1, 2. Ngu ku txani ti di ni lisima kundunduzela vamwane?

CRISTINA, wa 18 wa malembe a khene: “Vaveleki vangu va khali ku ni ndunduzela, va zumbela ku ni wombawombela. Ati va ti wombako ta ni panda ngutu. Va khona no nga mwanana, na mbi gwita ni di gondile txilo futhi ni txidhebhwere. Ni zumbela kudila nem kha ni ti lavi kubhula navo. Ni ti pfa ni di txilotxo.” ^[1](Wona txhamuselo yo gwitisa.) Ngako vamwane va si kundunduzeli ti panda njani!

² Phela kundunduzelwa ta tshamba. Rubén a khene: “Mbimo yo tala ni ti woni ni si vhuni txilo. Kambe ditshiku dimwane, ni ti ni mwanathu awu i ku didhota hi di ka mthumo wo txhumayela, ene a ti woni ti to kha na tsaka. A engisete kwati mbimo yi ni mu gelako txikarato txa kona. A to gwita e ni khumbulisa ati ni nga ti kota ku ti maha. A tshumete e ni khumbulisa ti to Jesu a ti khene athu hi ni lisima kupala sindile. Mbimo yotshe na yi khumbula ndimana yoneyo, futhi ati a nga ni gela ti ni tsakisile ngutu.”—Matewu 10:31.

3. a) Ngu yihi mhaka yi mpostoli Paulo a nga yi bhala mayelana ni kutsanisa vamwane? b) Ngu sihi siwotiso asi hi no bhula ngu sona?

 ³ Bhiblia yi womba ti to hi fanete hi zumba ngu kutsanisa vamwane. Mpostoli Paulo a bhalete Vahebheru mhaka yiya: “Wonani, vanathu, ti to ku si thuki ku txi va ni wammweyo hagari kwanu, wa mbilu yo biha, ni ya kwa mbi kholwa, yi txi mi hambanisa ni Txizimu txi txi hanyako. Ngu toneto, layanani masiku otshe.” Paulo a txhamusete tiya: “Ni wammweyo hagari kwanu wo ti bangisa, ngu kukanganyiswa ngu txiwonho.” (Vahebheru 3:12, 13) Alakanya ati u nga nga tsakisa tona ditshiku di va nga ku ndunduzela. Kambe, ngu txani hi di fanete kundunduzela vamwane? Hi nga gonda txani ka nzila yi Jehovha, Jesu ni Paulo va nga tsanisa vamwane ngu yona? Ni ku athu hi nga tsanisana ngu tinzila tihi. He bhule ngu siwotiso siya.   

4. Mba mani awu a ku ni fanelo yo ndunduzelwa? Ngu ku txani vamwane va si ndunduzeli vamwane?

⁴ Hotshethu ha ti lava kutsaniswa. Kambe ngutu-ngutu vaveleki va fanete ve tsanisa vanana vawe. Mgondisi mmwane awu ditina dakwe i ku Timothy Evans a womba ti to “vanana va fana ni mndonga awu wu lavako mati”. A tshumete atxi khene: “Ngako mwanana a txi ndunduzelwa, wa tsaka ngutu e tshumela e ti pfa idi wa lisima.” Aku hi hanyako ka “masiku o gwitisa”, vathu vo tala va ti mahisa nem kha va na “lirando” ngu vamwane. (2 Timoti 3: 1-5) Vaveleki vamwane kha va ndunduzeli vanana vawe nguku ni vona va nga mbi ndunduzelwa ngu vaveleki vawe. Hambiketo, ni vona vathu va hombe va ti lava kundunduzelwa, kambe kha va timani. Vamwane va khala ngu ti to kha va ndunduzelwi ngu mthumo wu va nga wumaha.

5. Hi nga va tsanisisa ku txani vamwane?

⁵ Hi nga tsanisa vamwane ngu ku va ndunduzela ngu ti va nga ti maha kwati, ngu ku va gela ti to va ni tifanelo ta tinene, ni ku va tsanisa mbimo yi va nga mbi tsaka mwendo va di ni dikhodho. (1 Vatesalonika 5:14) Aku hi ku ni vanathu hi ni mkhanjo wa hombe wo womba to kari to va tsanisa. (Lera Eklesiaste 4:9, 10.) Ti wotise tiya: ‘Ina na va komba vanathu ti to na va dhunda futhi va ni lisima kwango? Ni ti mahile masiku mangahi toneto?’ U nga divali, Bhiblia yi khene: “Ta tsakisa kambe kuwomba dipswi da fanelo.”—Mavingwa 15:23.

6. Sathane a nga wu dayisa ku txani wuxaka wathu ni Jehovha? Womba ti to a ti mahisile ku txani toneto.

⁶ Dibhuku da Mavingwa 24:10 di womba tiya: “Ngako u txi rereka ngu ditshiku da dikhombo, ti komba ti to mtamo wako mbudotho ngutu.” Sathane wa ti ziva ti to loko a txo hi heta mtamo, a nga daya wuxaka wathu ni Jehovha. Ene a duketile kuheta Jobe mtamo ngu ku mu tisela wulwati wo karata. Kambe a tandekile. Jobe  a zumbile a di thembekile ka Jehovha. (Jobe 2:3; 22:3; 27:5) Nanathu hi nga lwa ni Sathane ni ku tsaniseka ti to ene kha na ku hi xula. Ngako hi txi ya masoni hi txi tsanisa vanathu dibanzani ni va mwayani kwathu, hi nga va vhuna ti to ve mana litsako ni ku va ni wuxaka wa wunene ni Jehovha.

7, 8. a) Jehovha a va tsanisile ngu nzila yihi vathu? b) Vaveleki va nga txi londisela ngu nzila yihi txikombiso txa Jehovha? (Wona mfota wu wu ku makhatoni.)

⁷ Jehovha wa tsanisa vathu vakwe. M’bhali wa Masalmu ati khene: “Jehovha a hafuhi ka vale va ku kupandisekani ka mbilu; Ni vale va si swiko va di ni kuthemba ene wa va ponisa.” (Masalmu 34:18, NM) Mbimo yi Jeremiya a nga va ni dikhodho ni kuthava, Jehovha a mthembisile ku m’vhuna. (Jeremiya 1:6-10) Jehovha a rumete ngelozi yakwe ti to yi ta tsanisa mprofeti Dhanieli awu se a nga ti kumbile. Yona yi wombile ti to i “m’thu wo dhundeka”. (Dhanieli 10:8, 11, 18, 19) Ina nawe u nga maha to fana ni tiya ka vanathu, kupata ni vanyaphandule ni vamwane ava se va nga kula ava se va si ti kotiko kumaha ati va nga txi maha kale?

⁸ Hambiko Jehovha ni Jesu va nga heta timiliyoni ta malembe va di votshe nzumani, Jehovha a ti woni ti to a ni fanelo yo tsanisa mwanana wakwe mbimo yi Jesu a nga ti ha mafuni. Jesu a pfite dipswi da Jehovha mbimo yi a nga khata kutxhumayela ni ka dilembe do gwita ha mafuni. Ka makhambi otshe Jehovha ati khene: “Awuwa i Mwanana wangu wo randeka, awu ni tsakiswako ngutu ngu ngene.” (Matewu 3:17; 17:5) Jesu a tsakile ngutu mbimo yi a nga pfa ti to Tate wakwe wa m’dhunda ni ku wa tigela ngu ngene. Kambe msana keto, ka wusiku wo gwitisa ha mafuni, Jesu a vilete ngutu. Jehovha a rumete ngelozi ti to yi ta mu tsanisa. (Luka 22:43) Anu vaveleki mi nga etetela txikombiso txa Jehovha ngu kutsanisa vanana vanu mbimo yotshe. Ngako va txi maha ta tinene, va ndunduzeleni. Ni ku, va txi thuka va txi manana ni sikarato txikolwane, va tsaniseni ni ku va vhuna ti to ve tsanisela.

9. Hi nga gonda txani ka nzila yi Jesu a nga ñola ngu yona vapostoli vakwe?

⁹ Jesu a hi vekete txikombiso. Mbimo yi a nga ti ni vagondiswa vakwe ni wusiku ka ditshiku adi a ndino fa ngu dona, ene a va ningile gondo ya yinene yo ti veka hahatshi. Kambe vona kha va leka kukanetisana ngu ti to i mani i nova wa hombe. Ni ku Pedro a ti ti gela ti to kha na mbi m’leka. (Luka 22:24, 33, 34) Jesu kha zumbela kuwona tiphazamu tawe. Kambe a va ndunduzete ngu kuzumba va di thembekile kwakwe. A va thembisile ti to vona va ndina maha timhaka ta hombe ka ti ene a nga maha, e tshumela e va tsanisa ti to Jehovha wa va randa. (Luka 22:28; Johane 14:12; 16:27) Hotshethu hi nga ti wotisa tiya: ‘Ina na va ndunduzela vamwane nguku va ku ni tifanelo ta tinene? Mwendo ni zumbela  kuwona tiphazamu tawe dwe?’

10, 11. Paulo a va tsanisile ngu nzila yihi vanawe, ni ku ene a ti ti emisete kumaha txani?

¹⁰ Mpostoli Paulo a wombile ta tinene ngu vanawe. Ene a hetile malembe o tala i di muwoneleli a txi thuma kumweko navo, se a va zivile kwati. Kambe Paulo kha bhaletela tiphazamu tawe. Ene a va ndunduzete. Ngu txikombiso, Paulo ati khene Timoti i “mwanana wangu wo randeka ni kuthembeka ngutu ka Mkoma” ni ku ene a ti tsaniseka ti to Timoti a ndina khatalela silaveko sa vamwane. (1 Vakorinto 4:17; Vafilipiya 2:19, 20) Paulo a gete Makristu a Korinto ti to Titosi ‘mpangalati wangu ni txithumi kulothu masoni kwanu’. (2 Vakorinto 8:23) Ngu ditshuri mbimo yi Timoti ni Titosi va nga lera ati Paulo a nga ti tipimisa ngu vona va tsakile ngutu!

¹¹ Paulo ni mngana wakwe Bharnabhasi va vekile wutomi wawe ka phango ngu mhaka yo lava kutsanisa vanawe. Ngu txikombiso, votshe va ti ti ziva txitshungu txa Listra txi ti va lava ngu do bhilivila. Kambe kha va nga leka ku ya tsanisa vagondiswa vavaphya vo thembeka ka Jehovha. (Mithumo 14:19-22) Mbimo yi va nga ti Efesa, Paulo a ti zivile ti to dibutho di ti va henyete ngutu, kambe a zumbile masiku aya ma dinganako ti to e tsanisa vanawe. Dibhuku da Mithumo 20:1, 2 di womba ti to: “Paulo a to dhana vagondiswa, a txi va gela mapswi o va tsanisa. Msana keto, a to va satisa e teka nzila ya kuya Makhedhoniya. Ngako a di tshawunyetile matiko awa, ni ngako a di tsanisile vanawe ngu mbimo ya yingi, a to hoka Grikiya.”

12. Ngu ku txani ti di ni lisima kwathu kuya mitshanganoni?

¹² Jehovha a hi navelela ta tinene. Ngu toneto a wombako ti to hi fanete hi ya mitshanganoni mbimo yotshe ti to hi ya gonda ngu ngene ni kutsanisana. (1 Vakorinto 14:31; Lera Vahebheru 10:24, 25.) Cristina awu a nga wombwa makhatoni a khene: “Atxi ni txi tsakelako ngutu mitshanganoni, i lirando ni mapswi o tsanisa. Mbimo yimwane ni hoka Nyumbani ya Mfumo ni di ni dikhodho. Kambe vanathu va txisikati va ni tela ve ta ni losa ngu ku ni khutarela ve gwita ve ni gela ti to asi ni nga ambala sa ni tshurela. Va ni gela ti to va ni dhunda ni ku va tsaka ngu nzila yi ni kulako ngu yona ngu didhawa da moya. Mapswi awe ma ni maha ni ti pfa ni di mtamo.” Hi nga wona lisima lo tsaniselana!—Varoma 1:11, 12.

13. Ngu ku txani hambi va i ku kale va txi thumela Jehovha va txi lava kutsaniswa ni vona?

¹³ Phela hambi va i ku va kale va txi thumela Jehovha va ti lava kutsaniswa ni vona nguko mbimo yimwane va va ni dikhodho. Alakanya ngu Joxuwa. Mbimo yi Vaisraeli va nga lava kubela ka Ditiko da Txithembiso, Jehovha a sawute Joxuwa ti to e va thangela. Hambiku i nga ti kale Joxuwa a di ka dibutho da yimbi, Jehovha a gete Mosi ti to e mu tsanisa. Jehovha a ti khene: “Leletela Joxuwa mithetho yako, u txi m’tsanisa msana ni ku m’ninga mtamo, nguko ngene a no thangela masoni ka vathu vava e va wuleta ka ditiko dile u di wonako, di va thomba yawe.” (Dheuteronome 3:27, 28) Ti lavile ti to Joxuwa e tsaniswa nguko  ditiko di ti hafuhi ni kulwa tiyimbi to tala aha ku ndino fa vathu. (Joxuwa 7:1-9) Nyamsi hi nga tsanisa madhota ni vawoneleli va sigava ava va dhunukako ti to ve hi khatalela. (Lera 1 Vatesalonika 5:12, 13.) Muwoneleli mmwane wa txigava ati khene: “Vanathu va dhunda ku hi bhalela ve bonga liendo lathu ni kuwomba nzila yi li nga tsakisa ngu yona. Ha ma xayisa mapapilo onewo. Se loko hi txi va ni dikhodho ha ma lera kambe. Ngu ditshuri vona va hi tsanisa ngutu.”

14. Ngu sihi sikombiso asi si kombisako ti to ndinene ku ndunduzela vamwane mbimo yi hi va ningako txialakanyiso?

¹⁴ Ka dikhambi dimwane Paulo a layile Vakorinto. Mbimo yi va nga engisa, ene a va ndunduzete. (2 Vakorinto 7:8-11) Ngu ditshuri mapswi akwe ma va tsanisile ti to ve simama ve maha ati i ku ta tinene. Ni nyamsi, madhota ni vaveleki va nga londisela txikombiso txa Paulo. Andreas, awu a ku ni vanana vambidi a khene: “Kutsanisa vanana ti maha ti to ve kula ngu didhawa da moya ni kuzumba va di tsakile. Ku va ndunduzela ti maha ti to ve engisa silayelo. Hambiko vanana vathu va ti zivaku ta tinene, ngako hi txi va ndunduzela nguku va nga maha ati i ku ta tinene, va zumba va txi lwela kumaha ati i ku ta tinene.”

15. Hi nga maha txani ti to hi tsanisa vamwane?

¹⁵ Gela vanathu ti to wa tsaka ngutu ngu ti va ti mahako ni ku wa ti dhunda tifanelo tawe ta tinene. (2 Matimu 16:9; Jobe 1:8) Hi txi maha toneto hi na va hi txi etetela Jehovha ni Jesu. Vona va ninga lisima txihi ni txihi atxi hi txi mahako, hambi hi txi alakanya ti to hi nga txa boti. (Lera Luka 21:1-4; 2 Vakorinto 8:12.) Ngu txikombiso, ha ti ziva ti to ta va karatela vanathu va va nga kula kuta mitshanganoni ni kuya ka m’thumo wo txhumayela mbimo yotshe. Ina ha va tsanisa ni ku va ndunduzela ngu mizamo yawe?

16. Ngu yihi mbimo yi hi nga tsanisako vanathu ngu yona?

¹⁶ Ku txa nga maneka mbimo, tsanisa vamwane. Ngako m’thu a txi maha kwati to kari, hi kombela u mndunduzela. Mbimo yi Paulo ni Barnabasi va nga ti Pisidhiya ni Antiyoka, vathangeli va disinagoga va va gete tiya: “Vanathu, ngako mi di ni  dipswi do [tsanisa, NM] vathu, mi nga di womba.” (Mithumo 13:13-16, 42-44) Ngako hi txi tsanisa vamwane, ni vona va na ti tsakela ku hi tsanisa.—Luka 6:38.

17. Ngu yihi nzila ya yinene yo ndunduzela vamwane?

¹⁷ U nga tatele so ñola, womba ti ti nga kutsakisa. Mbimo yi Jesu a nga ndunduzela Makristu a Tiyatira, a kongomile mhaka, e womba ta tinene ti va nga timaha. (Lera Mtuletelo 2:18, 19.) Nawe etetela Jesu. U nga mahisa ku txani? Ngako u txi ziva mwanathu wu a wunjako vanana a di ekha, mndunduzele ngu mizamo yi a yi mahako. Se i di ti to u m’veleki, ndunduzela vanana vako ngu mizamo yawe yo thumela Jehovha. U nga sise, va gele ti to ngu tihi ati u nga ti tsakela. Ngako hi si tateli so ñola kambe hi womba ati ti nga hi tsakisa, vathu va na ti pfisisa a ti hi ti wombako.

18, 19. Hi nga vhunana ngu nzila yihi ti to hi zumba hi di hafuhi ni Jehovha?

¹⁸ Jehovha a gete Mosi ti to e tsanisa Joxuwa. Nyamsi, Jehovha kha nambi hi gela ngu txisofu txakwe a txi khene ‘konkuwa tsanisa nombwe’. Kambe ene wa tsaka ngu kuwona mizamo ayi hi yi mahako kasiku hi tsanisa vamwane. (Mavingwa 19:17; Vahebheru 12:12) Ngu txikombiso, ngako mwanathu a txi veka m’wombawombo wa ha kubasani, hi nga m’gela ati ti nga hi tsakisa. Ti nga maha ati a nga womba ti txi hi vhuna ti to hi lwisana ni txikarato txo kari mwendo ku hi pfisisa m’bhalo wo kari. Mwanathu mmwane wa txisikati a bhalete tiya mwanathu awu a nga ningela m’wombawombo: “I mbimo ya yidotho basi hi nga bhula, kambe awe u woni dikhodho da mbilu yangu se u yi tsanisile. Ni lava ku kugela ti to mapswi ya u nga ma womba ka m’wombawombo ni mbimo yi u nga gwita, kwangu i ningo yi yi tako ngu ka Jehovha.”

¹⁹ Hi nga vhunana ngu nzila yihi ti to hi zumba hi di hafuhi ni Jehovha? Ngu kuengisa txilayo txa Paulo, a ti khene: “Ngu toneto thavelelanani mi txi akisana, nga tona ti mi mahisako tona ni konkuwa.” (1 Vatesalonika 5:11) Ngako hi txi “simama hi tsaniselana ditshiku ni ditshiku” hi na tsakisa Jehovha!