1, 2. Pine nemene matre ka nyipi ewekë catre troa hamë ithuecatr koi itre xan?

ÖNI Cristina, ka 18 lao macatre ka hape: “Tha hane pi kö kaka me nenë hamë ithuecatre koi ni, ngo lue ka qeje geleng pala hi. Akötre pi hë la itre ithanata i nyidro. Nyidro a jele nekönatrë ni, me hape, pëkö hnenge hna troa atreine kuca elany, nge tru pala ha la ngöneng. Matre, eni a treije lapa, nge tha pi ithanata kö ni me nyidro. Ame koi ni ke, pëkö eloing.” ^[1] (Wange ju la ithuemacanyi e kuhu pun.) Eje hi laka, hace pi hë la mele së e pëkö ithuecatre hne së hna kapa qaathei itre xan!

² Ngo, pane mekune ju la ixatua ka tru hne së hna troa hamëne e hne së hna hamë ithuecatr. Öni Ruben: “Nyimutre la itre macatre hnenge hna isi memine la itre mekun ka iajolë, ke, ame koi ni, pëkö ca eloing. Ngo ame la ketre ijin, hnenge hna ce cainöje memine la ketre qatr thup, nge nyidrëti a öhne laka, tha loi kö ni la drai cili. Hnei nyidrëti hna drei ni hnyawa la eni a fe amamane la aliene hning. Nyidrëti a amexeje jë koi ni la itre loi hnenge hna kuca. Hnei nyidrëti fe hna amexeje koi ni la itre ithanata i Iesu, lo kola hape, ka sisitria catre kö së isa ala cas, hune la itre neköi waco ka coco catr. Eni pala hi a mekune la xötre cili ke, ka ketr  pala hi la hning. Eje hi laka, hetre thangane ka loi hne së hna kapa ngöne la mele së qa ngöne la itre hna qaja hnene la itre qatre thup.”—Mataio 10:31.

3. (a) Nemene la hna qaja hnei Paulo aposetolo kowe la itre trejin ne Heberu? (b) Nemene la hne së hna troa ithanatane ngöne la tane mekune celë?

³ Öni Tusi Hmitrötr, loi e tro pala hi sa ithuecatrekeu. Öni Paulo kowe la itre trejin ne Heberu: “Angete jine fe ! wange kö ke hetenyi kete e nyipunie la hni ka ngazo, me tha lapaune kö, kola iananyi nyipunie me Akötesie ka shewengönie. Ngo [ithuecatrekeu ju] nyipunie o drai.” Paulo a qaja la kepine lai, me hape: “Wanga axetin’ ite xan’ e nyipunie hnene la tenge iaö ne la ngazo.” (Heberu 3:12, 13) Pane mekune ju la madrine i epun la kola kapa la ketre ithuecatre qaathei ketre! Haawe, nemene la itre ewekë ka troa upi së troa hamë ithuecatre kowe la itre trejin? Nemene la ini hne së hna xome qa ngöne la aqane ithuecatre Iehova, me Iesu, me Paulo kowe la itre xan? Nemene la itre xa aqane tro sa ithuecatrekeu? Tro sa ce ithanatane la itre mekune celë.

4. Drei la itre ka aja ithuecatr? Pine nemene matre ala nyimu enehila la itre ka tha ithuecatrekeu?

⁴ Nyipi ewekë kowe la atr troa ithuecatre koi angeic. Matre loi e tro la keme me thin a thele troa hamë ithuecatre kowe la itre nekö i angatr. Hnei Timothy Evans ketre atr ka hamë ini, hna qeje itre nekönatr ka hape, nyudren a “ajane troa ithuecatr koi nyudren, tune la itre feja ka aja tim.” Öni angeice fe: “Jëne la ithuecatre hna kapa hnene la nekönatr, tro nyëne lai a dreng ka hape, kola nyipi ewekë nyën me hnimi nyën.” Ngo, hnene laka easa melëne la itre drai ne la pun, haawe, ala nyimu la itre atr ka meku angatre kö, nge itre ka “tha hnimi sinen.” (2 Timoteo 3:1-5) Ame itre xa keme me thin, tha hamë ithuecatre kö angatr kowe la itre nekö i angatr pine laka, tha hane fe kö hamë ithuecatre koi angatr ekö hnene la keme me thin i angatr. Ketre mina fe, hetre ajane la itre ka tru troa hane ithuecatre koi angatr, ngo tha hna ujë tune kö lai koi angatr. Ala nyimu ngöne la hna huliwa la itre ka eetr ka hape, pë fe kö ka hane qaja aloine la huliwa i angatr.

5. Nemene la aqane tro sa hamë ithuecatr koi ketre?

⁵ Qaja jë la madrine i epun koi ketre göne la huliwa hna kuca hnei angeic. Qaja amamane jë koi ketre la itre thiina ka loi ka ej thei angeic. Nge xatuane jë la ketre ngöne la angeic a kucakuca me hacehni. Aqane tro hi së lai a hamë ithuecatre kowe la itre atr. (1 Thesalonika 5:14) Qa ngöne laka, easë a ce mel memine la itre trejin, haawe, nyimu ijine koi së troa qaja la itre ithanata ka ixatua. (E jë la Ate Cainöj 4:9, 10.) Matre isa waipengöi epuni jë, me hape: ‘Eni kö a qaja koi ketre la kepine matre ka tru angeic koi eni? Eni kö a thel la nöjei ijine tro ni a ujë tune lai?’ Mekune ju la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr, kola hape: “Ame la tenge ewekë ngöne la ijin’ eje, te, nyipi loi.”—Ite Edomë 15:23.

6. Pine nemene matre Satana a thele jëne matre troa kucakuca la itre hlue i Iehova? Qaja jë la ketre ceitun.

⁶ Öni Ite Edomë 24:10: “E eö a kucakuca ngöne la drai ne aköt, te, co hi la tenge cate i ’ö.” Atre hnyawa hi Satana ka hape, e kucakuca  ha së hnei angeic, tro ha puj la aqane imelekeu së me Iehova. Hnei angeice lo hna thele troa akötrë Iobu matre tro Iobu a kucakuca. Ngo tha ie ju kö la nyinyithiina i Satana, ke hnei Iobu hna mele nyipici koi Iehova. (Iobu 2:3; 22:3; 27:5) Loi e tro fe sa cile catr ngöne la itre nyinyithiina i Satana, me hmekëne wanga ie jë itre ej. Ame la easa thel troa hamë ithuecatre kowe la itre atrene la hnepe lapa së, me kowe la itre trejin ne la ekalesia, easë hi lai a xatua ketre me ketre troa mele madrin, me lapa qale catre koi Iehova.

7, 8. (a) Nemene la hnei Iehova hna kuca matre troa hamë ithuecatr? (b) Nemene la aqane tro la kem me thin a nyitipu Iehova? (Wange ju la pane iatr.)

⁷ Ame Iehova, ka hamë ithuecatre Nyidrë kowe la itre atr. Önine la atre cinyihane la Salamo: “Easenyi Iehova koi angetre thë fë hni ; nge kola amele ange ka kucakuca.” (Salamo 34:18, MN) Ame la kola traqa la xou me kucakuca koi Ieremia perofeta, hnei Iehova hna qaja axeciëne koi angeic ka hape, tro Nyidrëti a xatua angeic. (Ieremia 1:6-10) Hnei Iehova fe hna upe la angela troa aegöcatrenyi Daniela perofeta ka qatre hë. Hnene lai angela hna hë Daniela ka hape, “ate hna hanyin.” (Daniela 10:8, 11, 18, 19) Hapeu, tro kö epuni a ithuecatrene la itre trejin, ene mina la itre pionie, me itre ka qatrë hë ka thatreine hë kuca la itre hna majemine kuca ekö?

⁸ Maine nyipici laka, nyimu macatre ne ce mele Iehova me Iesu, ngo ame lo Iesu e celë fen, atre hnyawa hi Iehova ka hape, nyipi ewekë tro pala kö Nyidrëti a hamë ithuecatre kowe la nekö i Nyidrë. Matre alua drenge Iesu la keme i nyidrëti e ithanata qa hnengödrai. Kolo ijine Iesu a nyiqaane la huliwa ne cainöje i nyidrë, me ngöne lo macatre tixenuë i nyidrë e celë fen. Öni Iehova: “Dei la Nekönge hniminang ; ini a madi nyidë.” (Mataio 3:17; 17:5) Eje hi laka hna thuecatre i Iesu lo Iehova a qaja amamane la etrune la ihnim me madrine i Nyidrë. Qëmekene tro Iesu a mec, hnei Iehova hna upe koi Iesu la ketre angela, matre troa ithuecatr me akeukawane la hni Iesu, ke, tru pala ha la hleuhleu i Iesu. (Luka 22:43) Kem me thine fe, xötrethengene jë la tulu Iehova me hamë ithuecatre pala hi kowe la itre nekö i epon. Qaja jë la madrine i epon koi nyudreni ngöne la nyudren a kuca la ketre ewekë ka loi. Nge ame la kola traqa koi nyudreni la itre itupathe ngöne la hna ini, thele jë troa thuecatre me xatua nyudren troa cile hut.

9. Nemene la hne së hna inine qa ngöne la aqane ujë Iesu kowe la ange aposetolo?

⁹ Iesu mina fe la ketre tulu ka lolo nyine tro sa xötrethenge. Ame lo hej qëmekene tro nyidrëti a mec, hnei nyidrëti hna köl la itre waca ne la itre aposetolo, me amamane koi angatr la enyipiewekëne troa ipië. Ngo hnene laka, hetrenyi thei angatr la pi draië, ame hnei angatr hna iwesitrë göi troa atre la ka sisitria e angatr. Ketre, hnei Peteru lo hna tro sesë me qaja ka hape, tha tro pi kö angeic a nue triji Iesu. (Luka 22:24, 33, 34) Ngo, tha hnei Iesu pi kö hna goeëne catrëne la itre tria i angatr. Hnei nyidrëti pe hna qaja la madrine i nyidrë koi angatr ke, hnei angatr hna huliwa nyipici koi nyidrë. Nge, hnei nyidrëti hna qaja amë koi angatr ka hape, tro pala kö angatr elany  a kuca la itre huliwa ka tru catre hmaca kö hune la hna kuca hnei nyidrë. Hnei nyidrëti fe hna qaja amamane koi angatr la etrune la ihnimi Iehova koi angatr. (Luka 22:28; Ioane 14:12; 16:27) Matre loi e tro sa isa waipengö së me hape, ‘Eni kö a nyitipu Iesu me qaja la madrineng kowe la itre atr hnene la thiina ka loi thei angatr? Maine pena, eni kö a wange atrune la itre tria i angatr?’

10, 11. Nemene la aqane ithuecatre Paulo kowe la itre trejin, nge kola mama tune kaa la trenge aja i angeic troa thuecatre i angatr?

¹⁰ Nyimu ewekë ka loi hna qaja hnei Paulo aposetolo göne la itre trejin. Nyimu macatre ne ce huliwa angeic me angatr matre, atre angatr hnyawa ha hnei angeic, ngo tha mama pi kö la itre tria i angatr ngöne la itre tusi hnei angeic hna cinyihan. Öni Paulo e qeje Timoteo ka hape, “nekönge hniminang, nge ate nyipici koi Joxu.” Nge ketre, tha luelue kö angeic laka, ka tru koi Timoteo la aja ne la itre trejin. (1 Korinito 4:17; Filipi 2:19, 20) Hnei Paulo hna qeje Tito kowe la itre keresiano ne Korinito ka hape, “sineng’ angeice me ate ce huliwa me ini koi nyipunie.” (2 Korinito 8:23) Eje hi laka, hna ithuecatre i Timoteo me Tito la nyidroti a atre la aqane goeë nyidro hnei Paulo!

¹¹ Hetre itre götrane hna akötrë Paulo hnene la ka ala nyim, nge maine xönë hi tro angeic a mec, ka tune Lusetara. Ngo, hnei angeic me Banaba hna bëek a tro Lusetara matre troa thuecatrene la itretre dreng ka hnyipi lö, nge matre troa acatrene la lapaune i angatr qëmekene la itre icilekeu. (Ite Huliwa 14:19-22) Ame hë e thupen, e Efeso, hnene la ka ala nyim hna thel troa lepi Paulo, ngo hetre ijine i angeice kö troa thuecatrene la itre trejin. Öni Ite Huliwa 20:1, 2, MN: “Paulo a thenge la angetre deng, me thuecatre i angatr, me iahni, ame hnei nyidrëti hna tro Makedonia eë. Nge ase hë trongëne la itre götrane nöje cili, me thuecatre i angatr atruny, nge traqa ha nyidrëti e Heleni.”

12. Pine nemene matre nyipi ewekë tro pala hi sa tro kowe la hna icasikeu?

¹² Iehova a ajane la ka sisitria koi së. Celë hi matre Nyidrëti a upi së troa icasikeu lapa. Nge ame ngöne la itre ijine cili, easa atrepengöi Nyidrë me itö ithuecatr. (1 Korinito 14:31; e jë la Heberu 10:24, 25.) ^[2] (Wange ju la ithuemacanyi e kuhu pun.) Öni Cristina, lo trejin hna qaja ha ngöne la qaane ka hape: “Ame la hnenge hna ajane catrëne ngöne la itre icasikeu tre, ene la ihnim me ithuecatre hnenge hna kapa e cili. Ame itre xa ijin, eni a traqa fë la hni ka hleuhleu ngöne la Uma ne Baselaia. Ngo, kola traqa koi ni hnene la itre trejin föe, me haluthi ni, me qaja ka hape, ka mingöminge ni. Angatr a qaja la etrune la ihnimi angatr koi ni, me madrine la eni pala hi a catre huliwa i Akötresie. Kola akeukawane la hning hnene la itre ithuecatre i angatr!” Haawe, nyipi ewekë catre tro së isa ala cas a ithuecatre koi ketre!—Roma 1:11, 12.

13. Pine nemene matre nyipi ewekë troa thuecatrene fe la itre ka hekö hë nyihlue i Iehova?

¹³ Ame mina fe la itre ka hekö hë nyihlue i Iehova tre, angatre fe a ajane troa hane ithuecatre koi angatr. Pane mekune jë la pengöi Iosua. Hnei Iehova lo hna ië Iosua troa lö fë la angetre Isaraela kowe la nöje hna thingehnaean. Ngo, hnei Iehova kö hna upi Mose troa thuecatre i angeic, ngacama ka hekö hë Iosua ce huliwa me Iehova. Öni Iehova: “Ahnithejë koi Iosua, me haji angeic, me thue cate i angeic, ke tro angeic’ a mekene la nöje celë, nge tro angeic’ a alapanyi angate ngöne la nöje lo hnei ’ö hna troa goeën.” (Deuteronomi  3:27, 28) Haawe, nyipi ewekë fe troa ithuecatre koi Iosua ke, tro la nöj a isi memine la itre xa nöj e cili, nge goi tro fe a lepi angatr ngöne la ketre isi. (Iosua 7:1-9) Ame enehila, loi e tro sa thuecatrene la itre qatre thup me itretre thupëne la sirkoskripsio ke, angatr a isine troa thupëne la nöje i Akötresie. (E jë la 1 Thesalonika 5:12, 13.) Önine la ketre atre thupëne la sirkoskripsio: “Ame itre xa ijin, nyiho a kapa la ketre tus, nge kola olene la hnei nyiho hna iwai. Nyiho a lapa fë la itre tusi celë, me e itre ej ngöne la kola traqa koi nyiho la itre mekune ka iajolë. Ithuecatre ka tru koi nyiho la itre tusi cili.”

14. Qaja jë la itre tulu ka amamane la eloine la troa hamë ithuecatr ngöne la kola hamë eamo.

¹⁴ Ame la ketre ijin, hnei Paulo hna hamë eamo kowe la itre trejin ne Korinito. Ame lo angatr a trongëne la eamo i angeic, hnei angeic hna qaja aloinyi angatr. (2 Korinito 7:8-11) Eje hi laka, hnene la itre ithanata i angeic hna hamë trenge catre i angatr troa kuca pala hi la meköt. Ame enehila, loi e tro la itre qatre thup me keme me thin a xötrethenge la tulu i Paulo. Öni Andreas, ka lue kuku: “Jëne la itre ithuecatre hna hamën, tro lai a xatuane la nekönatr troa kökötr ngöne la nyipici, me macaje trootro. Tro lai a nyipiewekëne la itre eamo, e hne së hna hamë ithuecatr. Maine nyipici laka, atre hnyawa hi la itre nekö së la itre ewekë ka loi, ngo e hne së pala hi hna hamë ithuecatr, tro angatre lai a majemine kuca la loi ngöne la mele i angatr.”

15. Nemene la ketre aqane tro epuni a ithuecatre koi ketre?

¹⁵ Qaja amamane jë kowe la trejin ka hape, ka tru koi epun la aqane catre huliwa angeic, me itre thiina ka lolo i angeic. (2 Aqane lapa ite joxu 16:9; Iobu 1:8) Easë hi lai a nyitipu Iehova me Iesu. Ka tru koi nyidro la nöjei ewekë hne së hna kuca thatraqai nyidro, ngacama hna nyi ifegone hi la hne së hna atreine kuca. (E jë la Luka 21:1-4; 2 Korinito 8:12.) Atre hi së lo ka hape, tha ka hmaloi kö kowe la itre trejin ka qatrë hë troa tro kowe la hna icasikeu, me troa cainöje trootro. Epuni kö a hane qaja la madrine i epuni koi angatr göne la trenge catre hnei angatr hna kuca?

16. Eu la ijine tro sa thuecatre i ketre?

¹⁶ Thele jë troa thuecatre i ketre pala hi. E öhne hi epuni la loi hna kuca hnei ketre, saqe jë qaja la madrine i epuni koi angeic. Ame lo Paulo me Banaba e Anetioka e Pisidia, hnene la itre hene ne hmi hna qaja koi nyidro ka hape: “Lue tejine fe, maine hete hnepe  [ithuecatre i epon] thatraqane la nöje, te, qajajë.” Matre hnei Paulo hna xome la ijine cili matre troa thuecatrene la nöj. (Ite Huliwa 13:13-16, 42-44) E tro sa thuecatrene la itre atr, tro fe angatr lai a thuecatre koi së.—Luka 6:38.

17. Nemene nyine tro sa kuca matre troa qaja la madrine së koi ketre?

¹⁷ Qaja jë la ketre ewekë ka loi hna kuca. Ame lo Iesu a qaja la madrine i nyidrë kowe la itre keresiano ne Thuataira, hnei nyidrëti hna qaja la loi hnei angatr hna kuca. (E jë la Hna Amamane 2:18, 19.) Tro sa nyitipu nyidrëti tune kaa? Loi e tro sa qaja la madrine së kowe la ketre thin ka pë föene göne la aqane hiane angeic la nekö i angeic, ngacama jole pi hë. Maine ketre kem, maine thin epun, qaja jë la madrine i epuni kowe la itre nekö i epun göne la aqane catre nyudreni nyihlue i Iehova. Qaja jë koi nyudren la itre ewekë ka loi hnei nyudreni hna kuca, nge ka mama koi epun. E hnei epuni hna ithuecatre koi ketre me qaja la ketre loi hna kuca hnei angeic, tro angeice lai a öhne ka hape, easë a nyipi ithanata, nge ka qa kuhu hni.

18, 19. Nemene la aqane tro sa xatua ketre me ketre troa lapa qale koi Iehova?

¹⁸ Hnei Iehova hna upi Mose troa thuecatre i Iosua matre tro angeic a catr. Nyipici laka tha Nyidrëti kö a ithanata koi së enehila me upi së troa thuecatrene la ketre atr. Ngo, Nyidrëti a madrine la Nyidrëti a öhne la easa isine troa ithuecatre koi itre xan. (Ite Edomë 19:17; Heberu 12:12) Ame la kola cile fë cainöj hnene la ketre trejin ngöne la ekalesia, loi e tro sa qaja koi angeic la madrine së kowe la cainöj. Maine jë, hnene ej hna xatua së troa cil kowe la ketre jol, maine trotrohnine pena la ketre xötr. Önine la ketre trejin föe kowe la ka cile fë cainöj ka hape: “Ngacama tha qea kö la hnei eö hna ithanata, ngo öhne hi eö la hning ka hace, nge hnei eö hna axapon la hning me amadrinë ni. Loi e tro eö a atre laka, e eö a ithanata tune lai qa ngöne la ita ne cainöj, ame koi ni, ketre ahnahna lai qaathei Iehova.”

¹⁹ Tro fe sa atreine xatua ketre troa lapa qale koi Iehova, e hne së hna xötrethenge la eamo i Paulo, kola hape: “Itö ithuecatre jë, me akeukawanyi ketre me ketre, tune lo hnei nyipunie hna kuca.” (1 Thesalonika 5:11) E hne së hna ‘ithuecatrekeu o drai,’ tro hë së lai a amadrinëne la hni Iehova.