si lo.

Pathian Miphun cu Zeitik in dah Babilon Sal an Si?

8. Lamkaltu pawl an thih hnuah zeithil dah a cang? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

8 AD 33, Pentekos ni ah Khrihfa a lutmi mi tampi cu thiang thlarau in chiti thuh an si. Annih cu ‘thimmi miphun, siangpahrang tlangbawi, miphun thiang, Pathian miphun hrimhrim an si.’ (1 Piter 2:9, 10 rel.) Lamkaltu pawl nih an nun chungah Khrihfabu vialte kha ṭha tein an zohkhenh. Asinain lamkaltu pawl an thih hnuah Khrihfabu chung i pa cheukhat nih a hmaan lomi ruahnak kha an hun cawnpiak hna i biatak in pialter an duh hna. Mah pa hna nih Aristotle le Plato ruahnak kha an cohlan i Baibal biatak cawnpiak canah anmah ruahnak kha an cawnpiak hna. (Lam. 20:30; 2 Thes. 2:6-8) Mah pa tampi cu minthangmi an si i Khrihfabu tlangtlatu an si. Jesuh nih a zultu pawl kha “Nan dihlak in u le nau nan si” tiah a ti ko hna nain hruaitu phu pakhat an hun dirh.—Matt. 23:8.

Zumhfekmi chiti thuhmi Khrihfa hna cu Jesuh nih a chimmi rawl kung bantuk kha an si, Pathian biak awkah an si khawh chungin an i zuam

9. Zumhpialmi Khrihfa hna cu Rom cozah he zeitindah rian an ṭuanṭi ti kha fianter. A phichuak cu zeidah a si?

9 AD 313 ah Uktu Constantine nih Rom Empire kha a uk i zumhpialmi Khrihfa hna in dirhmi zumhnak kha phung ningin a ser. Cun Church pawl cu Rom cozah he naih tein rian an hun ṭuanṭi. Tahchunhnak ah, Constantine nih biaknaklei hruaitu pawl he meeting a tuah, mah cu Nicaea Council tiah mi nih an hngalhmi kha a si. Mah meeting a dih hnuah Constantine nih Arius timi tlangbawi kha an ram in a ṭhawl, zeicahtiah Jesuh kha Pathian in a zumh duh lo caah a si. A hnuah Theodosius cu Rom uktu a hung si i Catholic Church cu Rom Empire ah a biapi bikmi a hung si. Tuanbialei mifim pawl nih siasal a biami Rom cu Theodosius Uknak chungah “Khrihfa” an hung si tiah an ti. Mah lio caan ah zumhpialmi Khrihfa hna nih a hmaan lomi cawnpiaknak kha an cohlan caah a Liannganmi Babilon cheubang an hung si. Asinain zumhfekmi chiti thuhmi Khrihfa cheukhat an um rih. Annih cu Jesuh nih a chimmi rawl kung bantuk kha an si. Mah zumhfekmi hna nih Pathian biak awkah an si khawh chungin an i zuam ko nain an chimmi kha mi tlawmpal lawng nih an rak ngaih. (Matthai 13:24, 25, 37-39 rel.) Annih cu Babilon sal an si taktak.

10. Church cawnpiaknak he aa tlaiin mi cu zeicah an lung a hrin?

10 Kumzabu pakhatnak ah mi tampi nih Greek holh le Latin holh in Baibal an rel khawh. Annih nih Church cawnpiaknak kha Baibal cawnpiaknak he an tahchunh khawh. Mi cheukhat nih Church cawnpiaknak cu a palh ti an hngalh tikah mah kha an cohlang duh lo. Asinain an ruahnak kha midang sinah an chim ahcun ṭih a nung tuk, thah hmanh an tong kho.

11. Church nih Baibal kha zeitindah an uk?

11 Caan a liam thluahmah tikah Greek holh asiloah Latin holh cu mi tlawmpal lawng nih an hman cang. Cun biaknaklei hruaitu pawl nih mi tampi nih an hmanmi holh in Baibal leh kha an awnh hna lo. Mah ruangah biaknaklei hruaitu pawl le ca a thiammi lawng nih Baibal kha an rel khawh, biaknaklei hruaitu cheukhat hmanh nih Baibal kha ṭha tein an rel kho lo asiloah an ṭial kho lo. Church cawnpiaknak a cohlang lomi hna cu fakpi in dantat an si. Zumhfekmi chiti thuhmi Khrihfa hna cu a si khawh chungin a thli tein an i pum. Babilon ah sal a tangmi Judah mi hna bantukin “siangpahrang tlangbawi” a simi chiti thuhmi hna nih ningcang tein Pathian an bia kho lo. A Liannganmi Babilon cu mi cungah huham a ngei tuk.

Ceunak A Hung Tlang

12, 13. A hmaanmi Khrihfa hna cu Babilon in luat awkah zei a ruang pahnih nih dah ruahchannak a pek hna? Fianter.

12 A hmaanmi Khrihfa hna nih zalong tein le Pathian cohlanmi lam in Pathian an bia kho lai maw? An biak khawh lai. A biapimi a ruang pahnih ruangah muihnak lakah ceunak a hung tlang. Pakhatnak, ṭhial khawhmi ca namnak seh an ser khawh caah a si. 1450 hrawng, mah seh an ser hlanah cun Baibal kha an kut in an ṭial, mah cu a fawi lo. A thiam takmi hmanh nih Baibal pakhat ṭialnak ah thlahra a rau. Cun Baibal ṭialtu hna nih saphaw asiloah caku cungah an ṭial. Cucaah Baibal tlawmte lawng a um i a man zong a fak tuk. Asinain catlap in ca nam tikah cun mi pakhat nih nikhat ah cahmai 1,300 leng a nam khawh.

Ca namnak seh an ser khawhmi le a lung a thomi Baibal lettu hna ruangah Babilon in luat awkah ruahchannak a hung um (Catlangbu 12, 13 zoh)

13 A pahnihnak a ruang cu Baibal lehnak hi a si. 1500 hrawngah a ral a ṭhami, mi tlawmte nih Baibal kha mi tampi nih hmanmi holh in an leh. Thah hmanh kan tong kho ti an hngalh ko nain mah rian kha an ṭuan. Mah tikah church hruaitu pawl cu an thin a phang. Zeicah? Lungthin ṭha a ngeimi hna nih Baibal kha anmah holh in an rel tikah a tanglei biahalnak hna hi a kan hal lai ti an phan caah a si. Mah hna cu ‘Hell hmete cawnpiaknak cu zei Baibal caang ah dah a um? Mithi caah tlangbawi sinah tangka pek awk a si timi cu zei Baibal caang ah dah a um? Pope le a changtu he aa tlaimi kong hna cu zei Baibal caang ah dah a um?’ timi biahalnak hna hi an si. A hmaan lomi Church cawnpiaknak tampi cu Khrih a chuah hlan kum tampi lioah a rak nungmi Aristotle le Plato ruahnak cungah hram aa bunhmi an si. Cu bantuk biahalnak hna kha mi nih an hal hna tikah biaknaklei hruaitu pawl cu an thin a hung tuk. An cawnpiaknak a almi hna kha thih dan an tat hna. An i tinhnak cu mi nih Baibal rel hna hlah sehlaw biahalnak tuah hna hlah seh ti an duh caah a si. An i tinhnak tam deuh cu a hlawh a tling ko nain a ral a ṭhami mi tlawmte cu a Liannganmi Babilon huham i iapter kha an duh lo. Baibal in biatak kha an hmuh i tam deuh in hngalh an duh. A hmaan lomi biaknak in luatnak an hmuh lai caan a nai cang.

A ral a ṭhami, mi tlawmte nih Baibal kha mi tampi nih hmanmi holh in an leh

14 (a) Baibal hlathlai a duhmi hna nih zeidah an tuah? (b) Unaupa Russell nih biatak a hlathlainak kong kha chim.

14 Mi tampi nih Baibal rel le hlathlai kha an duh i an hngalhmi kong chim kha an duh. Zeitindah zumh awk a si ti an chimmi kha church hruaitu pawl nih an duh lo. Cucaah zalong tein Baibal hlathlai khawhnak ram ah an tli. Mah ram hna lak i pakhat cu United States hi a si. 1870 ah Charles Taze Russell le a dang mi tlawmte nih Baibal kha thukpi in an hun hlathlai. A hmasa ah cun Unaupa Russell nih zei biaknak nih dah biatak an cawnpiak ti kha hlathlai a duh. Cucaah Khrihfa tiah aa timi mi tampi le Khrihfa a si lomi hna cawnpiaknak kha Baibal cawnpiaknak he ṭha tein a tahchunh. A rauhhlan ah biatak ningin a cawnpiakmi biaknak pakhat hmanh an um lo kha a hun hngalh. Nikhat cu unaupa Russell nih amah le a hawile nih Baibal in an hmuhmi biatak kha an cohlan lai i an Khrihfabu ah an cawnpiak hna lai timi ruahchannak he church hruaitu tampi kha a ton hna. Asinain biaknaklei hruaitu pawl nih mah kha zei ah an rel lo. Baibal Siangngakchia hna nih a hmaan lomi biaknak ah aa telmi hna he hmunkhat ah Pathian kan biaṭi kho lo ti kha a rauhhlan ah an hun hngalh.—2 Korin 6:14 rel.

15. (a) A hmaanmi Khrihfa hna cu zeitik ah dah Babilon sal an si? (b) A hnu capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

15 A hmaanmi Khrihfa hna cu lamkaltu pawl an thih dih hnu tlawmpal ah Babilon sal an si ti kha hi capar in kan hngalh. Asinain a tanglei biahalnak hna i a phi hi kan hngalh a hau rih. Chiti thuhmi hna cu 1914 hlan in a Liannganmi Babilon sal sinak in an luat cang ti kha zeitindah kan hngalh? Vawlei Ralpi Inak lioah Jehovah salle an phungchim rianṭuannak a ṭumchuk caah Jehovah mithmai ṭha an hmu lo tinak a si maw? Mah lio caan ah unau cheukhat cu khoikalei hmanh ṭan lo ding timi zumhnak kha an thlahdorh caah Jehovah mithmai ṭha an sung maw? Lamkaltu pawl an thih hnuah Khrihfa pawl cu a hmaan lomi biaknak i sal an si ahcun zeitik ah dah an luat? Mah biahalnak hna cu a biapi tukmi an si i a hnu capar nih a fianter te lai.